İŞLETMELERDE KURULUŞ KARARI VE KURULUŞ YERİ
I-İŞLETMELERİN KURULUŞUNA İLİŞKİN YATIRIM KARARININ OLUŞUMU 1-İşletmelerin Kuruluş Kararlarında Başlıca Aşamalar A- Yatırım Düşüncesi B- Yapılabilirlik (Fizibilite) Araştırmaları C- Yapılabilirlik Projesi(ön proje) D- Değerlendirme ve Yatırım Kararı E- Kesin Proje F- Projenin Uygulanması G- İşletmeye Geçiş Aşaması
Bu evreler yürütülürken alınması gereken çeşitli kararlarda vardır. Bunlar: Ön inceleme ve esas inceleme kararları Yatırım kararları Harcama kararları Gözden geçirme ve düzeltme kararları Deneme çalışmasına ve sürekli çalışmaya başlama kararları
A-YATIRIM DÜŞÜNCESİ Bir işletme kurulmadan önce, en başta belli bir alanda, belli bir çapta üretim yapma düşüncesinin girişimcilerin kafasında oluşması gerekir. Yatırım düşüncesinin oluşmasındaki etkenler: Talebin artması Büyüme eğilimi Maliyet düşürme çabası Yeni mal Teknolojik yenilikler ve uygulanması
B-YAPILABİLİRLİK (Fizibilite)ARAŞTIRMALARI Proje düşüncesi belirlendikten sonra, ayrıntılı ve kesin araştırmalara girişilmeksizin, yeterli bilgileri sistemli çözümlemelere uygun biçime getirmek gerekir. Yapılabilirlik Projesinin Amaçları a. Pazara ilişkin yeterli ve öz bilgiler sağlamak b. İşletmenin büyüklüğü ve kuruluş yerine ilişkin seçim yapmak c. Yatırımın büyüklüğünü ve dış kaynak gereksinmesini belirlemek d. Özendirme önlemlerinden yararlanılacaksa DPT gibi ilgili kuruluşlara yapılabilirlik projesini sunmak e. Projenin gerçekleşmesinden sonra çıkacak olumsuzlukları önceden görüp, önlem almak
B-Yapılabilirlik Projesi Araştırmaları A- Ekonomik Araştırmalar 1- Pazar araştırmaları 2- İstem kestirimleri 3- İşletme büyüklüğünün ve kapasitesinin saptanması 4- Kuruluş yerinin seçimi B- Teknik Araştırmalar 1. Üretim süreci ve teknoloji seçimi çalışmaları 2.Teknik maliyet çalışmaları C- Finansal Araştırmalar D- Yasal Araştırmalar E- Örgütsel Araştırmalar
C-YAPILABİLİRLİK PROJESİ (Ön Proje) Araştırmalara dayanılarak yapılan bu proje bir ön inceleme niteliğindedir ve yatırım düşüncesinin gerçekleştirilebilme olasılığını ortaya koyar. Kesin projeye kaynaklık eder.
İş Kurma Sürecinde Temel Adımlar ARAYIġ Ġġ FĠKRĠ ÇALIġMA PROGRAMI ÖN DEĞERLENDĠRME YAPILABĠLĠRLĠK ARAġTIRMASI Ġġ PLANI ĠġĠ KURMAK ĠġĠ GELĠġTĠRMEK
1. Arayış Girişimcinin Motivasyon Kaynakları : Kendi kendinin patronu olma, başkalarından emir alarak çalışmama isteği, Mevcut iş seçeneklerinin verdiği maddi-manevi kazanımlardan daha fazlasına ulaşma isteği, Kendi geleceğini kendi karar verme isteği, Emekli v.b gruplarda olduğu gibi iş kurarak daha çok manevi tatmin sağlama çabası, Bağımsız ya da esnek bir iş ortamına sahip olmak İş fırsatlarını değerlendirme isteği,
2. Başarılı Bir İş Fikri Belirlemek 1.Geçmiş deneyim, 2.Bilgi ve beceriler 3.Piyasadaki fırsatlar bakmak gerekir.
3. Çalışma Programı Yapmak İş fikrinin belirlenmesinden, işin kurulması,ürün ve hizmetlerin ilk müşterilere ulaştırılmasına kadar geçen tüm süreçte yer alan araştırmalar, planlamalar ve uygulamalar eksiksiz ve gerektiği kapsamda yapılmalıdır. Girişimcinin bunu başarabilmesi için iş kurma sürecinin tamamını içeren bir çalışma programı yapması ve süreç boyunca bu programı geliştirmesi gereklidir.
4. İş Fikrinin Öndeğerlendirmesini Yapmak ĠĢ fikirlerinin yapılabilirliğini araģtırmak uzun süreli ve yoğun kapsamlı bir çalıģmadır. ĠĢin kurulmalarına engel bir faktör olup olmadığını araģtırmalıdırlar. Birden fazla iģ fikrinin hangisinin uygulanacağının belirlenmesi amacıyla da ön değerlendirme çalıģması yapılır ve iģ fikrini teke indirir.
İş Fikri Öndeğerlendirmesi 1. Girişimcinin sahip olduğu iş fikrinin uygulanmasında yerine getirilmesi mümkün olmayan bir yasal gereklilik, izin ya da ruhsat var mı? 2. İş fikrinin uygulanması için özel bilgi, beceri, ustalık ve işgücü girdileri var mı? 3. Kurmak istediği iş için girişimcinin yerine getirmekte zorlanacağı noktalar var mı?
İş Fikri Öndeğerlendirmesi 4. İş fikrinin gerçekleştirilmesi için gerekli finansmanın yaklaşık büyüklüğü nedir? Yeterli kaynak var mı? 5. Hedeflenen ürünlerin üretiminde gerekli olan teknik ve idari süreçlerin oluşturulması ve uygulanması girişimci için olanaksız mı?
5. İş Fikrinin Yapılabilirlik Araştırmasını Yapmak Girişimci gerekli özelliklere sahip mi? Seçeneklerin belirlemesi İş Modeli
6. İş Kurma Sürecinin İş Planını Hazırlamak Neler, ne zaman yapılacak? Faaliyetler arası ilişkiler ve zamanlama İş kurma sürecinde rehber
7. İşi Kurmak İş kurma süreci detaylı faaliyet planı İşin fiilen kurulması: İşyerini kiralama, Makine-ekipman ve malzeme satın alınması Yasal kuruluş işlemleri, Kredi işlemleri Personel temini, Deneme üretimi, vb.
8. İşletmeyi Geliştirmek Kendi ayakları üzerinde durur hale gelir GeliĢme baģlar ve kullanılan kapasite yükselir ĠĢletmeye yeni kapasiteler eklenir
İŞLETMENİN KURULUŞ AŞAMALARI (İş fikrinin geliştirilmesinden, ticari faaliyetlerin başlangıcına kadar) 1. İş Fırsatlarının Belirlenmesi 2. Yapılabilirlik Analizi 3. İŞ PLANININ HAZIRLANMASI (Hedeflerin, stratejilerin ve taktiklerin belirlenmesi) 4. Kaynakların Elde Edilmesi 5. Faaliyetlerin Başlatılması
Yapılabilirlik AraĢtırması X ĠĢ Planı makine türleri, girdi kaynakları, ödeme planları, yatırım büyüklüklerini, müģteri gruplarını, satıģ fiyatlarını, vb. ĠĢletme Modeli ĠĢletme Modeli belirli kapasite, belirli müģteriler, belirli girdi tedarikçileri, belirli satıģ fiyatları, vb. ne zaman? nasıl kurulacak? nasıl iģletilecek? 21
Üçlü Yaklaşım Ġġ PLANI Plan ve Kararlar İhtiyaç Tespiti YAPILABĠLĠRLĠK ARAġTIRMASI Alternatif Belirleme 22
İş planı, girişimcinin kurulu veya kurmayı düşündüğü iş ile ilgili düşüncelerinin, hedeflerinin, planlarının yer aldığı bir dokümandır. Bu doküman, girişimciye, iş kurma ve işletme sürecinde yol gösterici bir rehberdir.
ĠĢ planı, -GiriĢimcinin özelliklerini ve hedeflerini, -ĠĢletmenin geçmiģ ve mevcut dönem özelliklerini, -Gelecekten beklentilerini, -iģletme yapısı ve ortaklarını, -ulaģmak istediği müģteri kitlesi ve hedeflediği piyasaların özelliklerini, -Hedef müģteriye ulaģmak için uygulayacağı satıģ ve pazarlama çalıģmalarını, üretmeyi planladığı yeni ürün/hizmetleri,
ĠĢ planı, -üretim için iģ süreçlerini, -iģletmeyi yürütmek için gerekli idari süreçleri ve örgütlenmeyi, -iģletmenin tahmini üretim ve satıģ planlarını, -iģletmenin finansal hareketlerini, -finansal karlılığını, karģı karģıya olduğu risk ve fırsatları gösteren bir dosyadır.
İŞ PLANININ GİRİŞİMCİYE FAYDALARI Girişimciye yapılacak işi eleştirel ve objektif bir bakış açısıyla görmesini sağlar, aynı zamanda bunun için gerekli olan zamanın, çabanın, araştırmanın ve kullanılacak yöntemlerin birleştirildiği belgeyi oluşturur.
İŞ PLANININ GİRİŞİMCİYE FAYDALARI İş planına dahil edilen rekabet, ekonomik ve finansal koşulları içeren analizler, girişimcinin işletmenin başarısı için yapacağı varsayımları dikkatli bir şekilde oluşturmasında yardımcı olur.
Bir işe başlarken düşünülmesi gerekenler! Gelecekte ne olacak? Ekonomik trentler Girdiğim Pazar nasıl olacak Teknolojik değişiklikler Yasal düzenlemeler Diğer konular
Ne umuyorum, ne bulacağım? Satış hasılatı ve büyüme oranları Ürün maliyeti ve kar marjları Satış ve pazarlama maliyetleri ve oranı Genel yönetim giderleri ve marjları Borç alacak, finans ve sermaye modelleri
İş Planı Hazırlamak için neye ihtiyacım var Sakin bir yere ve zamana Gerekli verilere Çalışmaya başlamaya Adımların/ içindekilerin yazılması planlanmasına İlk taslağın oluşturulmasına Taslak sonrası taslağın daha sonra yeni taslağın yazılmasına
Özet: ġirket/ġģ Analizi Sektör Analizi Pazarlama Planı MüĢteri ve Rekabet Analizi AraĢtırma ve GeliĢtirme Üretim Yönetim Finansal Plan Zamanlama tablosu
ÖZET İş planının başlangıcına bir yönetici özeti çıkarılabilir. Bu süreç iş planı hazırlanmasının son aşamasında yapılabilir.
İş analizi Yapılacak işin analizi yapılır. Mevcut şirket var ve yeni işe giriliyorsa şirketin analizi yapılır. Şirketin güçlü ve zayıf yönleri belirtilebilir.
SEKTÖR ANALİZİ Yeni girilen sektörün analizi yapılır. Sektördeki gelişmeler, gelecekteki büyümeler, karlılık vb. verilebilir.
Birçok girişimcinin, hazırlanmış bir pazarlama planına sahip olmadan iş hayatına başladıkları görülmektedir. İş dünyasında başarılı olan girişimcilerin pazarlama planı benim kafamdadır dediğine sıkça rastlanılmaktadır. İyi bir pazarlama planı kağıt üzerine dökülen yoğun düşüncelerdir ya da daha etkin hareket edebilmek için düşünceleri sistematik hale getirmektir şeklinde tanımlanabilir.
Pazar Stratejisi İşletmenin hangi ürünü ya da hizmeti satacağı, hedef müşterilerinin kim olacağı firmanın ürünlerinin fiyatlandırılması reklam promosyon satış ve dağıtım politikaları Pazar stratejisini oluşturur. Pazar stratejisinin geliştirilmesinde temel olacak analizler ise şu özellikleri içermelidir: 1.Müşteri kesimlerinin tercih satın alma psikolojileri zamanlama ve miktar. 2.Ürün ve hizmetin müşterilere yararı. 3.Ayni müşteri kesimleri için sektördeki rekabet derecesi.
Pazarlama stratejileriniz nedir? Başarı ölçüm noktalarınız nedir? Fiyat seviyeniz nedir neden? 1. ve 2. yıldaki öncelikli taktiklerin nedir? 1. yıldaki önemli olaylarını nedir?
Satış planı Satış stratejiniz nedir? Hangi standart kanalları kullanacaksınız? Pazara girme taktikleriniz nedir? Satış modeliniz /şekli nedir? Hizmet içi eğitim ve personel hazırlama planınız nedir? Başarı ölçünüz ve raporlamanız nedir?
Tahmini Satış Planının Hazırlanması Tahmini satıģ planı (ilk beģ yıl için yıllık) Ürün /Hizmet 2009 2010 2011 2012 2013 39
Müşterilere odaklanma? Dağıtım stratejisi Kalite stratejisi Çalışacağınız Katma değer hizmetleri Müşteri destek stratejileri nelerdir? Müşteri siparişleri yerine getirme taktikleri Birincil amaçlar Teslimat Cevap süresi Birincil politikalar Outsource yada? İlerde vereceğiniz hizmetler
Üretim Stratejisi: İşletmenin ürün ve hizmetinin üretim ve sunumunda kullanılacak proses ve teknoloji, materyal donanım ve bina ihtiyaçları, çapları, yerleri, gerekli kadro sayısı ve beceriler satış hedeflerini gerçekleştirmek için gerekli üretim programını kapsar. Bu stratejinin geliştirilmesinde bazı temel analizler : Her bir ürün için sabit ve değişken üretim maliyetlerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi. Materyal temini ve gerçek üretim için gerekli zaman sürelerinin değerlendirilmesi Ulaşılabilirlik, ve servis maliyetleri açısından satıcı ilişkilerinin değerlendirilmesi. Kalite kontrolünün değerlendirilmesi
Üretim stratejiniz nedir? Outsource yada içeride üretim Neden bu ürün yada hizmet üstünlükleriniz? Üretimde temeliniz nedir? Kapasiteniz nedir? Üretim prosesiniz nedir?
Üretim Planının Hazırlanması Makine / Ekipman Makine-Ekipman Temin Planı (BeĢ Yıllık) 2009 2010 2011 2012 2013 43
Ayrıntılı planlar, taslaklar, çizimler genellikle önemlidir.
Ar-Ge Stratejisi: Firmanın rekabetini sürdürmesi gereken iş alanları hangileridir? Pazar eğilimleri ve çevre koşulları altında firmanın rekabetini sürdürmek için ihtiyaç duyduğu yatırımların miktarıdır. Ar-Ge stratejisinin gerekliliği ve çapı pazar araştırmalarından çıkar.
Temel teknolojiniz nedir? Geliştirme statünüz nedir? Kilometre taşlarını belirtiniz Tutucu olunuz Geliştirmenin gecikeceğini düşününüz Teknik takımın backgroundunu detaylandırınız. Geliştireceğiniz ürünlere ilişkin stratejileriniz nedir? Yol haritanızı şekil ve yazılı olarak belirleyiniz Ortak platform ve mimariyi belirleyiniz Entelektüel varlık(ip) veya patent stratejiniz nedir? Patentiniz varsa, durumunu belirtiniz Yoksa neden pozitif bir unsur tanımlayınız
Bu bölümde anahtar personelin, görevleri ve sorumlulukları ile bunların bu özel görevlerini yerine getirecek bilgi ve deneyimlerini ortaya koymalıdır. Yönetim takımının bütün üyelerinin detaylı özgeçmişleri bu bölümde verilmelidir. Ayrıca bu bölümde girişimcinin rolü açıkça ortaya konulmalıdır.
Bu bölüm şu noktaları içermelidir: Yönetim yapısı, Yönetim takımı, Anahtar personel, Personelin deneyimi, Mülkiyet yapısı, Yönetim ve danışmanların yapısı.
Yönetim Yatırıma girme veya girmeme nedenleri İlk olarak deneyimi dikkate al Tahsisi/adamayı ikinci olarak dikkate al Hızlı öğrenme yeteneğini üçüncü olarak dikkate al Yüksek egoyu (kendine güveni) olumsuz olarak algılayınız
Girişimcinin uzun dönemli amaç ve hedeflerini belirlemede ve bu amaçlara ulaşmada ihtiyaç duyulan fonların nereden ve ne şekilde sağlanacağının tespitinde kullanacağı araçlardan birisi finansal plandır.
Finansman Planının Hazırlanması Yatırım Ġhtiyacı BaĢlangıç Sabit Yatırım Ġhtiyacı ĠĢletme Giderleri TOPLAM YATIRIM ĠHTĠYACI Finansman Kaynakları Kredi Geri Ödeme Planı Mevcut Finansal Yapının Özellikleri ĠĢletmesi Kurulu Olanlar Ġçin Ek ĠĢletme Sermayesi Ġhtiyacı Tahmini Finansman Hareketleri Gelir-Gider Analizi Nakit AkıĢ Analizi Karlılık Analizi SatıĢ Planı Yatırım Geri DönüĢ Süresi NBD Analizi Ġç Karlılık Analizi
Finansal plan, bir işletmenin belirlenen bir dönem için ihtiyaç duyacağı fonları, nakit giriş ve çıkışlarının zamanlaması, en uygun fon kaynaklarının bulunması ve bu kaynakların ne şekilde kullanılacağının belirlenmesi amacıyla yapılır. İş planının bu bölümü, üstlenilen yükümlülüğün yerine getirilebilme olasılığını ortaya koyar.
Finansal Strateji: Uygun bir kar oluşturabilmek Fazla gelir ve karlar nerelerde kullanılacak Kilit yatırımlar için fonlar nasıl oluşturulacak Giderlerin gerçekleşmesiyle, gelirin elde edilmesiyle alakalı enformasyon. Satıcıların ve alıcıların ödeme ve tahsilatlarla ilgili politikaları. Kilit mali gelişmelere ilişkin firmanın performansı Aktif ve pasiflerin mali yükümlülükleri kapsayacak şekilde bileşimi
Finansman Planında Dikkat Edilecekler Yazılı Vizyon ve stratejileriniz bağlantılı olmalı Piyasadaki büyüme stratejileriniz bağlantılı olmalı İş ve satış modelleriniz bağlantılı olmalı Karlılık marjinleriniz bağlantılı olmalı Satışların maliyeti bağlantılı olmalı Giderleriniz standart oranlar olmalıdır.
Zaman tablosu bölümü, yatırımcılara gerçekleştirilmek istenen çeşitli faaliyetlerin sıralamasını vermektedir. Gerçekçi zaman aralıkların planlandığının ve bu zaman sınırlarının içerisindeki olayların ilişkilerinin gösterilmesi büyük önem taşımaktadır.
Bu bölümde potansiyel riskler ortaya konulmalıdır. Endüstride istenilmeyen gelişmeler, tahminlerin üzerinde gerçekleşen üretim maliyetleri, gerekli mal ve hizmetlerin alınmasında karşılaşılan güçlükler ve olası yeni rakipler bu risklere örnek olarak verilebilir.
Birincil varsayımlarınız Kaynakların kullanılması için öncelikli sınıflandırmalar Öncelikli riskler nelerdir (şirketlerin ilk yıllardaki sıradan risklerin dışındaki) İşten ayrılış stratejisiniz nedir?
F-Projenin Uygulanması(Yatırım) İşletmeye geçiş aşamasıdır. Bu aşamada Arsa alımı Yapım Donanım Araç gerecin alımı Montaj Proje ve mühendislik tasarımlarının oluşumu Eğitim gerçekleşir.
G-İşletmeye Geçiş Aşaması Yatırım projesinin uygulanması aşaması bitirilmesi sonra, deneme üretimine geçilmesi son aşamada gerçekleşir. Deneme üretiminde malın Nitelik Nicelik Maliyetlerinin uygunluğu denetlenir.
II-ĠġLETMELERĠN KURULUġ YERĠNĠN BELĠRLENMESĠ İşletmelerin yerleşeceği alanın seçimi, tüm işletmelerin karşı karşıya kaldığı ve çözmek zorunda olduğu bir sorundur. Kuruluş yeri sorunu yalnızca işletmelerin ilk kuruluşlarında değil büyüme, pazarların değişmesi, arz kaynaklarının değişmesi gibi çeşitli nedenlerle yerleşim alanının değiştirilmesi sırasında ortaya çıkar.
2. Kuruluş Yeri Etkenlerinin Genel Olarak Bölümlendirilmesi A-Weber e Göre Etkenler a-genel Etkenler b-özel Etkenler c-bölgesel Etkenler B-Rössle ye Göre Etkenler a-ekonomik Etkenler b-ekonomi Dışı Etkenler C-Bağlayıcılık Yönünden Etkenler a-bağlayıcı Etkenler b-bağlayıcı Olmayan Etkenler
A-Weber e Göre Etkenler a-genel Etkenler: Kuruluş yerine ilişkin yararları genel olarak kapsayan ve tüm işletmeler için geçerli olan etkenlerdir. b-özel Etkenler: Belli bir alanda yer alan işletmeler için geçerli olan etkenlerdir. c-bölgesel Etkenler: İşletmelerin bir bölgede toplanmasının ya da bir bölgede toplanmış işletmelerin dağılmasının ortaya koyduğu yarar ve sakıncaları belirten etkenlerdir.
B-Rössle ye Göre Etkenler a-ekonomik Etkenler: İşletmenin en ekonomik biçimde çalışmasını sağlayacak etkenlerdir. Hammadde, pazara yakınlık, işçilik, enerji kaynakları gibi etkenlerin tümü bu sınıfa girer. b-ekonomi Dışı Etkenler: Ekonomik gereklere uygun olmamalarına karşın kuruluş yerinin seçilmesinde önde tutulan etkenlerin tümüdür. Ekonomi dışı etkenler psikolojik, fizyolojik, kültürel ve siyasal yönlü olabilir.
C-Bağlayıcılık Yönünden Etkenler a-bağlayıcı Etkenler: İşletmelerin ekonomik ya da hukuksal nedenlerle belirli bir yerde kurulmasını zorunlu kılan etkenlerdir. Örneğin; tersanelerin deniz kenarlarına ya da nehir ağızlarına kurulması. b-bağlayıcı Olmayan Etkenler: İşletmelerin kuruluşunda herhangi bir bağlayıcılığı olmayan, girişimcinin kendi kararı çerçevesinde yeğleyeceği etkenlerin tümüdür. Hammadde, pazara yakınlık, taşıma, insan gücü gibi pek çok etken bu sınıfa girer.
Kuruluş Yerinin Seçilmesinde Etkili Olan Başlıca Etkenler İşletmelerin kuruluş yeri seçimindeki seçenek aşamaları 1.Aşama Belli bir ülkede belli bir bölge seçmek 2.Aşama Seçilen bölgede belli bir nokta saptamak 3.Aşama İşletmeyi oluşturup, üretime geçebilecek düzeni kurmak.
Kuruluş Yeri Seçimindeki Etkenler A- Hammadde B- Ulaştırma(Taşıma) C- Pazara Yakınlık D- İnsan Gücü(Emek) E- Enerji ve Yakıt F- Su G- İklim Koşulları H- Artıkların Atılması I- Özendirme Önlemleri J- Öteki Etkenler
HAMMADDE Malın belli bir bölümünün oluşmasına katkıda bulunan girdiler hammadde, öbürleri ise yardımcı madde ya da malzeme adını alır. Hammaddeler iki çeşit olabilir 1-Doğrudan ham olarak elde edilen işlenmemiş maddeler. Örneğin; tarımsal ürünler ve ham petrol. 2- Belli endüstriler için son ürün olan kimyasal maddeler ve işlenmiş deri gibi yarı bitmiş mallar. Bunlar başka endüstriler için hammadde olarak kullanılır.
Hammadde; Fiziksel ve kimyasal nitelikleri açısından çağdaģ ve geçerli bir iģletme yönteminin uygulanmasına olanak vermeli, Sağlanmasında süreklilik ve güvenlik bulunmalı, Fiyatı elveriģli olmalı Ġyi bir ulaģtırma Ģebekesinin yakınında bulunmalı. Hammaddesi doğal kaynaklara dayanan sanayide, kuruluģ yerinin seçiminde ana etmen doğal kaynaktır. En çok yarar sağlayan yerin seçimi için karģılıklı hesapların yapılması gerekir. Hammaddeler çabuk bozulur tarımsal ürünlerse, bunları kullanan iģletmeler bu ürünlerin yetiģtirildiği bölgelerde kurulurlar.
ULAġTIRMA (TAġIMA) Hem girdiler açısından hem de çıktılar açısından ulaģtırmanın önemi bulunmaktadır. ĠĢletmenin kullanacağı girdilerin, istenen nicelik ve nitelikte, istenen zamanda ve yerde bulundurması, ayrıca fiyatlarının ve ödeme koģullarının uygun olması ulaģım olanaklarıyla doğrudan bağlantılıdır.
Günümüzde hızlı ve yoğun ulaģımın önem kazanması, ağırlığın karayolu, demiryolu ve havayolu taģımacılığına verilmesini gerektirmiģtir. Ürünleri özel taģıma olanakları gerektiren iģletmeler, bu olanakların bulunduğu yerlere yerleģirler. Taşımada temelde beş yol kullanılır; Demiryolu Karayolu Denizyolu(Suyolu) Havayolu Boru Hattı
Pazara Yakınlık İşletmelerin kuruluş yeri seçilirken, işletmeyi pazara bağlayan ulaştırma sistemi ve taşıma ücretleri gözönüne alınmalıdır. Ulaştırma sisteminin yetersizliği ya da taşıma ücretlerinin yüksekliği nedeniyle, işletme, kuruluş yeri olarak mallarının satılacağını umduğu pazarlara yakın bir yer seçmek zorunda kalabilir. Pazar seçiminde göz önünde alınacak etkenler: Ulaştırma sistemi Taşıma ücretleri Satış sonrası müşteriye ulaştırılacak Bakım- onarım hizmetleri
İnsan gücü (Emek) İşletme için eğitimli beceri kazanmış işletmenin amaçlarına yönelik olarak çalışacak insan gücü yaşamsal önemde ve pahalı bir üretim ögesidir. İşgücünün kuruluş yerini etkileme dereceleri İşgücünün büyüklüğü İşgücünün becerisi Ücret düzeyleri Sendikalaşma derecesi Çalışanların işe karşı tutumu
İşgücünün büyüklüğü: Yerinde bir kuruluş kararı, işletmenin gerek duyduğu işgücünün birkaç katının bulunacağı bir bölgeye yönelik olur. İşgücünün becerisi: Nitelikli işgücü gereksinmesinin karşılanması için, düz işçinin işe alınıp eğitilmesi kadar, hazır eğitilmiş işgücünün çeşitli yollarla işletmeye çekilmesi de söz konusu olabilmektedir. Ücret düzeyleri: Maliyet giderleri içinde işçilik payının çok yüksek olduğu işkollarında yer alan işletmeler, ilke olarak düşük işçilik maliyeti olan bölgeleri seçerler.
Sendikalaşma derecesi: İşletmelerin işçi sendikalarına bakışı değişkendir. Kimi işletmeler, olumsuz bakışları nedeniyle sendikalaşmanın olmadığı bölgeleri yeğlerken kimi işletmeler sendikalaşmaya karışmazlar. Çalışanların işe karşı tutumu: Çalışanların yaptıkları işi benimseme derecesi işletmelerde ve bölgelerde farklılık göstermektedir.
Enerji ve Yakıt Bölgedeki enerji olanakları, kuruluş yeri kararlarında önem taşır. Kömür ya da elektrik enerjisi sağlama olanakları, maliyetler, enerjinin sürekliliği kararları etkiler. Enerji gereksinmesi sanayiden sanayiye değişim gösterir.
Su Yer seçimine etkisi bakımından su sağlanması bazı endüstri dallarında en baģta gelen etken olmaktadır. Önem derecesi değiģmekle birlikte her canlı gibi her iģletmenin de suya gereksinmesi vardır ve susuz yerde endüstri kurulamayacağı açıktır.
İklim Koşulları İklim koşulları işletmede çalışanların sağlığını çalışma yeteneğini üretkenliğini etkiler; ayrıca ısı derecesi, nemlilik derecesi ve bunların değişme derecesi ve çabukluğu da işletmelerin üretimlerini doğrudan etkiler. Bir işletmenin daha verimli çalışması belli iklim koşullarına bağlıysa, bu durumun yer seçiminde gözönünde tutulması gerekir.
Artıkların Atılması Endüstri atıkları gaz, sıvı ya da katı biçimde bulunabilir. Bunların çevrede herhangi bir zarara, rahatsızlığa yol açmadan atılmaları gerekir. Artıkların atılmasında işletme en az maliyetli kuruluş yerini seçmelidir. Atıkların dönüşümü yapılarak zararsız hale getirilerek kamusal tepki önlenmelidir.
Özendirme önlemleri Özendirme önlemleri iki ana küme olarak el alınır Birincisi, enerji, ulaştırma ve haberleşme gibi altyapının devlet tarafından sağlanması İkincisi vergi ayrıcalığı ve indirimleri sağlamak Organize sanayi bölgeleri ve sanayi siteleri çeşitli alt yapıları hazırlanarak girişimcilere çok uygun koşullarda satılır.
Öteki Etkenler Vergiler, resim ve harçlar Belediye ve yerel yönetimlerin girişimciye sağladığı kolaylıklar Kültürel koşullar Dışsal ekonomiler Siyasal etki ve yeğlemeler
Arsa Seçimi(Konumluluk Yeri) Konumluluk yeri seçiminde Ulaştırma Enerji, su ve artıkların en az maliyet giderleriyle sağlanabilmesi Rüzgarların yönü Kent merkezlerine Yakınlık-uzaklık faktörleri göz önüne alınmalıdır.
Organize Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri Belli bölgelerde yol, su, elektrik, kanalizasyon, PTT, sağlık ve eğitim merkezleri, ar-ge büroları gibi çeşitli alt yapı ve temel hizmetlerin önceden gerçekleştirilmiş olması, işletmelerin kuruluşlarını kolaylaştırmaktadır. Organize sanayi bölgeleri, kurucular bakımından üç yönde gelişebilmektedir: 1. Merkezi devlet, yerel yönetimler ya da ticaret odası, sanayi odası gibi kuruluşlarca kurulabilir. 2. Özel ve kamu kuruluşlarınca ortak oluşturulur. 3. Özel yatırımcılar ya da arsa sahiplerince kâr amacıyla kurulabilir.
Hizmet İşletmelerinde Kuruluş Yeri A-Toptancı İşletmelerin Kuruluş Yeri Kuruluş yeri seçiminde gözönünde tutulması gereken noktalar Perakendeci mağazalara yakınlık Ulaşım ağına yakınlık Toplanma bölgelerine yakınlıktır
B- PERAKENDECİLERİN KURULUŞ YERİ Perakendecilerin yerleşim etkenleri 1. Yaya trafiği 2. Bulunulan bölgenin gelişme olanakları 3. Araba park olanaklarının elverişliliği 4. Alış veriş merkezlerine ve toplanma bölgelerine yakınlık 5. Rakip işletmelere yakınlık 6. Mağazanın kirası ya da satış fiyatı 7. Kent içinde ya da kent dışında kalma isteğidir
C- SERVĠS VE BÜROLARIN YERLEġĠMĠ Garaj ve servis istasyonları, lokantalar, kuru temizleyiciler, güzellik salonları, berber gibi hizmet iģletmelerinin de yerleģim sorunları vardır. GeniĢ anlamda düģünüldüğünde perakendeci iģletmeler için geçerli olan yerleģim etkenleri, bu iģletmeler için de geçerlidir.
En Uygun (Kıvamlı) Kuruluş Yerinin Seçimi En uygun kuruluş yerinin belirlenmesindeki ölçütler A- Kazanç Ölçütü:Satış gelirlerine karşılık materyal, işçilik ve öbür giderlerin tümü her almaşık kuruluş yeri için ayrı ayrı hesaplanır. B- Maliyet Ölçütü: Temel olarak maliyet giderlerini alır. C- Etkenleri Karşılaştırma Ölçütü (Puanlama) : Değişik kuruluş bölgelerine göre etkenler derecelendirilir. D-Yatırım Rantabilitesi Ölçütü: Her kuruluş bölgesi için ayrıntılı yatırım hesapları yapılır.