Turizm Sektöründe Yşnn Krizin İstnbul d Fliyet Gösteren 3, 4 ve 5 Yıldızlı Konklm İşletmelerine Etkileri ve Çözüm Önerileri Arş. Gör. Dery TOKSÖZ, Arş. Gör. Ali DALGIÇ *, Prof. Dr. Keml BİRDİR Mersin University, Mersin, Turkey Özet Kriz, bir örgütün, bölgenin y d ülkenin içsel vey dışsl çevresinde oluşn olumsuz gelişmelerden dolyı orty çıkn, fliyetleri sekteye uğrtn, insnlrı fiziksel ve zihinsel olrk tehdit eden, norml yönetsel yöntemleri kullnrk şılmsı zor görülen ve plnlı olmyn bir olydır. Birçok sektörü olumsuz olrk etkileyen kriz, tlep yönüyle kırılgn oln turizm sektörünü derinden etkileyen birçok olumsuz sonuc neden olmktdır. Turizm sektöründe yşnn büyük krizlerin yrttığı en olumsuz sonuçlrın, ekonomik kyıplr, turizm sektörüyle bğlntılı oln sektörlerin yşdığı olumsuzluklr, istihdmd yşnn kyıplr olduğu söylenebilir. Bu bğlmd, bu çlışmd İstnbul d fliyet gösteren 3, 4 ve 5 yıldızlı otellerin ypmış olduklrı kriz yöntemi uygulmlrı ve olumlu-olumsuz beklentileri rştırılmıştır. Ypıln nlizler sonucund, konklm işletmelerinin en çok pzrlm ve insn kynklrı yönetimi lnlrıyl ilgili uygulmlr yptıklrı bulgulnmıştır. Anhtr Kelimeler: Kriz, Kriz Yönetimi, Konklm İşletmeleri, İstnbul Abstrct Effects of the Crisis on the Tourism Sector in 3, 4 nd 5 Str Hotels in Istnbul nd Solutions Crisis is n unplnned phenomenon which emerges from internl or externl environment of n orgniztion, region or country, disrupts the opertions, thretens people physiclly or mentlly nd seems difficult to overcome by using norml dministrtive method. The crisis, which ffects mny sectors negtively, my bring more negtive results for tourism sector in terms of demnd frgility. The most importnt negtive findings in terms of tourism sector re; finncil losses, effect of tourism nd connected sectors, dverse effects on employment. In this context, It ws investigted in crisis mngement nd positive nd negtive expecttions of the 3, 4 nd 5 str hotels in Istnbul. As result of the nlysis, it ws found tht the hospitlity enterprises re mostly engged in mrketing nd humn resources mngement prctices. Keywords: Crisis, Crisis Mngement, Hospitlity Enterprises, Istnbul Giriş Türkiye, 2015 yılının ikinci yrısı, 2016 yılının tmmı ve 2017 yılının ilk çeyreğinde çok büyük bir krizin etkisi ltınd klmıştır. Özellikle tlep yönünden kırılgn oln turizm sektörü, 24 Ksım 2015 trihinde sınır ihlli nedeniyle Rusy y it svş uçğının düşürülmesi, Suriye de devm etmekte oln svş ve Türkiye de meydn gelen terör olylrı nedeniyle, krizden en fzl etkilenen sektörlerden birisi olmuştur. Türkiye yi 2014 yılınd 41.415.070 turist ziyret etmiş ve yklşık 34.5 milyr $ gelir sğlnmıştır. Anck, 2015 yılının sonund bşlyn kriz nedeniyle, turist syısı ynı düzeyde klmış ve gelir yklşık 3 milyr $ zlmyl 31.5 milyr dolr gerilemiştir. 2016 yılınd ise, krizin etkisiyle gelen turist syısının 31 milyon olduğu ve 22 milyr dolr gelir elde edildiği belirtilmiştir (Tursb, 2017). 506
Krizlerin, olumsuz yönlerinin ynı sır iyi yönetilmesi durumund olumlu yönleri de olbilir (Okumus ve Krmustf, 2005: Okumus, Altiny ve Arsli, 2005: Isreli, 2007: Isreli, Mohsin ve Kumr, 2011). Kriz yönetimi konusund örgütün deprtmnlrını yrı yrı ele lmk krizden çıkbilmenin en önemli bsmğıdır (Isreli, 2007). Bu bğlmd, Isreli (2007) ypmış olduğu frklı örneklemdeki çlışmlrınd uygulmlrı insn kynklrı, pzrlm, bkım-onrım ve hükümet uygulmlrı bşlıklrıyl ele lmıştır. Örgütlerin ypmış olduğu örnek uygulmlr ve krize krşı göstermiş olduklrı reksiyonlr ileride meydn gelebilecek krizler konusund bir çok örgüt çısındn yol rehberi olrk görülebilir (Perl ve Isreli, 2011). Diğer trftn örgütlerin olumlu y d olumsuz beklentilerin neler olduğunu orty koymk turizm sektörü çısındn önemlidir. Bunun en büyük nedeni geçmişte yşnn beklentilerin gelecek kriz uygulmlrı çısındn ışık tutbileceği öngörüsüdür (Okumus ve Krmustf, 2005). Bu çlışmd, İstnbul d fliyet gösteren konklm işletmelerinin kriz yönetim uygulmlrı ve kıs ve uzun vdeli beklentileri rştırılmıştır. Öncelikli olrk lnyzın trmsı ktrılmış, rdındn rştırmnın yöntemi belirtilmiştir. Toplnn verilerin nlizi sonucund elde edilen çıktılr, bulgulr kısmınd detylı bir şekilde belirtilmiş, sonuç ve öneriler kısmıyl çlışm sonlndırılmıştır. 1. Alnyzın Trmsı Kriz, bir örgütün içsel ve dışsl çevresinden dolyı orty çıkbilen, örgüt dışınd bir bölge y d ülke çpınd d görülebilen, bireyleri fiziksel ve zihinsel olrk etkileyebilen, plnlı olmyn bir oly olmsındn dolyı norml yönetsel yöntemleri kullnrk şılmsı çok zor oln olylrdır (Okumus ve Krmustf, 2005). Kriz nedeniyle, problem y d problemleri hemen şmk ve değişen çevreye bir nd dpte olmk çok zordur (Fulkner, 2001: 136). Ülke çpınd yşnıln ekonomik ve siysi nedenle orty çıkbilen kriz, birçok sektörü olumsuz olrk etkileyebilmektedir. Özellikle, tlep yönünden çok kırılgn oln turizm sektörü çısındn olumsuz etkiler dh fzl olbilir. Kriz, vsıtsıyl birçok sektör olumsuz olrk etkilenebilir nck hzırlıklı oln örgütler krizi olumluy çevirebilir (Ritchie, 2004: 670). İlgili lnyzınd, hizmet sektöründe fliyet gösteren işletmelerin sbit ve değişken mliyetleri düşürme (Okumus ve Krmustf, 2005; Okumus, Altiny ve Arsli, 2005; Perl ve Isreli, 2011), fiytlr üzerinde indirimler ypm (Isreli ve Reichel, 2003), bzı özellikleri ön pln (destinsyon, ürün ve hizmet özellikleri) çıkrrk pzrlm fliyetlerinde bulunm (Isreli ve Reichel, 2003; Okumus ve Krmustf, 2005; Isreli, Mohsin ve Kumr, 2011), işten çıkrm y d ücretsiz izinler vererek çlışn zltm uygulmlrını ön plnd tuttuklrı görülmüştür (Okumus ve Krmustf, 2005; Anderson, 2006). Tblo 1 de ilgili lnyzınd yer ln rştırm sonuçlrı temel unsurlrı özetlenerek verilmiştir. 507
Tblo 1. Kriz Arştırmlrı ve Arştırm Sonuçlrı İlgili Alnyzındki Arştırm Blke ve Sinclir (2003) 11 Eylül Sldırısı, Amerik Isreli ve Reichel (2003) İsril de yşnn kriz - İsril de fliyet gösteren konklm işletmelerinde rştırm Okumus ve Krmustf (2005) Türkiye de yşnn ekonomik krizin etkileri, Bodrum ve Nevşehir de rştırm Okumus, Altiny ve Arsli (2005) 2001 yılınd yşnn ekonomik krizin Kuzey Kıbrıs çerçevesinde incelenmesi, konklm sektöründe bir rştırm Anderson (2006) - Avustrly d turizm sektöründe fliyet gösteren işletmelerin, kriz yönetimi uygulmlrını rştırmıştır. Isreli (2007) İsril de fliyet gösteren restornlrın kriz yönetim uygulmlrını rştırmıştır. Isreli, Mohsin ve Kumr (2011) - Hindistn ın lüks otellerinde kriz yönetimi uygulmlrını rştırmışlrdır. Perl ve Isreli (2011) İsril de fliyet gösteren seyht centelerinin kriz yönetimi uygulmlrını rştırmışlrdır. Niininen (2013) Beş yıldızlı otel işletmelerinin kriz yönetimi uygulmlrını rştırmıştır. Arştırm Sonuçlrı 11 Eylül terör sldırısındn sonr, GSYİH d ciddi zlm ve hizmet sektörü bşt olmk üzeri birçok sektörde istihdmd drlm yşndığı belirtilmiştir. Bunun ynı sır, hvyolu ve konklm sektörünün etkilenmesinin birçok sektörde kyıplr neden olduğu en önemli bulgulrdn birisidir. 116 Konklm işletmesinden toplnn veriler ışığınd; )Endüstri çpınd vergi ödeme dönemlerinin esnetilme isteği, b)özel teklifler üzerinden fiytlrın düşürülmesi, c)fliyet gösterilen yerin özellikleri ön pln çıkrılrk yerel turistlere pzrlm fliyetinde bulunm, en çok uygulnn kriz uygulmlrı olrk bulgulnmıştır. Arştırm çerçevesinde Bodrum ve Nevşehir den 106 nket toplnmıştır. Anlizler sonucund; )Otellerin iş kontrtlrını gözden geçirdikleri, b)çlışnlrı işten çıkrdıklrı, c)sbit ve değişken mliyetleri düşürmeye çlıştıklrı, d)pzrlm fliyetlerini rttırdıklrı, rştırmcılr trfındn bulgulnmıştır. Ayrıc oteller trfındn, kıs vdede krizin şılbileceği ve uzun vdede olumlu sonuçlr doğurbileceği belirtilmiştir. Yzrlr trfınd ypıln rştırm sonucund; )Otellerin sbit ve değişken mliyetlerin giderek rttığı, b)turizm tlebinde sert düşüşlerin yşndığı, c)ytırım plnlrının ertelendiği, d)işletmelerin, bnkdn kredi çekmekte zorluk yşdıklrı, bulgulnmıştır. Aynı zmnd, mliyetleri zltm tktiklerinin ve yeni yönetim uygulmlrının bulunmsı krizin önemli olumlu getirileri rsınd olduğu diğer bir sonuçtur. 29 işletmeden toplnn veriler ışığınd; )İşletmelerin çevreye ve değişime çbuk yk uydurmy çlıştıklrı, b)işten çıkrmlr yerine çlışnlr ücretsiz izinler verildiği, en önemli bulgulr olrk orty çıkmıştır. 112 işletmeden toplnn verilerin nlizi sonucund; )İşletmeler ile iletişim kurmk, b)işletme menüleri ekleme y d işletmeler için teklif edilen menülerde değişiklik ypmk, c)vergi ödeme dönemlerinin esnetilmesinin istenmesi, d)diğer pydşlrl ortk pzrlm kmpnylrı ypmk, en sık ypıln kriz uygulmlrı olrk bulgulnmıştır. Hindistn d fliyet gösteren otellerin; )Destinsyonun belirli özelliklerini ve destinsyon güvenliğini ön pln çıkrrk pzrlm fliyetlerinde bulunm, b)yeni ürün ve hizmetlerin tutundurulmsı ve pzrlnmsı, c)yeni pzrlr rm, fliyetlerine önem verdikleri bulgulnmıştır. 145 seyht centesinden toplnn verilerin nlizi sonucund; )Ücretsiz sunuln hizmetler için ücret tlep etme, b)müşteri üyelikleri için ücret tlep etme y d ücretleri rttırm c)yeni pzrlr rm, uygulmlrın bşvurulduğu görülmüştür. Görüşülen 5 yıldızlı otellerin (3 tne Hong Kong, 6 tne Londr ve 3 tne Helsinki); )Kriz durumlrın hzırlıklı olmy çlışm, b)kriz boyunc mliyetleri kontrol ltın lmy çlışm, c)müşterilerle iyi iletişimi sürdürme ve otel güvenliğini rttırıcı teknolojiler kullnm, gibi uygulmlr bşvurduklrı bulgulmıştır. 508
2. Yöntem Arştırmnın evreni, İstnbul d fliyet gösteren tüm otellerdir. Anck, tüm otellere ulşmk insn kynğı, mddi kynk ve zmn çısındn mümkün olmdığı için, rştırm evreni, rştırm örneklemine indirgenmiştir. Örneklemi ise, İstnbul d fliyet gösteren 3,4 ve 5 yıldızlı konklm işletmeleri olrk belirlenmiştir. Örnekleminin bu şekilde belirlenmesinin nedeni, konklm syısı ve örgüt syısı çısındn 3,4 ve 5 yıldızlı konklm işletmelerinin syısının fzl olmsıdır. Bu durumdn dolyı, örneklemin, evreni temsil edebileceği belirtilebilir. İstnbul d fliyet gösteren 3 yıldızlı 110, 4 yıldızlı 111 ve 5 yıldızlı 85 konklm işletmesi vrdır (Kultur, 2015). Arştırm için öngörülen örneklem syısı ise yklşık 175 dir (Sekrn ve Bougie, 2013: 268). Arştırmnın verileri, 1 Şubt 1 Temmuz 2017 trihleri rsınd kolyd örneklem yöntemiyle yüz yüze ve mil yoluyl toplnmıştır. Belirtilen trihler rsınd 102 nket formun ulşılmış nck geçerli oln 95 nket formuyl nlizler gerçekleştirlmiştir. Arştırmd, derinlemesine nliz imknı vermesi ve verilerin detylı bir şekilde incelenebilmesi dın içerik nlizi kullnılmıştır. Arştırmnın temel mcı kpsmınd yer ln kıs ve uzun vdeli beklentilerin ölçülmesi için de 5 li dereceleme şeklinde 4 det nketten yrrlnılmıştır. Bu bğlmd, rştırm için hem nitel hem nicel bir rştırm yöntemi kullnıldığı söylenebilir. Yrı ypılndırılmış mülkt formunun ilk 15 sorusu Isreli (2007) ve Isreli, Mohsin ve Kumr (2011) trfındn ypılmış oln çlışmlrdn yrrlnılrk oluşturulmuştur. İlk beş soru insn kynklrı uygulmlrıyl, sonrki 6 soru pzrlm uygulmlrıyl ve 13-14-15 numrlı sorulr ise bkımonrım uygulmlrıyl ilgili olrk oluşturulmuştur. Okumus ve Krmustf (2005) trfındn ypıln çlışmdn yrrlnılrk, 16-17-18-19 numrlı sorulr işletmenin yönetim nlmınd ypmış olduğu uygulmlrı orty koymk için kullnılmıştır. Ayrıc, mülkt formun genel olrk nitelendirilebilecek çık uçlu bir soru eklenmiştir (Soru 20). Kıs ve uzun vdeli beklentileri ölçebilmek için oluşturuln nket formu ise dört bölümden (kıs vdeli olumlu beklentiler, kıs vdeli olumsuz beklentiler, uzun vdeli olumlu beklentiler ve uzun vdeli olumsuz beklentiler) ve 32 mddeden (kıs vdeli olumlu beklentiler 8 mdde, kıs vdeli olumsuz beklentiler 10 mdde, uzun vdeli olumlu beklentiler 7 mdde ve uzun vdeli olumsuz beklentiler 7 mdde) oluşmktdır. Beşli likert ölçeği olrk (1=Kesinlikle Ktılmıyorum, 3=Ne Ktılıyorum Ne Ktılmıyorum, 5=Kesinlikle Ktılıyorum) Okumus ve Krmustf (2005) trfındn ypıln çlışmdn yrrlnılrk oluşturulmuştur. Ayrıc oluşturuln formun ilk bölümünde, formu doldurn yöneticinin demogrfik özellikleri ile otel hkkınd temel bilgilerin lınbilmesi için oluşturuln 7 det soru bulunmktdır. 3. Bulgulr Anket formun ktılım gösteren kişilerin 74 ü (%77,9) erkek, 38 i (%51,3) lisns mezunu ve 24 ü (%26,1) genel müdür yrdımcısıdır. Konklm işletmesi bğlmınd bkıldığınd ise 36 sı (%37,9) 5 yıldızlı, 36 sı (%37,9) 4 yıldızlı ve 23 ü (%24,2) 3 yıldızlıdır. Ayrıc, konklm işletmelerinin 43 ü (%57,3) 14 yıl ve ltı fliyette oln, 39 u (%56,5) 150 od ve ltın ve 67 si (%77) bğımsız işletme şekline shiptir. Tblo 2 de demogrfik özellikler ve konklm işletmeleri hkkınd bilgiler verilmiştir 509
Tblo 2. Demogrfik Özellikler ve Konklm İşletmeleri Hkkınd Bilgiler n % n % Cinsiyet(n=95) Yönetici Pozisyonu(n=92) Erkek 74 77,9 Genel Müdür 18 19,6 Kdın 21 22,1 Genel Müdür Yrdımcısı 24 26,1 Eğitim Durumu(n=74) Deprtmn Yöneticisi 13 40,2 Lise 18 24,3 Diğer 5 14,1 Önlisns 11 14,9 Od Syısı(n=69) Lisns 38 51,3 150 od ve ltı 39 56,5 Lisnsüstü 7 9,5 151-250 od 18 26,1 Otel Fliyet Yılı(n=75) 251 od ve üstü 12 17,4 14 yıl ve ltı 43 57,3 İşletme Şekli(n=87) 15 yıl ve üstü 32 42,7 Bğımsız 67 77,0 İşletme Türü (n=95) Zincir 4 4,6 5 Yıldızlı 36 37,9 Grup 16 18,4 4 Yıldızlı 36 37,9 XXX XX XX 3 Yıldızlı 23 24,2 XXX XX XX Konklm işletmelerinin kriz yönetimi ile ilgili ypmış olduğu uygulmlrı belirlemek için hzırlnn yrı ypılndırılmış görüşme formu Tblo 3 de verilmiştir. İlk beş uygulm insn kynklrı yönetimi, 6-7-8-9-10-11- 12 numrlı uygulmlr pzrlm, 13-14-15 numrlı uygulmlr bkım-onrım, 16-17-18-19 numrlı uygulmlr yönetim ve 20 numrlı uygulm ise genel uygulm olrk tsrlnmıştır. Tblo 3.Kriz Yönetiminde Ypıln Uygulmlr İfdeler 1)Mevcut işgücünü zltmk için bzı çlışnlrı işten çıkrmk zorund kldık. 2)İşgücü mliyetini zltmk için bzı çlışnlrı ücretsiz izine yolldık. 3)Çlışnlr ödenen mşlrı düşürdük vey zm ypmdık. 4)Çlışnlr ödenen mşlrın ödemesini şimdilik dondurduk. 5)Yüksek mliyetli oln çlışnlrı işten çıkrtrk düşük mliyetli çlışnlrı işe ldık. 6)Diğer pydşlrımızl (kredi krtı firmlrı, tur opertörleri vb.) ortk pzrlm kmpnylrı yptık. 7)Pzrlm bütçemizi rttırdık. 8)Fliyet gösterdiğimiz bölgenin özelliklerini ön pln çıkrrk pzrlm fliyetlerini rttırdık. 9)Özel teklifler üzerinde fiytlrı düşürdük. 10)Liste fiytlrımızı düşürdük. 11)Yeni ürünler ve hizmetler geliştirdik, bu ürün ve hizmetlere yönelik tutundurm ve pzrlm fliyetlerinde bulunduk. 12)Yeni pzrlr (ülkeler) belirledik, bu pzrlr yönelik pzrlm fliyetleri gerçekleştirdik. 13)Otelin vermiş olduğu hizmetleri sınırlndırrk mliyetleri zltmy çlıştık. 14)Otelin bkımını erteleyerek mliyetleri zltmy çlıştık. 15)Otelin fonksiyonel mliyetlerini sürdürmesi için gerekli oln sistemlerin bkımlrını erteledik. 16)Otelin borçlrı ypılndırıldı. 17)Yeni krediler çekerek fliyetlerimize devm etmeye çlışıyoruz. 18)Ypıln iş nlşmlrını ve kontrtlrı yeniden gözden geçirdik. 19)Yeni ytırım krrlrını erteledik. 20)Krizi yönetebilmek ve en z zrrl tltbilmek için yptığınız ve ypmyı plnldığınız diğer çlışmlr nelerdir? Ktegori İnsn Kynklrı Yönetimi İnsn Kynklrı Yönetimi İnsn Kynklrı Yönetimi İnsn Kynklrı Yönetimi İnsn Kynklrı Yönetimi Pzrlm Pzrlm Pzrlm Pzrlm Pzrlm Pzrlm Pzrlm Bkım-Onrım Bkım-Onrım Bkım-Onrım Yönetim Yönetim Yönetim Yönetim Genel Ypıln nliz sonucu, konklm işletmelerinin, Pzrlm ve İnsn Kynklrı Yönetimi lnınd ypmış olduklrı uygulmlrın ön pln çıktığı görülmüştür. Pzrlm uygulmlrınd liste fiytlrının düşürüldük diyen 81 işletme (%85,3), Yeni pzrlr (ülkeler) belirledik, bu pzrlr yönelik pzrlm fliyetleri gerçekleştirdik. diyen 59 işletme (%65,6) ve Diğer pydşlrımızl (kredi krtı firmlrı, tur opertörleri vb.) ortk pzrlm kmpnylrı yptık. diyen 57 işletme (%62,6) bulgulnmıştır. İnsn kynklrı yönetimi uygulmlrınd ise, Mevcut işgücünü zltmk için bzı çlışnlrı işten çıkrmk zorund kldık. diyen 66 işletme (%70,2) ve 510
Çlışnlr ödenen mşlrı düşürdük vey zm ypmdık. diyen 51 işletme (%53,7) bulgulnmıştır. Tblo 4 te konklm işletmeleri trfındn verilen cevplr detylı olrk gösterilmiştir. Tblo 4.Kriz Yönetimi Uygulmlrın Verilen Cevplr İfdeler Evet (n) % Hyır (n) % 1.Mevcut işgücünü zltmk için bzı çlışnlrı işten çıkrmk 66 70,2 28 29,8 zorund kldık. 2.İşgücü mliyetini zltmk için bzı çlışnlrı ücretsiz izne 49 52,1 45 47,9 yolldık. 3.Çlışnlr ödenen mşlrı düşürdük vey zm ypmdık. 51 53,7 44 46,3 4.Çlışnlrın mşlrının ödemesini şimdilik dondurduk. 7 7,4 87 92,6 5.Yüksek mliyetli oln çlışnlrı işten çıkrtrk düşük mliyetli 27 28,7 67 71,3 çlışnlrı işe ldık. 6.Diğer pydşlrımızl (kredi krtı firmlrı, tur opertörleri vb.) 57 34 ortk pzrlm kmpnylrı yptık. 62,6 37,4 7.Pzrlm bütçemizi rttırdık. 17 18,1 77 81,9 8.Fliyet gösterdiğimiz bölgenin özelliklerini ön pln çıkrrk 33 36,3 58 63,7 pzrlm fliyetlerini rttırdık. 9.Özel teklifler üzerinde fiytlrı düşürdük. 80 84,2 15 15,8 10.Liste fiytlrımızı düşürdük. 81 85,3 14 14,7 11.Yeni ürünler ve hizmetler geliştirdik, bu ürün ve hizmetlere 24 69 yönelik tutundurm ve pzrlm fliyetlerinde bulunduk. 25,8 74,2 12.Yeni pzrlr (ülkeler) belirledik, bu pzrlr yönelik 59 65,6 31 34,4 pzrlm fliyetleri gerçekleştirdik. 13.Otelin vermiş olduğu hizmetleri sınırlndırrk mliyetleri 30 33,3 60 66,7 zltmy çlıştık. 14.Otelin bkımını erteleyerek mliyetleri zltmy çlıştık. 31 34,1 60 65,9 15.Otelin fonksiyonel fliyetlerini sürdürmesi için gerekli oln 11 12,2 79 87,8 sistemlerin bkımlrını erteledik. 16.Otelin borçlrı ypılndırıldı. 32 35,6 58 64,4 17.Yeni krediler çekerek fliyetlerimize devm etmeye 31 33,7 61 66,3 çlışıyoruz. 18.Ypıln iş nlşmlrını ve kontrtlrı yeniden gözden geçirdik. 52 57,1 39 42,9 19.Yeni ytırım krrlrını erteledik. 37 41,1 53 58,9 5 yıldızlı konklm işletmelerinin en fzl bşvurduklrı kriz yönetimi uygulmlrı rsınd sırsıyl; Liste fiytlrımızı düşürdük - 35 işletme (%97,2); Özel teklifler üzerinde fiytlrı düşürdük - 31 işletme (%86,1) ve Mevcut işgücünü zltmk için bzı çlışnlrı işten çıkrmk zorund kldık - 30 işletme (%83,3) olduğu bulgulnmıştır. 4 yıldızlı konklm işletmelerinin ise, Özel teklifler üzerinde fiytlrı düşürdük, Liste fiytlrımızı düşürdük ve Diğer pydşlrımızl (kredi krtı firmlrı, tur opertörleri vb.) ortk pzrlm kmpnylrı yptık kriz uygulmlrın önem verdikleri görülmüştür. 3 yıldızlı konklm işletmelerinin ypmış olduklrı kriz yönetimi uygulmlrı, Özel teklifler üzerinde fiytlrı düşürdük ve Liste fiytlrımızı düşürdük olrk bulgulnmıştır. Tblo 5 te konklm işletmelerinin ypmış olduklrı uygulmlr detylı olrk verilmiştir. 511
İfdeler Mevcut işgücünü zltmk için bzı çlışnlrı işten çıkrmk zorund kldık. İşgücü mliyetini zltmk için bzı çlışnlrı ücretsiz izne yolldık. Çlışnlr ödenen mşlrı düşürdük vey zm ypmdık. Çlışnlrın mşlrının ödemesini şimdilik dondurduk. Yüksek mliyetli oln çlışnlrı işten çıkrtrk düşük mliyetli çlışnlrı işe ldık. Diğer pydşlrımızl (kredi krtı firmlrı, tur opertörleri vb.) ortk pzrlm kmpnylrı yptık. Pzrlm bütçemizi rttırdık. Fliyet gösterdiğimiz bölgenin özelliklerini ön pln çıkrrk pzrlm fliyetlerini rttırdık. Özel teklifler üzerinde fiytlrı düşürdük. Liste fiytlrımızı düşürdük. Yeni ürünler ve hizmetler geliştirdik, bu ürün ve hizmetlere yönelik tutundurm ve pzrlm fliyetlerinde bulunduk. Yeni pzrlr (ülkeler) belirledik, bu pzrlr yönelik pzrlm fliyetleri gerçekleştirdik. Otelin vermiş olduğu hizmetleri sınırlndırrk mliyetleri zltmy çlıştık. Otelin bkımını erteleyerek mliyetleri zltmy çlıştık. Otelin fonksiyonel fliyetlerini sürdürmesi için gerekli oln sistemlerin bkımlrını erteledik. Otelin borçlrı ypılndırıldı. Yeni krediler çekerek fliyetlerimize devm etmeye çlışıyoruz. Ypıln iş nlşmlrını ve kontrtlrı yeniden gözden geçirdik. Yeni ytırım krrlrını erteledik. Tblo 5. Konklm İşletmelerinin Yıldızlrın Göre Verdikleri Cevplr Evet (n) 5 Yıldızlı Oteller (n=36) % Hyır % Evet (n) (n) 4 Yıldızlı Oteller (n=36) % Hyır % Evet (n) (n) 3 Yıldızlı Oteller (n=23) % Hyır (n) 30 83,3 6 16,7 21 58,3 15 41,7 15 68,2 7 23 63,9 13 36,1 13 36,1 23 63,9 13 59,1 9 21 58,3 15 41,7 19 52,8 17 47,2 11 47,8 12 5 14,3 30 85,7 1 2,8 35 97,2 1 4,3 22 14 38,9 22 61,1 10 28,6 25 71,4 3 38,9 20 21 60,0 14 40,0 22 64,7 12 35,3 14 9 25,7 26 74,3 5 13,9 31 86,1 3 13,0 20 15 42,9 20 57,1 9 25,7 26 74,3 9 42,9 12 31 86,1 5 13,9 31 86,1 5 13,9 18 86,1 5 35 97,2 1 2,8 30 83,3 6 16,7 16 69,6 7 12 34,3 23 65,7 6 16,7 30 83,3 6 24 68,6 11 31,4 20 58,8 14 41,2 15 71,4 6 12 35,3 22 64,7 10 28,6 25 71,4 8 38,1 13 11 32,4 23 67,4 12 34,3 23 65,7 8 36,7 14 5 14,7 29 85,3 3 8,6 32 91,4 3 14,3 18 16 48,5 17 51,5 10 28,6 25 71,4 6 27,3 16 20 57,1 15 42,9 5 14,3 30 85,7 6 27,3 16 21 61,8 13 38,2 16 45,7 19 54,3 15 16 45,7 19 54,3 12 36,7 21 63,6 9 40,9 13 5 9,1 63,6 27,3 68,2 8 16 7 1,8 0,9 2,2 5,7 1,1 6,4 7,0 7,1 3,9 0,4 2,7 8,6 1,9 3,6 5,7 2,7 2,7 1,8 7 2 6 6 8 7 7 3 512
Tblo 6 d konklm işletmeleri trfındn ypıln genel uygulmlr detylı olrk verilmiştir. 5 yıldızlı konklm işletmelerinin Acentlrl yeni nlşmlr yptığı, 4 yıldızlı ve 3 yıldızlı konklm işletmelerinin Sbit mliyetleri zlttığı en önemli genel uygulmlrdır. Tblo 6. Konklm İşletmeleri Trfındn Ypıln Genel Uygulmlr Uygulm 20 5 Yıldızlı Oteller n % Acentlrl yeni nlşmlr ypmk 7 25,0 Sbit mliyetleri zltmk 6 21,4 Frklı pzrlr yönelmek 6 21,4 İç pzr ğırlık vermek 5 17,9 Müşteri odklılık 3 10,7 İnternet yorumlrını dikkte lmk 1 3,6 Toplm 28 100,0 Uygulm 20 4 Yıldızlı Oteller n % Sbit mliyetleri zltmk 6 27,3 Frklı pzrlr yönelmek 4 18,2 Yeni ytırımlrı ertelemek 3 13,6 Sosyl medydn tnıtımlr ypmk 3 13,6 Personel syısını düşürmek 2 9,1 Zorunlu olmyn bkım-onrım işlerini ertelemek 2 9,1 Furlr ktılrk tnıtımlr ypmk 2 9,1 Toplm 22 100,0 Uygulm 20 3 Yıldızlı Oteller n % Sbit mliyetleri zltmk 3 25,0 Frklı pzrlr yönelmek 2 16,7 İç pzr ğırlık vermek 2 16,7 Yeni ürün ve hizmetler geliştirmek 2 16,7 Yeni nlşmlr ypmk (tur opertörleri, centeler vb.) 2 16,7 Oteli kplı tutmk (3-4 y) 1 8,2 Toplm 12 100,0 Konklm işletmelerinin kıs vdeli olumsuz beklentileri rsınd Ybncı turist tlebi zlcktır, Gelecekle ilgili hzırlnmış oln ytırım projeleri ertelenecektir ve Dh stresli bir iş çevresi oluşmy bşlycktır ifdelerinin olduğunu söylemek mümkündür. Tblo 7 de konklm işletmelerinin kıs vdeli olumsuz beklentilerine it ortlm ve stndrt spm değerlerini görmek mümkündür. Tblo 7. Kıs Vdeli Olumsuz Beklentiler İfdeler n Ort. S.Spm Yerli turist tlebi zlcktır. 95 2,956 1,375 Ybncı turist tlebi zlcktır. 95 4,109 0,904 Kredi lm zorluklrı yşncktır. 95 3,674 1,049 Gelecekle ilgili hzırlnmış oln ytırım projeleri ertelenecektir. 95 4,043 0,756 Dh stresli bir iş çevresi oluşmy bşlycktır. 95 4,043 0,824 Yerel yönetimler trfındn sğlnn hizmetler kstılcktır. 95 3,489 1,056 Borçlrı ödemeyle ilgili zorluklr meydn gelecektir. 95 3,769 0,968 Personel eğitimi için kullnılck oln bütçeler düşecektir. 95 3,703 0,893 Genel olrk mliyetler rtcktır. 95 3,467 0,994 Pzrlm mliyetleri rtcktır. 95 3,804 0,754 Tblo 8 de konklm işletmelerinin yıldızlrın göre kıs vdeli olumsuz beklentileri detylı olrk verilmiştir. 5 yıldızlı konklm işletmelerinde Ybncı turist tlebi zlcktır kıs vdede beklenen en önemli olumsuz beklentidir. 4 yıldızlı konklm işletmeleri için "Gelecekle ilgili hzırlnmış oln ytırım projeleri ertelenecektir ve 3 yıldızlı konklm işletmelerinde çısındn ise Ybncı turist tlebi zlcktır kıs vdeli olumsuz beklentiler olrk ön pln çıkmıştır. 513
Tblo 8. Konklm İşletmelerinin Yıldızlrın Göre Kıs Vdeli Olumsuz Beklentileri 5 Yıldızlı Oteller 4 Yıldızlı Oteller 3 Yıldızlı Oteller İfdeler Ort. S.Spm Ort. S.Spm Ort. S.Spm Yerli turist tlebi zlcktır. 2,441 1,356 3,000 1,287 3,681 1,257 Ybncı turist tlebi zlcktır. 4,411 0,638 3,800 0,979 4,136 1,013 Kredi lm zorluklrı yşncktır. 3,515 1,149 3,764 0,957 3,772 1,041 Gelecekle ilgili hzırlnmış oln ytırım 4,088 0,554 3,972 0,844 4,090 0,899 projeleri ertelenecektir. Dh stresli bir iş çevresi oluşmy 4,206 0,622 3,916 0,840 4,000 1,044 bşlycktır. Yerel yönetimler trfındn sğlnn 3,265 1,023 3,527 1,055 3,772 1,084 hizmetler kstılcktır. Borçlrı ödemeyle ilgili zorluklr 3,697 0,908 3,861 1,018 3,727 1,008 meydn gelecektir. Personel eğitimi için kullnılck oln 3,824 0,877 3,611 0,934 3,666 0,870 bütçeler düşecektir. Genel olrk mliyetler rtcktır. 3,412 0,989 3,472 1,108 3,545 0,838 Pzrlm mliyetleri rtcktır. 4,059 0,754 3,555 1,181 3,818 0,715 Konklm işletmeleri trfındn en önemli uzun vdeli olumsuz beklenti olrk, Turizmde çlışn nitelikli işgörenlerin sektörden yrılmlrı rtcktır ifdesinin olduğu bulgulnmıştır. Tblo 9 d konklm işletmelerinin uzun vdeli olumsuz beklentileri verilmiştir. Tblo 9. Uzun Vdeli Olumsuz Beklentiler İfdeler n Ort. S.Spm Yerli turist tlebi zlcktır. 95 2,413 1,012 Ybncı turist tlebi zlcktır. 95 3,255 1,097 Türkiye çok ucuz bir turizm destinsyonu hline gelecektir. 95 3,608 0,910 Hükümet ve yerel yönetimler turizm endüstrisine oln desteklerini ve ytırımlrını 95 3,434 0,959 erteleyecektir. Özel sektör trfındn turizm endüstrisine ypılck oln yeni ytırımlr 95 3,494 0,960 ertelenecektir. Turizmde çlışn nitelikli işgörenlerin sektörden yrılmlrı rtcktır. 95 3,692 0,953 İşletme olrk yptığımız pzrlm çlışmlrı olumsuz etkilenecektir. 95 3,615 0,860 Konklm işletmelerinin yıldızlrın göre uzun vdeli olumsuz beklentileri Tblo 10 d verilmiştir. 5 yıldızlı ve 4 yıldızlı konklm işletmelerinin uzun vdeli olumsuz beklentisi Turizmde çlışn nitelikli işgörenlerin sektörden yrılmlrı rtcktır ibresi ön pln çıkrken, 3 yıldızlı otellerin en önemli olumsuz beklentisi Türkiye çok ucuz bir turizm destinsyonu hline gelecektir olrk bulgulnmıştır. Tblo 10. Konklm İşletmelerinin Yıldızlrın Göre Uzun Vdeli Olumsuz Beklentileri 5 Yıldızlı Oteller 4 Yıldızlı Oteller 3 Yıldızlı Oteller İfdeler Ort. S.Spm Ort. S.Spm Ort. S.Spm Yerli turist tlebi zlcktır. 2,000 0,894 2,666 0,925 2,636 1,149 Ybncı turist tlebi zlcktır. 3,500 1,157 3,114 1,140 3,095 0,899 Türkiye çok ucuz bir turizm destinsyonu 3,529 0,933 3,611 1,021 3,727 0,686 hline gelecektir. Hükümet ve yerel yönetimler turizm 3,588 0,960 3,222 1,017 3,545 0,838 endüstrisine oln desteklerini ve ytırımlrını erteleyecektir. Özel sektör trfındn turizm endüstrisine 3,735 0,839 3,228 0,988 3,545 1,032 ypılck oln yeni ytırımlr ertelenecektir. Turizmde çlışn nitelikli işgörenlerin 4,000 0,793 3,638 0,960 3,285 1,050 sektörden yrılmlrı rtcktır. İşletme olrk yptığımız pzrlm çlışmlrı olumsuz etkilenecektir. 3,727 0,903 3,500 0,910 3,636 0,710 514
Tblo 11 de konklm işletmelerinin kıs vdeli olumlu beklentileri verilmiştir. Konklm işletmelerinin en önemli kıs vdeli olumlu beklentisi Yerli turist tlebi rtcktır olrk bulgulnmıştır. Tblo 11. Kıs Vdeli Olumlu Beklentiler İfdeler n Ort. S.Spm Kriz vsıtsıyl mliyetlerimiz zlcktır. 95 2,912 1,107 Yeni yönetim teknikleri bulup, uygulmy bşlycğız. 95 3,173 0,963 Bzı opersyonel problemlerimizi görme fırstımız olck. 95 3,200 0,913 Yeniden örgüt ypılnmsı sürecine girmemiz için fırst olck. 95 3,252 0,894 Geliştirdiğimiz pzrlm strtejileri syesinde geleneksel olmyn pzrlrdn 95 3,413 1,053 ybncı turist tlebi rtcktır. Yerli turist tlebi rtcktır. 95 3,516 0,949 İçsel yönetimin verimsizliğini ortdn kldırcğız. 95 3,247 0,802 Hükümetin turizm sektörüne oln desteği rtcktır. 95 3,282 0,948 5 yıldızlı ve 4 yıldızlı konklm işletmelerinin kıs vdeli olumlu beklentilerinin Yerli turist tlebi rtcktır olrk bulgulnmıştır. 3 yıldızlı konklm işletmelerinin ise, kıs vdeli olumlu beklentilerinin Geliştirdiğimiz pzrlm strtejileri syesinde geleneksel olmyn pzrlrdn ybncı turist tlebi rtcktır olduğu görülmüştür. Tblo 12 de konklm işletmelerinin yıldızlrın göre kıs vdeli olumlu beklentileri detylı olrk verilmiştir. Tblo 12. Konklm İşletmelerinin Yıldızlrın Göre Kıs Vdeli Olumlu Beklentileri 5 Yıldızlı Oteller 4 Yıldızlı Oteller 3 Yıldızlı Oteller İfdeler Ort. S.Spm Ort. S.Spm Ort. S.Spm Kriz vsıtsıyl mliyetlerimiz 2,667 1,033 3,083 1,079 3,000 1,243 zlcktır. Yeni yönetim teknikleri bulup, 3,324 0,885 3,027 1,081 3,181 0,886 uygulmy bşlycğız. Bzı opersyonel problemlerimizi görme 3,177 0,887 3,222 0,988 3,200 0,884 fırstımız olck. Yeniden örgüt ypılnmsı sürecine 3,294 0,738 3,342 1,067 3,045 0,824 girmemiz için fırst olck. Geliştirdiğimiz pzrlm strtejileri 3,353 1,066 3,500 1,133 3,363 0,931 syesinde geleneksel olmyn pzrlrdn ybncı turist tlebi rtcktır. Yerli turist tlebi rtcktır. 3,618 0,895 3,611 0,993 3,190 0,935 İçsel yönetimin verimsizliğini ortdn 3,156 0,721 3,342 0,860 3,227 0,849 kldırcğız. Hükümetin turizm sektörüne oln desteği rtcktır. 3,235 0,928 3,444 0,969 3,090 0,949 Konklm işletmelerinin uzun vdeli olumlu beklentiler Tblo 13 de verilmiştir. Konklm işletmelerinin en önemli uzun vdeli olumlu beklentisi Pzrlm fliyetlerine dh fzl özen göstereceğiz olrk bulgulnmıştır. Tblo 13. Uzun Vdeli Olumlu Beklentiler İfdeler n Ort. S.Spm Pzrlm fliyetlerine dh fzl özen göstereceğiz. 95 3,847 1,020 Kriz yeni pzrlr genişlememiz için bize yol gösterecek. 95 3,673 1,072 Dh profesyonel yönetim teknikleriyle istihdm sğlycğız. 95 3,549 1,002 Hizmet klitesi dh önemli bir hle gelecek. 95 3,604 1,156 Kriz, bizi yeni ürünler geliştirmeye itecektir. 95 3,750 0,929 Kriz, turizm sektöründeki birleşmeleri kolylştırcktır. 95 3,637 0,951 Hükümetin desteği için dh fzl bskı ypbileceğiz. 95 3,522 1,054 515
Tblo 14 de konklm işletmelerinin yıldızlrın göre uzun vdeli olumlu beklentileri detylı olrk verilmiştir. 5 yıldızlı konklm işletmelerinde en önemli uzun vdeli beklenti Pzrlm fliyetlerine dh fzl özen göstereceğiz. olrk bulgulnmıştır. 4 yıldızlı konklm işletmelerinde ise, Pzrlm fliyetlerine dh fzl özen göstereceğiz. ve Kriz, bizi yeni ürünler geliştirmeye itecektir. ifdeleri en önemli bulgulr olrk ön pln çıkmıştır. 3 yıldızlı konklm işletmelerinde, en önemli uzun vdeli olumlu beklenti Pzrlm fliyetlerine dh fzl özen göstereceğiz. olrk belirlenmiştir. Tblo 14. Konklm İşletmelerinin Yıldızlrın Göre Uzun Vdeli Olumlu Beklentileri 5 Yıldızlı Oteller 4 Yıldızlı Oteller 3 Yıldızlı Oteller İfdeler Ort. S.Spm Ort. S.Spm Ort. S.Spm Pzrlm fliyetlerine dh fzl özen 4,118 0,854 3,722 1,185 3,636 0,931 göstereceğiz. Kriz yeni pzrlr genişlememiz için 4,029 0,940 3,583 1,155 3,272 1,008 bize yol gösterecek. Dh profesyonel yönetim teknikleriyle 3,637 1,091 3,472 1,027 3,545 0,838 istihdm sğlycğız. Hizmet klitesi dh önemli bir hle 3,727 1,293 3,527 1,081 3,545 1,075 gelecek. Kriz, bizi yeni ürünler geliştirmeye 3,882 0,949 3,722 0,944 3,590 0,887 itecektir. Kriz, turizm sektöründeki birleşmeleri 3,647 1,011 3,685 0,949 3,545 0,890 kolylştırcktır. Hükümetin desteği için dh fzl bskı ypbileceğiz. 3,625 1,062 3,555 1,080 3,318 1.017 4. Sonuç Bu çlışmd, Türkiye de meydn gelen krizden etkilenen İstnbul d fliyet gösteren konklm işletmelerinin kriz yönetim uygulmlrı, kıs ve uzun vdeli olumlu ve olumsuz beklentiler rştırılmıştır. Arştırmnın sonuçlrıyl, lnyzınd ypılmış oln çlışmlrın sonuçlrının kıyslnmsıyl bir tkım benzerliklerin ve frklılıklrın olduğu belirtilebilir. Arştırm kpsmınd, 3,4 ve 5 yıldızlı konklm işletmelerinin krizin etkilerini zltbilmek dın pzrlm ve insn kynklrı yönetimi uygulmlrın dh fzl bşvurduklrı bulgulnmıştır. Bu bulgunun, Okumus ve Krmustf (2005) ve Isreli, Mohsin ve Kumr (2011) trfındn ypıln çlışmlrl benzer olduğu söylenebilir. İstnbul d fliyet gösteren 3,4 ve 5 yıldızlı otellerin en fzl bşvurduğu genel uygulm ise, sbit mliyetleri zltm yönündedir. İşletmelerin kriz dönemlerinde müşteri kyıplrı yşdığı ve nkit ihtiyçlrının olduğu çıktır. Bu nedenle, en fzl bşvuruln genel uygulmlrdn biri sbit mliyetleri zltmy çlışmktır. Bu bulgu, Okumus ve Krmustf (2005), Anderson (2006) ve Niininen (2013) trfındn ypıln rştırm sonuçlrıyl benzerlik göstermektedir. Konklm işletmelerin kriz çısındn kıs vdeli olumsuz beklentileri; 5 yıldızlı konklm işletmelerinde Ybncı turist tlebi zlcktır., 4 yıldızlı konklm işletmeleri için "Gelecekle ilgili hzırlnmış oln ytırım projeleri ertelenecektir. ve 3 yıldızlı konklm işletmelerinde çısındn ise Ybncı turist tlebi zlcktır. kıs vdeli olrk bulgulnmıştır. Ayrıc, uzun vdeli olumsuz beklentiler de ise 5 yıldızlı ve 4 yıldızlı konklm işletmelerinin Turizmde çlışn nitelikli işgörenlerin sektörden yrılmlrı rtcktır. ibresi ön pln çıkrken, 3 yıldızlı otellerde ise Türkiye çok ucuz bir turizm destinsyonu hline gelecektir. olrk bulgulnmıştır. İstnbul d fliyet gösteren konklm işletmeleri yöneticilerinin kriz konusund birz dh krmsr olduklrı görülmektedir. Anck bu sonuç, Okumus ve Krmustf (2005) ve Okumus, Altiny ve Arsli (2005) trfındn 516
ypıln çlışmlrl frklılşmktdır. Belirtilen çlışmlr, krizin hızlı bir şekilde şılbileceği yönünde bulguy shiptir. Konklm işletmelerinin krizden kıs vdeli olumlu beklentileri rsınd 5 yıldızlı ve 4 yıldızlı konklm işletmelerinin Yerli turist tlebinin rtcğı şeklinde bulgulnmıştır. 3 yıldızlı konklm işletmelerinin ise, kıs vdeli olumlu beklentilerinin Geliştirdiğimiz pzrlm strtejileri syesinde geleneksel olmyn pzrlrdn ybncı turist tlebi rtcktır. olduğu görülmüştür. Diğer trftn uzun vdeli beklentiler bğlmınd, 5 yıldızlı konklm işletmelerinde Pzrlm fliyetlerine dh fzl özen göstereceğiz. olrk bulgulnmıştır. 4 yıldızlı konklm işletmelerinde ise, Pzrlm fliyetlerine dh fzl özen göstereceğiz. ve Kriz, bizi yeni ürünler geliştirmeye itecektir. ifdeleri en önemli bulgulr olrk ön pln çıkmıştır. 3 yıldızlı konklm işletmelerinde, en önemli uzun vdeli olumlu beklenti Pzrlm fliyetlerine dh fzl özen göstereceğiz. olrk belirlenmiştir. Alnyzınd krizden olumlu beklenti bğlmınd, Okumus, Altiny ve Arsli (2005) işletmelerin yeni yönetim teknikleri geliştireceğini, Anderson (2006) işletmelerin çevreye çbuk dpte olmsını öğrenebileceğini ve Niininen (2013) işletmelerin krize hzır hle geleceğini bulgulmışlrdır. Alnyzındki bu bulgulrl, sonuçlrımızın örtüşmediği belirtilebilir. Bunun en büyük sebebi olrk rştırmnın ypıldığı yer ve örneklem frklılığı olrk belirtilebilir. Her rştırmd olduğu gibi bu rştırmd d bir tkım sınırlılıklr mevcuttur. Arştırmnın en büyük sınırlılığı olrk yeterli örneklem syısın ulşmmk olmuştur. İnsn kynğı, mddi kynklr, zmn gibi fktörlerin ynı sır, bzı işletmelerin kriz nedeniyle kplı olmsı, yöneticilerinin bulunmmsı y d nket doldurmy sıck bkmmlrı bu sınırlılığı meydn getirmiştir. Anck, krm bir yöntem kullnılmsındn dolyı nitel rştırmlr için en z 30 syısın ulşıldığı belirtilebilir (Morse, 1994). Ayrıc, kongre kurllrı gereği 4000 kelime üst limitinden dolyı nicel bulgulr çlışm içerisinde sunulmmıştır. Bu bulgulr projenin tm hlinde teslim edilecektir. Diğer bir sınırlılık ise, örnekleme yöntemiyle ilgilidir. Veriler, kolyd örnekleme yoluyl toplnmıştır. Verilerin kot örnekleme yolu kullnılrk toplnmsı hlinde dh genelleyici sonuçlr ulşılbilir. Bundn sonrki ypılck oln çlışmlrd yzrlr, konklm işletmelerinin ynı sır turizm sektörünü kpsyn detylı bir çlışmnın ypılmsı önerilebilir. *Bilgilendirme/Info Bu çlışm Mersin Üniversitesi Bilimsel Arştırm Projeleri Birimince 2017-1-AP2-2260, Proje Numrsı ile desteklenmiştir. / This study ws supported by the Reserch Fund of Mersin University in Turkey with Project Number: 2017-1-AP2-2260 Kynkç Anderson, B. A. (2006). Crisis mngement in the Austrlin tourism industry: Prepredness, personnel nd postscript. Tourism Mngement, 27(6), 1290-1297. Blke, A. ve Sinclir, M. T. (2003). Tourism crisis mngement: US response to September 11. Annls of Tourism Reserch, 30(4), 813-832. Fulkner, B. (2001). Towrds frmework for tourism disster mngement. Tourism Mngement, 22(2), 135-147. Isreli, A. A. (2007). Crisis-mngement prctices in the resturnt industry. Interntionl Journl of Hospitlity Mngement, 26(4), 807-823. Isreli, A. A. ve Reichel, A. (2003). Hospitlity crisis mngement prctices: The Isreli cse. Interntionl Journl of Hospitlity Mngement, 22(4), 353-372. 517
Isreli, A. A., Mohsin, A. ve Kumr, B. (2011). Hospitlity crisis mngement prctices: The cse of Indin luxury hotels. Interntionl Journl of Hospitlity Mngement, 30(2), 367-374. Kultur (2015). Türkiye deki konklm tesisi syılrı [www.kultur.gov.tr]. Erişim trihi: 01.11.2015. Morse, J. (1994). Designing funded qulittive reserch. In Hndbook for qulittive reserch, ed.n. Denzin nd Y. Lincoln, 220 35. Thousnd Oks, CA: Sge. Niininen, O. (2013). Five Str Crisis Mngement--Exmples of Best Prctice from the Hotel Industry. INTECH Open Access Publisher. Okumus, F. ve Krmustf, K. (2005). Impct of n economic crisis evidence from Turkey. Annls of Tourism Reserch, 32(4), 942-961. Okumus, F., Altiny, M. ve Arsli, H. (2005). The impct of Turkey's economic crisis of Februry 2001 on the tourism industry in Northern Cyprus. Tourism Mngement, 26(1), 95-104. Perl, Y. ve Isreli, A. A. (2011). Crisis mngement in the trvel gency sector: A cse study. Journl of Vction Mrketing, 17(2), 115-125. Ritchie, B. W. (2004). Chos, crises nd dissters: strtegic pproch to crisis mngement in the tourism industry. Tourism Mngement, 25(6), 669-683. Sekrn ve Bougie (2013). Reserch methods for business. A skill-building pproch (6th Edition). Wiley. Tursb (2017). Tursit Syısı ve Turizm Geliri. [https://www.tursb.org.tr/tr/turizm-verileri/isttistikler/turist-syisi-veturizm-geliri/2003-gelirsyi-ve-ortlm-hrcm_68.html]. Erişim Trihi: 08.08.2017 518