Yalaşı İdeal Talep Analz Yöntem le Harcama ve Fyat Esnellernn Tahmn Mehmet Arf ŞAHİNLİ İstatstç, Türye İstatst Kurumu, Ulusal Hesaplar ve Eonom Göstergeler Dare Başanlığı arfsahnl@tu.gov.tr Yalaşı İdeal Talep Analz Yöntem le Harcama ve Fyat Esnellernn Tahmn Özet Bu çalışmada, Yalaşı İdeal Talep Sstem ullanılara, Türye, ent ve ır ayrımında harcama ve fyat esneller ullanılara tüetc davranış alıpları analz edlmştr. Türye İstatst Kurumu 2002 2006 yılları arası Hanehalı Gelr ve Tüetm Harcamaları anet verler ullanılmıştır. Gıda ve alolsüz çeceler harcaması çn harcama ve fyat esneller yalaşı deal talep sstem yalaşımı çerçevesnde tahmn edlmştr. Harcama esneller Türye, ent ve ır bazında sırasıyla 0.975, 0.961ve 0.992 olara bulunmuştur. Türye, ent ve ır ayrımına göre, harcama esneller değerler brbrne yaın çımıştır. Anahtar Kelmeler: Yalaşı deal talep sstem, harcama ve fyat esnelğ. Estmaton of Expendture and Prce Elastctes wth an Almost Ideal Demand System Abstract In ths study, Tursh consumer behavors models for Turey, urban and rural dstrctons are made an analyss by estmatng ncome and prce elastctes for food and non alcoholc beverages group by applyng An Almost Ideal Demand System. Household ncome and consumpton expendture data between 2002 2006 years are used. Expendture and prce elastctes under food and non alcoholc beverages group are estmated wthn the framewor of the almost deal demand system approach n Turey was analyzed. Expendture elastctes for Turey, urban and rural were calculated and respectvely 0.975, 0.961 ve 0.992. Accordng to Turey, urban and rural, values of expendture elastctes are obtaned almost the same. Keywords: An almost deal demand system, expendture and prce elastctes. 1. Grş Küreselleşen günümüz dünyasında ler tenolo gelşmelere rağmen açlı, gıda güvenceszlğ ve dolayısıyla beslenmenn bugün olduğu gb gelecete de Dünyada ve Türye de öneml br sorun olacağı belents nsanlarda mevcuttur. Türye de haneler arasında gözlenen harcama ve tüetm farlılığı nedenyle gıda tüetm yapısının ncelenmes öneml br onuyu oluşturmatadır. Ayrıca, etn br ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ İİBF DERGİSİ, EKİM 2010, 5(2), 147 159 147
gıda poltasının oluşturulmasında gıda harcama ve fyat esneller öneml araçlardır. Belrl gelre sahp olan breyler harcamalarını yaparen l önce ana mal grupları (gıda, gym, onut, eğtm, ulaştırma vs.) arasında bütçelern paylaştırmatadır. İnc aşamada se, alt gruplar bazında gelrn paylaştırır daha sonra alan ısmını tasarrufa ayırmatadır. Sınırlı mtarda bütçelern ana ve alt gruplar bazında ayırıren, hanelern göz önünde tuttuğu en öneml şey temel htyaçlarını öncell olara arşılamatır. Gıda ve alolsüz çeceler grubu hanehalı harcama türler arasında öneml br yere sahptr. Blndğ üzere hanehalı tüetm harcamaları çeştl mal gruplarından oluşmata olmasına rağmen, gıda ve alolsüz çeceler harcamaları gelrn yalaşı %25 gb öneml br ısmını oluşturmatadır. Bu çalışmada, nsan hayatında öneml br yer teşl eden hanehalı harcama türlernden gıda ve alolsüz çeceler taleb eonometr boyutta ncelenecetr. Araştırmada, 2002 2006 yılları arası Hanehalı Gelr ve Tüetm Harcamaları anetnde yer alan gıda ve alolsüz çeceler alt grubuna lşn harcama verler ullanılara, Yalaşı İdeal Talep Sstemnden (AIDS) elde edlen harcama ve fyat esnellernn elde edlmes hedeflenmştr. Çalışmanın amacı, Türye de yaşayan hanehallarının gıda ve alolsüz çece mtarına at tüetm davranışını analz etmetr. Blndğ üzere hanehalı tüetm harcamaları çeştl mal gruplarından oluşmasına rağmen, gıda ve alolsüz çeceler harcamaları gelrn öneml br ısmını oluşturmatadır. Çalışmanın ana planı şu şelde özetleneblr: Model le lgl teor blgler ortaya çıarılmış olup, analzde ullanılan verler haında blg verlmştr. Elde edlen analz sonuçları değerlendrlmş ve sonuç bölümünde apsamlı olara elde edlen sonuçlar yorumlanmıştır. 2. Materyal ve Yöntem 2.1. Malların Gruplandırılması Hanehalları brnc aşamada, gelrlern l olara ana mal grupları (gıda, gym, onut, ulaştırma, vb.) arasında pay etmetedr. Çalışmanın amacına uygun olara, nc aşamada se, gelrnden gıdaya ayırdığı ısmı gıda tüetm harcamalarına at alt gruplara (eme ve tahıllar, sebze ve meyveler, et ve balı, vb.) şelnde dağıtmatadır. 2002 2006 yılları arasına lşn verler, end çnde modeln yapısına uygun olara düzenlenmş olup, verler 1994=100 bazlı olara alınmıştır. Aylı oluşan peraende 148 ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ İİBF DERGİSİ
fyatlar vers, Türye, ent ve ır bazında Türye İstatst Kurumu (TÜİK) Fyat İstatstler ver tabanından temn edlmş, ayrıca 12 aylı tüetc fyatları ndes raamları ullanılmıştır. Çalışmada ullanılma üzere oluşturulan ver set, gıda ve alolsüz çeceler madde grubuna göre ayrılmıştır. Ayrıca, yatay estte Türye, ent ve ır olara alınmış ve 2002 2006 yıllarına at 12 ayın gözlemler de zaman boyutu olma üzere verler brleştrlere ver set elde edlmştr. Böylece analzde ullanılan ver set 60 gözlemden oluşmuştur. 2.2. Hanehalı Gelr ve Tüetm Anetler (HGTHA) Türye İstatst Kurumu (TÜİK), 2002 yılından tbaren yıllı olara hanehalı bütçe anetler uygulamatadır. 2002 Hanehalı Bütçe Anet, Türye genelnde her ay değşen 800, yıl boyunca toplam 9600 örne hanehalına uygulanmıştır. 2003 Hanehalı Bütçe Anet, 1 Oca 31 Aralı 2003 tarhler arasında her ay değşen 2160, yıl boyunca toplam 25920 örne hanehalına uygulanıren, 2004, 2005 ve 2006 Hanehalı Bütçe Anetler her ay değşen 720, yıl boyunca toplam 8 640 örne hanehalına uygulanmıştır. 2002 Hanehalı Bütçe Anet'nn tahmn düzey Türye, ent ve ırsal yerler ayrımıdır. 2003 anetnden İstatst Bölge Brmler Sınıflamasında ır / ent ayrımında 12 Düzey 1 bölges ve 26 Düzey 2 bölges bazında tahmnler üretlmştr. 2004 yılından tbaren se yıllı anet sonuçlarından Türye genel le ırsal ve entsel yerler ayrımında; her yılın anet sonuçlarının önce anet blgleryle brleştrlmesyle de bölgesel düzeyde tahmnler üretlmes mümün olmatadır (TÜİK, 2008). Bu çalışmada, Türye İstatst Kurumu tarafından yuarıda yöntem verlen Hanehalı Gelr ve Tüetm Anet verlernden yararlanılmıştır. Bu anet verler araştırmanın amacına göre düzenlenmştr. 2.3. Yalaşı İdeal Talep Sstemnn Tahmn Tüetcler müemmel olara toplulaştırdığından ve hanehalı bütçe vers le tutarlı fonsyonel br forma sahp olduğundan dolayı bu çalışmada (Deaton vd., 1980) gelştrdğ Yalaşı İdeal Talep Sstem (Almost Ideal Demand System AIDS) ullanılmıştır. Yalaşı İdeal Talep Sstem (AIDS), Rotterdam model ve translog model le arşılaştırılablr faat her snden de olduça avantalı br modeldr. Bu avantalar şu şelde sıralanablr: ) AIDS herhang br talep sstemne eyf brnc sıra br yalaşım vermetedr; ) Kesnlle seçm asyomlarını tatmn etmetedr; ) Paralel doğrusal Engel Eğrler olmasızın tüetcler müemmel derecede toplulaştırmatadır; v) Fonsyonel br forma sahp olup hanehalı bütçe vers le EKİM 2010 149
tutarlı olduğu blnmetedr; v) Ayrıca AIDS olayca tahmn edleblmetedr. Sabt parametreler üzernde doğrusal sınırlamalar sayesnde homoenl ve smetr ısıtlarını test etme çn ullanılablmetedr. Rotterdam ya da translog modellern br ya da dğer bu özelllere sahp olmasına rağmen, bunlardan hçbrs eşzamanlı olara bütün özelllere sahp değldr. (Deaton vd., 1980) nn AIDS, esne talep spesfasyonlarını en genş şelde ullanan modellerden brdr. Malyet ya da harcama fonsyonu le fade edlen PIGLOG sınıfı, verlen fyatlarla spesf br fayda sevyesn elde etme çn gerel mnmum harcamayı tanımlamatadır. u fayda ve p fyat vetörü çn bu fonsyon c(u, gösterlmetedr ve PIGLOG sınıfı eştl (1) de gb tanımlanmatadır (Muellbauer, 1976b: 91). log c(u, = (1 u) log{a(}+ulog{b(} (1) Bazı stsnalar harç, u, 0 le 1 arasında yer almatadır. Daha sonra log a( ve log b( çn belrl (spesf) fonsyonel formlar alınmatadır. Herhang br notada bu 2 2 2 c c c c c fonsyona at,,, ve eyf br malyet fonsyonuna eşt 2 p u p p u p u olablr. 1 * log a( = a0 + a log p + γ log p 2 (2) log b( = log a( + β 0 (3) β p log p AIDS harcama fonsyonu eştl (4) de gb yazılmatadır, 1 * log c( u, = α 0 + α logp + γ log p log p + uβ 0 p 2 (4) * Burada α, β veγ parametrelerdr. c(u,, p de doğrusal homoen olduğu olayca ontrol edleblmetedr. Talep fonsyonları dret olara (4) eştlğnden çıarılablmetedr. Malyet fonsyonunun temel br özellğ olan fyat çıarımları talep edlen mtarlardır: β 150 ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ İİBF DERGİSİ
c( u, = q. p (5) Her taraf p / c(u, le çarpılarsa, log c( u, pq = = w log p c( u, (6) eştlğne ulaşılır. Burada w,. malın bütçeden aldığı paydır. Bu yüzden eştl (4) ün logartm farı, fyatlar ve faydanın br fonsyonu olara bütçe çnde paylarını vermetedr: w = α + γ log p + β uβ 0 Burada; (7) p β 1 * * γ = ( γ + γ ) 2 (8) Br fayda masmzasyon tüetcs çn, toplam harcama x, c(u, ye eşttr ve bu eştl p ve x n br fonsyonu olara u yu vermes çn dönüştürüleblr. Eğer eştl (4) çn bu yapılırsa ve eştl (7) de yerne onursa, p ve x n br fonsyonu olara bütçe paylarına sahp olunmatadır. Bunlar bütçe payı formunda AIDS talep fonsyonlarıdır. { x P} w = α + γ log p + β log / α : Sabt term, (9) w : Grupta nc mala yapılan harcama payı ( w p q / x) dır. p : Grup çnde nc malın fyatı, x : Analzde ullanılan mal gruplarına yapılan toplam harcama, P : Fyat ndes, α, γ, β = Tahmn edlece parametrelerdr. = EKİM 2010 151
AIDS modelnde toplama ve negatfl ısıtlamaları model tarafından otomat olara arşılandığından, bu ısıtlamalar çn test yapılmamatadır. Yalaşı İdeal Talep Sstem nn çalışmada ullanılmasına şu avantalarından dolayı arar verlmştr. AIDS model herhang br talep sstemne eyf olara brnc derece yalaşım vermetedr. Seçm asyomlarını esn olara tatmn etmetedr. Tüetcler müemmel olara toplulaştırmatadır. Hanehalı bütçe vers le tutarlı fonsyonel br forma sahptr. Doğrusal yalaşım formunda tahmn etme daha olaydır. Homoenl ve smetr ısıtını test etmete ullanılablmetedr (Blancfort vd., 1983). 3. Ampr Bulgular Model parametrelernn tahmn çn Sıradan En Küçü Kareler metodu ullanılmıştır. Modeln tahmn, SAS programı ullanılara gerçeleştrlmştr. 2002 2006 yılları HGTHA den, gıda ve alolsüz çeceler grubuna lşn verler, Yalaşı İdeal Talep Sstem modelne uygulanmış olup, elde edlen sonuçlar Tablo 1. de verlmştr. Tablo : 1 Yalaşı İdeal Talep Sstem Parametre Tahmnler (Türye, Kent ve Kır) Mal Grupları Türye Kent Kır Gıda ve Alolsüz İçeceler α β α β α β 1.30740 0.00648 0.73626 0.00888 3.59809 0.00256 t değerler (2.31) ( 5.18) (2.37) ( 12.95) (1.43) ( 0.46) p değerler (0.0255) (0.0001) (0.0218) (0.0001) (0.1581) (0.6462) R 2 değerler 0.9316 0.9704 0.6125 Tablo 1 de, AIDS model le yapılan tahmnden elde edlen α ve β atsayılarının t değerlerne göre anlamlılı test sonuçları yer almatadır. α atsayıları sırasıyla Türye çn anlamlı, ent çn anlamlı anca ır çn anlamsız çımıştır. β atsayıları se sırasıyla Türye çn anlamlı, ent çn anlamlı anca ır çn anlamsız çımıştır. Ayrıca p<0.05 uralına göre, α ve β atsayılarının değerlendrlmes yapıldığında yuarıda elde edlen sonuç le tutarlılı sağlanmıştır. Modelden elde edlen R 2 değerlerne göre; en düşü R 2 değer 0.6125 le ır düzeynde yer alıren, en yüse R 2 değer 0.9316 le Türye düzeynde yer almatadır. Türye, ent ve ır çn elde edlen R 2 değerler olduça öneml değerlere sahptr. Yalaşı İdeal Talep Sstemne lşn esnel formüller ullanılara, tahmn edlen parametre değerlerne göre gıda ve alolsüz çeceler grubuna lşn esnel değerler hesaplanmış olup, değerler Tablo 2. de verlmştr. 152 ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ İİBF DERGİSİ
Tablo : 2 Harcama ve Fyat Esneller (Türye, Kent ve Kır) Mal Grupları Türye Kent Kır Gıda ve Alolsüz Harcama Fyat Harcama Fyat Harcama Fyat İçeceler Esnelğ Esnelğ Esnelğ Esnelğ Esnelğ Esnelğ 0.975 0.423 0.961 0.646 0.992 0.415 Harcama esnelğ gelr değşmeler arşısında malların talep edlen mtarları arasında nasıl br değşme olacağını ortaya oymatadır. Harcama esnellerne göre malların nteller belrlenmetedr. Harcama esnelğ sıfırdan büyü olanlar normal mal, sıfırdan üçü olanlar se düşü maldır. Gıda ve alolsüz çecelere at harcama esneller Engel Kanununa uygun olara belendğ gb brden üçü olara çımıştır. Tablo 2. ncelendğnde, gıda ve alolsüz çeceler grubuna lşn harcama esneller Türye, ent ve ır bazında sırasıyla 0.975, 0.961 ve 0.992 olara bulunmuştur. Elde edlen değerlere göre, Türye, ent ve ır bazında gıda ve alolsüz çeceler grubu normal mal olara değerlendrlmştr. Üç esm çn harcama esneller değerlendrldğnde, ır çn daha büyü olduğu görülmüştür. Fyat esneller eonom belentlere uygun olara negatf elde edlmştr. Kent çn tahmn edlen esnel değer, Türye ve ır çn tahmn edlen değerden daha büyütür. Bu sonuç, entte yaşayan hanehallarının fyat değşmelerne daha duyarlı olduğunu göstermetedr. Türye de yaşayan hanehallarının gelrnde ortalama %1 oranında artış olması halnde gıda ve alolsüz çece harcamalarında %0,423 oranında br artışın olacağını, entlerde yaşayan hanehallarının gelrnde ortalama %1 oranında artış olması halnde gıda ve alolsüz çeceler harcamalarında %0,646 oranında br artışın olacağını, ırda yaşayan hanehallarının gelrnde ortalama %1 oranında artış olması halnde se gıda ve alolsüz çeceler harcamalarında %0,415 oranında br artışın olacağını söyleme mümündür. 4. Sonuç Bu çalışmada, AIDS modelne lşn yerl ve yabancı lteratür taranmış ve bu çalışmaların bazıları ele alınmıştır. Talep analzne lşn eonom ve eonometr boyutta gerçeleştrlen br ço araştırma yapılmıştır. Türye dışında üle verleryle gerçeleştrlenlerden bazıları le elde edlen sonuçlar aşağıda ele alınmıştır: EKİM 2010 153
(Leser, 1941: 40), 1918 1919 dönem çn Amera Brleş Devletler nde hanehalı harcamasını ullanara, talebn fyat esnellern elde etmştr. Çalışmasında, gelr ve fyat esnellern sırasıyla 0.70 ve 0.56 olara bulmuştur. (Barten, 1968: 213), Hollanda da 1923 1939 ve 1950 1961 dönemler arası versn ullanara başlıca dört mal grubu harcamaları üzernde, talep eştllernn tahmnn yapmıştır. Çalışmasında, 1961 yılı çn gelr esnelğn 0.77 ve fyat esnelğn 0.40 olara elde etmştr. (Deaton vd., 1980) çalışmalarında, gıda fyat esnelğn sınırlandırılmış düzey modelde 0.07, brnc sıra far modelnde 0.22 olara bulunmuştur. (Blancfort vd., 1983) çalışmalarında, dnam doğrusal yalaşı deal talep sstemn ullanara 11 toplulaştırılmış mal grubunun tahmnn yapmıştır. Burada sadece gıdaya lşn değerler çn harcama esnelğ 0.37 ve fyat esnelğ 0.32 olara elde etmştr. (Blancfort vd., 1986) çalışmalarında, Yalaşı Talep Sstem Analz le Amera nın savaş sonrası tüetc davranışını ncelemşlerdr. Otoorelasyon yo en, gıda harcama esnelğ 2.06, otoorelasyon var en 1.11 olara bulunmuştur. (Hutasuhut vd., 2001) çalışmalarında, 1990, 1993 ve 1996 SUSENAS hanehalı gıda harcaması ve tüetm araştırmalarından et tüetm ve sosyo demograf vers, Endenozya da et talebn tahmn etme çn ullanmıştır. Elde edlen sonuçlara göre et grubu1 taleb (et, sığır et) gelr esne değl, et grubu2 (et, tcar ve doğal tavu) gelr esne bulunmuştur. Bu grup yalaşı olara tüm et satışının %95 n oluşturmatadır. Sığır etnn tahmn edlen fyat esnelğ 0.92, tavu grubunun 1.09 olduğu görülmüştür. (Deaton vd., 1998), Amera Brleş Devletler, İngltere, Fransa, Tayvan, Tayland, Pastan ve Güney Afra da gıda harcamaları ve hanehalı büyülüğü arasında lşy nceleme çn, hanehalı araştırmalarından yararlanara ölçe eonoms, hanehalı büyülüğü ve gıda talebn araştırmıştır. Araştırmada esneller elde edlmemş sadece çeştl modeller verye uygulanmıştır. (Elsner, 1999: 1) çalışmasında, Rusya da hane hallarının gıda talebn araştırmıştır. Bu amaç çn, hanehalları sosyo demograf özelllere göre sınıflandırılmıştır. Farlı hanehalları tplernn gıda taleb davranışları arasında farlılılar 1996 Rusya hanehalı araştırması vers ullanılara tanımlanmıştır. Rusya gıda taleb, yalaşı deal talep sstemnn aşamalı doğrusal yalaşımı (LA/AIDS) ullanılara 5 gruba at 17 gıda malı çn eonometr olara tahmn edlmştr. Gıda çn toplam harcama esnelğn 0.81 olara elde etmştr. (Polla vd. 1987), 1961 1978 yılları çn Belça, İngltere ve Amera Brleş Devletler nde ş başına düşen tüetm harcaması versn pool (brleştrme) edere 154 ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ İİBF DERGİSİ
uadrat harcama sstemn test etmştr. Belça, İngltere ve Amera Brleş Devletler çn elde ettğ fyat esneller sırasıyla 0.463, 0.08 ve 0.71 dr. Bu çalışmada se, fyat esneller Türye, ent ve ır çn sırasıyla 0.423, 0.646 ve 0.415 olara elde edlmştr. Fyat esneller eonom belentlere uygun olara negatf elde edlmştr. Kent çn tahmn edlen esnel değer, Türye ve ır çn tahmn edlen değerden daha büyütür. Bu sonuç, entte yaşayan hanehallarının fyat değşmelerne daha duyarlı olduğunu göstermetedr. Gıda ve alolsüz çeceler grubuna lşn harcama esneller Türye, Kent ve Kır bazında sırasıyla 0.975, 0.961 ve 0.992 olara bulunmuştur. Elde edlen değerlere göre, Türye, Kent ve Kır bazında gıda ve alolsüz çeceler grubu normal mal olara değerlendrlmştr. Üç esm çn harcama esneller değerlendrldğnde, ır çn daha büyü olduğu görülmüştür. Ülemzde se talep analzne dönü eonometr çalışmalar mevcuttur. Bunlardan bazılarının sonuçları bu çalışmada arşılaştırılmalı olara aşağıda verlmştr. Türye de gıda harcamasının toplam harcama çersnde payı 1987 yılında %35.5 ve 1994 yılında %38.5 olara hesaplanmıştır (Şengül, 2004: 115). Hanehalı Gelr ve Tüetm Harcamaları anetlerne göre; gıda ve alolsüz çeceler grubu altında, Türye, Kent ve Kır ayrımına göre 2006 yılı değerler sırasıyla; 24.8, 22.3 ve 31.2 olara verlmştr (TÜİK, 2008). Verlen bu değerlere göre, Türye de yaşayan hanehalları gelrlernn öneml br ısmını gıda tüetmne ayırmatadır. (Enc, 1996) çalışmasında, Türye de nsan beslenmesnde öneml olan bazı gıda ürünlernn taleb le bu gıda maddelernn talebn etleyen fatörler arasında lşler araştırmış ve gıda harcama esnellern ent ve ır ayrımında elde etmş olup sonuçları sırasıyla ortalama olara 0.6316 ve 0.7172 bulmuştur. (Baydemr, 1998) çalışmasında, yalaşı olara yıl çnde sez dönemde yapılan ale gıda tüetm anetleryle elde edlen verler ve LA/AIDS modeln ullanara, Erzurum l merez talep modeln tahmn etme suretyle gıda poltalarının analznde ullanablece gıda tüetm le lgl temel verler olan elastyetler tespt etmştr. (Koç, 1994) çalışmasında, hpermaret düzeynde taze et ve balı talebnn harcama ve fyat esnellern elde etmştr. Harcama esneller sığır çn 0.87, oyun çn 1.28, domuz çn 0.97, tavu çn 0.82 ve balı çn 1.22 olara bulmuştur. (Nşancı, 2002: 60) çalışmasında, Türye de ırsal ve entsel esmlerde bölgelere göre AIDS ullanara gelr, fyat ve tasarruf esnel tahmnlern bulara tüetc davranış alıplarını analz etmeye çalışmıştır. (Koç, 1995), Türye de ırmızı et ve ürünler talep ve arzının eonometr analz ve ırmızı et sanaynn yapı ve şleyşnn ncelenmes başlılı bu çalışmayla, setör EKİM 2010 155
le lgl maro eonom poltaların oluşturulmasına yardımcı olaca temel blgler üretmey amaçlamıştır. (Tansel, 1986: 239), 1978 79 yılı Türye entsel hanehalı araştırmasını ullanara 11 harcama grubu çn Engel eğrsn tahmn etmştr. Bu çlaışmadan elde edlen sonuçlara göre; Türye, ent ve ır çn harcama esneller 0.975, 0.961 ve 0.992 olara bulunmuştur. Bu çalışmada, Türye İstatst Kurumu tarafından hazırlanan Hanehalı Gelr ve Tüetm Anet verler ullanılmıştır. 2002 2006 yıllarına lşn gıda ve alolsüz çeceler grubu Türye, Kent ve Kır ayrımında ncelenmştr. Bu grubun seçlmesnn neden, hanehallarının yapmış olduğu toplam tüetm harcamasının 2006 yılı tbaryle %24.8 n oluşturması olup ayrıca on harcama alem arasında gıda ve alolsüz çeceler oranın yalaşı %25 gb cdd br oran teşl etmes bu çalışmaya ten fatörlerden brs olmuştur. Türye, ent ve ır bazında harcama esneller poztf değerlere sahp en, fyat esneller eonom uramının belentlerne uygun olara negatf bulunmuştur. Fyat esneller en yüseten en düşüğe doğru sırasıyla Kent çn 0.646, Türye çn 0.423 ve Kır çn 0.415 değerlern almıştır. Elde edlen bulgulara göre, gıda ve alolsüz çeceler grubu normal mal olara değerlendrlmştr. Türye, ent ve ır tüetm alıplarının farlılığını ortaya oyan fyat esnellernn aslında brbrnden ço uza değerler almadığı görülmüştür. Bu esnel tahmnlernn değerler entsel bölgede daha büyü en, Türye ve ırsal bölgede değerler brbrne daha yaın değerler almıştır. Üç esm çn hesaplanan fyat esnelğ brden üçü yan nelasttr. Gıda ve alolsüz çeceler grubuna lşn harcama esneller Türye, ent ve ır bazında sırasıyla 0.975, 0.961 ve 0.992 olara bulunmuştur. Elde edlen değerlere göre, Türye, ent ve ır bazında gıda ve alolsüz çeceler grubu normal mal olara değerlendrlmetedr. Tüetm alıpları modellerne, hanehallarına at sosyal değşenlern de elenmesyle tüetm alıplarının yenden elde edlmes gelecete yapılaca olan çalışmalara ışı tutablecetr. TÜİK nun üretmş olduğu Hanehalı Gelr ve Tüetm Harcamaları anetlernn analz edlmes le tüetm harcamaları alıplarının yapısı blnmetedr. Elde edlen tüetm alıpları le üretcler ve tüetcler blg sahb olmatadır. Üretm ararları, setör analzler, maro eonom etn poltalar bu analzler sayesnde oluşturulablr. 156 ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ İİBF DERGİSİ
Kaynaça Barten, A.P. (1968), Estmatng Demand Equatons, Econometrca, 36, 213 251. Baydemr, Mustafa. (1998), Doğrusala Yaın İdeal Talep Sstemnn (LA/AIDS) Br Uygulaması: Erzurum İl Verler, Atatür Ünverstes Yüse Lsans Tez, Erzurum. Blancfort, L. A. ve R. D. Green. (1983), An Almost Ideal Demand System Incorporatng Habts: An Analyss of Expendtures on Food and Aggregate Commodty Groups, Revew of Economcs and Statstcs, 65, 511 15. Blancfort, L. A., R. D. Green ve G. A. Kng (1986). U.S. Consumer Behavour Over the Postwar Perod: An Almost Ideal Demand System Analyss, Gannn Monograph, 40. Deaton, A. ve J. Muellbauer (1980), An Almost Ideal Demand System, The Amercan Economc Revew, 70, 312 326. Deaton, A. ve C. Paxson (1998), Economes of Scale, Household Sze, and the Demand for Food, The Journal of Poltcal Economy, 106, 897 930. Enc, Seda. (1996), Türye de Bazı Gıda Maddelernn Talep Analz, Çuurova Ünverstes Yüse Lsans Tez, Adana. Elsner, Karn. (1999), Analysng Russan Food Expendture Usng Mcro Data, IAMO Dscusson Papers, 23, 1 50. Hutasahut, M. C.and et. al (2001), The Demand for Beef n Indonesa: Implcatons for Australan Agrbusness, Agrcultural and Resource Economcs, 4, 2 12. Koç, A. (1994), Neo Klas Talep Analznde Tam Sstem Yalaşımları: Doğrusal Harcama (LES) ve Yalaşı İdeal Talep (AIDS) Modeller Uygulamaları, Türye 1. Tarım Eonoms Kongres. Koç, A. (1995), Türye de Kırmızı Et Arz ve Talebnn Eonometr Analz ve Kırmızı Et Sanay Yapısı le İşleyşnn İncelenmes, Çuurova Ünverstes Dotora Tez, Adana. Leser, C. E. V. (1941), Famly Budget Data and Prce Elastctes of Demand, The Revew of Economc Studes, 9, 40 57. Muellbauer, John. (1976b), A Comment of Lmted Indepence Between Income Responses and Household Composton, European Economc Revew, 8, 91 95. Nşancı, M. (2002), Kırsal ve Kentsel Kesmlerde Tüetm ve Tasarruf Kalıpları Genşletlmş Doğrusal Harcama Sstem Uygulaması, İtsad ve İdar Blmler Dergs, 16(3), 60 73. EKİM 2010 157
Polla, R. A. ve T. J. Wales. (1987), Poolng Internatonal Consumpton Data, The Revew of Economcs and Statstcs, 69, 90 99. Şengül, S. (2004), Türye'de Gelr Gruplarına Göre Gıda Taleb, ODTÜ Gelşme Dergs, 31(1), 115 148. Tansel, A. (1986), An Engel Curve Analyss Of Household Expendture n Turey, METU Studes n Development, 13, 239 257. Türye İstatst Kurumu Başanlığı (2008), İstatstler http://www.turstat.gov.tr/metaver.do?tb_d=22&ust_d=7 (Erşm: 27.11.2008). 158 ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ İİBF DERGİSİ