SS Y N N GEÇ C 23. MADDES NDE DÜZENLENEN fiyer KAYITLARININ BRAZINDA KADEMEL ARTAN ZAMAN AfiIMI SÜRES HÜKMÜ KAFALARI KARIfiTIRDI Murat GÖKTAfi* I. G R fi 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu nda (Resmi, 2006, 26098) yap lan yeni düzenleme ile yasal kay t ve belgelerin iflverenlerce saklanma süresi 10 y la ç kar lm flt r. 5510 say l Kanun un Prim Belgeleri ve flyeri Kay tlar bafll kl 86. madde, ikinci f kras nda, iflveren ve iflyeri sahipleri; iflyeri defter, kay t ve belgelerini ilgili oldu u y l takip eden y l bafl ndan bafllamak üzere on y l süreyle saklamak ve Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilen memurlar nca istenilmesi halinde on befl gün içinde ibraz etmekle yükümlü tutulmufltur. flyerine ait defter, kay t ve belgelerin saklanmas na iliflkin 10 y ll k zaman afl m süresi, Kanunun 86. maddesi ile getirilen yeni düzenlemeye paralel olarak Sosyal Sigorta fllemleri Yönetmeli i nin (Resmi, 2008, 26981) (SS Y) 114. maddesinde bir kez daha vurgulanm flt r. Ancak, SS Y nin, flyeri Kay tlar n n braz nda Zamanafl m bafll kl Geçici 23. maddesinde 10 y l olan saklama süresinin 2008 y l için 5 y l, 2009 y l için 6 y l, 2010 y l için 7 y l, 2011 y l için 8 y l, 2012 y l için 9 y l olarak uygulanaca hükmü kafalar iyice kar flt rm flt r. Bu çal flmada, iflyerine ait yasal kay t ve belgelerin saklanma süresi ile * stanbul Sosyal Güvenlik l Müdür Yard mc s -SGK Müfettifli 269
yasal defter, kay t ve belgelere ba l zaman afl m süresinin hangi tarihte bafllad n n tespiti, 5510 say l Kanun un 86. maddesi ve SS Y nin Geçici 23. maddesi hükümleri do rultusunda incelenerek, SS Y nin Geçici 23. maddesinin nas l yorumlanmas gerekti i anlat lacakt r. II. 5510 SAYILI KANUN A GÖRE GEÇM fi YILLARA A T YASAL A T KAYIT VE BELGELERDE ZAMAN AfiIMI SÜRES NE ZAMAN BAfiLAR Kanunlar yürürlü e girdi i anda hukuksal sonuçlar do urmaya bafllar. Yürürlü e giren kanunlar kimi zaman yeni bir kural ya da düzenleme getirdi- i gibi bazen de eskiden var olan bir düzenlemede de ifliklik meydana getirir. Yeni kanun un daha önce var olan bir hukuki düzenlemeyi de ifltirmesi durumunda yeni kanunun hukuksal sonuçlar n n hangi zaman dilimini etkileyece- i doktrinde tart flma konusudur. Tart flmalar yeni kanunla getirilen düzenlemelerin geçmifle etki edip etmemesi noktas nda ortaya ç kmaktad r. Kanunlar n geçmifli etkilemesi konusunda hukuk mevzuat m zda genel bir düzenleme bulunmamaktad r. Bununla birlikte kanunlar n geriye yürümemesi hukukumuzda ilke olarak benimsenmifltir. Genel kabul gören görüfle göre her yasa yürürlü e girdi i andan itibaren hukuksal sonuç do urmaktad r. Ancak, kanunlar n yürürlü e girmesi ile birlikte tamamlanmam fl hukuki olaylar kanunun çekim alan na girdi inden, kanun hükmünün geçmifl olaylar da etkilemesi kaç n lmaz olmaktad r. Ani etki olarak isimlendirilen kanunlar n bu niteli i ayn zamanda, henüz son bulmam fl hukuki iliflki ve olaylar n gelecek olarak etkilenmesi olarak tan mlan r. (Sözer, 1989, 555 Kanunlar n ani etkisi perspektifinden bak ld nda, 506 say l Kanuna göre 5 y l olan iflyerine ait yasal kay t ve belgelerin saklama süresinin 5510 say l Kanun la 10 y la ç kar lmas sonucunda, yasan n yürürlü e girdi i 01.10.2008 tarihinde, 5 y l saklama süresini tamamlayan y llardaki kay tlar zaman afl m n u rayacak, tamamlamayan kay tlar ise 10 y ll k saklama süre- 270
sine tabi olacakt r. Di er bir ifade ile 5510 say l Kanun un yürürlü e girdi i 01.10.2008 tarihinde en son 2002 y l na ait kay t ve belgeler zaman afl m na u rad ndan, 2003 ve sonraki y llara ait kay tlar n saklama süresi 10 y la ç kmaktad r. Bu nedenle 2003, 2004, 2005, 2006, 2007 y l na ait defterler 2008 ve sonraki y l defterleri gibi 10 y l süre ile saklanmal d r. 5510 say l Kanuna göre iflverenlerin 2002 ve öncesi y llara ait yasal kay t ve belgelerini saklama mecburiyeti bulunmamaktad r. Dolay s yla Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlar na ibraz etme yükümlülü ü de yoktur. fiayet ibraz söz konusu olsa bile kay t, belge ve defterin usulüne uygun tutulmamas halinde Kurum taraf ndan iflverene cezai müeyyide uygulamakta mümkün de ildir. Bununla birlikte, 2003 ve sonraki y llara ait yasal kay t ve belgelerin saklanma süresi yeni kanunla 10 y la ç kt ndan iflverenlerce, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlar nca istenildi inde ibraz edilmek üzere saklanmas gerekmektedir.(göktafl/özdamar, 2008, s.191) III. SS Y N N GEÇ C 23. MADDES NASIL YORUMLANMALI SS Y nin 114. maddesinde aynen flyeri kay t belgelerini saklama yönünden; flverenler, iflyeri sahipleri ve alt iflveren iflyeri ile ilgili tüm defter ve belgeleri, istenilmesi hâlinde, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmifl ilgili memurlar na göstermek üzere, ilgili bulunduklar y l takip eden takvim y l ndan bafllayarak 10 y l süreyle, Kamu idareleri 30 y l süreyle, tasfiye ve iflas idaresi memurlar ise görevleri süresince saklamak zorundad rlar. denilerek zaman afl m süresinin 10 y la ç kar ld hüküm alt na al nm flt r. Yönetmeli in flyeri kay tlar n n ibraz nda zamanafl m bafll kl Geçici 23. maddesinde ise Bu Yönetmeli in 114 üncü maddesinin birinci f kras nda geçen defter ve belgeleri; (özel sektör iflyerleri için) 10 y l olan saklama süresi 2008 y l için 5 y l, 2009 y l için 6 y l, 2010 y l için 7 y l, 2011 y l için 8 y l, 2012 y l için 9 y l olarak, 30 y l olan saklama süresi ise 2008 y l için 5 ve sonraki y llarda 30 y l tamamlan ncaya kadar her y l birer y l art r larak, uygulan r 271
denilerek 5510 say l Kanuna ve SS Y ye ayk r yorumlanabilecek bir düzenlemeye yer verilmifltir. SS Y nin Geçici 23. maddesinde düzenlenen bu mu lâk ifade nedeniyle özel sektör iflyerlerine ait yasal kay t ve belgelerin saklama süresi hakk nda iki farkl görüfl ortaya ç km flt r. lk görüfl sahiplerine göre, SS Y nin Geçici 23. maddesi kademeli bir art fl öngörmektedir. Öngörülen kademeli art fl nedeniyle 2008 y l na ait kay t, defter ve belgeler 5 y l, 2009 y l na ait kay t, defter ve belgeler 6 y l, 2010 y l na ait kay t, defter ve belgeler 7 y l, 2011 y l na ait kay t, defter ve belgeler 8 y l, 2012 y l na ait kay t, defter ve belgeler 9 y l, 2013 ve sonraki y llara ait kay t, defter ve belgeler 10 y l süreyle saklanmal d r.(kurt ve di- erleri, 2008, 71) Bu görüflün ifade etti i hüküm; 2008 y l dahil olmak üzere eski y llara ait kay t, defter ve belgelerin 5 y l, 2009 y l na ait kay t, defter ve belgelerin 6 y l, 2010 y l na ait kay t, defter ve belgelerin 7 y l, 2011 y l na ait kay t, defter ve belgelerin 8 y l, 2012 y l na ait kay t, defter ve belgelerin 9 y l, 2013 y l na ait kay t, defter ve belgelerin 10 y l saklanmas gerekti idir. kinci görüfl sahipleri, SS Y nin Geçici 23. maddesine, ilk görüfl sahiplerinin yükledi i anlamdan baflka bir anlam yüklemekte, düzenlemeyi 5510 say l Kanundan ba ms z olarak de erlendirmenin yanl fll na vurgu yapmaktad r. Bu görüfle göre 2008 y l nda saklanacak kay t, defter ve belgeler, geriye dönük 5 y la ait (2007-2006-2005-2004-2003 y llar ), 2009 y l nda saklanacak kay t, defter ve belgeler, geriye dönük 6 y la ait (2008-2007-2006-2005-2004-2003 y llar ), 2010 y l nda saklanacak kay t, defter ve belgeler, geriye dönük 7 y la ait, 2011 y l nda saklanacak kay t, defter ve belgeler, geriye dönük 8 y la ait, 2012 y l nda saklanacak kay t, defter ve belgeler, geriye dönük 9 y la ait, 2013 ve sonraki y llarda saklanacak kay t, defter ve belgeler, geriye dönük 10 y la ait olmal d r. (Göktafl/Özdamar, 2008, 191) Bizim de dahil oldu umuz ikinci görüfl Yönetmeli in Geçici 23. maddesinin lafz yla çelifliyor gibi görünse de 5510 say l Kanunun 86. maddesindeki düzenlemenin ruhuna daha uygundur. kinci görüfl sahipleri ile örtüflen yorumumuzun dayana n flunlar olufl- 272
turmaktad r. Yönetmeliklerde, kanuna ayk r düzenlemelere yer verilemeyece i ve kanunlara ayk r hüküm içeren yönetmelik hükümlerinin hukuki sonuç do urmayaca ilk dayana m z oluflturmaktad r. Bir baflka anlat mla hiyerarflik bak mdan alt kademedeki yönetmelik üst kademedeki kanuna ayk r olamaz. Olursa, üst kademedeki kanun hükmü uygulan r, alt kademedeki yönetmelik hükmü ihmal edilir. (Ero lu, 1974, 66) 5510 say l Kanunun 86. maddesi kay t ve belgelerde zaman afl m süresinin 10 y l oldu unu çok net biçimde ifade etmektedir. Yönetmeli in 114. maddesinde de vurgulanan 10 y l zaman afl m süresini Geçici 23. madde lafz na tak larak afla çekmek mümkün de ildir. O halde Geçici 23. maddenin lafz na tak lmadan kanunun ruhuna uygun bir anlam ç kar lmas daha do ru olacakt r. kinci dayana m z, 5510 say l Kanunun 102. maddesinde düzenlenen, idari para cezalar ndaki zaman afl m süresinin 10. y la ç kar lan hükmüdür. Kay t ve belgelerin saklama süresi ile idari para cezalar ndaki zaman afl m süresi, birlikte ve ayn yönlü olmaktad r. Nitekim 4958 say l Kanun la daha önce 10 y l olan kay t, belge ve defterlerin saklama süresi 5 y la, yine 10 y l olan idari para cezalar ndaki zaman afl m süresi 5 y la indirilmifltir. Ayn flekilde 5510 say l Kanun la bu defa ikisi birlikte 10 y la ç kar lm flt r. Kanunda ve Yönetmelikte para cezalar için her y l 1 sene artan bir hüküm olmad na di- er bir ifade ile idari para cezalar nda zaman afl m 10 y la ç kar ld na göre kay t, belge ve defterlerin saklama süresi de bu ayr nt ya paralel olarak 10 y l olarak yorumlanmal d r. Tersi, 2009 y l ndaki bir inceleme için 2003/11. ay ücret tediye bordrosunun ya da 2003 y l defterinin geçersizli i halinde idari para cezas uygulanmamas ancak 2003/11. ay sigortal ifle girifl bildirgesinin süresinde verilmedi inin saptanmas halinde idari para cezas uygulanmas gibi kabul edilemez bir ç karsamada bulunmam za yol açar. Yasal defter için ceza uygulanmay p dayana belge için ceza uygulanmas bizi cezalar n ölçüsüz oldu u sonucuna götürür. Bir di er dayana m z, Kurumun bak fl aç s n n da Yönetmeli in Geçici 273
23. maddesinin lafz na göre de il Kanunun 86. maddesinin içeri ine göre oldu udur. Nitekim Kurumda memur olarak çal flan ve görevde yükselme s nav na giren flef adaylar na sorulan soru ve kabul edilen do ru cevap Kurumun bu konudaki resmi görüflünü ifade eder. Sorulan soru aynen flu flekildedir. 5510 say l Kanun kapsam nda bir özel sektör iflvereni iflyeri ile ilgili Ekim/2008 ay na ait ücret ödeme bordrosunu yine bu kanuna göre hangi tarihe kadar saklamak zorundad r. Sorunun do ru cevab, birinci görüfl sahiplerine göre 31.12.2013, ikinci görüfl sahiplerine göre 31.12.2018 olmal d r. fi klar aras nda her iki tarihte bulunmaktad r. Kurumun internet sitesinde de yay nlanan cevap anahtar na göre do ru cevap 31.12.2018 olarak aç klanm flt r. fief adaylar na sorulan soruya ait do ru cevap, Kurumun SS Y nin Geçici 23. maddesine, bizim yorumlad m z do rultuda anlam kazand rd na karine teflkil etmektedir. IV. SONUÇ 01.10.2008 tarihinde yürürlü e giren 5510 say l Kanun un iflyerine ait kay t, defter ve belgelerin saklama süresini 5 y ldan 10 y la ç karan 86. maddesi, kanunlar n ani etki niteli i nedeniyle derhal hukuksal sonuçlar n do uracakt r. Kanunlar n ani etkisinin tamamlanmam fl tüm hukuki ifllem ve olaylar da etkisi alt na ald dikkate al nd nda 506 say l Kanuna göre 5 y l zaman afl m n tamamlamayan yasal kay t, belge ve defterlerin 5510 say l Kanun hükmü do rultusunda 10 y l süreyle saklanmas kaç n lmaz olmaktad r. 5510 say l Kanun 01.10.2008 tarihinde yürürlü e girdi ine göre, 2002 ve öncesi y llara ait kay t, belge ve defterler tamamlanm fl hukuki ifllem oldu- u için yasan n çekim alan d fl nda kalmakta, 2003 ve sonras y llara ait defter, belge ve kay tlar n saklama süresi tamamlanmam fl hukuki ifllem oldu u için 10 y la ç kmaktad r. SS Y nin Geçici 23. madde lafz da esas nda bu durumu ifade etmeye yönelik bir düzenlemedir. Geçici 23. madde lafz özü itibari ile, müfettifl ve kontrol memurlar n n 2008 y l nda yapacaklar inceleme- 274
lerde, geriye do ru en çok 5 y l, 2009 y l nda yapacaklar incelemelerde, geriye do ru en çok 6 y l, 2010 y l nda yapacaklar incelemelerde, geriye do ru en çok 7 y l, 2011 y l nda yapacaklar incelemelerde, geriye do ru en çok 8 y l, 2012 y l nda yapacaklar incelemelerde, geriye do ru en çok 9 y l, 2013 y l ndan itibaren ise geriye do ru en çok 10 y la ait kay t ve belgeler için idari para cezas uygulayabileceklerini ifade etmektedir. 5510 say l Kanunun iflyeri kay tlar n düzenleyen 86. maddesi hükmü gere i iflverenlerin 2003 y l dahil olmak üzere bundan böyle iflyerine ait yasal kay t, defter ve belgeleri 10 y l geçmeden imha etmemeleri gerekmektedir. Öyle ki, Türk Ticaret Kanununa göre ticari anlamda tacir ad na delil olmas nedeniyle, 5510 say l Kanuna göre zaman afl m n dolduran 2002 y l dahil önceki y llara ait kay tlar n da en az 10 y l süreyle saklanmas iflverenlerin menfaatine olacakt r. KAYNAKÇA Ero lu, Hamza, (1974). dare Hukuku Dersleri, Ankara: [yayl.y.] Göktafl, Murat ve Özdamar, Murat, (2008). 5510 Say l Kanuna Göre flyerine Ait Defter, Kay t ve Belgelerin Saklama Süresi, E-Yaklafl m. 191(2008) Kurt, Resul ve öte. (2008). Sosyal Güvenlik Rehberi. stanbul: SMMMO Sosyal Güvenlik Kurumu (28.08.2008). Sosyal Sigorta fllemleri Yönetmeli i. Ankara : Resmi Gazete(26981 say l ) Sözer, Ali Naz m, (1989). Sosyal Sigortalarda Kazan lm fl Haklar n Korunmas Üzerine Bir nceleme, stanbul Barosu Dergisi. (Ekim/Kas m/aral k-1989): 55 T.C. Yasalar (16.06. 2006). 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (26098 say l ) 275
276