SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ VE HALKLA İLİŞKİLER Doç. Dr. Gülgün Erdoğan Tosun, Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi REC Türkiye Halkla İlişkiler ve İletişim Seminerleri (Eylül, Kasım 2007)
Sivil Toplum Örgütleri Sivil toplum Örgütleri bireylerin bireysel ya da toplumsal çıkarları-talepleri-sorunları dile getirmek üzere kurdukları, gönüllü faaliyet ve kaynaklardan beslenen, devlet iktidarının alanı dışında, ondan özerk örgütlenmelerin alanıdır. Çevreyle ilgili örgütler de sivil toplum alanı içinde, insan hakları içinde olduğu kabul edilen çevre hakkı na yönelik olarak etkinlik gösteren kuruluşlardır.
İnsan Hakları ve Çevre Hakları Alanı İnsan hakkı, insan varlığının temeli ile ilgili olan, hatta onu koruyan bir normdur. Ulusal insan hakları devlet ile vatandaşları arasında bir sözleşme ya da anlaşmanın parçası olarak görülebilir. İnsan hakları, devlet gücünü sınırlar; bireyi, devlet karşısında kimi hak ve yetkilerle donatarak nesne olmaktan kurtarır, onu özne durumuna sokar. İnsan hakları temelde, ulusal düzeyde devletin bireysel hak ve özgürlükleri tanıması, teşviki ve koruması sorunuyla (veya yükümlülüğüyle) ilgilidir.
Basit İletişim Süreci Geri Besleme (Feedback) Gönderen Alıcılar Mesaj/Düşünce Araç/İletim Kod Açımı Anlama/anlamlandırma
İletişim; İletişim Nedir? Sayesinde dünyayı anlamlı kıldığımız ve bu anlamı başkalarıyla paylaştığımız insani bir süreçtir. Dört temel öğeye dayanır: İletiyi yollayan (kaynak) İletiyi alıp açımlayan (alıcı, hedef) İleti-Mesaj (iletişim kodlaması) Kanal (sinyallerin aktarıldığı araç)
Neden İletişim Kurarız? Varolmak Haberleşmek Paylaşmak Etkilemek ve Yönlendirmek Eğlenmek ve Mutlu Olmak
Çevre Örgütleri Açısından İletişim-1 Çevre ile ilgili sorunlar genellikle; kalkınma-tarım-kentleşme ve sanayileşme süreçlerinin kesişme noktasında ortaya çıkan çok taraflı ve çok boyutlu tartışmalı sorunlardır. Stratejik perspektife sahip iletişim etkinlikleri aracılığıyla çevre amaçlı STK ların siyasalar üzerindeki etkilerinin yanı sıra, çevre sorunlarının kamusal itibarı ve çevre örgütlerinin görünürlükleri artacaktır.
Çevre Örgütleri Açısından İletişim-2 A L I C I L A R Bilinçsiz- Habersiz Gruplar Bilinçli-İlgili-Bilgili Gruplar Değişime yönelik motive olmuş gruplar Yeni Davranışa Sahip Gruplar Yeni Davranışı Sürdürenler Farkındalığı arttırmak Bir çözüm önermek Davranış değişimiyle ilgili algılanan engel ve yararların tanımlanması Lojistik bilgi sağlama Danışma ve motivasyon (paydaş) Doğru kullanılacak bilgiyi üretme Problem çözerek bariyerleri azaltma Yararları vurgulayarak yüreklendirme Sosyal destek Yeni davranışın yararlarını hatırlatma Yeni davranışın devamlılığı konusunda güven verme Sosyal destek
Mesaj Oluşturmanın 10 Altın Kuralı *Doğruluk ve dürüstlük her şeyin üstünde tutulan değerler olmalıdır. *Edebi bir dil kullanmaktan kaçınılmalıdır. *Dilin kötü kullanımından sakınılmalıdır. *Her zaman için hedef kitle kavrayışı ve anlama kapasitesi birinci derecede göz önünde tutulmalıdır. *Hedef kitlenin ilgi alanlarına hitap edilmelidir. *Düşünceler açık ve net olarak ifade edilmelidir. *İmla kurallarına uyulmalıdır. *Yazım hataları yapılmamalıdır. *Noktalama kurallarına dikkat edilmelidir. *İletişim araçlarının yayın standartlarına uyulmalıdır.
Halkla İlişkiler-1 Halkla ilişkiler, medya ile ilişkiler, kamusal enformasyon ve benzeri terimler kitle iletişim araçları aracılığıyla özel bir mesaja dayalı iletişim sürecini tanımlar. Halka ilişkiler etkinliklerinin temel amacı; halkta veya belirli bir hedef kitlede bir düşünce/fikir yaratma ve/veya değiştirmek olabileceği gibi, kitleye bazı yararlı veya ilginç konularla ilgili bilgi vermek, onları etkilemek de olabilir. Uluslararası Halkla İliskiler Derneği IPRA nın 1978 yılı Meksika deklarasyonunda yer alan tanımlamasına göre halkla iliskiler: Toplumsal hayat ve iş ortamındaki trendleri analiz ederek bunların sonuçlarını ortaya koyan, organizasyon liderlerine danışmanlık yapan, organizasyon ve kamuoyu çıkarlarının her ikisine de hizmet etmek amacıyla planlanan eylem programlarını uygulayan bir sanat ve bilim dalıdır.
Halkla İlişkiler -2 Bir yönetim işlevi İletişim süreci Kamuoyunu etkileme etkinliği Halk toplulukları ile ilişkiler, kamuoyunu yorumlamak İşletmenin sosyal sorumluluğu çerçevesinde yapılan bir etkinlik olarak da tanımlanır. Kısacası;Halkla ilişkilerle ilgili tanımlamaların pek çoğunda organizasyon ve karsısında yer alan halk arasında karşılıklı bir ilişkinin kurulmasından bahsedilmektedir. Tanımda adı geçen halk ile genel olarak kurumun iş sonuçlarından etkilenen ya da onu etkileyen sosyal paydaşlar kastedilmektedir.
Halkla İlişkiler Modelleri Basın n Ajansı...1800...1800 lü yıllar Kamuyu Bilgilendirme...1900-1920 1920 İki YönlY nlü Asimetrik...1920-1960 1960 İki YönlY nlü Simetrik...1960-sonras sonrası
Basın Ajansı Modeli Yayın n araçlar ları ile önceden saptanmış veya planlanmış reklamlarla, kişiler iler ve nesneler, görüşler g ve olaylar hakkında kamunun ilgisini çekmektir Objektif olmayan faaliyetlere çağrışımları olan, abartılm lmış duygusallık, gürültg ltü-patırtı,, abartılm lmış gösteri efektleri ve esprilerle kamuoyunda kısa k bir süre yer işgal i etmektir. Bu modelde ikna iletişimi imi süreci s belirleyici temel etkinliktir.
Basın Ajansı Modelinin İletişim Yönü Kaynak (Kurum) İkna edici propaganda içeren iletişim Alıcı (Kamu)
Kamuyu Bilgilendirme Modeli Bu modelin amacı organizasyonla ilgili konularda kamuoyunu bilgilendirmektir. Basın n ajansından ndan farkı ise: gerçek ek bilgilerin hedef kitleye ulaştırılmas lmasıdır.
Kamuyu Bilgilendirme Modelinin İletişim Yönü Kaynak (Kurum) Az çok objektif doğruluk içeren iletişim Alıcı (Kamu)
İki Yönlü Asimetrik Model Bu modelde Halkla İlişkilerin Amacı; ; kamuyu k örgütün çıkışış noktası ile uyumlu hale getirmeye ikna etmektir Modelin Temel Özellikleri: İçsel Yönelim, Y DışD ışa a Kapalılık, Etkililik, Seçkinlik, Tutuculuk, Otoritenin Merkezileşmesi
İki Yönlü Asimetrik Modelinde İletişim Yönü İkna etme amacı olan iletişim Kaynak (Kurum) Alıcı (Kamu) Alıcı/Kamu hakkında ileri besleme veya geri besleme tepkiler
İki Yönlü Simetrik İletişim Modeli Bu u modelin temel amacı; hedef kitlesini kendi lehine ikna etmektir ktir Geri-beslemeyi dikkate alan ilk modeldir, ancak bunu kendisini değiştirmek için i in değil, hedef kitlesini nasıl daha iyi ikna edebileceğini ini öğrenmek için i in kullanır.
İki Yönlü Simetrik İletişim Modeli Dengeli Kaynak (Kurum) İletişim Alıcı (Kamu) Akışı
İki Yönlü Simetrik İletişim Modelinde Hedef Örgüt Örgüt Örgüt Uyum Uyum 4.Güven Örgütün çıkarları için Hedef kitlenin çıkarları için 3.Anlayış Tanımak- Anlamak - Veriler-Bağlantılar 2.Anlama Hedef Kitle Hedef Kitle Hedef Kitle Örgüt Dikkate alma-ilgi-eleştiri - - Hedef Kitle Tanıtım-Enformasyon-İletişim - 1.Haberleşmek Anlaşmak
İki Yönlü Simetrik İletişim Modeli Bu model içinde halkla ilişkiler birimi bilimsel araştırmanın yanı sıra hem organizasyonda hem de hedef kitlesinde gerekli olan fikir, davranış ve tutum değişikliğinin yaratılması için karşılıklı diyalog (müzakere) yöntemini kullanmaktadır.
İki Yönlü Simetrik İletişim Modeli 1990 lı yıllarda ortaya çıkan halkla ilişkiler retorik okuluna göre halkla ilişkiler; Organizasyonların sözlü, yazılı, görsel ve/veya davranışsal olarak ürettiği sembollerin halk açısından bir anlam ifade etmesini sağlamaktır. İletişim sürecinin kendisi, halkla ilişkiler etiğinin kalbidir. Retorikçiler, gerçeği ve onun anlamını ortaya çıkartmak için diyalogu temel alan Sokrates gibi halkla ilişkilerin diyaloga dayalı iletişim sürecini etik bulmaktadırlar.
İLETİŞİM VE STK LAR Kamu/halk Düzenleyici Kurumlar Sivil Toplum Potansiyel Ortaklar Bakanlıklar STK Fon/destek örgütleri Siyasal Partiler Yerel Yönetimler Yerel/ulusal medya Üyeler/gönüllüler Ortak Gruplar / Topluluklar
STK ve Çevresiyle İletişimde 8 Stratejik Nokta Coğrafi Çevre Üye-Gönüllü Çevresi Medya Çevresi Yasal Çevre STK Ekonomik Çevre Siyasal Çevre Sosyal Çevre Teknolojik Çevre
Çevre Amaçlı STK lar Açısından Genel İletişim Çerçevesi Dışsal Etkiler Politik Bağlam Sosyo-ekonomik kültürel etkiler Politika ve siyasa Araştırma Öğrenme Düşünme Bağlantılar Medya Lobi grupları Ağlar Kanıt/Destek veri
Kamusal Sorunların Yaşam Yüksek Döngüsü-1 Paylaşımcıların İlgi Düzeyi 1.Aşama: Paylaşımcıların Görüşlerinde değişim 2.Aşama: Politik Eylem Sorunun Yaşam Döngüsü Sorunun yönetimi 3.Aşama: Resmi Hükümet Eylemi 4.Aşama: Yasal Uygulamalar Sorunun Çözülmesi Yönündeki Çabalar Düşük Zaman
Kamusal Sorunların Yaşam Döngüsü-2 Aşamalar Başlangıç Büyüme Olgunluk Gerileme Oyuncular İlk ortaya atanlar İlk katılanlar İlk çoğunluk Sonraki çoğunluk Gecikmiş katılımlar Ortaya atılan soruna destek düzeyi Aracı ve çevirmen bağlantı grupları Zaman
Kamusal Sorunların Tartışmaya Açılması Süreci Performans değerlendirme Sorun Tanımlama Araştırma Sorunun Analizi Önceliklerin belirlenmesi Sonuçlar Uygulama Program Oluşturma Strateji Seçimi Strateji Seçimi
Basit Kampanya Modeli Basit bir kampanya modeli üç temel unsur üzerine kurulur: 1- Sorunun Tanımlanması 2- Ulaşılmak istenen amacın veya soruna getirilen çözümün tanımlanması 3- Değişim için politik rızanın sağlanması K a m p a n y a 2. Amaç/Çözümün Tanımlanması 1. Sorunun Tanımlanması 3. Politik Rızanın Sağlanması
Halkla İlişkilerin İşlevleri ÇEVRE Bilinirlik Harici İşlevler İletişim Köprüsü Halkla İlişkiler Etkinlikleri Dahili İşlevler Motivasyon Etkileme Bağlılık Bilgilendirme Destekleme STK Tanıtıma Katkı İkna Güven Sempati İtibar
Halkla İlişkilerin Genel Amaç :? Hedef Kitle :? Yer :? Mesaj :? Araç :? Strateji:? Çerçevesi AMAÇ-HEDEF KİTLE-MESAJ VE ANLAM bir halkla ilişkiler faaliyetinin özünü oluşturur.
Örgütlü Halkla İlişkiler İçin Başlangıç Noktası? Örgüt içi Halkla İlişkiler Enformasyon (bilgilendirme) Destekleme Motivasyon Kimleri bilgilendirmek/desteklemek/ motive etmek istiyoruz Kendi yerel üyelerimizi Ağdaki diğer yerel üyeleri Hedef Kitle:Üyeler
Örgüt içi Halkla İlişkiler Örgüt İçi Halkla İlişkiler Etkinliklerinin Genel Çerçevesi Amaç : Bilgilendirme/destekleme/motivasyon Hedef Kitle : Yerel üyeler/gönüllüler Yer : Kentimizde, bölgemizde, Türkiye de Mesaj : Kısa ve basit, olumlu, yaratıcı, harekete geçirici Araç : Poster, flama, bülten, gazete, e-posta listeleri, internet/web, toplantılar, basın açıklamaları, kişisel ilişkiler Strateji: Ne Zaman: Sürekli, özel tarihlerde, bir stratejiye ihtiyaç olduğunda, Sorumlu olan Kim: Halkla ilişkiler sorumlusu, başkan ve yönetim kurulu veya bir üye
Örnek Kampanya Amaç: Üyeleri motive etmek Hedef Kitle : Yerel Üyeler Yer: İl Mesaj: Sağlıklı Bir Çevre İçin Çalışıyoruz! Araç: Bülten veya yemekli toplantılar Strateji: Düzenli aralıklarla
Örgüt İçi Halkla İlişkilerde Sorunlar Kişisel çatışmalar İletişim aksaklıkları Politik mücadeleler ve anlaşmazlıklar Bilgive bilgiaktarımındaki eksiklikler Süreklilik sorunu Üyeler arasındaki sosyal ve kişisel ilişkilerin zayıflığı Gönüllülerin yönlendirilememesi Kurumsal ve idari süreçlerin düzensizliği
Örgüt İçi Halkla İlişkiler ve Müzakere STK nın kendi üyeleriyle ilişkilerini geliştirecek kurumsal mekanizmaların (düzenli bülten, broşür, mektup vb.) oluşturulması, Diyaloğun geliştirilmesi için gerekli ağların (e-mail, tartışma forumu vb.) oluşturulması, Üyelerarasında güven oluşturma (piknik, oyun, gezi, yemekli toplantılar vb., Bilgi ve deneyimleri sürekli ve düzenli olarak paylaşımı.
Örgüt Dışı Halkla İlişkiler (Siz ve Diğerleri) Şu anda kendinizi nasıl görüyorsunuz Neye benzemek istersiniz Şu anda diğerleri sizi Nasıl görüyor Başkalarının Sizi Nasıl görmesini istiyorsunuz Dikkat : Gerçekleri olduğu gibi görelim!
Temel Tanımlar İMAJ Diğerleri üzerinde Bıraktığınız etki (dışsal perspektif) KİMLİK İçsel perspektif Bilme-tanıma
Örgüt Dışı Halkla İlişkilerde Temel Sorunlar- (STK lar arası) Diğer STK larla etkin ortaklık ve ağ kurma eksikliği Demokratik kültür eksikliği Benmerkezcilik ve kariyerizm eğilimleri STK lar arasındaki rekabetin olumsuz etkileri
Örgüt Dışı Halkla İlişkilerde Temel Sorunlar- (devlet) Particilik ve patronaj ilişkileri Devletin önyargıları ve cesaret kırıcılığı Yerel ve merkezi hükümet kuruluşları arasındaki farklılıklar
Örgüt Dışı Halkla İlişkilerde Temel Sorunlar-(hedef gruplar) Tanıtım faaliyetlerinin yetersizliği İletişim kanallarının ve mekanizmalarının olmaması STK ların hiyerarşik örgütsel yapısı Hedef grupların ilgisizliği ve önyargıları İletişim araçları geliştirememe Uzun vadeli amaçlar gütmek ve sonuç yönelimli stratejik planlama yerine gündelik, dar ve kısa vadeli politikalara öncelik verme Yerel ve ulusal medya gibi dış araçları kullanma yeteneğinde eksiklik Hedef grupların ve genel olarak toplumun STK ların ana stratejilerinin ve kararlarının desteklenip desteklenmediğine dair bilgi edinme ve etkileşim kurma mekanizmalarının eksikliği
Örgüt Dışı Halkla İlişkilerde Temel Sorunlar-(medya) Medyanın bağımlı yapısı Olayların medya tarafından popüler kılınarak, şaşırtıcı ve eğlendirici hale getirilip vurgulanması ve böylelikle hafife alınması STK ların, temsil ettikleri sorunlar yerine kendi kuruluşlarının medyada yer almasından memnun olması
Örgüt Dışı Halkla İlişkilerin Amaçları dış dünyaya enformasyon akışı Uzun dönemli etkinliklerin sürekliliği köprüleri kurma Bireylerin ve kurumların desteklenmesi Fon yaratma
Halkla İlişkiler-Propaganda Farkı Halkla ilişkilerin temeli propaganda değil diyalogdur. Halkla ilişkiler çok taraflı diyalog oluşturur, propaganda ise tek taraflıdır. Açıklık. Halkla ilişkilerin yöntemi açıklık ilkesine dayanır, propaganda ise gerekiyorsa gerçekleri gizler. Halkla ilişkiler anlayış sağlanması, propaganda ise peşinden gelinmesi için çaba gösterir.
Örgüt Dışı Halkla İlişkilerde Hedef Kitle Bireyler (yerel halk) Yerel ve ulusal medya Yerel ve ulusal düzeydeki yönetim birimleri İş dünyası Sponsorlar Kurumlar, vakıflar ve politikacılar Diğer Sivil Toplum Örgütleri
Hedef Kitle İle Ne Zaman İletişime Geçilebilir Bir etkinlik düzenlendiğinde Bir etkinlikle ilgili ilginç sonuçlar alındığında Seçimlerinizi yaptığınızda Yaygın görüşten farklı bir görüş-bilgi sunmak istediğinizde Düzenli olarak, ayda bir vb.