Berlin Ekonomi Müşavirliği FEDERAL ALMANYA DA EKONOMİK GELİŞMELER ÖZETİ

Berlin Ekonomi Müşavirliği FEDERAL ALMANYA DA EKONOMİK GELİŞMELER ÖZETİ Aral k 2010

İÇİNDEKİLER Genel görünüm......3 Sektörel Gelişmeler...4 Cari Denge...5 Tüketim....7 İstihdam.........7 Fiyatlar.........8 Faiz oranları ve Menkul Kıymetler Borsası...8 Bütçe verileri ve mali tahminler...9 Avrupa da borçlanmanın finansmanındaki sorunlar...11 T.C. Berlin Ekonomi Mü avirli i Aral k 2010 Page 2

FEDERAL ALMANYA DA EKONOMİK GELİŞMELER ÖZETİ Genel görünüm 2010 y l nda Federal Almanya ekonomisinin, bir önceki y lda finansal ve ekonomik kriz nedeniyle olu an 4,7 oran ndaki daralman n olumsuz etkilerini önemli ölçüde telafi ederek y ll k bazda 3,6 oran nda büyümesi beklenilmektedir. Normal ko ullarda, büyüme e iliminin 2011 ve 2012 y llar nda da yüzde 2,0 ve 1,5 oran nda devam edece i ve böylece kriz öncesi GSY H seviyesinin 2011 y l n n sonlar na do ru yakalanabilece i tahmin edilmi tir. Bu toparlanman n en önemli dayana, dünya piyasalar n n iç piyasada üretilen sanayi ürünlerine olan talebinin canl olmas d r. hracat sektörünün özellikle güney ve do u Asya ülke ekonomilerinin yükselen dinamizminden yararland belirtilmektedir. AB düzeyinde 1, büyük ekonomiler içinde en h zl toparlanan ülke Almanya olup, di er AB ülkeleri aras nda en yüksek büyüyecek ülkeler ise sveç, Slovakya ve Polonya d r. 2010 y l nda GSY H s azalacak olan ülkeler ise; Yunanistan, Latvia, Romanya, Bulgaristan, rlanda olarak tahmin edilmi tir. Alman Merkez Bankas (y ll k ortalama) i sizler rakam n n, 2009 y l ndaki 3,4 milyon seviyesinden; 2010 y l nda 3,2 seviyesine, 2011 y l nda 3,1 milyona, 2012 y l nda ise 2,9 milyona dü mesini beklemektedir. Federal hükümet bütçe aç n n 2010 y l sonunda (y lba tahmini olan 80 milyar Avro yerine) 50 milyar Avro civar nda kalmas ve 2011 y l nda 48,5 milyar Avro olmas tahmin edilmi tir. Piyasalarda görülen istikrars zl n h zla Almanya ya da yans yan bir etkisi, AB içinde mali durumu en iyi durumda olan Almanya n n istemeyerek de olsa çok uzak olmayan bir tarihten itibaren AB nin mali istikrar için daha fazla katk yapmak zorunda kalaca beklentisi nedeniyle, uzun vadeli Alman devlet borçlanma senetlerinin faiz oran n n, 2010 y l ba ndan beri azalmaktayken Eylül ay ndan sonra tekrar yükselme e ilimine girmesidir. 1 ECOFIN, Autumn Forecast T.C. Berlin Ekonomi Mü avirli i Aral k 2010 Page 3

Alman Merkez Bankası Varsayım ve Tahminleri (Aralık 2010) Varsayımlar 2010 2011 2012 Dolar/Avro paritesi 1,34 1,39 1,39 EURIBOR (Üç ayl k faiz oran ) 0,8 1,4 1,7 Alman kamu senetleri faiz oran 2,7 2,9 3,3 Ham petrol varil fiyat (Dolar) 79,5 88,6 90,7 Alman ihracat pazarlar büyümesi 9,6 6,0 6,1 Tahminler 2 (yıllık yüzde artış oranları) GSYH büyümesi 3,6 2,0 1,5 GSYH ya iç talep katk s * 1,9 1,8 1,5 GSYH ya stok de i imi katk s * 0,8-0,2 0,0 GSYH ya net ihracat katk s * 1,0 0,4 0,0 Özel tüketim 0,5 1,4 1,4 Kamu tüketimi 2,3 1,5 1,3 Sabit Sermaye Yatırımı 6,6 3,8 2,1 İhracat 14,7 7,6 5,4 İthalat 14,1 7,6 6,0 stihdam de i im(milyon) 0,5 0,6 0,6 siz (milyon) 3,2 3,1 2,9 sizlik (yüzde) 7,7 7,3 6,9 TÜFE 1,1 1,7 1,6 TÜFE (enerji hariç) 0,7 1,1 1,5 *Büyümeye gerçek katk y yans t r. Sektörel Gelişmeler Federal Almanya ekonomisi 2010 y l n n üçüncü çeyre inde bir önceki y l n ayn dönemine göre %3,9 oran nda, bir önceki çeyre e göre ise yüzde 0,7 oran nda büyümü tür. D talepten daha fazla iç talebin etkili oldu u üçüncü çeyrekte Alman ekonomisindeki büyüme bir önceki çeyre e göre h z kaybetmi olmas na ra men makine ve ekipman yat r mlar yüzde 3,7 2 İtalik olarak gösterilen verilerde yıllık yüzde değişim, di erlerinin ise aç klamas yan nda gösterilmektedir. T.C. Berlin Ekonomi Mü avirli i Aral k 2010 Page 4

oran nda art göstermi tir. Firmalar n içeride ve d ar da finansmana eri iminin nispeten kolayla m olmas da imalat yat r mlar na olumlu etki yapm t r. hracat n, ara mallar, sermaye mallar ve tüketim mallar baz nda benzer art oranlar göstermi olmas, Alman imalat sektörünün küresel ekonomik toparlanmadan geni bazda yararland n göstermektedir. n aat sektörü yat r mlar ise ikinci çeyrekteki çok h zl yükseli inin ard ndan do al olarak yüzde 0,4 oran nda daralma göstermi tir. Ancak, geçmi te olmad kadar dü ük orandaki mortgage kredilerinin de etkisiyle yeni evlere olan talep ikinci çeyrekten beri artmaktad r. Bu art n önümüzdeki dönemde de devam etmesi beklenilmektedir. Enerji üreticileri üçüncü çeyrekte üretimi biraz azaltm t r. Toplam üretimin artmas, kapasite kullan m oran n n da artmas na yol açm t r. Sanayi üretimi, birinci çeyrekte yüzde 7,1, ikinci çeyrekte yüzde 12,9 ve üçüncü çeyrekte yüzde 10,3 oran nda artm ve böylece kapasite kullan m oran da y l ba ndaki yüzde 72 seviyesinden yüzde 82,1 seviyesine yükselmi tir. Cari denge 3 4 Çeyrek Dönemlerde GSYH Büyümesi (%) 2009 III 2009 IV 2010 I 2010 II 2010 III 0,7 0,3 0,6 2,3 0,7-4,4-1,3 2,2 4,3 3,9 Kaynak: Federal statistik Bürosu Almanya da 2010 y l n n üçüncü çeyre inde ihracat bir önceki çeyre e göre (fiyat farklar ndan, mevsimsellikten ve takvim etkisinden ar nd r lm rakamlarla) yüzde 2,3 oran nda, ithalat ise yüzde 1,9 oran nda büyümü, böylece ihracat n daha h zl artmas sonucunda, net ihracat n büyümeye katk s 0,3 olmu tur. 2009 y l na göre Avro nun Dolar kar s nda de er kaybetti i görülmü ancak, Dolar da üçüncü para birimleri kar s nda de er kaybetti inden, d ticarette Avro nun fiyat rekabetini etkilemesi beklenen efektif de eri daha az de er kayb göstermi tir. 3 Mevsimsellikten ve takvim etkisinden ar nd r lm, bir önceki çeyre e göre yüzde de i im 4 Bir önceki y l n ayn çeyre ine göre yüzde de i im T.C. Berlin Ekonomi Mü avirli i Aral k 2010 Page 5

Federal Almanya Cari Dengesi (milyar Avro) 2009 Ocak- 2010 Ocak- Ekim Ekim FARK Cari İşlemler Dengesi 85,5 97,9 12,4 Dış Ticaret Dengesi 110,2 128,3 18,1 İhracat 663,5 790 126,5 İthalat 553,3 661,7 108,4 Diğer Ticaret -7,3-9,3-2 Hizmetler Dengesi -12,7-12,8-0,1 Yatırım Gelir Gider Dengesi 26,4 25,7-0,7 Cari Transferler -31,2-34 -2,8 Kaynak: Federal statistik Bürosu Cari rakamlarla 2010 y l n n ilk 10 ay 2009 y l n n ayn dönemiyle kar la t r ld nda; AB ülkelerine yap lan ihracat (ki Almanya n n toplam ihracat n n yüzde 60 d r) yüzde 14,6 oran nda artarken, AB d ülkelere yap lan ihracat % 26,6 oran nda artm t r. Toplamda ise Almanya n n ihracat yüzde 19,1 oran nda art göstermi tir. Ayn dönemde AB ülkelerinden yap lan ithalat (ki Almanya n n toplam ithalat n n yüzde 64 üdür) %17,6 oran nda artarken, AB d ülkelerden yap lan ithalat ise % 23,2 oran nda artm t r. Toplamda, Almanya da ithalat yüzde 19,6 oran nda art göstermi tir. Federal statistik Bürosu Ekim ay nda, AB d ülkeler aras nda sviçre nin, Almanya ile ticaretinin ihracatta 9. ithalatta ise 8. s rada geldi ini ve bu nedenle Almanya n n, Avrupadaki AB harici ülkeler aras nda en önemli ticaret orta n n sviçre oldu unu aç klam t r. Özellikle Çin e yap lan ihracat n ilk üç çeyrekte, önceki döneme göre yüzde 80 art sa lad bildirilmi tir. Motorlu ta tlar ve makineler, bilgisayar, optik ve elektronik ürünlerle, kimyasal ürünlerin bu art ta etkili oldu u bildirilmektedir. thalata bak ld nda, Temmuz ve A ustos aylar nda ABD den yap lan (mevsimsellikten ar nd r lm ) ithalat n özellikle artm oldu u, buna kar l k Asya ülkelerinden yap lan ithalat n y l n ilk yar s na göre azald bildirilmi tir. 2010 y l nda dünya ticaretinin yakla k yüzde 12 art la iyi bir toparlanma göstermesi beklenilmektedir. T.C. Berlin Ekonomi Mü avirli i Aral k 2010 Page 6

Tüketim D talepten daha fazla iç talebin etkili oldu u bu çeyrekte; fiyat, mevsimsellik ve takvim etkisinden ar nd r lm rakamlarla, kamu harcamalar bir önceki çeyre e göre yüzde 1,1 oran nda artm ayr ca, özel tüketim harcamalar da 2009 y l son çeyre inden beri görülen art na yüzde 0,4 oran yla devam etmi tir. Yeni araba sat lar ndaki art dikkat çekmektedir. İstihdam Federal statistik Bürosunun geçici rakamlar na göre Almanya da yerle iklerin istihdam rakam 2010 y l Ekim ay nda, birle meden bu yana en yüksek seviyesine ula m ve bir önceki y l n ayn ay ndaki de erinin yüzde 1 üzerinde ve 40,9 milyon ki i olmu tur. ILO tan mlamas na göre, Almanya da 2009 y l Ekim ay nda yüzde 7,5 olan i sizlik oran 2010 y l Ekim ay nda yüzde 6,7 olarak görünmektedir. (İstihdam verileri) 2008 Ekim 2009 Ekim 2010 Ekim İstihdam (Bin)* 40,772 40,494 40,889 İşsiz (milyon)** 3,1 3,2 2,9 İşsizlik Oranı** (%) 7,1 7,5 6,7 * (ILO tan mlamas, ayl k ortalama) ** (ILO tan mlamas, mevsimsellikten ve takvim etkisinden ar nd r lm ) Kaynak: Federal statistik Bürosu stihdam art ikinci çeyre e göre daha az olmakla birlikte özellikle, imalat, ula t rma ve lojistik sektörlerinde görülmü tür. Krize kar al nan önlemlerden olan k sa zamanl çal ma olana ndan yararlananlar n say s azalmaya devam etmi ve A ustos ay itibar yla 173 bine inmi tir. Yap sal göstergeler istihdam art n n devam edece ini göstermektedir. irketlerin karl l n n artmas nedeniyle sendikalar n ücret art talepleri de gündemdedir. Metal i çileri ve elektrik mühendisli i bran lar nda çal anlar için öngörülen yüzde 2,7 oran ndaki ücret art n n ba lang ç noktas Nisan 2011 ay ndan 2 ay öncesine çekilmi tir. Çelik endüstrisinde; çal anlar için 2010 Eylül ay nda bir defaya mahsus olmak üzere 150 Avro ödenmesi ve Ekim ay ndan itibaren ücretlere yüzde 3,6 art yap lmas, ayr ca geçici i çilerin de sürekli i çiler kadar ücret almas kararla t r lm t r. T.C. Berlin Ekonomi Mü avirli i Aral k 2010 Page 7

Fiyatlar Almanya da 2010 y l n n üçüncü çeyre inde; enerji fiyatlar n n ikinci çeyrekten daha dü ük olmas na ra men, g da fiyatlar ndaki art n etkisiyle tüketici fiyatlar genel seviyesi yüzde 0,2 oran nda art göstermi tir. thalat fiyatlar, enerji fiyatlar n n nispeten dü ük olmas n n da katk s yla yüzde 0,5 artarken, ihracat fiyatlar ise yüzde 0,7 oran nda art göstermi ve böylece d ticaret hadlerinin Almanya aleyhine geli mesi e ilimi bu çeyrekte devam etmemi tir. Ekim ve özellikle Kas m ay nda ise enerji ve g da fiyatlar nda görülen art enflasyon oran n n yükselmesini sa lam t r. 12 Aylık Fiyat Artışları 2007 2008 2009 2010 Kasım F.Almanya (CPI, %) 2,3 2,6 0,4 1,5 F.Almanya (HICP 5, %) 2,3 2,8 0,2 1,6 Avro Alanı (HICP, %) 2,1 3,3 0,3 1,9 Kaynak: Federal statistik Bürosu Faiz oranları ve Menkul Kıymetler Borsası 10 y l vadeli Alman kamu borçlanma senetlerinin (Bund) faiz oran Eylül ay ndan sonra yükselme e ilimine girmi ve yüzde 2,11 seviyesinden, Aral k ay ortas nda yakla k yüzde 3 seviyesine ula m t r. 2010 yılında Çeşitli Faiz Oranları Ocak Temmuz Ekim Hanehalkı ort. 5-10 yıl ev kredisi faiz oranı 4,27 3,79 3,58 (ECB) Refinancing (Haftalık) 1,00 1,00 1,00 (ECB) Borç Alma (O/N) 0,25 0,25 0,25 (ECB) Borç Verme (O/N) 1,75 1,75 1,75 EONIA (AB overnight, ağırlıklı ortalama) 0,34 0,48 0,70 EURIBOR (12 aylık) 1,23 1,37 1,50 9 yıldan fazla ve 10 yıl vadeli Alman kamu 3,3 2,6 2,4 senetleri faiz oranı Kaynak: Alman Merkez Bankas 5 AB genelinde kar la t rma için uyumla t r lan Tüketici Fiyat Endeksinin son 12 ayl k de i imini gösterir. T.C. Berlin Ekonomi Mü avirli i Aral k 2010 Page 8

Di er taraftan, Frankfurt menkul k ymetler borsas n n DAX endeksi de eri; 2010 y l na 6,048 civar nda ba lam ve genellikle yatay bir seyirle 30 Eylül itibariyla (y lba na göre yakla k %3 oran nda art la) 6,229 seviyesini görmü, daha sonraki 2,5 ay içinde h zla artarak 22 Aral k itibar yla 7,080 de erine ula m t r. DAX endeksi y lba na göre yakla k yüzde 17 oran nda de er kazanm t r. Bütçe verileri ve mali tahminler Federal Bütçe Gerçekleşme Verileri (milyon Avro) 2009 Gerçek 2010 Maliye B. Tahmin 2009 Kasım 2010 Kasım Gider 292.253 319.500 270.186 278.005 Faiz Gideri 38.099 36.751 36.768 32.477 Personel Gideri 27.939 27.704 26.520 26.729 Askeri tedarik 10.281 10.469 8.332 8.655 Sandıklar 29.699 31.274 27.536 27.592 Sosyal S. fonları 105.130 128.365 100.037 112.508 Yatırımlar 27.103 28.293 23.158 21.363 Gelir 257.742 238.924 223.109 217.455 Vergi Geliri 227.835 211.887 195.203 191.591 Finansman Açığı -34.511-80.576-47.010-60.500 Net Borçlanma -34.100-80.200-44.083-51.700 Kaynak: Federal Maliye Bakanl 2010 y l nda Alman kamu finansman dengesinin y lba nda tahmin edilen kadar kötüle meyece i tahmin edilmektedir. Bunda en büyük etken ise ekonomideki toparlanman n beklenenden daha h zl olmas d r. Yine de hem yap sal aç k hem de bütçe aç oran yükselmektedir. Bütçe aç n n yüzde 3,5 civar nda gerçekle mesi beklenilmektedir. Genel kamu borç oran n n da, özellikle WestLB ve HRE bankalar için olu turulan kötü bankalar nedeniyle taahhüt edilen riskli varl klar sayesinde artmas beklenilmektedir. 2010 y l Kas m sonu itibar yla federal harcamalar n toplam (278 milyar Avro) bir önceki y la göre yakla k olarak 7,8 milyar (yüzde 2,9) tutar nda artm t r. Art özellikle Federal stihdam Bürosu nun federal bütçeden ald fonlardan ve sa l k fonunun ihtiyac n n artmas ndan kaynaklanm t r. T.C. Berlin Ekonomi Mü avirli i Aral k 2010 Page 9

Ayn döneme ait federal gelirler (217,5 milyar Avro) bir önceki dönemle kar la t r ld nda, toplam gelirlerin 5,6 milyar Avro, vergi gelirlerinin ise yakla k yüzde 1,9 oran nda (3,6 milyar Avro) azald belirtilmi tir. Federal Hükümet Borçlarının Vadeye Göre Dağılımı (milyon Avro) 2009 Payı (%) 2010 Ekim Payı (%) 1 yıla kadar 243.437 23 232.952 22 1-4 yıl arası 320.444 30 341.728 31 4 yıldan fazla 489.805 47 515.041 47 Toplam 1.053.686 100 1.089.721 100 Kaynak: Federal Maliye Bakanl AB tanımlı Genel Kamu Borç Seviyesi (milyar Avro) 2008 GSYH (%) 2009 2010 IIQ GSYH (%) Genel Kamu 1,643,8 66,3 1.760,5 1.822,4 74,6 Federal Hükümet 1,007,6 40,6 1.075,7 1.099,1 45,0 Eyaletler 531,0 21,4 573,4 608,8 24,9 Yerel Yönetimler 118,8 4,8 123,8 126,6 5,2 Sosyal Güvenlik F. 1,5 0,1 1,3 1,3 0,1 Kaynak: Alman Merkez Bankas 2009 y l Kas m ay nda 47 milyar Avro olan federal finansman aç, 1 y l sonra 60,5 milyar Avro olarak gerçekle mi tir. Federal hükümet 2010 y l sonunda, bütçe aç n n (y lba tahmini olan 80 milyar Avro yerine) 50 milyar Avro civar nda, 2011 y l nda ise 48,5 milyar Avro civar nda kalmas n beklemektedir. 2010 y l sonunda; - Federal hükümetin bütçe d kurumlar n n (Finansal Piyasalar stikrar Fonu- Soffin, Yat r m ve Geri Ödeme Fonu) 10 milyar Avro, - Eyalet bütçelerinin 18 milyar Avro, - Federal stihdam Ajans n n 10 milyar Avro, civar nda aç k verece i tahmin edilmektedir. T.C. Berlin Ekonomi Mü avirli i Aral k 2010 Page 10

Federal Maliye Bakanlığı, Federal Bütçe Tahminleri (milyar Avro, Aralık 2010) 2011 2012 2013 2014 Harcamalar 305,8 301 301,5 301,1 Gelirler 257,4 260,9 269,9 277,9 Finansal açık 48,4 40,1 31,6 24,1 Genel kamu bütçe açığı, % %-3 %-3 %-2 %-1,5 Yapısal açık 45,8 39,0 32,1 25,1 Maksimum net borçlanma 6 57,5 43,1 31,6 24,1 Avrupa da borçlanmanın finansmanındaki sorunlar rlanda ya 2009 y l Nisan ay ndan itibaren ECOFIN taraf ndan a r aç k prosedürü uygulanm ve bütçe aç n n GSYH oran n n 2013 y l na kadar yüzde 3 ün alt na çekilmesi kararla t r lm t r. Daha sonra, 2009 y l Aral k ay nda bu süre 2014 y l na uzat lm t r. rlanda son aylarda, finansal sorunlar n kendi ba na çözemeyece i konusunda olu an üphelerin giderek daha fazla tart lmas n n 7 etkisiyle, finansman imkanlar n n daha pahal hale gelmesine ve daralmas na engel olamam ve 22 Kas m tarihinde yard m için AB ve IMF ye ba vurmak durumunda kalm t r. AB ECOFIN Konseyi 7 Aral k 2010 tarihinde ald kararla, rlanda için 85 milyar Avro luk yard m paketinin; 10 milyar Avro sunun rlanda bankalar na sermaye olarak acilen verilmesi ve bu kapsamda ilave 25 milyar Avro nun ihtiyat akçesi olarak haz r tutulmas, 50 milyar Avro nun ise rlanda hükümetinin bütçesi için kullan lmas na karar vermi tir. Yard m fonunun; -Bankac l k kesimi için öngörülen tutar n 17,5 milyar Avro k sm n n rlanda Hazinesince, -22,5 milyar Avro nun Avrupa Finansal Istikrar Mekanizmasi ndan (EFSM) kredi olarak, -22,5 milyar Avro nun; European Financial Stability Facility (EFSF) enstrüman ndan 17,7, ngiltere den 3,8, sveç ten 0,6, Danimarka dan 0,4 milyar Avro, kredi olarak, -22,5 milyar Avro nun IMF taraf ndan kredi olarak, 6 Yeni borç kural uygulamas na göre federal hükümetce yap labilecek en fazla borçlanma tutar yap sal aç k tutar n geçemez ki onun da yasal s n r GSYH n n yüzde 0,35 idir.,almanya da Anayasal kural olarak yürürlük tarihi 2016 y l d r. 7 Özellikle Almanya, rlanda n n AB ye yük olmamas için olas yard m konusunda olumsuz tav r göstermi tir. T.C. Berlin Ekonomi Mü avirli i Aral k 2010 Page 11

olu turulmas ve bunlar n art olarak, rlanda n n bankac l k sisteminin düzeltilmesi, büyümeye dönük reformlar n yap lmas ve bütçe aç n n GSYH oran n n 2015 y l na kadar yüzde 3 ün alt na çekilmesi kararla t r lm t r. Y l ba nda Yunanistan n borçlanmas konusunda piyasalarda ya anan dalgalanmalar ve artan belirsizlikler üzerine kurtarma paketinin devreye konulmas n n ard ndan, özellikle yaz aylar sonlar ndan itibaren rlanda, Portekiz, spanya ve hatta talya n n artan finansman ihtiyaçlar yla birlikte borç ödeme kapasiteleri ve AB üzerinden ya da üye ülkelerden yap labilecek yard mlar n hukuki dayana, bunlar n üzerinden de Avro nun ve AB nin dahi gelece i ciddi olarak tart lmaya ve piyasalarda yine istikrars zl k yaratmaya devam etmi tir. Bu olumsuz geli menin Almanya ya da yans yan bir etkisi, AB içinde mali durumu en iyi durumda olan Almanya n n, AB nin mali istikrar için daha fazla katk yapmak zorunda kalaca beklentisi nedeniyle, uzun vadeli Alman devlet borçlanma senetlerinin faiz oran n n, 2010 y l ba ndan beri azalmaktayken Eylül ay ndan sonra tekrar yükselme e ilimine girmesidir. AB içinde mali durumu en sa lam olan ve dolay s yla riskleri en az olan Almanya; bir taraftan ECOFIN taraf ndan uygulanan a r aç k prosedürü kapsam nda verdi i - bütçe aç n n GSYH oran n n 2011 y l na kadar yüzde 3 ün alt na çekilmesi- taahhüdüne uymay, buna ilave olarak orta ve uzun dönemde mali disiplini (Anayasal düzeyde) en üst seviyeye ç karmay hedefleyen yeni borç kural uygulamas n 2016 y l ndan itibaren yürürlü e koymay planlamaktad r. T.C. Berlin Ekonomi Mü avirli i Aral k 2010 Page 12