Bölüm 2 BİLGİ TOPLAMA PRENSİPLERİ Ulusal Sera Gazı Envanterleri Uygulamalı Eğitim Çalıştayı - IPCC Kesişen Konular 4-5-6 Kasım 2015, Ankara Türkiye
Giriş Envanterinizde yer alan faaliyetlerin tümünde sera gazı emisyonları ve azaltımlarını tahmin etmek için tipik olarak aşağıdaki verilere sahip olmanız gerekir: Faaliyet verileri, Emisyon faktörleri ve Diğer parametreler. Envanter tahminlerini hazırlayan kişiler çoğunlukla envanterde kullanılan girdi verilerinin ilk toplanması aşamasına doğrudan dahil olmaz. Bu yüzden farklı kaynaklardan alınan verilere güvenmek zorunda kalırlar.
Giriş Envanter için bilgi toplamak sürecin en kritik ve en yoğun kaynak kullanımını gerektiren aşamasıdır. Envanter yöntemlerinin çoğu vergilendirme amaçlı toplanan yakıt tüketim verileri gibi başka sebeplerle toplanan verilere dayanır. Bazı kategori ve yöntemlerde anketler veya ölçüm kampanyaları gibi yeni veri toplama çalışmaları yapmanız gerekebilir. Yatırım kararlarınızı kilit kategori analiziniz yönlendirmelidir. Verileri topladıktan sonra yapmanız gerekenler: Elinizdeki veri setinin veri kalitesi özelliklerinin tanımlamış olduğunuz sınırlar dahilinde ve envanter ilkeleri ve seçilen metodolojiye uygun olduğundan emin olun ve Verilerin uygun biçim ve birimlerde olduğundan emin olun.
Konular Bu sunumda, oturmuş istatiksel sistemlerde bulunan verileri toplama ve ilk kez bir veri seti toplamak için yeni bir süreç oluşturma konularını genel hatlarıyla açıklayacağız. Sera gazı envanteri için veri toplama yaklaşımlarına odaklanırken şu konular üzerinde duracağız: Mevcut bilgileri toplama ve yeni veri üretme Sera gazı envanter kullanımı için verileri uyarlama Emisyonların doğrudan ölçülmesi ile toplanan verileri ve emisyon faktörlerini kullanma Yeni faaliyet verileri üretme
Veri Toplamaya ilişkin Metodolojik İlkeler 2006 IPCC rehberlerine göre veri toplama faaliyetleri: Kilit kategoriler için gereken bilgilere odaklanmalı Veri setlerinizin ve envanter tahminlerinizin kalitesini zaman içinde iyileştirecek veri toplama prosedürleri oluşturmalı. Tüm kategoriler için kullanılan yöntemlere uygun detay düzeyinde veri/bilgi toplamalı Envanter kalitesinin iyileştirilmesi için sürdürülen çabaların bir parçası olarak veri toplama faaliyetlerini ve metodolojik ihtiyaçları düzenli olarak gözden geçirmeli. Tutarlı ve devamlı bilgi akışını desteklemek için veri sağlayıcıları ile anlaşmalar yapmalıdır.
Envanter Döngüsünde Veri Toplama Sera gazı envanter hazırlama döngüsündeki temel adımlar
Envanter Döngüsünde Faaliyet Örnekleri Yeni envanter başlat Kilit kategorileri belirle Yöntem seçin Tüm Faaliyetleri belirleyin Eldeki tüm verileri toplayın Her kategori için hangi kademeyi kullanacağınızı seçin Mevcut tüm veri kaynaklarını tarayın Kademe 1 i kullanarak birincil tahmini hesaplayın Veri boşluklarını belirleyin Kilit kategori analizini yapın Veri toplayın Tüm kilit kategoriler için veri toplayın Veri boşluklarını belirleyin Envanteri derleyin Emisyon ve azaltımları hesaplayın Belirsizlik analizi Girdi verilerini değerlendirin Envanter döngüsü adımları Veri toplama Faaliyeti Diğer Faaliyetler
Eldeki Veri Kaynaklarının Taranması Yeni envantere başlarken envanter sınırları dahilindeki tüm faaliyetler için mevcut veri kaynaklarının ilk taramasını yapın. Veri setinin güvenilirliği eldeki tüm veri kaynakları için gerekli şartlardan birisidir. Görev gereği yerine getirilmesi gereken inceleme ve onay süreçlerinden dolayı resmi istatistiklerin kullanıma hazır hale gelmesi uzun zaman alabilir. Birincil istatistiklerse daha erken kullanıma hazır hale gelebilir. Nihai/resmi rakamların yayımlanmasını bekleyemiyorsanız, sera gazı envanteri için birincil verileri de kullanabilirsiniz.
Veri Kaynakları Tipik olarak faaliyet verisi toplamak için resmi istatistik ve veri tabanlarına güvenebilirsiniz. Emisyon faktörleri ve diğer parametreler için genelde literatüre güvenebilirsiniz Akran değerlendirmesinden geçmiş ve yayımlanmış literatür çalışmalarını kullanın. Akran değerlendirmesinden geçmiş herhangi bir çalışma yoksa, şunları da kullanabilirsiniz: IPCC varsayılan faktörler ve Kademe 1 veya Kademe 2 yöntemleri IPCC Emisyon Faktörü Veritabanı (EFDB) ndan alınan veriler veya Uluslararası kuruluşlardan alınan modelli/tahmini enerji verileri gibi diğer literatür verileri.
Anket ve sayım verileri Birçok envanterde faaliyet verilerinin en temel girdisi anket ve istatiksel sayımlardan alınır. Bu veri toplama süreçleri belli bir parametrenin istatiksel olarak eksiksiz biçimde ölçülmesini sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Örnek: Yakıt üretimi ve tüketimi, tarımsal ürünler ve sınai ürünler istatistikleri
Ulusal Sayım ve Anket Verileri Bazı ülkelerde ulusal istatistik kurumu tüm ulusal istatistiklerden sorumlu tek kurumdur ve kapsamlı istatistik yıllıkları hazırlar. Başka ülkelerdeyse bu görev birden fazla kurum arasında bölüştürülmüştür. Bu kurumların hepsi de kendi alanlarıyla ilgili resmi istatistiki bilgileri toplar. Her bakanlığın kendi istatistik birimi ve uzmanlık raporları vardır. Örneğin, tarım bakanlığı tarımsal anket ve sayımları yapabilir.
Veri Boşluklarını Belirleme Veri kaynaklarının ilk taramasını yaparken bazı faaliyetler hakkında bilginin kısmen bulunduğu veya hiç bulunmadığı durumlarla karşılaşabilirsiniz. Hangi verilerin eksik/hiç olmadığını belgelendirmelisiniz. Daha sonra sera gazı envanteri iyileştirme planınızda bu eksik bilgileri nasıl ve ne zaman toplayacağınızı belirlemeniz gerekir.
Ulusal Verilerle Uluslararası Verilerin Karşılaştırması Ulusal veriler Ulusal istatistik ofisi veya kurumu gibi resmi ulusal kurumlar tarafından ulusal veriler toplanır, işlenir ve yayımlanır (yıllık, üç ayda bir, altı ayda bir). Uluslararası veriler Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Enerji Ajansı gibi uluslararası kuruluşlar ulusal düzeyde türetilmiş verileri toplar ve yayımlar Uluslararası ticaret ortaklıkları gibi gruplar sanayi veya diğer ekonomik sektörler için ülkelere özgü veri setleri hazırlayabilir.
Ulusal ve Uluslararası Veriler Arasında Seçim Yapma Sera gazı envanteriniz için veri kaynakları seçerken şunları unutmayın: Tipik olarak daha güncel olduğu için ve verileri düzenleyenlerle daha iyi bağlantı kurma imkanı olduğu için ulusal verileri kullanmak tercih edilir Ulusal verilere kıyasla IEA enerji istatistikleri gibi bazı uluslararası veriler sera gazı envanteri için erişilmesi ve uygulanması daha kolay olabilir
Ülkelere Özgü Veri Kaynaklarına Örnekler Ulusal istatistik kurumlarınız IPCC Emisyon Faktör Veritabanı (http://www.ipcc-nggip.iges.or.jp/efdb/main.php) İstatistiki bilgi yayımlayan uluslararası kuruluşlar : Birleşmiş Milletler İstatistik Bölümü (http://unstats.un.org/unsd/databases.htm) Eurostat (http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/portal/statistics/themes) Uluslararası Enerji Ajansı (http://www.iea.org/stats/index.asp) Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (http://www.oecd.org/statistics/) Uluslararası Para Fonu (http://www.imf.org/external/data.htm) FAOSTAT (http://faostat.fao.org/) Referans kütüphaneler ve ulusal kütüphaneler Çevre kitapları, dergi ve raporlarında çıkan bilimsel ve teknik makaleler. Üniversiteler, fakülteler Kuruluş ve uzmanlar için web üzerinden araştırma yapmak Partilerden UNFCCC ye verilen ulusal raporlar (http://unfccc.int/national_reports/items/1408.php) Diğer öneriler için sektör uzmanları, paydaş kuruluşlar ve uluslararası uzmanlarla görüşebilirsiniz
Erişimi Kısıtlı veya Gizli Veriler Başta askeri ve sınai üretim faaliyetleri için fosil yakıt tüketimi olmak üzere veri sağlayıcıları belli bilgi türlerine erişime izin vermeyebilir veya erişimi kısıtlayabilir; çünkü o bilgi kamuoyunun erişimine açık olmayacak biçimde tasnif edilmiş, gizli olabilir veya yayımlanmamış ya da henüz kesinleşmemiş olabilir. Veri gizliliği, potansiyel sınai rekabetle ilgili endişelerden dolayı işletmelerle ilgili istatistikler söz konusu olduğunda önem teşkil edebilir. Münferit sınai üretim tesisleri üretim verilerine erişimi ve bu verilerin yayımlanmasını kısıtlayabilir Belli bir sektörde baskın olan sadece birkaç şirket varsa (tipik olarak 3 veya daha a) ulusal ve uluslararası istatistik prosedürleri üretim verilerinin yayımlanmasını kısıtlar. Gizli veriler ulusal düzeyde toplanabilir ve toplu hale getirilebilir.
Gizli Verilerin Ele Alınması Gizli olan verilere erişmeniz gerekiyorsa eriştiğiniz bilgiyi nasıl ele alacağınızı ve işleyeceğinizi veri sağlayıcılarına bildirmeniz gerekebilir. Örneğin, şunları yapabilirsiniz: Verilerin kullanım amacını net biçimde açıklayın ve verilerin hangi düzeyde kamuoyuna açıklanacağı üzerinde yazılı olarak uzlaşın, Gizli bilgileri nasıl ele alacağınızı bildiren uygun ve belgelere dayalı prosedürleri hazırlayın, Gizli verilerin gizli kalmasını sağlayacak karşılıklı olarak kabul edilebilir veri setlerini türetecek işbirliği içinde olun, Veri sağlayıcılarına emisyon hesaplamalarını kendilerinin yapması ve size envanterde kullanılabilecek toplulaştırılmış bir rakam vermeleri seçeneğini sunun.
Uzman kanaatinden faydalanmak Uzman kanaatinden faydalanılması, sera gazı envanterinin belli özellikleri hakkında tavsiye almak için belli alanlarda uzmanlaşmış kişilerden faydalanılması anlamına gelir. Mevcut verilerdeki boşlukları doldurmak veya uygun belirsizlik aralıklarını belirleme konusunda sektör uzmanları özellikle faydalı olabilir. Uzmanlardan veri almak (veya edinmek) için kullanılan resmi yöntemler uzman kanaati olarak bilinir. Daha fazla bilgi için bkz. IPCC Rehberleri Cilt 2, Bölüm 2.
Veri Şartlarının İyileştirilmesi Veri şartlarına ilişkin net bir tanım şunları içermelidir : Veri setine ilişkin şartlar (örn. Zaman serileri, sektör ve alt sektör ayrıntıları, ulusal kapsam, belirsizlik verilerine ilişkin şartlar, emisyon faktörleri ve/veya faaliyet veri birimleri); Veri setinin format (örn. Spreadsheet) ve yapısının (örn. Hangi tablolara ihtiyaç var, bunların yapıları nasıl olacak?) belirlenmesi; Coğrafi kapsam, dahil edilen sektörler, temsili yıl, teknoloji/yönetim düzeyi ve belirsizlik parametreleri hakkında yapılan varsayımların tasviri; Veri toplama faaliyetleri için rutinlerin ve zaman ölçeklerinin belirlenmesi (örn. Ne sıklıkta veri seti güncellenecek ve hangi unsurlar güncellenecek?), Belgelere ve kalite güvencesi ve kalite kontrol prosedürlerine atıf, İrtibat kurulacak kişi ve kurumların ismi, Verilerin geçerlik tarihi.
Envanter Verisi Tedarikinin Sürdürülmesi Tipik olarak her yıl aynı veri sağlayıcılarından faydalanın. Gerekli verilere sürekli erişimi sağlamak için: Düzenli veri tedariki için spesifik sözleşme veya anlaşmalar imzalayın veya Envanter için hangi verilere gerekli olduğunu, bu verilerin nasıl türetileceğini ve size nasıl ve ne zaman sunulacağını netleştirmek için veri sağlayan devlet kurumları ve/veya ticari kuruluşlarla şartname veya mutabakat zaptı düzenleyin. Veri sağlayıcılarının «süreci sahiplenmesini» sağlamak için envanter derlemesi ve iyileştirmesi sürecine veri sağlayıcılarını da dahil edin Bu faaliyetler envanter için uygun verilerin hazır hale gelmesini sağlayacak ve size verilerin eksikliklerini anlama fırsatı verecektir.
Veri Setlerinin Birleştirilmesi Faaliyet verileri veya emisyon faktörü için birden fazla veri seti varsa? Örneğin, bir bölgede süt veren ineklerin toplam sayısıyla ilgili farklı değerlere sahip 3 farklı referans olabilir. Tipik olarak hangi veri setlerinin daha güvenilir tahminleri ortaya koyacağına karar vermek için uzman kanaatinden faydalanın. Verilerin homojen olup olmadığına dayalı olarak veri setlerini birleştirebilirsiniz Sera gazı envanteri kapsamında karmaşık olduğu ve maliyeti yüksek olduğu için veri seti birleştirme tekniklerinin nadiren kullanıldığını unutmayın.
Veri Setlerinin Birleştirilmesi Teknikleri Sera gazı envanterlerinde veri seti birleştirme amaçlı kullanılan iki basit teknik şunlardır: Çoklu yıl ortalamalarından faydalanmak, örn. Bir yıl içerisinde çeşitli ağaç türlerinin büyümesindeki yıllık değişkenliğin yüksek veya belirsiz olduğu durumlarda ve Veri toplama çalışması bir takvim yılının tamamını kapsamıyorsa takvim dışı yıllık verilerden faydalanmak. Örneğin, hayvan popülasyonu verilerinde bu yöntem uygulanabilir. (Bazı durumlarda bu veriler yıllık ortalamayla uyuşmuyorsa, takvim yılını temsil etmesi için mümkünse verilerin düzeltilmesi gerekir).
Veri Setlerindeki Boşluklar Sera gazı envanterleri zamana dayalı tutarlı tahmin yapılmasını gerektirir Periyodik verilerdeki boşlukların doldurulması Zaman serilerinin gözden geçirilmesi İyileştirilmiş verilerin bütünleştirilmesi Verilerin kötüleştirilmesi durumunun telafi edilmesi Kapsamın eksik olması
İkame Veriler Boşlukları doldurmak, tutarlı bir zaman serisi oluşturmak veya ülke ortalaması belirlemek için yaygın kullanılan tekniklerden birisi de ikame verilerdir. Örneğin, bir ülkenin elindeki bilgiler bütün tesisler için değil de sadece bazı tesisler için daha yüksek bir kademe metodunun uygulanmasına yetiyorsa, ikame veriler kullanılarak boşluklar doldurulabilir. İkame veriler hakkında bilgi olmayan tesislerden kaynaklanan emisyonlarla fiziksel ve istatiksel olarak ilgili olmalıdır. Emisyonları bilinen temsili bir tesis alt kümesine ait bilgiler kullanılarak ikame veri oluşturulur.
Yeni Veri Üretimi Yeni emisyon faktörleri, faaliyet verileri veya diğer tahmin parametrelerini oluşturmak gerekli olabilir. Yeni veri üretmek için gerekenler: Endüstriyel prosesler veya enerjiyle ilgili emisyonlar için ölçüm programları, Karbon içeriği için yakıt örneklemesi, Arazi kullanım değişiklikleri ve ormanlık alanlarda yapılan örnekleme faaliyetleri veya Faaliyet verileri için yeni sayım veya anketler. Yeni veri üretmek yoğun kaynak kullanımını gerektirir, bu sebeple söz konusu kategori kilit bir kategoriyse ve başka bir seçenek kalmamışsa yeni veri üretimi uygun bir seçenektir. Yeni veri toplama kampanyalarının maliyetini en aza indirmek için aynı deneklerden ilgili verileri toplayan mevcut kurum ve kurumlarla işbirliği yapmalısınız.
Yeni Anketler için Önemli Adımlar Adım 1 Mevcut veri sistemleri ve planlanan anketler sayesinde hangi verilerin kullanıma hazır olduğunu gözden geçirin Adım 2 İdari veri kaynaklarını keşfedin Adım 3 Mevcut anketlere yeni soru veya modül ekleme olanağı olup olmadığını araştırın