Sağlık ve Toplum Yıl:22, Sayı: 2 Mayıs-Ağustos 2012 ARAŞTIRMALAR / Researches Kastamou'da Bir İlköğretim Okuluda 6.,7., 8. Sııf Öğrecilerii Bazı Besleme Alışkalıklarıı Değerledirilmesi Evaluatio of Some Nutritioal Habits of 6th, 7th ad 8th Grade Studets from a Primary School i Kastamou İlkur TÜTÜNCÜ 1 ÖZET SUMMARY Amaç: Bu çalışmaı amacı Kastamou Ali Fuat Darede İlköğretim Okulu'da 2010-20 öğretim yılıda eğitim göre ilköğretim öğrecilerii bazı besleme alışkalıklarıı belirlemektir. Gereç- Yötem: Taımlayıcı tipteki çalışmaı evreii Kastamou Ali Fuat Darede İlköğretim Okulu'da 6., 7., ve 8. sııflarıda eğitim göre toplam 399 öğrecide ulaşılabile öğreci oluşturmuştur. Veri toplama aracı olarak öğrecileri kişisel bilgilerii, besleme alışkalıkları, kahvaltı alışkalıkları, kahvaltı atlama edeleri ve kahvaltıda tüketile yiyecek ve içecekleri tüketim sıklıklarıı saptamaya yöelik bir aket geliştirilmiş ve uygulamıştır. Düya Sağlık Örgütüü Athro Plus programı kullaılarak yaşa ve cisiyete göre Bede Kitle İdeksi (BKI) persetilleri belirlemiştir. Souçlar; 3< zayıf; 3-<15 zayıflık riski; 15- <85 ormal; 85-<97 şişmalık riski; 97 şişma olarak değerledirilmiştir. Veriler SPSS 15.0 istatistik paket programıda değerledirilmiştir. Grupları karşılaştırılmasıda Ki kare ( X² ) testi kullaılmıştır. Bulgular: Öğrecileri 55.9'u (210 kişi) erkek 44.1'i (166 kişi ) kız öğreci olup, yaş ortalamaları 13.0±0.8'dir. Bede kitle ideksi ortalaması 19.8±3.4'tür. Öğrecileri 4.3'üü zayıf, 9.8'ii şişma olduğu saptamıştır. Öğrecileri 64.1'ii üç aa öğü tükettikleri ve 37.2'sii ara öğü tüketmedikleri bulumuştur. Araştırmaya katıla öğrecileri 14.9'uu her zama öğü atladığı, 44.9'uu ise baze öğü atladıkları belirlemiştir. Öğü atlaya öğreciler atladıkları öğüü e fazla sabah kahvaltısı (34.0) olduğuu ifade etmişlerdir. Öğrecileri 26.1'i e yüksek orala kahvaltı atlama edelerii caı istemiyor, iştahsız olarak bildirmiştir. Öğrecileri 48.4'ü kahvaltı yapmadıklarıda başarılarıı etkilediğii, 42.8'i derse az katıldığıı, 32.2'si kedisii kötü hissettiğii, 13.3'ü ise derse ilgisii kötü olduğuu belirtmiştir.ae ve babaı eğitim düzeyi ve meslekleri ile çocukları öğü atlama durumu ve bede kitle ideksi arasıda alamlı bir ilişki bulumamıştır (p>0.05). Bede kitle ideksi ile öğü atlama durumları arasıda da alamlı bir ilişki yoktur (p>0.05). Souç: Araştırmaya katıla öğrecileri öemli orada (34.0) sabah kahvaltısıı atladıkları ve bu durumu öğrecileri olumsuz etkilediği saptamıştır. Toplumu geleceğii oluşturacak ola bu öğrecileri sağlıklı olması ve büyüme ve gelişmesi içi sabah kahvaltısıı beslemedeki öemii kavramaları içi ae ve babalarıa ve öğretmelerie başta olmak üzere öemli sorumluklar düşmektedir. Purpose: The aim of this work is to determie some of the utritioal habits of studets erolled i Kastamou Ali Fuat Darede Primary School durig the 2010-20 academic year. Istrumetatio ad Methodology: Of the 399 total studets from the 6th, 7th, ad 8th grades of Kastamou Ali Fuat Darede Primary School, could be reached to participate i this descriptive study. A questioaire was developed ad used as a meas to evaluate persoal iformatio, utritioal ad breakfast habits, reasos for skippig breakfast, ad frequecy of food ad drik cosumptio durig breakfast. Usig the World Health Orgaizatio's Athro Plus Program, age ad sex-depedat Body Mass Idex (BMI) percetiles were determied. The results were evaluated as: uderweight (<3th percetile); uderweight susceptible ( 3th ad <15th percetile); ormal weight ( 15th ad <85 percetile); overweight ( 85th ad <97th percetile) ad obese ( 97th percetile). Data was evaluated with statistics software, SPSS, versio 15.0. The chi-square (X²) test was used to compare the groups. Results: 210 male (55.9) ad 166 female (44.1) studets with a average age of 13.0±0.8 participated i this study. The average body mass idex was foud to be 19.8±3.4. Of these studets, 4.3 were uderweight ad 9.8 were oted as obese. While 64.1 of studets cosumed 3 meals a day, 37.2 idicated that they skip a meal. Accordig to the resposes gathered, a sigificat percetage (44.9) of the studets sometimes skip a meal, while a relatively small percetage (14.9) reported that they always skip a meal. Breakfast was idicated as the meal most ofte skipped by the studets (34.0). Lack of appetite ad or desire to eat were idicated by 26.1 of the studets as the reasos for skippig breakfast. The studets stated the belief that skippig breakfast affected their academic performace (48.4), classroom attedace (42.8), health (32.2) ad iteractios i the classroom (13.3). Neither skippig meals or body mass idex were foud to have a sigificat relatioship with either the occupatio or educatio level of the mother ad father (p). Also, o sigificat relatioship betwee skippig a meal ad the body mass idex (p) was observed. Coclusio: It was foud that a sigificat amout of the studets i this study (34.0) skip their breakfast, ad this had a adverse effect o the studets. Families ad teachers play a importat role i educatig studets about the importace ad beefits of breakfast for healthy growth ad developmet. Aahtar Kelimeler: Öğreciler, Besleme Alışkalıkları, Öğü Atlama, Bede Kitle İdeksi, Kahvaltı Alışkalıkları Key Words: Studets, utritioal habits, meal skippig, body mass idex, breakfast habit 1.Yrd.Doç.Drç, Öğretim Üyesi, Kastamou Üiversitesi Fazıl Boyer Sağlık Yüksekokulu 20
Kastamou'da Bir İlköğretim Okuluda 6.,7., 8. Sııf Öğrecilerii Bazı Besleme Alışkalıklarıı Değerledirilmesi Veri toplama aracı olarak öğrecileri kişisel bilgilerii, besleme alışkalıklarıı ve kahvaltıda tüketile yiyecek ve içecekleri tüketim sıklıklarıı saptamaya yöelik bir aket geliştirilmiş ve uygulamıştır. Aket formu toplam 28 soru içere iki bölümde oluşmaktadır. İlk bölümde ( 10 soru ) öğrecileri kişisel bilgileri ile ilgili sorular yer almaktadır. İkici bölümde ( 18 soru) ise besleme alışkalıkları, kahvaltı alışkalıkları, kahvaltı atlama edeleri ve kahvaltıda tüketile yiyecek ve içecekleri tüketim sıklıklarıı sorulduğu sorular yer almaktadır. Aket formları öğrecilere ders dışıda dağıtılmış doldurmaları istemiştir. Araştırma öcesi kurumda yazılı izi alımıştır. Araştırmaı amacı alatıldıkta sora öğrecilerde sözel oam alımıştır. GİRİŞ Sağlık; fiziksel, ruhsal ve sosyal yöde tam bir iyilik hali, hastalıkları ve sakatlıkları olmaması durumudur. Bireyleri sağlık durumlarıı etkileye öemli faktörlerde biri de beslemedir (1) Besleme; isaı büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretke olarak uzu süre yaşaması içi gerekli ola öğeleri alıp kullaabilmesidir (2). Aa öğülerde biri ola sabah kahvaltısıı kişii beslemeside öemi büyüktür. Öğü atlama alışkalık halie döüştüğüde kişii yeterli beslemesi egellemekte ve yetersiz beslemeye bağlı olarak sorular oluşmaktadır ( 3). Kahvaltı yapmaya kişilerde iş verimi öemli ölçüde azalmakta, alama ve kavrama hızı düşmektedir. Kahvaltı, öğrecii besleme durumuu düzelemekte, beyi açlık durumuda yetersiz ola eerji gereksimesii karşılamakta ve derse devam durumuu iyileştirmektedir. Kahvaltı yapmaya çocukları derse kosatrasyolarıı azaldığı, algılamalarıı düştüğü, dikkat sürelerii kısaldığı, öğremede güçlük çektikleri gibi soruları olduğu belirtilmektedir ( 4, 5, 6). Ayrıca yapıla çalışmalarda okul çocuklarıı şeker, hazır meyve suları ve karboatlı içecekleri fazla, süt ürüleri ile taze sebze ve meyveleri az tükettikleri gösterilmiştir ( 7 ). Öğrecileri ağırlıkları; hafif giysili ve ayakkabısız olarak, taşıabilir baskül ile ölçülmüştür. Boy ölçümü ise duvara yapıştırılmış şerit mezuraya sırt ve topukları dayalı olması sağlaarak yapılmıştır. Ölçümler yapıldıkta sora yaşa göre BKI persetilleri Düya Sağlık Örgütüü Athro Plus programı kullaılarak belirlemiştir. Yaşa göre BKI persetilleri belirledikte sora souçlar; 3< zayıf, 3-<15 zayıflık riski, 15- <85 ormal, 85-<97 şişmalık riski, 97 şişma olarak değerledirilmiştir. Okul çocukları arasıda şişmalığı hızla arttığı bildirilmektedir ( 7 ). Bu çalışma, Kastamou Ali Fuat Darede İlköğretim Okulu'da 2010-20 öğretim yılıda eğitim göre ilköğretim öğrecilerii bazı besleme alışkalıklarıı değerledirilmesi amacı ile yapılmıştır. Elde edile veriler SPSS 15.0 istatistik paket programıda değerledirilmiştir. Grupları karşılaştırılmasıda Ki kare ( X² ) testi kullaılmıştır. Gereç- Yötem: Tablo 1'de öğrecileri kişisel bilgileri verilmiştir. Öğrecileri 55.9' u (210 kişi) erkek, 44.1'i (166 kişi ) kız öğreci olup, yaş ortalamaları 13.0±0.8'dir. Öğrecileri bede kitle ideksi ortalaması 19.8±3.4'tür. Bulgular: Taımlayıcı tipteki çalışmaı evreii 201020 öğretim yılı bahar döemide Kastamou Ali Fuat Darede İlköğretim Okulu'da 6., 7., ve 8. sııflarıda eğitim göre toplam 399 öğreci oluşturmuştur. Araştırmada herhagi bir öreklem seçim yötemi uygulamada evrei tamamıa ulaşılması hedeflemiş, acak araştırmaı yapıldığı tarihlerde okula gelmeyeler edei ile toplam öğreciye ulaşılabilmiştir. Araştırmaı saha çalışması Şubat-Mart 20'de tamamlamıştır. Araştırmaya katıla öğrecileri e fazla orala ( 64.1) üç aa öğü tükettikleri saptaırke 37.2'sii ara öğü tüketmedikleri tesbit edilmiştir. Öğrecileri 14.9'uu her zama öğü atladığı, 44.9'uu ise baze öğü atladıkları saptamıştır. Öğrecileri 40.2' si ise öğü atlamamaktadır. Öğü atlaya öğreciler atladıkları öğüü e fazla orala 21
Sağlık ve Toplum Yıl:22, Sayı: 2 Mayıs-Ağustos 2012 Tablo 1:Öğrecileri kişisel bilgileri (=) DEĞİŞKENLER () CİNSİYET KIZ 166 44,1 SINIF ERKEK 6. SINIF 7. SINIF 8. SINIF 210 125 124 1 55,9 33,2 33,0 33,8 1,3 12 13 14 15 4 4 129 9 9 159 134 83 1,1 30,3 34,3,6 2.4 42,3 35,6 22,1 BABA EĞİTİM DÜZEYİ ANNE MESLEK 74 130 172 79 19,7 34,6 45,7 21,0 18 4,8 40 10,6 CALISMIYOR 239 63,6 180 47,9 14,9 3 30,1 CALISMIYOR 7,2 KARDEŞ SAYISI 1 2 3 4 ve Üstü BEDEN KİTLE İNDEKSİ ZAYIF 49 209 89 29 16 13,0 55,6 23,7 7,7 4.3 ZAYIFLIK RİSKİ 46 12.2 NORMAL 206 54.8 FAZLA KİLOLU 71 18.9 ŞİSMAN 37 9.8 10 YAŞ ANNE EĞİTİM DÜZEYİ BABA MESLEK 22
Kastamou'da Bir İlköğretim Okuluda 6.,7., 8. Sııf Öğrecilerii Bazı Besleme Alışkalıklarıı Değerledirilmesi Tablo 2:Kahvaltıda tüketile yiyecek ve içecekleri tüketim sıklığı Besiler/ Tüketmiyorum Ara sıra Haftada bir Haftada 2-3 Hergü İçecekler Yumurta 44.7 Çorba 76 Bal,reçel, TOPLAM 143 38.0 39 10.4 103.4 47 12.5 20.2 107 28.5 7.2 70 18.6 96 25.5 46 12.2 3 30.1 24 6.4 48 12.8 145 38.6 Zeyti 49 13.0 86 22.9 16 4.3 34 9.0 191 50.8 Peyir 20 5.3 59 15.7 13 3.5 42.2 242 64.4 Çökelek 245 65.2 72 19.1 2.9 17 4.5 8.2 Sucuk,salam, 51 13.6 128 34.0 55 14.6 87 23.1 55 14.6 Terayağ,margari 107 28.5 132 35.1 38 10.1 49 13.0 50 13.3 Domates,Salatalık 21 5.6 70 18.6 25 6.6 88 23.4 172 45.7 Mısır gevreği 124 33.0 6 30.9 8.2 44.7 61 16.2 Ekmek 14 3.7 33 8.8 8 2.1 19 5.1 302 80.3 Tost,poğaça 22 5.9 125 33.2 50 13.3 100 26.6 79 21.0 Simit 36 9.6 142 37.8 49 13.0 70 18.6 79 21.0 Çay 48 12.8 62 16.5 16 4.3 63 16.8 187 49.7 Bitki çayları 238 63.3 64 17.0 21 5.6 23 6.1 30 8.0 Kahve türleri 200 53.2 86 22.9 23 6.1 8.2 36 9.6 Süt-Yoğurt 49 13.0 78 20.7 25 6.6 74 19.7 150 39.9 Hazır meyve suları 59 15.7 134 35.6 44.7 58 15.4 81 21.5 Kola,gazoz 129 34.3 92 24.5 30 8.0 48 12.8 77 20.5 türevleri (34.0) sabah kahvaltısı, e az orala da ( 4.8) akşam yemeği olduğuu ifade etmişlerdir. Öğrecileri 26.1'i e yüksek orala kahvaltı atlama edeii caı istemiyor, iştahsız olarak bildirmiştir. Tablo 2'de öğrecileri sabah kahvaltısıda tükettikleri yiyecek ve içecekleri tüketim sıklığı verilmiştir. Öğrecileri e fazla oralarda 34.0'ıı sucuk, sosis, salamı ara sıra tükettiği; 23
Sağlık ve Toplum Yıl:22, Sayı: 2 Mayıs-Ağustos 2012 Tablo 3:Öğrecileri öğü atlama alışkalıklarıı baba-ae mesleğie ve baba-ae eğitim düzeyie göre durumu ÖĞÜN ATLAMA ALIŞKANLIĞI HAYIR EVET BAZEN TOPLAM DEĞİŞKENLER X2 72 40.0 26 14.4 82 45.6 180 BABA 23 41.1 5 8.9 28 50.0 4.386 MESLEĞİ 48 42.5 20 17.7 45 39.8 3 ÇALIŞMIYOR 8 29.6 5 18.5 14 51.9 12 15.2 35 44.3 32 40.5 79 ANNE 3 16.7 4 22.2 61.1 18 MESLEĞİ 6 15.0 16 40.0 18 45.0 40 ÇALIŞMIYOR 35 96 40.2 108 45.2 239 55 34.6 17.0 77 48.4 159 57 42.5 18 13.4 59 44.0 134 39 47.0 13.3 33 39.8 83 29 39.2 14 18.9 41.9 48 36.9 22 16.9 60 74 43 20.6 78 ANNE EĞİTİM DÜZEYİ BABA EĞİTİM DÜZEYİ 14.6 34.3'üü kola, gazoz türevlerii tüketmediği; 38.0'ıı yumurtayı ara sıra tükettiği; 35.1 ii tereyağı ve margarii ara sıra tükettiği; 64.4'üü peyiri her gü tükettiği; 33.2'sii tost ve poğaçayı ara sıra tükettiği; 37.8'ii simidi ara sıra tükettiği bulumuştur ( Tablo 2).Tablo 3'e bakıldığıda babası çalışmayaları 18.5'i, aesi memur olaları ise 44.3'ü öğü atlamaktadır. Acak ae ve baba mesleği ile öğü atlama durumu arasıda alamlı bir ilişki bulumamıştır ( ae meslek: X2=3.229, p ; baba meslek: X2=4.386, p ). 3.229 P 4.138 74 46.2 130 45.3 172 3.306 düzeyi: X2=4.138, p ; baba eğitim düzeyi: X2=3.306, p ). Tablo 4'e bakıldığıda babası memur olaları.1'i, aesi çalışmayaları ise 32.2'si fazla kilolu veya şişmadır. Acak ae ve baba mesleği ile bede kitle ideksi arasıda alamlı bir ilişki bulumamıştır ( ae meslek: X2=6.886, p ; baba meslek: X2=9.948, p ). Babası yüksekokul mezuu olalarda fazla kilolu veya şişma olaları oraı 30.8, aesi ilköğretim mezuu olalarda ise.4' dür. Bu oralar diğer eğitim gruplarıda daha düşüktür. Ae ve babaı eğitim düzeyi ile bede kitle ideksi arasıda da alamlı bir ilişki yoktur ( ae eğitim düzeyi X2=2.801, p ; baba eğitim düzeyi: X2=1.0, p ). Babası ilköğretim mezuu olalarda öğü atlayaları oraı 18.9, aesi ilköğretim mezuu olalarda ise 17.0' dir. Bu oralar diğer eğitim gruplarıda daha düşüktür. Ae ve babaı eğitim düzeyi ile öğü atlama durumu arasıda da alamlı bir ilişki yoktur ( ae eğitim 24
Kastamou'da Bir İlköğretim Okuluda 6.,7., 8. Sııf Öğrecilerii Bazı Besleme Alışkalıklarıı Değerledirilmesi Tablo 4:Öğrecileri bede kitle ideksleri ile ae- baba mesleği, ae baba eğitim düzeyi ve öğü atlama durumu arasıdaki ilişki BEDEN KİTLE İNDEKSİ ZAYIF /ZAYIFLIK RİSKİ NORMAL FAZLA KİLOLU /ŞİSMAN TOPLAM N DEĞİŞKENLER 26 14.4 98 54.4.1 BABA 10 17.9 55.4 15 MESLEĞİ 16 14.2 66 58.4 ÇALIŞMIYOR 10 37 40.7 15 19.0 45 ANNE 2.1 MESLEĞİ 5 12.5 ÇALIŞMIYOR 40 ANNE EĞİTİM DÜZEYİ BABA EĞİTİM DÜZEYİ ÖĞÜN ATLAMA 180 26.8.4 3 6 22.2 57.0 19 24.1 79 61.1 5.8 18 28 70.0 7 17.5 40 16.7 122 51.0 77 32.2 239 21 13.2 88 55.3 50.4 159 26 19.4 71 53.0 37.6 134 15 18.1 47.6 21 25.3 83 40 54.1 20.0 73.2 35 26.9 74 130 14 22 18.9 16.9 26 15.1 93 54.1 53 30.8 172 HAYIR 24 15.9 88 58.3 39 25.8 151 EVET 10 17.9 33 58.9 13 23.2 BAZEN 28 16.6 85 50.3 33.1 169 Öğülerii baze atlaya öğrecileri e fazla orala ( 33.1) fazla kilolu veya şişma olduğu saptamıştır. Acak öğrecileri öğü atlama durumu ile bede kitle ideksleri arasıda ilişki olmadığı tesbit edilmiştir (X2 : 3.408, p ). X2 P 9.948 6.886 2.801 1.0 3.408 18'ii fazla kilolu ve 6.0'ıı da obez olduğu saptamıştır ( 9). Muğla'da 6-15 yaş arasıdaki okul çocuklarıda yapıla bir çalışmada tüm öğrecileri 17,0'ii fazla kilolu ve 7,1'ii ise obez olduğu saptamıştır (10). 10-17 yaş çocukları 3.5'ii (), 9-17 yaş arası öğrecilerde yapıla bir çalışmada da çocukları 0.9'uu obez olduğu tesbit edilmiştir (12). Bua karşı çalışmamızdaki obezite oraıa yakı değerleri buluduğu çalışmalar da vardır. 10-12 yaş grubuda yapıla bir çalışmada çocukları.6'sıı fazla kilolu ve 9.0'uu obez olduğu saptamıştır ( 13). İspaya'da 2006-2007 yıllarıda yapıla Ulusal Sağlık Araştırması verilerii temel ala ve 2-15 yaş grubu çocuklarda obezite prevalasıı tahmi etmeyi amaçlaya bir çalışmada; obezite TARTIŞMA Çalışmamızda öğrecileri 4.3'üü zayıf, 9.8'ii şişma olduğu saptamıştır. Yapıla bir çalışmada -14 yaş grubu öğrecilerde obezite oraı 13.3 olarak bulumuştur (8 ). Bu çalışmadaki obezite oraı çalışmamızda saptaa orada daha yüksektir. Daha düşük obezite oralarıı buluduğu çalışmalar da vardır. 6-14 yaş grubuda yapıla bir çalışmada tüm çocukları 76'sıı ormal ağırlıkta, 25
Sağlık ve Toplum Yıl:22, Sayı: 2 Mayıs-Ağustos 2012 ve fazla kiloluluk prevalası sırası ile 10.3 ve 18.8 olarak bulumuştur (14). kademede okuya öğrecilerde yapıla bir çalışmada e çok atlaa öğüü sabah kahvaltısı olduğu ve öğü atlama edelerii ise daha çok iştahsızlık ve zama olmaması olduğu belirlemiştir (20). 12-15 yaş grubuda yapıla bir çalışmada; öğrecileri 88.4' üü her gü düzeli kahvaltı yaptığı belirlemiştir. Öğrecileri kahvaltı yapmama edelerii başıda 59.3 ile iştahı olmamasıı geldiği bulumuştur (21). 10-18 yaş grubu üzeride yapıla bir çalışmada; çocuk ve geçleri 38.7'ii zama yetersizliği, geç kalma korkusu ve iştahsızlık gibi edelere bağımlı olarak 30.6'sıı sabah ve 62.0'ıı öğle öğüüü atladıkları saptamıştır (22). Oktar ve Şalıer'i ilköğretim okullarıda yaptıkları bir araştırmada, öğrecileri 60.7' side kahvaltı yapma alışkalığıı olmadığıı ve kahvaltı yapmama edelerii ise öğrecileri sabah uyaamaması (25.3) ve caıı istememeside (41.8) kayakladığıı tespit etmişlerdir (23). Yapıla araştırmalarda çocuk ve adölesalarda obezite oraları değişiklik göstermesie rağme ülkemizde öemli bir sağlık soruu olduğu görülmektedir. Araştırmamıza katıla öğrecileri 14.9'uu her zama öğü atladığı, 44.9'uu ise baze öğü atladıkları saptamıştır. Öğü atlaya öğreciler atladıkları öğüü e fazla sabah kahvaltısı (34.0) olduğuu ifade etmişlerdir. Akara'da sekizici sııf öğrecileride yapıla bir çalışmada öğrecileri 70.7'sii kahvaltı yapmakta olduğu bulumuştur (15 ). 7-14 yaş grubu ilköğretim öğreciside yapıla bir çalışmada da; öğrecileri 87.1' ii her gü kahvaltı yaptığı bulumuştur (16). Yie Akara ilide 6. 7. ve 8. sııf öğrecileride yapıla bir çalışmada öğrecileri yarıda fazlasıı (69.4) her gü kahvaltı yaptığı bulumuştur (17). Bu çalışmalardaki kahvaltı yapma oraları çalışmamız soucuda ( 66.0) daha yüksektir. Yapıla bir çok araştırmada kahvaltıı atladığı, sebeplerii de zamasızlık, caı istememe, iştahsızlık vs. olduğu belirtilmiştir. Bu koularda özellikle ebeveyleri çocuklarıı uyku saatlerii düzelemelerie ve erke yaşlarda itibare kahvaltı alışkalığıı kazamalarıa yardımcı olmaları gerekmektedir. Bua karşı; 4-15 yaş grubu çocukta yapıla çalışmada ilkokul çocuklarıı 5'ii, ortaokul çocuklarıı 13'üü kahvaltı atladığı saptamıştır (18 ). 6-14 yaş grubu çocukta yapıla bir çalışmada çocukları 78'ii geellikle kahvaltı yaptığı, 22' sii de k a h v a l t ı y ı a t l a d ı ğ ı b u l u m u ş t u r. B u çalışmalardaki kahvaltı atlama oraları çalışmamız soucuda ( 34.0 ) düşük oralardadır ( 9). Öğrecileri 83.2'si kahvaltı yapmadıkları gülerde sağlığı ile ilgili şikayeti olmadığıı ifade etmiştir. Öğrecileri 48.4'ü kahvaltı yapmadıklarıda başarılarıı etkilediğii, 42.8'i derse az katıldığıı, 32.2'si kedisii kötü hissettiğii, 13.3'ü ise derse ilgisii kötü olduğuu belirtmiştir. 12-15 yaş grubu öğrecide yapıla bir çalışmada; kahvaltı yapılmadığıda başarıyı etkilediğii düşüe oraıı 50.6 olduğu saptamıştır. Kahvaltı yapmadıkları gülerde öğrecileri 49.2'si açlık, 36.2'si halsizlik ve yorguluk hissettiklerii belirtmişlerdir (21). Çalışmamızda öğrecileri 26.1'i e yüksek orala kahvaltıyı atlama edelerii 'caı istemiyor, iştahsız' olarak bildirmiştir. Kahvaltı atlama edeii ' sabah geç kalkma' olarak bildireleri oraı 12.5, 'alışkalığım yok' diyeleri oraı 10.1 ve 'zamaım yok' diyeleri oraı 9.6 olarak tesbit edilmiştir. Çalışmamızda öğrecileri belirtile bu edelerle kahvaltı atladıkları saptamıştır. 15 yaş grubuda yapıla bir çalışmada e az düzeli yee öğüü sabah kahvaltısı olduğu saptamıştır. Öğü atlama edeleri arasıda öğrecileri okula geç kalmamak içi evde acele çıkması, iştahsız olması ve çocuğu oyua dalarak yemek yemeyi uutması gibi faktörleri yer aldığı belirlemiştir (19). İlköğretim ikici Kutlu ve Çivi yaptıkları çalışmada; 7-14 yaş grubudaki öğrecileri 62.5'ii süt ve yoğurdu,.9'uu peyiri, 87.4'üü ekmeği, 35.2'sii reçel balı, 63.0'ıı taze meyveyi her gü tükettiğii bulmuşlardır (16). 614 yaş grubu çocukta yapıla bir çalışmada; pastae ürüleri ve sütü çocuklar tarafıda e 26
Kastamou'da Bir İlköğretim Okuluda 6.,7., 8. Sııf Öğrecilerii Bazı Besleme Alışkalıklarıı Değerledirilmesi fazla sıklıkla (sırası ile 76 ve 71 ) tüketile gıdalar olduğu tesbit edilmiştir ( 9 ). Çalışmamızda öğrecileri 39.9'uu sütyoğurdu, 64.4'uu peyiri, 80.3' uu ekmeği, 38.6'sii reçel balı, 49.7'sii çayı her gü kahvaltıda tükettikleri bulumuştur. Kahvaltıda fazla orada çayı tüketimie mutfak kültürümüzü etkisii olduğu düşüülmektedir. Acak kahvaltı ile birlikte içile çayı demir yetersizliğie ede olabileceği uutulmamalıdır. Çay, yemek sırasıda içildiğide, çaydaki polifeoller demir emilimii azaltmaktadır. ( 2 ). Çalışmamızda kahvaltıda kemik sağlığı açısıda içerdiği kalsiyum edei ile çok öemli ola ve C vitamii ve demir dışıda makro ve mikro besi öğeleri açısıda zegi ola sütyoğurt ve peyir tüketimii düşük oralarda olduğu saptamıştır. ve meslekleri ile çocukları öğü atlama durumları ve bede kitle ideksleri arasıda alamlı bir ilişki bulumamıştır (p>0.05). 0-18 yaş grubuda yapıla bir çalışmada; 0-6 yaş grubuda ailei eğitimi ile boy, ağırlık ve BKI arasıda alamlı ilişki olmamasıa rağme, 7-18 yaş çocuk ve adölesalarda bu ilişkiler öemli şekilde pozitif olduğu ortaya koulmuştur. Özellikle kızlarda ae eğitim düzeyi ile fazla kiloluluk ve obezite isidası arasıda egatif ilişki bulumuştur. Ae öğreim düzeyi yükseldikçe fazla kiloluluk ve obezite isidasları düşmüştür. (24). İlköğretim okulu öğrecileri üzeride yapıla bir çalışmada fazla kiloluluk prevalasıı ae eğitimi ile doğruda ilişkili olduğu bulumuştur. Yapıla istatistiksel değerledirmede ae eğitim düzeyi yükseldikçe çocukları fazla kiloluluk prevalasıı arttığı saptamıştır (25). Bu souç çalışmamız soucuda farklıdır. Çalışmamızda aei eğitim düzeyi yükseldikçe fazla kiloluluk veya obezite oraı düşmüştür. Acak, eğitim düzeyi grupları arasıdaki fark alamlı bulumamıştır (p>0.05). İlköğretim öğrecileride yapıla bir çalışmada; öğrecileri aelerii eğitim düzeyii obezite üzeride ciddi bir etkisii olmadığı saptamıştır (26). Ayrıca babaları eğitim düzeyii ve çalışma durumuu öğrecilerdeki obezite prevalasıı alamlı bir şekilde etkilediği de belirlemiştir. Obez olmaya öğrecileri çoğuu aelerii ev haımı bua karşı obez ola öğrecileri aelerii ispete de olsa çoğuu değişik iş kollarıda çalıştığı görülmüştür. Bu durum aei çalışma durumuu, öğrecilerde obezite sıklığıı etkilediğii ortaya koymuştur (26). Sucuk, sosis, salam tüketimie bakıldığıda; öğrecileri 34.0'ıı ara sıra ; 14.6'sıı her gü ; 23.1'ii haftada 2-3 kez, 14.6'sıı haftada 1 gü tükettiği ve 13.6'sıı hiç tüketmediği saptamıştır. Çalışmamızda değişe sıklıklarla olmak üzere öğreciler tarafıda sucuk, sosis ve salamı geel olarak tüketildiği belirlemiştir. Acak; bu ürüler sağlığa zararlı pek çok katkı maddesi içerdiğide tüketimii e az düzeye idirilmesi mümküse tüketilmemesi sağlamalıdır. Öğrecileri yumurtayı e fazla orala ( 38.0 ) ara sıra tükettiği bulumuştur. Her gü tüketeleri oraı oldukça düşüktür (12.5). Haftada 2-3 kez tüketeleri oraı.4'dür. Büyüme ve gelişme çağıda ola çocuk ve adölesalar içi e iyi protei kayağı ola yumurta tüketimie öem verilmelidir. Çalışmamızda öğrecileri bede kitle ideksleri ile öğü atlama durumları arasıda alamlı bir ilişki olmadığı saptamıştır (p>0.05). 6-14 yaş grubuda yapıla bir çalışmada kahvaltı yapmaya çocukları.5'ıı fazla kilolu, 9.6'sıı obez; bua karşılık kahvaltı yapa çocukları ise sırası ile 9.1'ii fazla kilolu ve 4.5'ii obez olduğu tesbit edilmiştir (9). Bu çalışmada görüldüğü gibi kahvaltı yapalarda fazla kiloluluk ve obezite oraları yapmayalara kıyasla düşük oralarda saptamıştır. 12-17 yaş grubu okul çocuğuda yapıla çalışmada; babası okuma yazma bilmeye kızlarda zayıflık prevalası 7.1 ike; fazla kiloluluk ve obezite prevalası babası e azıda üiversite mezuu ola kızlarda öemli şekilde daha yüksek (sırası ile 24.4 ve 9.7 ) bulumuştur (). 8- yaş grubuda yapıla bir çalışmada; çocukları 12.8'ii fazla kilolu ve 13.7'sii obez olduğu saptamıştır. Aelerii eğitim düzeyi lise veya üiversite ola çocuklarda fazla Çalışmamızda ae ve babaı eğitim düzeyleri
Sağlık ve Toplum Yıl:22, Sayı: 2 Mayıs-Ağustos 2012 kiloluluk veya obezite oraı, aeleri ortaokul veya daha düşük eğitim düzeyie sahip çocuklarla kıyasladığıda daha yüksek oralarda gözlemiştir ( 40.9 ye karşılık 21.6). Bezer şekilde babaları lise veya üiversite mezuu ola çocuklarda fazla kiloluluk veya obezite oraı, babaları ortaokul veya daha düşük eğitim düzeyie sahip çocuklarla kıyasladığıda daha büyük derecede bulumuştur ( 34.7 ye karşılık 21.0 ) (28). katıla öğrecileri 14.9'uu her zama öğü atladığı, 44.9'uu ise baze öğü atladıkları bulumuştur. Araştırmaya katıla öğrecileri öemli orada (34.0) sabah kahvaltısıı atladıkları ve bu durumu öğrecileri olumsuz etkilediği saptamıştır. Bu olumsuz etkileri ölemesi içi okul çocuklarıa doğru besleme alışkalıklarıı kazadırılmasıda öğrecilere, ailelere, öğretmelere, okul idarecilerie ve bası-yayı kuruluşlarıa öemli görevler düşmektedir. Erge geçleri beslemesie aei çalışma durumuu etkisi üzerie yapıla bir çalışmada aesi çalışa ve çalışmaya kız çocuklarıı vücut ağırlıkları değerledirildiğide fark öemli bulumuştur (3). KAYNAKLAR: 1-Baysal, A., Aksoy, M., Besler, H. T., Bozkurt, N., Keçecioğlu, S., Mercalıgil, S. M., Merdol, T. K., Pekca. G., Yıldız, E. (20). Diyet El Kitabı, Yeilemiş 6. Baskı, Hatipoğlu Yayıevi, Akara. Yapıla çalışmalarda ae ve babaı eğitim düzeyi yükseldikçe çocuklarda fazla kiloluluk ve obezite oralarıı arttığı görülmektedir. Aei eğitim düzeyii yükselmesi ile birlikte çalışma hayatıa girmesiyle çocukları kahvaltı da dahil olmak üzere öğüleri ve öğülerde tükettikleri besi çeşitleri ile ilgileecek yeterli zamaı olamamaktadır. Çocuk okul katii ya da okul dışıda fast food türü yiyecek tüketimie yöelebilmektedir. Bu oktada çocukları okul katileride satıla yiyeceklerde sağlıklı olaları tercih etmeside ve besleme alışkalıklarıı kazadırılmasıda okul öğretmelerie, yöeticilerie büyük sorumluluklar düşmektedir. 2-Baysal, A. (20). Besleme. 13. Baskı. Hatipoğlu Yayıevi, Akara. 3-Pekca, G. ve Beğemez, N. (1988): Ergelik çağı geçleri beslemesie aei çalışma durumuu etkisi. Besleme ve Diyet Dergisi, Cilt:17, Sayı:1, s: 59-66. 4-Baysal, A. (1999). Kahvaltı ve okul başarısı. Besleme ve Diyet dergisi, 28 (1), s.1-3. 5-Morga, K J, Zabik, M E ad Leveille, G A. ( 1981): The role of breakfast i utriet itake of 5-to 12- year-old childre. Am. J. Cli. Nutr., 34:1418-. 6- Simeo, D.T ad Gratham-McGregor, S. (1989 ). Effects of missig breakfast o cogitive fuctios of school childre of differig utritioal status. Am. J. Cli. Nutr. 49:646-53. 4-15 yaş grubu çocukta yapıla çalışmada; ilkokul çocuklarıı babası düşük eğitim düzeyie sahip ve ae ya da babası ile yaşaya ve büyük şehirde okula devam ede çocukları kahvaltı atlama durumuu daha sık olduğu belirlemiştir. Bu çalışma öğrecileri kahvaltı atlama durumu ile babaı eğitim düzeyii ilişkili olduğuu göstermektedir ( 16). Bu araştırmada çalışmamız soucua zıt bir souç bulumuştur. Çalışmamızda baba eğitim düzeyi ile öğü atlama arasıda alamlı bir ilişki bulumamıştır (p>0.05). 7-Garipağaoğlu, M. ve Özgüeş, N. (2008) : Okullarda besleme uygulamaları, Çocuk Dergisi, 8 (3): 152-59. 8- Ceyla, S. S., Tura, T. (2008): Bir ilköğretim okuluda -14 yaş arasıdaki öğrecileride obezite sıklığı ve etkileye faktörler. Atatürk Üiversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. (4):76-84. 9-Vaelli, M. et al. (2005). Breakfast habits of 1,202 Norther Italia childre admitted to a summer sport school. Breakfast skippig is associated with overweight ad obesity. Acta Biomed: 76: 79-85. 10- Süzek, H. ; Arı, Z. (2010). Muğla Merkez Köyleride yaşaya 6-15 yaş okul çocuklarıda besleme alışkalıkları, kilo fazlalığı ve obezite prevalası, Yei Tıp Dergisi, (1): 22-28. Souç: -Romaguera, D. et al. (2007). Nutritioal status of the Adea populatio of Pua ad Quebrada of Humahuaca, Jujuy,Argetia. Public Health Nutritio. (6): 606-615. Öğrecileri 4.3'üü zayıf, 9.8'ii şişma olduğu saptamıştır. Öğrecileri 64.1'ii üç aa öğü tükettikleri saptaırke 37.2'sii ara öğü tüketmedikleri belirlemiştir. Araştırmaya 12-Ece, A., Ceyla, A., Gürka, F., Dikici, B., Bilici, M., 28
Kastamou'da Bir İlköğretim Okuluda 6.,7., 8. Sııf Öğrecilerii Bazı Besleme Alışkalıklarıı Değerledirilmesi Davutoğlu, M., Karaçomak, Z. (2004). Diyarbakır ve çevresi okul çocuklarıda boy kısalığı, düşük ağırlık ve obezite sıklığı. Va Tıp Dergisi. (4):128-136. 21- Özdoğa, Y. (2006). Koya il merkezide farklı sosyo ekoomik düzeylerdeki ilköğretim okullarıa devam ede çocukları kahvaltı yapma alışkalıklarıı saptaması, Yüksek Lisas Tezi, T.C. Selçuk Üiversitesi Sosyal Bilimler Estitüsü, Çocuk Gelişimi ve Ev Yöetimi Aa Bilim Dalı, Koya. 13-Atoogeorgos, G., Paagiotakos, D. B, Papadimitriou, A., Priftis, K. N., Athracopoulos, M. ad Nicolaidou, P. (20). Breakfast cosumptio ad meal frequecy iteractio with childhood obesity. Pediatric Obesity. 7: 6572. 22- Yüceca, S. ve ark. ( 1994 ): Akara'da yaz okulua devam ede çocuk ve geçleri besleme alışkalıkları. Besleme ve Diyet Dergisi, 22 (2); 179-194. 14- Pizarro, J. V. ad Royo-Bordoada, M. A. (2012). Prevalece of childhood obesity i Spai; Natioal Health Survey 2006-2007. Nutr Hosp. (1): 154-160. 23- Oktar, İ. ve Şalıer, N. (1999). İlköğretim okullarıda uygulaa besleme programları ve öğrecileri besleme davraışları ile ilgili öğretme ve yöeticileri görüşleri. Mesleki Eğitim Dergisi. 1(2): 55-63. 15- Çelik, Ö. ve ark. ( 2004): Sekizici sııf öğrecilerii kahvaltı alışkalıkları. Çukurova Üiversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 29 (1):12-19. 24 - Ševčíková, L. et al. (2007). Physical developmet ad body proportioality of childre ad adolescets i relatio to socio-ecoomic level of family. Cetral Europea Joural of Public Health. Supplemet Nov. S32-S32,1/3p. 16- Kutlu, R. ve Çivi, S. (2009) : Özel bir ilköğretim okulu öğrecileride besleme alışkalıklarıı ve bede kitle idekslerii değerledirilmesi. Fırat Tıp Dergisi 14 (1):18-24. 25- Maddah, M., Shahraki,T. & Shahraki, M. (2010). Uderweight ad overweight amog childre i Zaheda, south-east Ira. Public Health Nutritio, 13 (10): 15191521. 17- Hayta, B. A. (2007): İlköğretim 6.7.8. sııf öğrecilerii besleme davraışları ve sosyal oaylama isteği. Milli Eğitim: 193-205. 26- Korkmaz, A. (2008). Kocaeli İli Gebze ilçesideki ilköğretim II. Basamak (6-7-8.sııflar) öğrecileride obezite sıklığı ve besleme davraışları, Yayımlamamış Yüksek Lisas Tezi, Selçuk Üiversitesi: Koya. 18- Brugma, E., Meulmeester, J. F.,Wekke, A. S. D., Verloove-Vahorıck, S.P. (1998): Breakfast-skippig i childre ad youg adolescets i The Netherlads. Eur. J. Public Health. 8 (4): 325-328. - Beer, A. ( 2006). Prevalace of obesity, overweight ad uderweight i Qatari adolescets. Food ad Nutritio Bulletio, (1), 39-45. 19- Şeol,V. ve ark. (1999). Ortaokul öğrecilerii besleme şekli, ağırlık durumlarıı tesbiti ve etkileye faktörler, Sedrom, Yıl:, Sayı:, Kasım, s. 34-40. 28-Çalışır, H. ve Karaçam, Z. (20). The prevalece of overweight ad obesity i primary schoolchildre ad its correlatio with sociodemographic factors i Aydi, Turkey. Iteratioal Joural of Nursig Practice; 17: 166-173. 20- Üsal, B. (2007). İlköğretim ikici kademe öğrecilerii yeme davraışlarıı etkileye bazı faktörleri değerledirilmesi, Yüksek Lisas Tezi, T.C. Gazi Üiversitesi Eğitim Bilimleri Estitüsü Eğitim Bilimleri Aabilim Dalı, Akara. 29