Ekonomi Bülteni, Sayı: 24 Yurt Dışı Gelişmeler Yurt İçi Gelişmeler Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Ali Can Duran 1
Yurt Dışı Gelişmeler Bernanke Çıkış Planını Açıkladı. FED Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantısı sonucunda beklendiği gibi politika faizinde bir değişikliğe gitmeyerek %-.25 de sabit tuttu. Aylık 85 milyar $ lık tahvil alım programında da bir değişikliğe gitmedi ve tarihi düşük seviyedeki faiz oranlarını işsizlik oranı %6.5 e veya altına gerilemediği sürece ve uzun vadeli enflasyon görünümü %2.5 in üzerine çıkmadığı sürece yükseltmeyeceğini bir kez daha yineledi. Ben Bernanke basın toplantısında önümüzdeki dönemde açıklanacak verilerin komitenin ekonomik projeksiyonları doğrultusunda olursa varlık alımlarının bu yıl içerisinde azaltılmasının uygun olabileceğini ve önümüzdeki yılın ortasında da sonlandırılabileceğini söyledi. Alımların sonlandırılacağı tarihte (214 ortası) tahminlerine göre işsizlik oranı varlık alım programının başladığı dönemdeki %8.1 seviyesinden %7 seviyesine kadar gerilemiş olacak. Konuşmasının devamında bunun sadece bir plan olduğunu ve bu planın özellikle istihdam piyasasına yönelik açıklanacak verilere bağlı bir plan olduğunu belirtti ve sözlerinin kesinlikle 214 ortasında varlık alımlarının sonlandırılacağı anlamına gelmediğini söyledi. Bernanke ayrıca otomobil benzetmesini kullanarak varlık alımlarının azaltılmasının frene basmak anlamına gelmediği sadece ayağın gaz pedalından çekildiği anlamına geleceğini de sözlerine eklemesine karşın çıkış planının netleşmesi piyasalarda geniş bir satış dalgasına neden oldu. ABD den ekonomiye yönelik olumlu veriler. ABD de haftalık işsizlik maaşı başvuruları beklentileri aşarak bir önceki haftaya göre 18 bin adet artışla 354 bin adet olarak açıklandı. Haftadan haftaya volatil bir seyir izleyen veri ılımlı istihdam yaratılışı trendinde bir değişiklik olduğu anlamına gelmiyor ve uzun bir süredir 4 bin sınırının altında devam ediyor. Açıklanan bir diğer veri 2.el konut satışları 5.18 milyon adet ile son 3.5 yılın zirvesine ulaşırken konut fiyatlarında da artış devam ediyor. Veriler, büyük bütçe kesintilerini içeren mali politikaya karşı ekonominin dirençli olduğunu gösteriyor. Çin ekonomisinin yavaşladığına dair bir veri daha. Dünya nın en büyük 2. ekonomisi konumunda bulunan Çin de özel bir banka tarafından açıklanan Üretim PMI endeksi Mayıs ayında genişleme ile daralmayı ayıran 5 seviyesinin altına geriledikten sonra Haziran da da son 9 ayın en düşük seviyesine geriledi. 49.2 den 48.3 e gerileyerek üretim sektöründeki daralmanın genişlediğine işaret eden veri bir süredir Çin in yavaşlamasına yönelik endişeleri kuvvetlendirdi. 2. çeyreğin son iki ayında daralmayı işaret eden veri ekonominin bir önceki çeyreğe göre daha kötü bir performans sergileyebileceğini gösterdi. Dünya Bankası nın büyüme tahminini düşürdüğü Çin de büyüme tahmini anketi yapan banka tarafından da %8.2 den %7.4 e düşürülürdü. Çin hükümeti ise büyümenin %7.5 seviyesinde olacağını tahmin ediyor. Euro Bölgesi nden olumlu sinyaller geldi. Euro Bölgesinde açıklanan PMI verileri Haziran ayında da 5 nin altında kalarak daralmayı işaret etmesine karşın Haziran da 48.7 değerini alarak Şubat 212 den bu yana aldığı en yüksek değer ile bir önceki aya en küçük daralmayı işaret etmiş oldu. Son 7 çeyrektir daralan Euro Bölgesi nde bileşik PMI endeksi de 48.9 a yükselerek Euro Bölgesi nin yıl sonuna doğru büyüme trendine girebileceği tahminlerini destekledi. Almanya da güven yeniden yükseliyor. Almanya da açıklanan ZEW ekonomik beklentiler anketi 38.1 olan beklentilerin bir miktar üzerinde 38.5 olarak açıklandı. Kasım ayından beri pozitif değerler alan anket sonuçları Mart ayında yükseldiği 48.5 seviyesinin oldukça altında kalsa da son 2 aydır arka arkaya yükselerek yatırımcılarının güveninin yeniden yükseldiğinin sinyallerini verdi. Ayrıca Euro Bölgesi geneli için de açıklanan ZEW anketi 27.6 dan 3.6 ya yükseldi. Anketin detayları yatırımcıların mevcut duruma olan güvenlerinden ziyade Alman ekonomisinin yılın ikinci yarısında hız kazanmasını beklediklerini gösteriyor. Draghi hazır olduklarını yineledi. ECB başkanı Mario Draghi İsrail de gerçekleştirilen bir konferansta yaptığı konuşmada, Euro Bölgesi nde son zamanlarda görülen istikrarın faiz oranlarının yeniden etkili bir araç olduğunu göstermesiyle birlikte ekonomideki iyileşmeye destek vermek için faiz oranlarını ve standart dışı politika araçlarını uygulamaktan çekinmeyeceklerini belirtti. Draghi, aralarında bankaların ECB de tuttukları mevduatlara uygulanması gündeme gelen negatif faiz oranlarının da bulunduğu standart dışı önlemlerin beklenmedik sonuçlar doğurabileceği görüşünü bir kez daha yeniledi. Buna karşın bu konuşmasında bunun bu araçları kullanmayacakları anlamına gelmediğini, söz konusu önlemlere önyargısız bir şekilde yaklaşacaklarını dile getirdi. İtalya ekonomisini canlandırmak için adım attı. Geçtiğimiz ay İtalya Başbakanı Enrico Letta ve Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande karşılıklı yaptıkları görüşmelerde resesyonu daha da derinleştiren kamu harcama kesintileri ve vergi artışlarının yeniden değerlendirilmesi gerektiği konusunda görüş bildirmişlerdi. İtalya da Letta liderliğindeki hükümet Avrupa Birliğinin isteği doğrultusunda mali önlemler almaya devam ederken ekonomiyi canlandırmaya yönelik 3 milyar luk ek bir paket hazırladı. Bu paketin tarihi yüksek seviyedeki işsizlik oranına sahip ülkede 3 bin kişilik ek istihdam yaratması da bekleniyor. Paket, ülkede demiryolu ve otoyollar gibi altyapı harcamalarına odaklanacak. Paket ayrıca 216 sonuna kadar KOBİ ler için 5 milyar luk yeni finansman kaynağı ayrılmasını da öngörüyor. 2
Yurt İçi Gelişmeler Bütçe Dengesi, Mayıs 213 213 yılı Mayıs dönemine ait Merkezi Yönetim Bütçe gerçekleşmeleri açıklandı. Mayıs 212 de 4.6 milyar TL fazla veren bütçe bu yıl Mayıs ayında %.5 oranında sınırlı gerileyerek aynı seviyeye yakın 4.56 milyar TL fazla verdi. 12 aylık bütçe açığı ise bir önceki döneme göre % 47 artış ile 24.1 milyar TL olarak gerçekleşmesine karşın; geçtiğimiz yılın Ocak-Mayıs döneminde toplam.4 milyar açık veren bütçe bu yıl 4.3 milyar TL fazla vererek bütçedeki olumlu seyrin devam ettiğinin göstergesi oldu. Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyar TL) Mayıs 12 Mayıs 13 Nominal Mayıs 12 Mayıs 13 Nominal Mayıs 12 Mayıs 13 Nominal Aylık Aylık Değ. (%) Yıl. Bugüne Yıl. Bugüne Değ.(%) 12 Aylık 12 Aylık Değ. (%) Harcamalar 26.2 3.3 15.6% 137.8 155.3 12.7% 329.1 378. 14.8% Faiz Dışı 23.8 26.8 12.4% 113.4 133.5 17.7% 282.8 332.1 17.5% Personel Gid. 6.9 7.9 14.2% 35.5 41.1 15.7% 77. 92. 19.4% Mal&Hizm. 2.3 2.7 17.% 1. 1.8 9.% 33.9 33.4-1.6% Cari Transferler 1.2 1.9 6.3% 52.3 6.5 15.7% 112.7 137.5 22.% Sermaye Gid. 2.1 2.5 21.4% 5.3 8.8 65.5% 29.7 37.7 26.8% Faiz Harcamaları 2.4 3.5 47.% 24.4 21.8-1.7% 46.3 45.8-1.1% Gelirler 3.8 34.9 13.2% 137.4 159.5 16.1% 312.8 353.9 13.1% Vergi Gelirleri 26.5 3.2 14.% 11.9 131.7 18.7% 263. 299.5 13.9% Gelir Vergisi 4.5 5.3 17.% 22.3 24.9 11.6% 52.1 59.1 13.4% KDV 2.5 3.1 24.9% 13. 15.5 19.% 31.1 34. 9.6% ÖTV 5.8 7.2 23.8% 25. 31.8 27.% 65.6 78.5 19.7% İthalde KDV 4.5 5.3 18.7% 19.2 24.7 29.1% 48.9 55.6 13.6% Bütçe Dengesi 4.6 4.564 -.5% -.4 4.262-186% -16.4-24.1 47.4% Faiz Dışı Denge 7. 8.1 15.9% 23.9 26. 8.7% 3. 21.7-27.6% Mayıs ayında bütçe gelirleri bir önceki yıla göre %13.2 artarak 34.9 milyar TL, bütçe giderleri ise %15.6 lık artış ile 3.3 milyar TL olarak gerçekleşti. Ocak-Mayıs döneminde ise bütçe gelirleri ve giderlerinin bir önceki yılın aynı dönemine göre artış oranları sırasıyla %16.1 ve %12.7 seviyesinde gerçekleşti. Bütçe gelirlerinin yaklaşık %86 sını oluşturan vergi gelirlerindeki artış oranı ise %14 seviyesinde gerçekleşti. İthalde alınan KDV bir önceki yılın aynı ayına göre %18.7 oranında artarken, ÖTV ve KDV lerin sırasıyla %23.8 ve %24.9 oranında artış kaydettiği görülüyor. Ocak-Mayıs dönemi incelendiğinde gelirlerde görülen %16.1 lik artış performansına paralel yıl sonu bütçe gelir hedefinin şimdiden %43 ünün tamamlandığı gözlemleniyor. Gider tarafı incelendiğinde faiz dışı harcamalar geçtiğimiz yıla göre Mayıs ayında %12.4 oranında artarak 26.8 milyar TL ye ulaşırken, Faiz Harcamaları %47 lik bir artış ile 3.5 milyar TL seviyesinde gerçekleşti. Personel Giderleri kalemi % 14.2 lik artışı ile faiz harcamalarının ardından giderlerin artmasında rol oynayan en önemli kalem olarak öne çıkıyor. Böylece yılın ilk 5 ayında faiz dışı fazla %8.7 lik bir artışla 26 milyar TL ye ulaşarak bütçe hedefinin (19 milyar TL) şimdiden ötesine geçilmiş oldu. Yılın ilk 5 ayında faiz harcamaları tarafında görülen gerilemenin ve vergi gelirleri tarafındaki olumlu seyrin devam ederek bütçe dengesine olumlu katkılarının devam ettiği dikkat çekiyor. Mayıs ayı itibarıyla hesaplamalarımıza göre %1.6 civarında olan bütçe açığı/gsyh oranının bu olumlu seyir ile birlikte yıl sonu OVP hedeflerinin (%2.2 Bütçe Açığı) dışına çıkılmayacağı beklentimizi koruyoruz. TCMB Faiz Kararı, Haziran 213 TCMB son iki aydır piyasa beklentilerinin üzerinde attığı adımların ardından, Haziran ayı toplantısında piyasa beklentilerine paralel para politikasında herhangi bir değişikliğe gitmedi. TCMB önceki iki toplantıda toplamda politika faizinde ve koridorun alt ve üst bandında er baz puan indirim gerçekleştirmişti. Mevcut durumda politika faizi %4.5, faiz koridoru ise %3.5-6-5 aralığında bulunuyor. Merkez bankası geçtiğimiz süreçte TL nin diğer gelişmekte olan ülke para birimlerinde olduğu gibi yaşadığı değer kaybına karşı herhangi bir TL sıkılaştırıcı önlem de almadı. Karar metni incelendiğinde; yurt içi talebin sağlıklı bir toparlanma sergilediği, ve ihracatın zayıf küresel talebin etkisiyle yavaşladığı yinelendi. Aynı şekilde emtia fiyatlarındaki seyrin ve mevcut politika çerçevesinin ekonomik aktivitedeki artışın cari açığa etkisini sınırladığı da tekrarlanan ifadeler arasında yer aldı. Bir önceki karar metninden farklı olarak sermaye girişlerinin gücünü koruduğu yerine global olarak artan belirsizlik nedeniyle zayıfladığı belirtildi. Bir önceki karar metninden en önemli fark ise global ekonomilerde yaşanan belirsizlik ve sermaye girişlerinde yaşanan oynaklık nedeniyle TL likiditesinin kompozisyonunda gereken ayarlamalar yapılacağının belirtilmesi oldu. PPK karar metninde küresel düzeyde para politikalarına ilişkin artan belirsizlik lere değinilmesi FED toplantısı sonrasında gelişecek piyasa hareketlerinin gözlemleneceğine işaret etti. PPK toplantısı sonrası gerçekleştirilen FED FOMC toplantısı ve Bernanke nin açıklamalarına paralel yabancı sermayede yaşanan çıkışa yönelik bir sonraki toplantıda önlemler alınabilir. 3
H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri Emtia End. Altın 5 Günlük Değ (%, $ Bazında) -6.9-2.3 Emtia End. Altın 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) -5.9 TL-Basket -3.3 TL-Basket -5.9 EURO/$ -1. EURO/$ 2.4 MSCI TR -8.5 MSCI TR -2.2 MSCI EM -4.7 MSCI EM -13.3-9 -8-7 -6-5 -4-3 -2-1 -21-18 -15-12 -9-6 -3 3 Ben Bernanke nin açıklamaları risk iştahında diplerin görülmesine neden oldu 1.4 1..8.6 USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) 12 Aylık USD Libor 3 Aylık USD Libor 1 Aylık USD Libor %.68 1.6.8 3 Aylık Libor Faizi (%) USD JPY EUR.4 %.27.2 %.19. Ocak 1 Ocak 11 Ocak 12 Ocak 13.4 Ocak 1 Ocak 11 Ocak 12 Ocak 13 %.27 %.15 %.13 Libor faizleri yukarı doğru hareketlendi Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai TR- BIST Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac4 UK-FTSE EU-DJ Stoxx 5 ABD-DJ Indus G-7 Ortalama MSCI Global 5 Günlük Değ (%) -13. -5.2-8. -3.5-7.1-2.6-1.1-4.1-19.4-8.2-4.. -8..7-1.5-5.5 -.5-14.3-4.4-7.5-5. -13.3-4.7-14. -6. -7.5-9. -7.7-8.1-6.4-2.1-4.1-2.8-2.7-2 -15-1 -5 5 4.3 Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 211=) 14 13 12 MSCI Türkiye Endeksi 11 9 8 7 MSCI GOÜ Endeksi 211 212 213 Gerileyen risk iştahına paralel hisse senedi endeksleri sert geriledi Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 4
Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları 14 12 1 Gösterge Tahvil Faiz Oranı Politika Faiz Oranları (%) 4 3 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; Fitch, LT FX) TR, BBB- Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 8 6 MB Haftalık Repo Faizi 2 4 2 Gecelik Borç Alma ve Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi Ocak 11 Ocak 12 Ocak 13 Ocak 11 Ocak 12 Ocak 13 FED kaynaklı bol likiditenin azalacağı beklentisi ile Gösterge tahvil getirisi %8 li seviyelere yükseldi USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL -9.7-6. MXN -7.2-4.4 CZK 3.2 PLN -1. HUF -3.6 -.7 ZAR -6.7-2.8 KRW -3.8 TRY -4.6-3.8 JPY 4.8-3.6 GBP 2.2 5 Günlük Değ (%) EURO 2.4-1. -1-8 -6-4 -2 2 4 GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) Ocak 11 Mayıs 11 Eylül 11 Ocak 12 Mayıs 12 Eylül 12 Ocak 13 Mayıs 13 9 11 12 TL GOÜ Ortalaması 13 Gelişmiş ve gelişmekte olan para birimlerinin hepsi haftalık bazda değer kaybetti Emtia Endekslerinde Değişim (%) 1.1 Tarım -6.5 Tem. Maden -3.4-7.8 Değ. Maden -6.8 Enerji Top. Endeks 5 Günlük Değ (%) -2.3-8 -6-4 -2 2 Endişe (VIX) Endeksi 5 45 4 35 3 25 2 15 1 21 211 212 213 Gerileyen risk iştahına ek Çin e yönelik yavaşlama endişeleri de emtialardaki gerilemeye destek verdi Not: Tüm veriler raporun çıktığı Cuma günü saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 5