OTOMATİK OTOPARKLAR VE TÜRKİYE DEKİ OTOPARK PROBLEMİNİN ÇÖZÜMÜ İÇİN UYGULAMA POTANSİYELİ Mustafa Sinan YARDIM 1, Müştak AĞRİKLİ 2 SUMMARY The aim of this study is to set up a discussion about the application potential of automated car parking systems at Turkey. At developed countries, especially at big cities, automated car parking systems are being used for solving car parking and related problems. In this scope, after mentioning the car parking problem, the working technique and the application of automated car parking systems will be presented. Finally the possible contributions of automated car parking systems for the car parking problem of Turkey will be evaluated. ÖZET Bu çalõşmanõn amacõ, son yõllarda özellikle büyük kentlerde yaşanan otopark problemi ve buna bağlõ diğer problemlerin çözümünde, gelişmiş ülkelerde sõkça kullanõlan ve her geçen gün kullanõm oranõ daha da artan otomatik otopark sistemlerini tanõtarak, Türkiye de uygulanma potansiyeli konusunu tartõşmaya açmaktõr. Bu kapsamda, otopark problemine değinildikten sonra, otomatik otopark sistemlerinin çalõşma tekniği ve dünyadaki bazõ uygulamalarõ tanõtõlarak, ülkemiz otopark probleminin çözümüne katkõlarõ değerlendirilecektir. 1. GİRİŞ Kentlerde artan taşõt sayõsõ ile orantõlõ bir şekilde, sürücülerin park yeri ihtiyacõnõ karşõlayamamalarõ sonucu, ortaya çõkan taşõt sirkülasyonu problemi ve bunun doğurduğu olumsuz etkilerinin tümü otopark problemi olarak karşõmõza çõkmaktadõr. Problem kentiçi ulaşõm düzeyinde düşünüldüğünde, taşõt hareketlerine ayrõlmõş arazi şeritleri olan yollar, otopark haline gelerek; bağlantõ, erişim ve hareket fonksiyonlarõnõ icra edemeyen bir sistem haline dönüşmektedir. Sonuçta da gerekli akõşõn sağlanamadõğõ bir ulaşõm ağõnda, önlenemez tõkanõklõklar ve darboğazlar meydana gelmektedir. Etkin, verimli ve sürdürülebilir bir kentiçi ulaşõm, birbiriyle entegre bir çok ulaşõm türünün iyi bir koordinasyonu ile mümkündür. Bu ulaşõm türlerinin başõnda 1 Öğr. Gör. Dr. YTÜ, İnşaat Müh. Böl., Beşiktaş-34349-İstanbul 2 Bahar Otomatik Otopark Sistemleri İmalat İnş. San. ve Tic. A. Ş Bayrampaşa- İstanbul 363
gelen özel taşõtlarla ulaşõm, varõlan noktada araçlarõn park edeceği yer ihtiyacõnõ da beraberinde getirir. Park yeri ihtiyacõnõn iyice tanõmlanmadõğõ durumlarda, taşõt sürücüleri zamanlarõnõn önemli bir kõsmõnõ taşõtlarõnõ bõrakacaklarõ yerleri arayarak geçirirler. Sürücülerin kaybolan zamanlarõnõn yanõnda, oluşturduklarõ bu arama trafiği, kentin genel trafiği üzerinde önemli bir yük oluşturur. Otopark probleminin doğrudan ve dolaylõ çõktõlarõnõn kent hayatõna etkileri, günümüzde göz ardõ edilemeyecek boyutlara erişmiştir. Problemin, kamuya ve kişilere yüklediği maddi maliyetlerin yanõ sõra, yaşam kalitesindeki düşüş, sağlõksõz bir çevre oluşumu gibi yönleri de vardõr. Otopark probleminin ilk bakõşta dikkati çeken ana kaynağõ, sürücülerin park yeri ihtiyaçlarõnõ karşõlayamamalarõ gibi görünmekle beraber, burada bir kõsõr döngü de söz konusudur. Zira, teorik olarak problemin çözümü, elbette ki, kentlerde sürekli artan taşõt sayõlarõna uygun bir şekilde, doğru yerlerde, yeterli miktar ve kalitede otopark yapõmõdõr. Ancak, uzun süreli yol üstü parklara karşõ yeterli önlemler alõnmayõp, caydõrõcõ yaptõrõmlar uygulanmadõğõnda, yapõlan otoparklar etkin ve verimli olarak kullanõlamamaktadõr. Sonuçta da verimsiz bir yatõrõm haline dönüşen otopark arzõ durma noktasõna gelmektedir [1]. Halbuki yollardaki taşõt sayõsõ, trafiğin tabiatõ gereği genelde bir artõş eğilimi içindedir. Bu artõşa karşõlõk sunulmayan her park yeri, yollarõ tekrar otopark haline dönüştüren bir etki yaratmaktadõr. Park yeri ihtiyacõnõn kontrolsüz bir şekilde karşõlanmasõ da, çözüme ulaşõldõğõ anlamõna gelmemektedir. Problemin çözümünün iki ayağõ olan park yeri yapõmõ ve sürücülerin bu park yerlerine park etmesinin sağlanabilmesi birbiri ile doğrudan ilişkili iki süreçtir. Taşõtlar, gün içindeki zamanlarõnõn ortalama 1,5-2 saatlik dilimini kent trafiğinde hareketli olarak harcarken, ömürlerinin ise yaklaşõk %90 õnõ park halinde geçirirler [2]. Toplu taşõma altyapõsõ tamamlanmõş ülkelerde bile, kentiçi ulaşõmõn önemli bir kõsmõ, hâlâ özel taşõtlarla yapõlmaktadõr. Taşõtlarõn vardõklarõ noktada park edebilecekleri yerlerin düzenlenmiş olmasõ, daha kaliteli bir yaşamõn önemli bir unsurudur. Nitekim sürücüler taşõtlarõ için her zaman bir park yeri bulacaklardõr. Konunun önemi, bu işi ne kadar konforlu, düzenli ve başkalarõnõ rahatsõz etmeden yapabildiklerinde yatmaktadõr. Bunun en önemli yolu da kentlerdeki tüm otoparklarõ düzenlemek ve disiplinli bir denetimle, sürecin devamõnõ sağlamaktõr. Oluşan otopark ihtiyacõnõ çözmek yerine, ihtiyacõn meydana gelmesini önlemeye yönelik, trafik talep yönetimi önlemlerinin yürürlüğe konulmasõ mümkündür. Ancak, toplu taşõma araçlarõna öncelik verilmesi ve izin verilmeyen araçlara kentiçindeki bazõ bölgelerin kapatõlmasõ gibi talep yönetimi önlemleri, eğer bölgedeki işyerleriyle ilgili araçlarõn erişimlerine izin veriliyorsa ve de alternatif ulaşõm türleri kalite ve miktar bakõmõndan yeterli ise, sadece uygun yerlerde yeterli miktardaki otoparklarla birlikte başarõlõ olabilir. Toplu taşõmanõn kentiçi ulaşõm için, entegre çözümlere katkõda bulunan önemli bir unsur olduğu açõktõr. Bunun yanõsõra, sadece toplu taşõma da kendi başõna bir çözüm değildir. Toplu taşõma, sürdürülebilir kentiçi ulaşõm õn yaratõlmasõna katkõda bulunan seçeneklerden biridir. Sürdürülebilir bir kentiçi ulaşõm politikasõ, otoparklarõ, toplu taşõma sistemini, yol altyapõsõnõ ve arazi kullanõmõndaki değişimleri gözetmek zorundadõr. Bu kapsamda otoparklar ve otopark yönetimi, kentiçi ulaşõmõn asli bir öğesi ve değeridir. Dolayõsõyla, otopark hizmetleri toplu taşõmanõn yerine geçen değil, aksine toplu taşõmanõn yanõnda bulunmasõ gereken hizmetlerdir. 364
Kentlerdeki aktivitelerin yoğun olduğu merkezi bölgelerde genellikle arsa problemi vardõr. Arsalar ya büyük yapõlar inşa etmek için çok küçüktür ya da alternatif yatõrõm maliyetleri dikkate alõndõğõnda çok pahalõdõr. Hareketliliğin yüksek olduğu bu gibi yerlerin trafik problemlerini çözmek için, otoparklar ise kaçõnõlmaz tesislerdir. Bu olumsuz şartlar içinde büyük otopark inşa etmek genelde mümkün değildir. Bu durumda yol üstü parklara alternatif olarak, âtõl ve küçük arsalara çok katlõ otomatik otopark yapmak kaçõnõlmaz bir çözüm olarak ortaya çõkmaktadõr. Otomatik otoparklarõn diğer katlõ otoparklara göre en önemli üstünlüğü çok küçük arsalarda bile maksimum kullanõm alanõ sağlayacak şekilde inşa edilebilmeleridir. Nitekim, yõllar önce bu problemleri yaşayan Japonya, otomatik otoparklar üzerine ilk ve en büyük atõlõmlarõn görüldüğü ülke olmuştur. 2. ÇOK KATLI OTOMATİK OTOPARK SİSTEMLERİ Otomatik otopark sistemleri, kõsaca, kullanõcõlarõn otopark içerisine girmeyip araçlarõnõ bir kabul odasõnda bõraktõklarõ ve araçlarõn otomatik taşõyõcõlarla park hücrelerine istiflendiği akõllõ sistemlerdir (Şekil 1). Bu sistemlerle park yeri kapasitesi istenilen şartlar dahilinde en üst düzeye çõkarõlabilmektedir. Sistemin temel prensibi, sürücülerin müdahalesi olmaksõzõn, araçlarõn sisteme giriş yaptõklarõ kabul odalarõndan hareketli platformlarla alõnõp, robot asansörler vasõtasõyla, önceden belirlenmiş park yerlerine götürülerek park edilmesidir [1]. Tamamen otomatik olarak çalõşan sistemde güvenlik, hõz, konfor ve teknoloji, çalõşma prensiplerini belirleyen unsurlar olarak öne çõkmaktadõr. Şekil 1. Almanya - Duisburg otomatik otoparkõnda istiflenme işlemi [1] Otomatik otoparklar, tamamen otomasyon sistemlerine tâbi olduklarõndan, kontrol yazõlõmlarõna bağlõ olarak çalõşõrlar. Bu yazõlõmlar yardõmõyla, araçlar sistem içerisinde sürekli olarak takip edilebilmektedirler. Elektronik bilet sistemi ile de, 365
sürücülerin araçlarõnõ otopark içinde arama problemleri ortadan kaldõrõlõr. Bilet bilgileri sayesinde araç, sürücünün sisteme girdiği yere ulaştõrõlabilir. Otomatik otoparklarõn çalõşma mekanizmasõnda, sisteme ilk giriş noktasõ araç kabul odalarõdõr. Araçlarõn kabul odasõnõn kapõsõnõn önüne gelmesinden itibaren, sistem tüm hareketleri adõm adõm kontrol etmeye başlar. Kabul odasõnda ilk önce boyut ve pozisyon ölçümleri yapõlõr. Ardõndan park işlemi gerçekleşmeden hemen önce, araç içerisinde canlõ olup olmadõğõ algõlanõr ve aracõn plakasõ plaka tanõma sistemi aracõlõğõyla veri tabanõna kaydedilir. Kullanõcõ, bir ekran aracõlõğõyla sürekli bilgilendirilir. Kullanõcõn sistemle arayüzü olan kabul odasõ sistemin en önemli bölümüdür. Araç, kabul odasõndan, otomatik olarak yatay ve düşey hareket edebilen bir taşõyõcõ üzerine alõnarak, boyutlarõna uygun park hücresine götürülür. Aracõn kabul odasõndan park hücresine kadar transferi park sisteminin boyularõna bağlõ olarak yaklaşõk 1,5-2 dakikada tamamlanõr. Otopark sistemleri modüler olduklarõndan (Şekil 2) dolayõ hemen her ölçü ve şekildeki arsa için uygulanabilir. Bu sistemlerle, 50 m 2 alanõndaki bir arsa parçasõnda bile 60 araçlõk otopark yapmak mümkündür. Şekil 2. Yeraltõ ve yerüstü tipi otomatik otopark kesitleri [3]. Aracõnõ teslim almak isteyen kullanõcõ, park işlemi esnasõnda aldõğõ kartõ kullanõr. Aracõn geri getirilmesi komutunu alan sistem, uygun olan kabul odasõna aracõ geri getirir. Otomatik otopark sistemleri yatõrõmcõlar için, otopark ihtiyacõnõn karşõlanamadõğõ projelerde daha küçük bir alanda, istenen kapasitede, konforlu ve güvenli bir otopark ile çözüm ve katma değer sağlar. İşletmeciler için, aydõnlatma, havalandõrma ve personel giderlerinden önemli ölçüde tasarruf sunar. Kullanõcõlar ve araçlarõ içinse, bir çok konfor bileşeniyle birlikte, üst düzey bir güvenlik ortamõ oluşturur. 366
Çok katlõ betonarme otoparklarõn giriş ve çõkõş rampalarõnõn, bulunduğu bölgedeki trafik akõmlarõnõn durumlarõna göre tasarlanmasõ ve bu rampalarõn sabit olmasõ otopark kapasitelerini olumsuz etkileyebilmektedir. Otomatik otoparklar, asansörler ve taşõyõcõlara bağlõ sistemler olduklarõ için, rampa veya geçitlere gereksinim duyulmaksõzõn, daha süratli bir şekilde park etme ve çõkõş işlemlerini gerçekleştirme imkanõ sunarlar. Otomatik otopark sistemlerinin önemli özelliklerinin başõnda, arazi kullanõmõ konusundaki avantajlarõnõn geldiğine değinilmişti. Bu açõdan bakõlõrsa, herhangi bir yatõrõm yapõlmasõ düşünülemeyecek kadar küçük arazileri, trafik gibi büyük bir problemin çözümüne katkõ sağlayacak şekilde kullanõma sokmak mümkündür. [Şekil 3]. Arsa maliyetleri ile birlikte değerlendirildiğinde, çoğu durumda betonarme otoparklara göre daha az ilk yatõrõm maliyeti ve işletme gideri söz konusudur. Aynõ kapasiteye sahip geleneksel çok katlõ bir otoparkla kõyaslandõğõnda daha küçük arazi kullanõmõna ihtiyaç duyan otomatik otoparklar bu özellikleriyle önemli bir alan tasarrufu sağlamaktadõrlar (Tablo 1). Şekil 3. Dar bir arsadaki otomatik otopark sistemi çözümü [8]. Tablo 1. Betonarme ve otomatik otoparkõn kullanõm alanlarõnõn karşõlaştõrõlmasõ [4] Özellik Betonarme Otopark Otomatik Otopark Park Yeri Sayõsõ (adet) 600 600 Kat Sayõsõ (adet) 9 13 Arsa Büyüklüğü(m ) 2 200 820 Yüzey Alanõ (m ) 19 600 11 700 Park Yeri Başõna Yüzey Alanõ (m /adet) 32 19 İnşaat Hacmi (m ) 72 600 30 600 Park Yeri Başõna Hacim (m /adet) 122 51 367
Yukarõdaki tabloda görüldüğü gibi ihtiyaç duyulan arazi konusunda otomatik otoparklarla, geleneksel otoparklar arasõnda büyük fark vardõr. İnşaat alanõ bakõmõndan 600 araçlõk betonarme bir otopark yerine, 600 araçlõk yaklaşõk üç adet otomatik otopark yapõlabilmektedir. 3. DÜNYADA ÇOK KATLI OTOMATİK OTOPARK SİSTEMİ UYGULAMALARI Otomatik otopark sistemleri, 1960 larõn başõndan beri otoparksõzlõğõn büyük bir sorun yaratacağõnõ öngörmüş olan ülkelerin gündemine girmiştir. Sistem ilk önceleri hõzlõ bir şekilde Japonya ve Amerika da yaygõnlaşmõş; 1970 lerin başõ ile 1980 lerin sonu arasõndaki dönemde çeşitli ülkelerde yüzlerce otomatik otopark inşa edilmiştir. 1980 lerin başõnda ise Çin, Filipinler ve Singapur da uygulanmõştõr [4]. Özellikle Japonya da halen 2.000.000 dan fazla araç bu sistemlere park etmektedir ve her yõl yaklaşõk 150.000 araçlõk yeni sistem kurulmaktadõr [5]. Ayrõca Münih, Berlin, Paris, Londra, Viyana, Zürih, Varşova, ve Edinburg gibi büyük her Avrupa kentinde de bu sistemler yõllardõr kullanõlmaktadõr (Şekil 4). Bu kentlerin bulunduğu ülkelerin dikkat çeken en önemli ortak özelliği, gelişmişlikleri değil, park disiplinine verdikleri önemdir. Örnek olarak Prag, Budapeşte ve Tel- Aviv kentlerini vermek mümkündür. İngiltere İsviçre Almanya Şekil 4. Apartman tipinde çeşitli otomatik otopark cepheleri [1] Diğer taraftan, tüm Avrupa ülkelerinde düzenli bir şekilde uygulanan otopark disiplini, otoparkçõlõk konusunda uzmanlaşmõş, büyük işletme ve yatõrõm şirketlerinin oluşmasõna neden olmuştur [6]. Bu şirketler dünya genelinde internet aracõlõğõyla park yeri rezervasyonu yapacak düzeyde yüksek kalitede otoparkçõlõk hizmeti sunmaktadõr. Her Avrupa ülkesinde bulunan ve EPA (Avrupa Otopark Birliği) üyesi olan Otopark Birlikleri, otoparklarõn standartlarõnõn geliştirilmesi konusunda çalõşmalar yapmakta, yeni yöntem ve önerilerde bulunmakta, böylece de otoparklarõn gerekli kalite standardõnda olmasõnõ sağlamaktadõr. Ayrõca A.B.D. de bulunan IPI (Uluslararasõ Otopark Enstitüsü) [7] de benzer konularda akademik çalõşmalar yaparak, ihtiyacõ ve çözümlerini bilimsel olarak incelemektedir. 368
4. ÇOK KATLI OTOMATİK OTOPARK SİSTEMLERİNİN TÜRKİYE DEKİ UYGULAMA POTANSİYELİ Ülkemizde otopark yapõlmamasõnõn temelde iki nedeni vardõr. Bunlardan ilki, otopark yönetmeliğinin de konu edindiği, her yapõnõn ihtiyaç duyacağõ otopark yerini kendi bünyesinde bulundurmasõ esasõ nõn yõllardõr türlü sebeplerle uygulanmamasõdõr. Bu durum, yapõlan binalarõn, kendi oluşturduklarõ otopark ihtiyacõnõ karşõlamamasõ şeklinde de ifade edilebilir. Diğeri ise, sürücülerin varõş noktalarõndaki ticari otoparklarõn, ihtiyaca oranla çok yetersiz olmasõ dõr. Bunun yanõ sõra ülkemizde özel sektör yatõrõmcõsõ da otopark yatõrõmlarõna girişmemektedir. Özel sektörün otopark yatõrõmõ yapmamasõnõn belki de en önemli sebebi, hâlâ sürücülerin araçlarõnõ yol kenarlarõna veya kaldõrõmlara büyük ölçüde sorunsuzca park edebilmeleri ve bunun önüne geçebilecek önlemlerin yeterince alõnmamõş olmasõnda yatmaktadõr. Otopark yatõrõmcõlarõ, yatõrõmõn bulunduğu bölge içinde yol üzerine serbestçe park edebilmenin mümkün olduğu bir durumla rekabet edemezler. Rekabet imkanõ olmayan bir yatõrõma kalkõşmalarõ da gerçeklere uzak bir yaklaşõmdõr. Bütün bu sebepler, gerek kişilerin kendi binalarõnõn ihtiyacõnõn karşõlanmasõ amacõyla, gerekse ticari bir yatõrõm yapmak amacõyla, düzenli olarak otopark yapõmõnõn önündeki engellerdir. Otoparksõz yapõlmõş mevcut binalar için artõk yapacak bir şey olmasa da, özel yatõrõmcõlarõn kentlerin otopark ihtiyacõnõ karşõlayacak ticari otoparklara ilgisini artõrmaya yönelik düzenlemelerin hiç birisi için vakit geç değildir. Etkili bir trafik ve park yeri politikasõ, aynõ zamanda tutarlõ bir gözlem ve denetleme sisteminin hayata geçirilmesini gerektirir. Bunun için de otoparklar ile trafik hareketinin kontrolüne yönelik olarak hazõrlanan yasalarõn ve diğer düzenlemelerin uygulanmasõ zorunluluğu vardõr. Bu açõdan bakõldõğõnda, otopark politikalarõnõn amaçlarõnõn başõnda, yerel yönetimlerin gelirlerini arttõrmaktan farklõ bir takõm yönelimlerin olmasõ gerekmektedir. Otomatik otopark sistemlerinin Türkiye de uygulama potansiyeli, özel yatõrõmcõlarõn otopark yatõrõmõ yapmaya yönelmeleri ile doğrudan ilgilidir. Bu yönelim de ne yazõk ki bugüne kadar gerçekleşmemiştir ve yukarõda da bahsedildiği gibi bunun en önemli sebebi, park etmedeki disiplin eksikliği dir. Bu konuda, Türkiye nin tek otomatik otoparkõ olan İstanbul daki Miltaş (Milli Reasürans A. Ş.) Otomatik Otoparkõ (Şekil 5), tipik ve çarpõcõ bir örnek teşkil etmektedir [8]. 2003 yõlõ Kasõm ayõnda İstanbul-Levent te meydana gelen bombalama olaylarõna kadar otopark civarõndaki tüm yollarõn bir şeridi park yeri olarak kullanõlõrken, bu olaydan sonra alõnan güvenlik tedbirleri sonucunda, araçlar bölgedeki otoparklara yönlendirilmiştir ve bu sebeple otoparkõn günlük operasyon sayõsõ yaklaşõk %30 oranõnda artmõştõr. Otopark problemini çözmek, temelde yerel yönetimlere yüklenmiş bir görevdir. Ancak, sadece belediyelerin bir kentin ihtiyacõnõ karşõlayacak sayõda park yeri yapabilmeleri gelişmiş ülkelerde bile mümkün değildir. Bu duruma dayalõ düzenlemeler, ülkemizde otopark probleminin ve vahim sonuçlarõnõn artarak devam etmesine neden olmaktadõr. Gelişmiş ülkelerde, yeterli miktarda ve kalitede otoparka, ancak özel yatõrõmcõlar aracõlõğõyla ulaşõlabilmiştir. 369
,Dünya genelinde faaliyet gösteren otopark organizasyon şirketleri, Türkiye deki otopark talebi konusunda oldukça duyarlõ olmalarõna karşõlõk, mevcut disiplinsizlik sebebiyle tereddüt göstererek, ülkemizde yatõrõm yapmaktan kaçõnmaktadõrlar. Otopark konusunda yeni yatõrõmcõlarõn oluşmasõ, beraberinde getireceği rekabetle, daha kaliteli yatõrõmlarõn ve otopark hizmetinin oluşmasõna imkan verecektir. Otomatik otoparklar, gerek sahip olduğu konfor, gerek işletme ve ilk yatõrõm maliyeti avantajõyla yeni otopark yatõrõmlarõnõn odak noktasõnda bulunacaktõr. Şekil 5. Miltaş (İstanbul-Levent) otomatik otoparkõ kesiti Otomatik otopark sistemleri ile ilgili teknolojilere yönelik tüm teknik potansiyel ülkemizde mevcuttur. Yapõlacak yeni otopark yatõrõmlarõ, yeni bir ithalat kalemine değil, zaman içerisinde ülkemizde de otomatik otopark sanayinin oluşmasõna zemin hazõrlayacaktõr. 370
5. SONUÇ Elbette otopark problemini bugünden yarõna bir çõrpõda çözmek mümkün değildir. Problem, ancak bir süreç içerisinde çözülebilir. Bu süreç içerisinde alõnacak önlemler kadar, sürecin bir an önce başlatõlmasõ da sonuca zamanõnda varõlabilmesi için önemlidir. Otopark problemini çözmek üzere hazõrlanacak genel stratejilerin temelde üç ana önlemden oluşmasõ önerilmektedir. Bunlar: 1. Araçlarõn düzensizce park edilmesinin önlenmesine yönelik kentsel otopark stratejilerinin belirlenmesi, 2. Yeni yapõlarõn, ihtiyaçlarõ kadar otoparka sahip olarak inşa edilmesinin sağlanmasõ, 3. Otopark üretimini yapacak yatõrõmcõnõn oluşmasõnõ sağlayacak, zemin ve ortamõn hazõrlanmasõ ve de buna yönelik düzenlemelerle yatõrõmcõlarõn teşvik edilmesi. Esasen, otopark probleminin çözümü için yerel ve merkezi yönetimler üzerine düşen görev, sadece bu kadardõr. Bu üç temel önlemin alõnmasõ ve uygulamalarõn sõkõ bir şekilde denetlenmesi, kabul edilebilir bir süreç içerisinde otopark probleminin çözümünde önemli bir aşama kaydedilmesini sağlayacaktõr. Otomatik otoparklar ise, bu süreçte çözüme büyük katkõda bulunabilecek önemli bir teknolojik fõrsat olarak görülmelidir. KAYNAKLAR 1. Tunalõoğlu, N., Arslan, K. Y., Başbuğ, Ö. (2004), Kentiçi Otopark Probleminin Çözümünde Farklõ Bir Bakõş Açõsõ Olarak Otomatik Otoparklar, Bitirme Ödevi, YTÜ İnşaat Müh. Böl., İstanbul 2. European Parking Association, COST 342, http://www.europeanparking.com 3. Otto Wöhr GmbH Parksafe 580, http://www.wohr.de 4. www.skyparks.com 5. Japan Parking Systems Manufacturers Association, http://www.ritchu.or.jp 6. Farmont Technik GmbH & Co. Kg, http://www.parkautomatic.de 7. International Parking Institute, http://www.parking.org 8. Bahar Otomatik Otopark Sistemleri A.Ş., http://www.baharp.com 371