I Dr. Adil fiah N TÜRK YE DE NSAN HAKLARI B R NC K TAP: S YASAL PART PROGRAMLARI, HÜKÜMET PROGRAMLARI VE UYGULAMA (1920-2003)
II Yay n No : 1582 Politika Dizisi : 3 1. Bas - May s 2005 - STANBUL ISBN 975-295 - 467-7 Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask -Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Beta Bas m A.fi. Vize/KIRKLAREL : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com
III Bu Kitap; Yan mda olmay fllar n n eksikli ini, gün geçtikçe artan oranda hissetti im, her ikisi de rahmetli olan, ANNEME ve BABAMA ithaf edilmifltir.
V ÖNSÖZ lkin, öncelikle ve özellikle anmam gereken ismin, yan nda bulundu um süre içinde kendisinden çok fley ö renmifl oldu um, Prof. Dr. M. Semih GEMALMAZ oldu- unu belirtmeliyim. Çünkü kendisi olmasayd, bu çal flma ortaya ç kmazd. Yap c ve yönlendirici elefltirilerinden dolay kendisine müteflekkirim ve sayg yla an yorum.. kinci olarak, tezin haz rlanmas sürecinde desteklerini esirgemeyen say n Doç.Dr. Oktay UYGUN ve say n Doç. Dr. Mustafa KOÇAK da, sayg yla ve özenle, mutlaka anmal y m. Yak n ilgilerinden dolay kendilerine teflekkür etmem üzerime borçtur. Sonra, bu kitab n haz rlanmas evresinde afacan ikizlerim (fiebnem ve Fulya) ise,. Ü. (Çapa) T p Fakültesi ni ikinci adresimiz haline getirmeye çal flt lar ve bunu baflard lar da. (Çapa) T p Fakültesi nin güler yüzlü çal flanlar da teflekküre lay kt r. stanbul da bulundu um süre içinde desteklerini esirgemeyen fiah N ve SARI- BRAH MO LU aileleri de, bu çal flman n bitimine katk da bulundular. Mutlaka belirtmeliyim. KTÜ günlerimde ise, yan mda, destekleri ile, say n Prof. Dr. Hüseyin DA LI ve aziz dostum, Yard. Doç. Dr. Yusuf fievki HAKYEMEZ vard. Nihayet, Eflim; akademik hayat m boyunca olmazsa olmaz m olan dingin bir çal flma ortam n, ço unlukla kendi özelini dikkate almayarak hiçbir karfl l k gözetmeden cömertçe sundu ve sunmakta. Sevgiyle vurguluyorum. Ve, Kitap n bas m n üstlenen Beta çal flanlar na ve yetkililerine, sonsuz teflekkür ederim.. Belirtmeye gerek bile yoktur ki, yazar, eksiklikleri, daha bafltan üstlenmektedir. KTÜ, Trabzon 2005
VII Ç NDEK LER ÖNSÖZ... V KISALTMALAR... XVII G R fi... 1 BÖLÜM-I TÜRK YE DE S YASAL PART LER A- 1859-1945 TAR HLER ARASINDA, TÜRK YE DE, S YASAL PART LER N TAR HSEL GEL fi M... 7 1- Fedailer Cemiyeti nden (1859), Türkiye Büyük Millet Meclisi nin Aç l fl na (23 Nisan 1920)... 7 2- TBMM nin Aç l fl ndan (23 Nisan 1920), Cumhuriyet in lan na (29 Ekim 1923)... 12 3- Terakkiperver Cumhuriyet F rkas (1924)... 16 4- Serbest Cumhuriyet F rkas (1930)... 18 5- Serbest Cumhuriyet F rkas n n Feshinden (1930), Çok Partili Siyasal Hayat n Bafllang c na (18 Temmuz 1945)... 20 B - TÜRK YE DE, ÇOK PART L S YASAL HAYATA GEÇ fi... 21 1- Çok Partili Siyasal Hayata Geçiflin Nedenleri... 21 2- Milli Kalk nma Partisi ve Demokrat Parti... 23 C - TÜRK YE DE, S YASAL PART LER N TAB OLDU U MEVZUATIN TAR HSEL GEL fi M... 23 BÖLÜM-II TÜRK YE DE, S YASAL PART VE HÜKÜMET PROGRAMLARINDA ÖNGÖRÜLEN NSAN HAKLARI ANLAYIfiININ VE UYGULAMASININ, BEL RL HAKLAR VE ÖZGÜRLÜKLER EKSEN NDE NCELENMES (1920-2003) A- YAfiAM HAKKI... 29 1- Ulusalüstü nsan Haklar Hukukunda, Genel Olarak, Yaflam Hakk n n Kavranmas... 29
VIII 2- Liberal/Burjuva Demokrasilerinde Yaflam Hakk... 31 3- Marksist/Sosyalist Ülkelerde Yaflam Hakk... 32 4- Genel Olarak, Türkiye de Yaflam Hakk... 33 a- Türk Hukuk Düzeninde Ölüm Cezas Yapt r m... 34 (1) Hiyaneti Vataniye Kanunu... 34 (2) Türk Ceza Kanunu... 35 5- Türkiye de, Siyasal Parti Programlar nda Yaflam Hakk... 37 a- Sol Görüflü Benimseyen Siyasal Partiler... 37 (1) Marksist/Sosyalist Siyasal Partiler... 37 (i) Marksist/Sosyalist Siyasal Partilerin Programlar nda, Yaflam Hakk Ekseninde Ölüm Cezas Yasa, 1930 lu Y llardan tibaren Düzenlenmeye Bafllam flt r... 37 (ii) Yaflam Hakk n n, Ölüm Cezas stisnas le Birlikte Tan nd Programlar... 39 (iii) Yaflam Hakk n n, Mutlak Biçimde Tan nd Programlar... 39 (iv) Ölüm Cezas n n Benimsendi i Programlar... 40 (2) Sosyal Demokrat/Merkez Sol Siyasal Partiler... 40 (i) Ölüm Cezas Yasa n n Aç kça Benimsendi i Programlar... 42 (ii) Yaflam Hakk n n, Elveriflli Yaflama Standartlar na Hak fieklinde Alg land Programlar... 43 (3) Cumhuriyet Halk Partisi... 43 b- Sa Görüflü Benimseyen Siyasal Partiler... 44 (1) Merkez-Sa Siyasal Partiler... 44 (i) Ölüm Cezas Ekseninde Yaflam Hakk n, Hiçbir Merkez-sa Siyasal Parti, Program nda Benimsememifltir... 44 (2) Geleneksel De erleri Benimseyen Siyasal Partiler... 45 (i) Ölüm Cezas Ekseninde Yaflam Hakk n, Geleneksel De erleri Benimseyen Hiçbir Siyasal Parti, Program nda Dillendirmemifltir... 45 (3) Di erleri... 45 (i) Sadece Bir Programda, Ölüm Cezas na Karfl tl k lkesinin Düzenlenmesi... 45 c- Belirgin Bir deolojik Yaklafl m Tespit Edilemeyen Siyasal Partiler (Tabela Partileri)... 46 (1) Ölüm Cezas Ekseninde, Yaflam Hakk n n Tan nd Programlar... 46
IX (2) Yaflam Hakk n n, Elveriflli Yaflama Standartlar na Hak fieklinde Alg land Programlar... 46 (3) Sadece, Yaflam Hakk fadesinin Yer Ald Programlar... 47 6- Türkiye de, Hükümet Programlar nda Yaflam Hakk... 47 a- Türkiye de, 1920-2003 Evresinde, Hükümet Programlar nda, Ölüm Cezas n n Yasaklanmas Ekseninde, Yaflam Hakk n n Tan nmas na Yönelik Herhangi Bir Düzenleme Yoktur... 47 7- De erlendirme... 48 B- fikence YASA I... 50 1- Ulusalüstü nsan Haklar Hukukunda, Genel Olarak, flkence Yasa n n Kavranmas... 50 2- Liberal/Burjuva Demokrasilerinde flkence Yasa... 52 3- Marksist/Sosyalist Ülkelerde flkence Yasa... 53 4- Genel Olarak, Türkiye de flkence Yasa... 53 5- Türkiye de, Siyasal Parti Programlar nda flkence Yasa... 56 a- Sol Görüflü Benimseyen Siyasal Partiler... 56 (1) Marksist/Sosyalist Siyasal Partiler... 56 (i) flkence Yasa, Marksist/Sosyalist Siyasal Partilerin Programlar nda, 1945 li Y llardan tibaren Düzenlenmeye Bafllam flt r... 56 (2) Sosyal Demokrat/Merkez Sol Siyasal Partiler... 57 (i) flkence Yasa n n, Sadece Bir Siyasal Partinin, Farkl Tarihlerdeki Programlar nda Yer Almas... 57 (3) Cumhuriyet Halk Partisi... 58 b- Sa Görüflü Benimseyen Siyasal Partiler... 58 (1) Merkez-Sa Siyasal Partiler... 58 (i) flkence Yasa, Türkiye de, Merkez-sa da Yer Alan Siyasal Partilerce, Parti Programlar nda, Hiçbir Dönemde Dillendirilmemifltir... 58 (2) Geleneksel De erleri Benimseyen Siyasal Partiler... 59 (i) flkence Yasa na, Ancak 1983 lü Y llardan Sonra Yer Verilmeye Bafllanm flt r... 59 (3) Di erleri... 59 c- Belirgin Bir deolojik Yaklafl m Tespit Edilemeyen Siyasal Partiler (Tabela Partileri)... 60
X (1) flkence Yasa na Yer Veren ki Program... 60 6- Türkiye de, Hükümet Programlar nda flkence Yasa... 60 a- flkence Yasa, Türkiye de, Sadece, ki Hükümet Program nda, Tan nm flt r... 60 7- De erlendirme... 61 C- FADE ÖZGÜRLÜ Ü... 63 1- Ulusalüstü nsan Haklar Hukukunda, Genel Olarak, fade Özgürlü ünün Kavranmas... 63 2- Liberal/Burjuva Demokrasilerinde fade Özgürlü ü... 65 3- Marksist/Sosyalist Ülkelerde fade Özgürlü ü... 66 4- Genel Olarak, Türkiye de fade Özgürlü ü... 67 5- Türkiye de, Siyasal Parti Programlar nda fade Özgürlü ü... 75 a- Sol Görüflü Benimseyen Siyasal Partiler... 75 (1) Marksist/Sosyalist Siyasal Partiler... 75 (i) fade Özgürlü ü, Marksist/Sosyalist Siyasal Partilerin Programlar nda, 1931 Y l ndan tibaren Düzenlenmeye Bafllam flt r... 75 (2) Sosyal Demokrat/Merkez Sol Siyasal Partiler... 77 (i) fade Özgürlü ünün Benimsendi i Programlar... 77 (3) Cumhuriyet Halk Partisi... 78 b- Sa Görüflü Benimseyen Siyasal Partiler... 79 (1) Merkez-Sa Siyasal Partiler... 79 (i) fade Özgürlü ü, lk Defa 1969 lu Y llarda Düzenlenmeye Bafllam flt r... 79 (2) Geleneksel De erleri Benimseyen Siyasal Partiler... 80 (i) fade Özgürlü ü, lk Defa 1945 li Y llarda Parti Programlar nda Yer Bulmaya Bafllam flt r... 80 (ii) fade Özgürlü ünün, Evrensel Standartlarda ve Ayr nt l Olarak Alg lanmas, 2002 Tarihinde Olmufltur... 80 (iii) fade Özgürlü ünün Aç kça S n rland r ld Programlar... 81 (iv) fade Özgürlü üne Yer Verilen Di er Programlar... 81 (3) Di erleri... 82 c- Belirgin Bir deolojik Yaklafl m Tespit Edilemeyen Siyasal Partiler (Tabela Partileri)... 82 6- Türkiye de, Hükümet Programlar nda fade Özgürlü ü... 84
XI a- fade Özgürlü ü, Türkiye de, Hükümet Programlar nda lk Defa, 1946 l Y llarda Düzenlemeye Bafllanm flt r... 84 b- Türkiye de, fade Özgürlü ü, Baz Hükümet Programlar nda Yasaklanm flt r... 85 c- Yirmi Befl Y l Aradan Sonra, fade Özgürlü ünün, Birbirine Koflut fadelerle Yeniden Düzenlenmesi... 85 d- fade Özgürlü ünü, Evrensel Standartlarda De il de, Sadece, Anayasada fade Edilen fiekilde Benimseyen Hükümetler... 86 e- fade Özgürlü ünü, Anlams z fadelerle Kavrayan Hükümetler... 86 7- De erlendirme... 87 D- ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜ Ü... 91 1- Ulusalüstü nsan Haklar Hukukunda, Genel Olarak, Örgütlenme Özgürlü ünün Kavranmas... 91 2- Liberal/Burjuva Demokrasilerinde Örgütlenme Özgürlü ü... 93 3- Marksist/Sosyalist Ülkelerde Örgütlenme Özgürlü ü... 95 4- Genel Olarak, Türkiye de Örgütlenme Özgürlü ü... 95 5- Türkiye de, Siyasal Parti Programlar nda Örgütlenme Özgürlü ü... 100 a- Sol Görüflü Benimseyen Siyasal Partiler... 100 (1) Marksist/Sosyalist Siyasal Partiler... 100 (i) Örgütlenme Özgürlü ü, 1920 li Y llardan tibaren Düzenlenmeye Bafllam flt r... 102 (2) Sosyal Demokrat/Merkez Sol Siyasal Partiler... 106 (i) Örgütlenme Özgürlü ü, 1946 l Y llardan tibaren Benimsenmeye Bafllam flt r... 106 (ii) 12 Eylül Fiili Rejimi Taraf ndan Biçimlendirilen Siyasal Parti Programlar nda, Örgütlenme Özgürlü ünün, Sadece Kamu Görevlilerine Yönelik Olarak Düzenlenmesi ve flçi S n f n n Görmezden Gelinmesi... 107 (iii) Örgütlenme Özgürlü ü Ekseninde, DSP nin, Farkl Tarihlerdeki ki Farkl Tutumu... 108 (3) Cumhuriyet Halk Partisi... 108 (i) 1947 Öncesinde, Örgütlenme Özgürlü ü, CHP Programlar nda Aç kça Yasaklanm flt r... 108 (ii) Örgütlenme Özgürlü ünün, 1947 li Y llardan tibaren Düzenlenmesi... 109 b- Sa Görüflü Benimseyen Siyasal Partiler... 109 (1) Merkez-Sa Siyasal Partiler... 109
XII (i) Örgütlenme Özgürlü üne Yer Verilen Programlar... 109 (2) Geleneksel De erleri Benimseyen Siyasal Partiler... 111 (i) Milliyetçi Siyasal Partiler, Programlar nda, Lokavt Bir Hak Olarak Alg lamaktad rlar ve S n rland r lm fl Bir Örgütlenme Özgürlü üne Taraftard rlar... 111 (ii) Manevi De erleri Önde Tutan Siyasal Partilerin Programlar nda, Lokavt, Bir Hak Olarak Benimsenmemifltir... 111 (iii)geleneksel De erleri Benimseyen Siyasal Partilerin Programlar nda, Memurlar çin Örgütlenme Özgürlü ünün Tan nmas, Ancak Günümüzde Gündeme Gelmifltir... 112 c- Belirgin Bir deolojik Yaklafl m Tespit Edilemeyen Siyasal Partiler (Tabela Partileri)... 113 (1) Örgütlenme Özgürlü ünün Düzenlendi i Programlar... 113 6- Türkiye de, Hükümet Programlar nda Örgütlenme Özgürlü ü... 115 a- Türkiye de, Hükümet Programlar nda Örgütlenme Özgürlü üne Ancak 1960 l Y llarda Yer Verilmeye Bafllanm flt r... 115 b- Türkiye de, ki Hükümetin Program nda Örgütlenme Özgürlü ü, Aç kça Yasaklanm flt r... 116 c- Evrensel Olmayan, Sadece, Anayasada fadesini Bulan Örgütlenme Özgürlü üne Taraftar Olan Hükümetler... 117 7- De erlendirme... 117 E- ÇALIfiMA HAKKI... 121 1- Ulusalüstü nsan Haklar Hukukunda, Genel Olarak, Çal flma Hakk n n Kavranmas... 121 2- Liberal/Burjuva Demokrasilerinde Çal flma Hakk... 123 3- Marksist/Sosyalist Ülkelerde Çal flma Hakk... 124 4- Genel Olarak, Türkiye de Çal flma Hakk... 125 5- Türkiye de, Siyasal Parti Programlar nda Çal flma Hakk... 129 a- Sol Görüflü Benimseyen Siyasal Partiler... 129 (1) Marksist/Sosyalist Siyasal Partiler... 129 (i) Çal flma Hakk, 1920 li Y llardan itibaren, Ayr nt l Bir Biçimde, Marksist/Sosyalist Siyasal Partilerin Programlar nda Benimsenmifltir... 129 (2) Sosyal Demokrat/Merkez Sol Siyasal Partiler... 134 (3) Cumhuriyet Halk Partisi... 136 b- Sa Görüflü Benimseyen Siyasal Partiler... 137
XIII (1) Merkez-Sa Siyasal Partiler... 137 (2) Geleneksel De erleri Benimseyen Siyasal Partiler... 137 (3) Di erleri... 139 c- Belirgin Bir deolojik Yaklafl m Tespit Edilemeyen Siyasal Partiler (Tabela Partileri)... 139 6- Türkiye de, Hükümet Programlar nda Çal flma Hakk... 140 a- Türkiye de, Hükümet Programlar nda, Çal flma Hakk na, lk Kez, 1923 Y l nda Yer Verilmifltir... 140 b- Türkiye de, Hükümet Programlar nda Çal flma Hakk, Ayr nt l Olarak lk kez, 1977 Y l nda Dillendirilmifltir... 141 c- Türkiye de, Çal flma Hakk n n Benimsendi i Di er Hükümet Programlar... 141 7- De erlendirme... 144 BÖLÜM-III TÜRK YE DE, S YASAL PART VE HÜKÜMET PROGRAMLARINDA ÖNGÖRÜLEN NSAN HAKLARI ANLAYIfiININ VE UYGULAMASININ, GENEL OLARAK NCELENMES (1920-2003) A- S YASAL PART PROGRAMLARI... 149 1- Sol Görüflü Benimseyen Siyasal Partiler... 149 a- Marksist/Sosyalist Siyasal Partiler... 149 b- Sosyal Demokrat/Merkez Sol Siyasal Partiler... 167 c- Cumhuriyet Halk Partisi... 171 2- Sa Görüflü Benimseyen Siyasal Partiler... 175 a- Merkez-Sa Siyasal Partiler... 175 b- Geleneksel De erleri Benimseyen Siyasal Partiler... 179 c- Di erleri... 184 (1) Liberal Ad yla Adl Siyasal Partiler... 184 (2) II. Grup, TpCF ve SCF... 186 3- Belirgin Bir deolojik Yaklafl m Tespit Edilemeyen Siyasal Partiler (Tabela Partileri)... 188 B- HÜKÜMET PROGRAMLARI... 194 1-23 Nisan 1920 de TBMM nin Aç l fl ndan, 29 Ekim 1923 te Cumhuriyetin lan na... 195 2- Cumhuriyetin lan ndan, Günümüze... 198
XIV a- Cumhuriyetin lan ndan (29 Ekim 1923), Milli Kalk nma Partisi nin Kurulufluna (18 Temmuz 1945): Ülkenin Güvenli inin Sa lanmas Amac yla Devletin Nüfuz Alan n n Geniflletilmesi ve Hak ve Özgürlüklerin hmal Edilmesi... 198 b- Milli Kalk nma Partisi nin Kuruluflundan (18 Temmuz 1945), 27 May s 1960 Askeri Darbesi ne: Sadece Vatandafllar çin Anayasal Haklar n fade Edilmesi ve Hedefin Afl r Sol ve Afl r Sa le Mücadele fieklinde Biçimlendirilmesi... 205 c- 27 May s 1960 Askeri Darbesi nden, 12 Mart 1971 Askeri Muht ras na: Askeri Darbelerin Hükümet Programlar nda Meflru Görülmesi ve Afl r Sol ve Afl r Sa le Mücadele Hedefinin Yinelenmesi... 212 d- 12 Mart 1971 Askeri Muht ras ndan, 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi ne: Askeri Muht ra n n Meflru Görülmesi ve Afl r Sol ve Afl r Sa le Mücadele Hedefinin Tekrar... 219 e- 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi nden, Gül Hükümeti nin Kurulufluna (18 Kas m 2002): Devlet Otoritesinin Kuvvetlendirilmesi Hedefi ve 1983 Sonras nda Türk Siyasal Hayat nda lk Defa NSAN n Vurgulanmaya Bafllanmas... 226 C- POL T KO-JÜR D K DÜZLEMDE NSAN HAKLARI UYGULAMASI... 237 1- TBMM nin Aç l fl ndan (23 Nisan 1920), Recep Peker Hükümeti nin Kurulufluna (7 A ustos 1946)... 238 a- Anayasal Düzlem... 238 (1) 1921 Anayasas (Teflkilat Esasiye Kanunu)... 238 (2) 1924 Anayasas (Teflkilat Esasiye Kanunu)... 240 b- Yasal Düzlem... 246 2- Recep Peker Hükümeti nin Kuruluflundan (7 A ustos 1946), Birinci Menderes Hükümeti nin Kurulufluna (22 May s 1950)... 258 a- Yasal Düzlem... 258 3- Birinci Menderes Hükümeti nin Kuruluflundan (22 May s 1950), 27 May s 1960 Askeri Darbesi ne... 262 a- Yasal Düzlem... 262 4-27 May s 1960 Askeri Darbesi nden, 12 Mart 1971 Askeri Muht ras na... 268 a- Anayasal Düzlem... 268 (1) 1961 Anayasas... 268 b- Yasal Düzlem... 280
XV 5-12 Mart 1971 Askeri Muht ras ndan, Gül Hükümeti nin Kurulufluna (18 Kas m 2002)... 282 a- Anayasal Düzlem... 282 (1) 1982 Anayasas... 282 b- Yasal Düzlem...299 Sonuç... 303 EKLER... 323 I- Siyasal Parti Programlar nda Öngörülen Haklar ve Özgürlükler Katalogunun Tablo Usulü le Gösterilmesi... 323 1- Marksist/Sosyalist Siyasal Partiler... 323 a- Medeni ve Siyasal Haklar ve Özgürlükler... 323 b- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar ve özgürlükler... 332 2- Merkez Sol/Sosyal Demokrat Siyasal Partiler... 340 a- Medeni ve Siyasal Haklar ve Özgürlükler... 340 b- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar ve özgürlükler... 342 3- Cumhuriyet Halk Partisi... 344 a- Medeni ve Siyasal Haklar ve Özgürlükler... 344 b- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar ve özgürlükler... 346 4- Merkez-Sa Siyasal Partiler... 348 a- Medeni ve Siyasal Haklar ve Özgürlükler... 348 b- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar ve özgürlükler... 350 5- Geleneksel De erleri Savunan/Milliyetçi-Maneviyatç Siyasal Partiler... 352 a- Medeni ve Siyasal Haklar ve Özgürlükler... 352 b- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar ve özgürlükler... 355 6- Di erleri-a... 358 a- Medeni ve Siyasal Haklar ve Özgürlükler... 358 b- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar ve özgürlükler... 359 7- Di erleri-b... 360 a- Medeni ve Siyasal Haklar ve Özgürlükler... 360 b- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar ve özgürlükler... 361 8- Tabela Partileri... 362 a- Medeni ve Siyasal Haklar ve Özgürlükler... 362 b- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar ve özgürlükler... 368
XVI II- Hükümet Programlar nda Öngörülen Haklar ve Özgürlükler Katalogunun Tablo Usulü le Gösterilmesi... 374 1-23 Nisan 1920 29 Ekim 1923... 374 a- Medeni ve Siyasal Haklar ve Özgürlükler... 374 b- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar ve özgürlükler... 375 2-29 Ekim 1923 18 Kas m 2002... 376 a- Medeni ve Siyasal Haklar ve Özgürlükler... 376 b- Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar ve özgürlükler... 384 Bibliyografya... 393
XVII KISALTMALAR a.e. : Ayn Eser AKP : Adalet ve Kalk nma Partisi a.m. : Ayn Makale A.Ü.S.B.F.D. : Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi Bkz. : Bak n z bkz. : Bak n z bs. : Bask BM : Birleflmifl Milletler Çev. : Çeviren CDTA : Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi CHP : Cumhuriyet Halk Partisi DGM : Devlet Güvenlik Mahkemesi ed. : Editör ESKHÖ : Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar ve Özgürlükler HF : Halk F rkas.ü.h.f. : stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi.Ü.S.B.F. : stanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi.T. F : ttihat ve Terakki F rkas KKTH : Kendi Kaderini Tayin Hakk MÇP : Milliyetçi Çal flma Partisi Md. : Madde MHP : Milliyetçi Hareket Partisi MSHÖ : Medeni ve Siyasal Haklar ve Özgürlükler R.G. : Resmi Gazete RP : Refah Partisi s. : Sayfa SCF : Serbest Cumhuriyet F rkas SP : Saadet Partisi SPK : Siyasi Partiler Kanunu SSCB : Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birli i
XVIII TBMM TCK TKP TMK TpCF UÇÖ vd. YBCDTA y.y. : Türkiye Büyük Millet Meclisi : Türk Ceza Kanunu : Türkiye Komünist Partisi : Terörle Mücadele Kanunu : Terakkiperver Cumhuriyet F rkas : Uluslararas Çal flma Örgütü : ve devam : Yüzy l Biterken Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi : Yay m Yeri Yok