i Prof.Dr.B LLUR YALTI Ar.Gör.A.SELÇUK ÖZGENÇ Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Vergi Hukuku Anabilim Dal VERG HUKUKU PR AT K ÇA LIfiMA EL K TA BI Ö RENC LER Ç N LKE VE KAVR A MLA R A DA R K A R A R ÖR NEKLER
ii Yay n No : 1824 Hukuk Dizisi : 825 1. Bas Aral k 2005 - STANBUL 2. Bas (T pk Bas m) - Ekim 2007 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-719 - 0 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask -Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Yaz n Matbaac l k Bayrampafla/ stanbul (0-212) 565 01 22 : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com
iii Anne ve Babam n An s na Sayg yla, A. Selçuk ÖZGENÇ
iv
v Sevgili Kardeflim Onur Yalt ya Billur YALTI
vi
vii ÖNSÖZ Bir vergi hukuku pratik çal flma el kitab : Fikir ve öneri kürsümüzün en genci, yeni zenginli i Selçuk tan geldi. Proje O na ait. Gelecek zamanlar için geçmiflle ilgili eksi imizi hat rlatt, bizi tamamlad. O nun gayreti, çal flmas ve enerjisi olmasa bu kitap fikri hayata geçmezdi. Kitap fikrinin ortaya ç kmas nda teorik bilgiyi tüketmede sorun yaflayan ya da eksiklik hisseden ö rencilerimiz etkili oldu. Bu kitap vergi hukukunun ilke ve kavramlar n düflünmek, kendini artt rmak isteyen ö renciler için yaz ld. Ö rencilerimiz kitapta yer alan birçok karar n çözümünü bulamayacaklar, çünkü bu kitap bizden ö rendikleri üzerine ak l yürütmeyi seçenler için haz rland. Kitab n henüz tamamland söylenemez, hatta birçok konuda eksik kald n biliyoruz. Ancak bir ilkti, o nedenle de deneysel bir yolculu a bafllamas gerekiyordu. Zamanla bizden ba ms zlaflarak ö rencilerimizin katk lar yla vergi hukukunda yeni kap lar n anahtar olaca umudunu tafl yoruz. Kürsü yolculu umuzda katk lar için Prof. Dr. Nihal Saban a, Çal flman n henüz bir fikir oldu u zamanlarda kürsümüzden ayr larak gönlümüzün Londra köflesi olan ve duygusal deste ini hiç esirgemeyen Tülin K rano lu Hamit e, Kitab n haz rlan fl sürecinde paylaflt umut için Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kütüphanesinin de erli uzman, kurucusu Bilge Gökçe Tezel e, de erli uzmanlar Nurdane nan ve Serpil Y ld r m a, Uzun gecelerde s k nt lar m z paylaflarak bizi ço altt klar için dostlar - m za sonsuz teflekkürler... yi ki varlar... Bu çal flman n yay nlanmas na gösterdi i ilgi ve destek için Beta Yay nevi Yönetim Kurulu Baflkan Seyhan Satar a, dizgisini gerçeklefltirip düzeltmelerini yapan Veysel Coflkun a ve di er tüm yay nevi çal flanlar na teflekkür ederiz. Billur YALTI A. Selçuk ÖZGENÇ Haydarpafla, 07.12.2005
viii
ix Ç NDEK LER 1. G R fi: YÖNTEME DA R BAfiLANGIÇ NOTU Hukukçunun de eri, bilgi derecesi ile de il, bilgisini uygulama yetene iyle ölçülür (Hirfl) I- Anayasa Mahkemesi Kararlar : Anayasa-Yasa Uygunluk Ölçümlemesi: Anayasal lkelerin çeri inden Yasaya Dair Hüküm Verme...1 1. Karar Okuma...1 2. Karar nceleme...1 Basamak 1: Olay: Dava konusu ve dava yolunu belirleme...2 Basamak 2: Hukuki Sorun: Anayasa-yasa çat flmas : Uyuflmazl n temel problemati ini belirleme...2 Alt 1: Yasa olay n anlama...2 Alt 2: Anayasal ilkeleri ortaya koyma...2 Alt 3: Çat flma iddias n belirleme...2 Basamak 3: Hukuki Sonuç: Karar n içeri i-gerekçe: Mahkemenin yorumunu belirleme...2 Basamak 4: Hukuki Sonuca Karfl Oy: çerik-gerekçe: Muhalif yarg çlar n yorumunu belirleme...2 Basamak 5: Hukuki Sonuca Kiflisel Yorum: Bilgi Sentezi: Uyuflmazl n çözümünü yeniden kurgulama...2 II- Dan fltay Kararlar : Yasa- dari fllem Uygunluk Ölçümlemesi: Yasan n çeri inden dari flleme Dair Hüküm Verme...3 BÖLÜM B R VERG LEND RME LKELER : YASALLIK, Efi TL K, ÖLÇÜLÜLÜK 2. YASALLIK
x 2.1. Alt Kavram: Belirlilik: Yasan n Maddi çeri i 2.1.1. Konu: Mali Yükümlülük I- Benzeri Mali Yükümlülük Nitelendirme Problemini Belirleme..5 Karar 1: Baro Girifl Kesene i Karar (Çözümlü)...5 Karar 2: Ticaret Borsalar Tescil Ücretleri Karar...10 Karar 3: Adli Sicil Kay t Ücretleri Karar...15 Karar 4: At k Su Ücretleri Karar...17 Karar 5: Tütün Fonu Karar...20 II- Benzeri Mali Yükümlülük Nitelendirme Ölçülerini Pozitif Hukuka Uygulama...23 Yasa 1: Mali Müflavir Odalar Yasas...23 Yasa 2: Avukatl k Yasas...23 Yasa 3: Türkiye Odalar ve Borsalar Yasas...24 2.1.2. Yetki: Belirlili in Kayna : Yasa koyucu I- Bakanlar Kuruluna Yetki Devrinin S n rlar n Belirleme...25 Karar 1: S f r Oran Yetki Karar...25 Karar 2: KDV - MTV Yetki Karar...26 Karar 3: Hayat Standard Esas Yetki Karar...27 Karar 4: Talih Oyunlar Asgari Vergi Yetki Karar (Çözümlü)...29 Karar 5: Motorlu Tafl tlar Vergisi Yetki Karar...35 Karar 6: Ücretlerde Vergi ndirimi Yetki Karar...37 Karar 7: Yat r m ndirimi Yetki Karar...41 Karar 8: Belge Düzeni Yetki Karar...43 Karar 9: Mali Müflavirler Yetki Karar...46 II- Yetki Devrinin S n rlar n Pozitif Hukuka Uygulama...49 Yasa 1: Katma De er Vergisi Kanunu...49 Yasa 2: Yurtd fl Ç k fl Harc Yasas...50 Yasa 3: Özel Tüketim Vergisi Kanunu...50 2.2. Alt Kavram: Öngörülebilirlik : Yasan n Zamansal çeri i I- Geçmifle Yürümezlik Kavram n n çeri ini Belirleme...52 Karar 1: Gelir Vergisi Tarife Art fl Karar (Çözümlü)...52 Karar 2: Hayat Standard Esas Karar 3505...56 II- Geçmifle Yürümezlik Kavram n Bakanlar Kurulu Kararlar na Uygulama...60 Kararname 1: ÖTV Kararnamesi...60
xi 3. Efi TL K VE ÖLÇÜLÜLÜK I- Mali Güce Göre Eflit Vergilendirme: Karfl laflt rma Ölçüsü Uygulamalar...61 Karar 1: Hayat Standard Esas Karar - 4605 (Çözümlü)...61 Karar 2: K ymetli Maden Karar...66 Karar 3: Ekonomik Denge Vergisi Karar (Çözümlü)...68 Karar 4: Af Karar -3239...74 Karar 5: Net Aktif Vergisi Karar...75 II- Mali Güçle Orant l Vergilendirme: A rl k Ölçüsü Uygulamalar.78 Karar 1: Ekonomik Denge Vergisi Karar - 3986 (Çözümlü)...78 Karar 2: Deprem Vergileri Karar - 4481...85 Karar 3: Ek MTV - EV Karar - 4837...90 Karar 4: Hayat Standard Esas Karar - 3946...96 Karar 5: Hayat Standard Esas Karar - 4605...99 BÖLÜM K VERG HUKUKUNUN KAYNAKLARI 4. ALT KAVRAMLAR: BA LAYICILIK-ÜST NORMA UYGUNLUK I- Yasa - Bakanlar Kurulu Karar...103 Karar 1: LPG Karar - MTV...103 Karar 2: LPG Karar - KDV (Çözümlü)...106 Karar 3: S n r Ticareti Karar...108 II- Yasa - Tebli...110 Karar 1: 320 VUK Genel Tebli i Karar...110 Karar 2: 21 MTV Genel Tebli i Karar...112 III- Mukteza...113 Karar 1: VUK 413 Karar...113 BÖLÜM ÜÇ VERG LEND RME L fik S 5. TARAFLAR I- Vergi Yükümlüsü...115 Karar 1: Özel Sözleflmeler (Çözümlü)...115 Karar 2: Pay Devri...116 Karar 3: Ortakl k Sözleflmeleri (Çözümlü)...117 Karar 4: Vergi Ehliyeti...119
xii II- Vergi Sorumlusu...120 1. Kanuni Temsilciler: VUK-10...120 Karar 1: Sorumlulu un Ferili i...120 Karar 2: Sorumlulu un Süresi...122 Karar 3: Sorumlulu un Unsurlar (Çözümlü)...123 Karar 4: Sorumlulu un fiahsili i...125 Karar 5: Limited fiirket Ortaklar n n Sorumlulu u...127 2. Vergi Kesenler: VUK 11...129 Karar 1: Vergi Kesenlerin Sorumlulu u...129 3. Mirasç lar: VUK 12...130 Karar 1: Mirasç lar n Sorumlulu u...130 Karar 2: Mirasç lar n Sorumlulu u (Çözümlü)...131 6. VERG ALACA I L fik S I- Vergiyi Do uran Olay...134 Karar 1: VUK 19- VUK 3: spat (Çözümlü)...134 Karar 2: VUK 19- VUK 3: spat...135 Karar 3: VUK 19- VUK 3: spat...137 II- Verginin Tarh -Tebli i...139 1. Tarh- Tarh Türleri...139 Karar 1: kmalen Tarh-Re sen Tarh (Çözümlü)...139 Karar 2: Re sen Tarh Sebepleri: VUK 30/4...141 Karar 3: Re sen Tarh Sebepleri: VUK 30/3...142 Karar 4: Re sen Tarh Sebepleri: VUK 30/4-6...143 2. Tebli...144 Karar 1: Tebli in Niteli i (Çözümlü)...144 Karar 2: Tebli in Hukuka Uygunlu u- flyerinde Tebli...146 Karar 3: Tebli in Hukuka Uygunlu u-dairede Tebli...147 Karar 4: Tebligat Kanununun Uygulanabilirli i (Çözümlü)...149 III- Vergilendirmede Süreler...150 Karar 1: Mücbir sebep- A r hastal k (Çözümlü)...150 Karar 2: Mücbir sebep- spat...152 Karar 3: Mücbir sebep- Tutukluluk...153
xiii Karar 4: Mücbir sebep- flçi Ayaklanmas...154 IV- Vergi Alaca n n Sona Ermesi...157 Karar 1: Tarh Zamanafl m - Re sen Tarhiyat (Çözümlü)...157 Karar 2: Tarh Zamanafl m - Tebligat...159 Karar 3: Tahsil Zamanafl m...162 BÖLÜM DÖRT VERG SUÇ VE CEZALARI 7. LKE VE UYGULAMALAR I- lke: Suçta ve Cezada Yasall k...165 Karar 1: Bas n Yoluyla lan Karar...165 Karar 2: flyeri Kapatma Cezas Karar...166 Karar 3: Vergi Cezas Yetki Karar - VUK.414(mük)...168 Karar 4: Ödeme Kaydedici Cihaz Karar...170 Karar 5: Kaçakç l k Cezas -Çevirme Karar (Çözümlü)...173 Karar 6: Kaçakç l a Teflebbüs- Çevirme Karar...178 Karar 7: TCK- Para Cezalar Yeniden De erleme Karar...181 II- Uygulama: dari ve Adli Suçlar...185 1. dari Suç ve Cezalar...185 Karar 1: Vergi Ziya - Uygulanacak Yasa...181 Karar 2: Vergi Ziya - Eksik Tahakkuk...187 Karar 3: Vergi Ziya - Ödeme (Çözümlü)...188 Karar 4: Vergi Ziya - Sahte - Yan lt c Belge...190 Karar 5: Özel usulsüzlük...192 2. Adli Suç ve Cezalar...193 Karar 1: Suçun Unsurlar (Çözümlü)...193 Karar 2: Sahte Belge: Deliller...194 Karar 3: Sahte Belge: spat...195 BÖLÜM BEfi VERG UYUfiMAZLIKLARI 8. DAR ÇÖZÜM YOLLARI: UZLAfiMA-DÜZELTME I- Uzlaflma...197 Karar 1: Uzlaflma-Kaçakç l k- Dava Açma Süresi...197 Karar 2: Uzlaflman n ptali (Çözümlü)...200
xiv Karar 3: Uzlaflman n Kesinli i...202 II- Düzeltme...203 Karar 1: Mevzuda Hata (Çözümlü)...203 Karar 2: Düzeltme-Ödeme Emri...206 Karar 3: Hata-Yorum Uyuflmazl...208 9. VERG YARGILAMASI I- Davan n Konusu: crai fllem...210 Karar 1: Yükümlülük Tesisine liflkin fllemler-1...210 Karar 2: Yükümlülük Tesisine liflkin fllemler-2 (Çözümlü)...211 Karar 3: Borç Bakiyesi Bildiren fllemler...214 Karar 4: nceleme Raporlar...216 Karar 5: Yoklama Tutanaklar...217 II- Dava Ehliyeti...218 Karar 1: Limited fiirket Ortaklar (Çözümlü)...218 Karar 2: Anonim fiirket Ortaklar...219 III- Dava Açma Süresi: YUK-VUK-HUMK...220 Karar 1: Mücbir Sebep...220 IV- Görevli Mahkeme...221 Karar 1: Uzlaflmada Ayr labilir fllemler (Çözümlü)...221 Karar 2: Tarifeler...223
xv KISALTMALAR AY : Anayasa AYM : Anayasa Mahkemesi AYMKD : Anayasa Mahkemesi Kararlar Dergisi B. : Bas Bkz. : Bak n z C. : Cilt D. : Daire Dpn. : Dip notu E. : Esas EV : Emlak Vergisi HUMK : Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu HSE : Hayat Standard Esas HAM : nsan Haklar Avrupa Mahkemesi HAS : nsan Haklar Avrupa Sözleflmesi YUK : dari Yarg lama Usulü Kanunu K. : Karar KDV : Katma De er Vergisi m. : Madde MTV : Motorlu Tafl tlar Vergi Mük. : Mükerrer RG. : Resmi Gazete s. : Sayfa S. : Say T. : Tarih TCK : Türk Ceza Kanunu TMK : Türk Medeni Kanunu vd. : ve devam VUK : Vergi Usul Kanunu