Ekonomi Bülteni, Sayı: 34 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Haftalık Veri Akışı Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ezgi Gülbaş Orhan Kaya Deniz Bayram 1
DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt Dışı Gelişmeler Fed in Temmuz ayı toplantısı tutanaklarında Fed üyelerinin faiz artırımlarının zamanlaması konusundaki görüş ayrılıkları öne çıktı. Fed üyeleri arasındaki fikir ayrılığında düşük gelen enflasyon verilerinin ardından enflasyonun gidişatına ilişkin farklı beklentiler etkili oldu. Fed üyelerinin bir kısmı enflasyonda son dönemde görülen gerilemeye bağlı olarak Fed in faiz artırmada sabırlı davranabileceğini ve enflasyon %2 hedefine ulaşılacağını kanıtlayana kadar yeni bir faiz artışına gidilmemesini savundu. Buna karşın daha şahin tarafta yer alan Fed üyeleri ise istihdam piyasasındaki düzelmeye vurgu yaparak kademeli faiz artırımlarının yavaşlamasının işgücü piyasasında ısınmaya neden olabileceğini belirtti. Ayrıca, gevşek finansal koşullardan kaynaklanabilecek risklerden endişelendiklerini de dile getirdiler. Fed in tahvil alımlarını sonlandırarak bilançosunu normalleştirme programına görece yakın bir tarihte başlamasının uygun olacağı konusunda ise Fed üyeleri hemfikir. Bazı üyelerin başlama tarihinin Temmuz ayı toplantısında belirtmek istemeleri de Eylül ayı toplantısında bu kararın açıklanabileceğine işaret ediyor. Önümüzdeki hafta yapılacak Jackson Hole toplantısında da zamanlama konusunda bir sinyal verilebilir. Fed toplantı tutanaklarında faiz artırımı konusunda üyeler arasında fikir ayrılığının olması piyasada faiz artırımlar beklentilerinin zayıflamasına neden oldu. Toplantı tutanaklarının açıklanmasının ardından 2017 yılı Aralık toplantısında faiz artırım olasılığı %34 e gerilerken, opsiyon fiyatlamaları bir sonraki faiz artırımının Mart 2018 de gerçekleşeceğine işaret ediyor. Avrupa Merkez Bankası (ECB) Temmuz ayı toplantı tutanakları, ECB üyelerinin euronun daha da güçlenebileceğinden endişe duyduğunu ortaya koydu. Tutanaklarda, parasal genişlemenin kaldırılmasının euronun gelecekte aşırı değerlenmesine sebep olabileceği belirtildi ve ekonomik koşullardaki iyileşmenin parasal desteğin devam etmesine bağlı olduğu vurgulandı. Tutanaklarda euro kurundaki artışın nedeni olarak, makroekonomik temellerdeki iyileşmenin yanı sıra Brexit in ardından yükselen politik belirsizliğin son bulması ve ABD de Trump ın seçilmesi ile artan ABD faiz beklentilerinin normal seviyelere dönmesi öne sürülüyor. Euronun değer kazanması, ithalat fiyatlarını düşürerek ve ihracatta rekabet gücünü azaltarak enflasyon üzerinde aşağı yönlü baskı yaratıyor. Euro Bölgesi enflasyonu Temmuz ayında %1.3 (Haziran :%1.3) seviyesinde gerçekleşti. Euro daki değerlenmenin devam etmesi, enflasyonun ECB nin %2 nin hemen altındaki hedefine ulaşmasını geciktirebilir. Euro Bölgesi nde büyümedeki olumlu seyir ve işsizlikteki azalma göz önünde bulundurulduğunda, ECB 7 Eylül de yapılacak olan toplantısında, 2018 de tahvil alımının azaltılabileceğine yönelik iletişime başlayabilir. Nitekim tutanaklarda, bu iletişimin daha fazla gecikmesinin ekonomideki gidişat ile komitenin iletişimi arasında bir uyumsuzluk ve ileride daha fazla volatilite yaratabileceği belirtiliyor. ECB den faiz artırımına yönelik ise 2018 sonuna kadar herhangi bir adım beklenmiyor. Euro Bölgesi 2.çeyrekte önceki yılın aynı dönemine göre %2.2 ile 2011 den bu yana en yüksek seviyede büyüdü (Beklenti: %2.1, Önceki %2.1). Mevsimsellikten arındırılmış GSYH ise bir önceki çeyreğe göre %0.6 artış kaydetti. Büyüme bölge geneline yayılırken, Hollanda nın yıllık %3.8 ile 2008 den bu yana, Almanya nın yıllık %2.1 ile 2014 ten bu yana, İtalya nın ise %1.5 ile 2011 den bu yana en yüksek büyümeyi kaydetmesi, olumlu performansta etkili oldu. 2. çeyrekte Avrupa da büyümenin hız kazanması, ECB nin 2018 itibarıyla tahvil alımında azalmaya gitmesi beklentilerini destekliyor. 2
21 27 Ağustos Şubat 2017 DenizBank Ekonomi Bülteni Yurt İçi Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Bütçe Dengesi, Temmuz 2017 Temmuz ayında merkezi yönetim bütçe dengesi 0.9 milyar TL (Temmuz 16: 0.1 milyar TL ve faiz dışı denge 6.7 milyar fazla (Temmuz 16: 4.3 milyar TL) fazla verdi. Bütçe harcamaları Temmuz 2016 ya göre %22 artış kaydetti. Cari transferlerdeki artış yavaşlayarak %9 a gerilerken, sermaye giderleri % 54 artarak ilk yarıdaki artışını sürdürdü. Temmuz ayında vergi gelirlerindeki artış yapılandırma tahsilatlarının da etkisiyle hızlanarak %28 olarak gerçekleşti. Ocak-Temmuz döneminde; bütçe dengesi 24.3 milyar TL açık (Ocak-Temmuz 16: 1.3 milyar TL fazla), faiz dışı denge ise 8.4 milyar TL fazla (Ocak-Temmuz 16: 31.9 milyar TL) verdi. Bütçe harcamaları önceki yılın aynı dönemine göre %18.9 arttı. Harcamalardaki artışın yarısından fazlası %27 artış kaydeden cari transferlerden kaynaklanırken, sermaye harcamaları da %36 artış ile kamu yatırımlarının arttığına işaret etti. Personel giderlerindeki artış %7.2 ile enflasyonun altında kaldı. Ocak-Temmuz döneminde bütçe gelirleri ise vergi gelirlerindeki %16 lık artış sayesinde % 10.7 artış kaydetti. Bu dönemde ÖTV tahsilatı %14, ithalde alınan KDV tahsilatı % 20 ve gelir vergisi tahsilatı %13 arttı. KDV tahsilatındaki artış ise %5 ile sınırlı kaldı. 12 aylık kümülatif bütçe açığı; Haziran da 55.6 milyar TL den Temmuz da 54.8 milyar TL ye geriledi. Haziran ayında 2009 dan bu yana ilk kez açık veren 12 aylık faiz dışı denge, Temmuz da da 2.4 milyar TL açık verdi. 12 aylık bütçe dengesinin 2017 GSYH tahminine oranı %-1.9, faiz dışı dengenin 2017 GSYH tahminine oranı %-0.1 seviyesinde. Temmuz ayında yavaşlayan cari transferlerdeki artış yılın geri kalanında bu seviyelerde seyretmeye devam ederse, bütçe açığındaki artışta bir miktar yavaşlama görülebilir. Yılın son çeyreğine ertelenen SGK primlerinin tahsilatı da bütçe açığındaki artışı son çeyrekte kısmen dengeleyecek. 2017 de bütçe dengesindeki bozulmaya rağmen mali disiplinin sürmesi ve bütçe açığının uluslararası kriterlerin altında (Maastricht kriteri: %3) seyretmesi beklenebilir. İşsizlik, Mayıs 2017 Mevsimsellikten arındırılmamış işsizlik oranı Mayıs ta yıllık 0.8 puan artarak %10.2 oldu (Nisan: % 10.5). Tarım dışı işsizlik ise 0.9 puan artarak %12.2 ye yükseldi. Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik Nisan ayı ile aynı seviyede, %11.3 olarak gerçekleşti. İşgücüne katılım oranı da % 52.6 seviyesindeki seyrini sürdürdü. Yılın ilk dört ayında mevsimsellikten arındırılmış istihdam ortalama 139 bin kişi artarken, Mayıs ta 44 bin kişi arttı. Hizmet sektöründe istihdam 70 bin kişi, sanayide ise 14 kişi artış gösterdi. İnşaat sektörü istihdamı geriledi. 2017 nin ilk dört ayında teşviklerin ve ekonomik iyileşmenin etkisiyle, işgücündeki artıştan daha fazla istihdam yaratılarak işsizlik oranında kademeli bir gerileme sağlandı. Ancak Mayıs ayında ise istihdam artışı yavaşladı. Haziran ayında sanayi üretimindeki yavaşlama ve üçüncü çeyrekten itibaren kredi genişlemenin ekonomik aktivite üzerindeki etkisinin azalacağı göz önünde bulundurulduğunda, yılın devamında işsizlik oranındaki iyileşmenin sınırlı olması beklenebilir. 15 14 13 12 11 10 9 8 7 İşsizlik ve İşgücüne Katılım Oranı (Mevsimsellikten Arındırılmış, %) İşsizlik oranı (%) İşgücüne katılım oranı (%) 11.3% Kaynak: TUİK 53 52 51 50 49 48 47 46 45 44 43 3
H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler 5 Günlük Değ (%, $ Bazında) 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) Emtia End. -2.1 Emtia End. 0.0 Altın 0.4 Altın 4.1 TL-Basket EURO/$ MSCI Türkiye MSCI EM ABD-S&P -0.7-0.4-0.3 0.6 2.0 TL-Basket EURO/$ MSCI Türkiye MSCI EM ABD-S&P -0.9-1.2 0.8 1.0 1.5-3 -2-1 1 2 3-2 1 3 5 Geçtiğimiz hafta gelişmekte olan ülke hisse senedi piyasaları değer kazanırken, Avrupa Merkez bankası toplantı tutanaklarının etkisiyle Euro dolara karşı değer kaybetti. 3 Aylık Libor Faizi (%) 5.5 5.0 4.5 4.0 3.5 3.0 USD JPY EUR 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0-0.5 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Dolar ve Euro libor faizleri yatay seyrini sürdürdü. Yen libor faizi geriledi. Avrupa da ve gelişmekte olan ülkelerde hisse senetleri ağırlıklı olarak değer kazandı. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 13:30 itibarı ile güncellenmiştir. 4
Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler TCMB ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti %11.96, gösterge tahvil getirisi %11.69 seviyesinde. Euro ve sterlin dolara karşı değer kaybetti. Emtia Endekslerinde Değişim (%) -8.8 Tarım -2.9 8.0 Tem. Maden 1.6 4.4 Değ. Maden 0.2 2.8 Enerji -2.6 1 Aylık Değ (%) 0.0 Top. Endeks 5 Günlük Değ (%) -2.1-9 -7-5 -3-1 1 3 5 7 9 45 40 35 30 25 20 15 10 Endişe (VIX) Endeksi 5 Oca 15 Tem 15 Oca 16 Tem 16 Oca 17 Tem 17 Enerji fiyatları geriledi. VIX endeksi yatay seyretti. Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 13:30 itibarı ile güncellenmiştir. 5
DenizBank Ekonomi Bülteni Veri Akışı Haftalık Veri Takvimi Ülke Veri Saat Beklenti Gerçekleşen Önceki Revize Önem 22 Ağustos Salı Almanya ZEW Beklenti Endeksi (Ağustos) 12:00 15 -- 17.5 -- Orta Euro Bölgesi ZEW Beklenti Endeksi (Ağustos) 12:00 -- -- 35.6 -- Orta 23 Ağustos Çarşamba Türkiye Tüketici Güven Endeksi (Ağustos) 10:00 -- -- 71.3 -- Orta Almanya PMI Hizmet (Ağustos, Geçici) 10:30 53.3 -- 53.1 -- Orta Almanya PMI İmalat (Ağustos, Geçici) 10:30 57.8 -- 58.1 -- Orta Euro Bölgesi PMI Bileşik (Ağustos, Geçici) 11:00 55.4 -- 55.7 -- Orta Euro Bölgesi PMI Hizmet (Ağustos, Geçici) 11:00 55.4 -- 55.4 -- Orta Euro Bölgesi PMI İmalat (Ağustos, Geçici) 11:00 56.3 -- 56.6 -- Orta ABD PMI İmalat (Ağustos, Geçici) 16:45 53.4 -- 53.3 -- Orta ABD PMI Hizmet (Ağustos, Geçici) 17:45 54.9 -- 54.7 -- Orta ABD Yeni Konut Satışları (Aylık Değişim, % ) (Temmuz) 17:00 0.00% -- 0.80% -- Orta ABD Yeni Konut Satışları (Temmuz) 17:00 610k -- 610k -- Orta 24 Ağustos Perşembe İngiltere GSYH (Yıllık Değişim, %) (2. Çeyrek, Geçici) 11:30 1.70% -- 1.70% -- Yüksek İngiltere GSYH (Çeyreklik Değişim, %) (2. Çeyrek, Geçici) 11:30 0.30% -- 0.30% -- Yüksek ABD Haftalık İşsizlik Başvuruları (19 Ağustos) 15:30 -- -- 232k -- Orta ABD İkinci El Konut Satışları (Temmuz) 17:00 5.56m -- 5.52m -- Orta ABD 24-26 Ağustos Jackson Hole Sempozyumu -- -- -- -- Orta 25 Ağustos Cuma Almanya GSYH (Çeyreklik Değişim, %) (2. Çeyrek, Nihai) 09:00 0.60% -- 0.60% -- Yüksek Almanya IFO Beklenti Endeksi (Ağustos) 11:00 106.8 -- 107.3 -- Orta Almanya IFO İş ortamı endeksi (Ağustos) 11:00 115.5 -- 116 -- Orta Türkiye Kapasite Kullanım Oranı (Ağustos) 14:30 -- -- 78.70% -- Orta Türkiye Reel Kesim Güven Endeksi (Ağustos) 14:30 -- -- 109.5 -- Orta ABD Dayanıklı Tüketim Malı Siparişleri (Temmuz, Geçici) 15:30-5.80% -- 6.40% -- Orta Not: Tüm veriler ve beklentiler Bloomberg den alınmıştır. 6