TÜRKYE NN ATIL ENERJ KAYNAI: RÜZGÂR ENERJS

2. Ulusal ktisat Kongresi / 20 22 ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir -Türkiye ÖZET TÜRKYE NN ATIL ENERJ KAYNAI: RÜZGÂR ENERJS Ümit Çalar 1 Cansel Cengiz 2 Esra Çakan 3 Mehmet Turan Onan 4,eyma Kocaolu 5 Günümüzde ülkelerin ekonomik kalk3nmalar3n3n, küresel ekonomide rekabet gücü elde edebilmelerinin ve toplumsal geli8me salayabilmelerinin önemli unsurlar3ndan biri; enerjidir. Enerji ve özellikle elektrik enerjisi, uzun y3llar boyunca Türkiye nin önemli sorunlar3ndan biri olmu8tur ve bugün Türkiye nin içinde bulunduu enerji sorununun gelecekte de devam edecei tahmin edilmektedir. Türkiye enerji ihtiyac3n3 petrol, doal gaz ve kömür gibi birincil enerji kaynaklar3ndan salamaktad3r. Bu kaynaklardan özellikle petrol ve doal gazda tam bir d38a ba3ml3l3k söz konusudur. Öyle ki; 2006 y3l3nda ithal edilen 28 milyar $ l3k enerji, Türkiye nin yine ayn3 y3lki d38 ticaret aç33n3n yar3s3 kadard3r. Yenilenebilir enerji kaynaklar3 aras3nda yer alan, dünyada ve özellikle Avrupa da büyük bir geli8me içerisinde olan rüzgâr enerjisinin Türkiye de kullan3m3 yok denecek kadar azd3r. Türkiye nin teorik olarak rüzgâr enerjisi potansiyeli 83,000MW d3r ve bu potansiyel teorik olarak elektrik üretiminin tamam3n3 kar83layabilecek yeterliliktedir. Artan nüfus, 8ehirle8me ve sanayile8me çabalar3, Türkiye nin enerji üretimi ile tüketimi aras3ndaki aç33 gün geçtikçe daha da artt3rmaktad3r. Enerji kaynaklar3n3n yak3n gelecekte tükenmesi olas3l33 da göz önünde bulundurulursa, Türkiye; çevreye zarar3 olmayan, ekonomik bir kaynak olan, teknolojik geli8imi h3zl3 olmas3n3n yan3 s3ra istihdam yaratabilme özellii olan, d38 ülkelere ba3ml3 kalmayaca3, yüksek potansiyele sahip olduu rüzgâr enerjisine gereken te8vik ve yat3r3mlar3 yapmal3d3r. Çal38mam3z3n amac3; dünyada önemi giderek artan yenilenebilir enerji kaynaklar3ndan biri olan rüzgâr enerjisini, SWOT analizi yard3m3yla iç ve d38 etkenleri aç3s3ndan deerlendirerek, dünyada rüzgâr enerjisinin kullan3m3na yap3lan te8vikleri de baz alarak, Türkiye ye ya8ad33 enerji sorununda öneriler sunmakt3r. Anahtar Kelimeler: Yenilenebilir Enerji Kaynaklar3, Türkiye nin Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli, Dünya ve AB de Rüzgâr Enerjisi JEL KODLARI: Q42, Q43, Q48 ABSTRACT Today, one of the most important factors enabling countries to develop economically, to compete in global economy and to make social progress is energy. Energy, especially electric energy has been one of the most crucial problems of Turkey for many years and the energy problem that Turkey is now experiencing is expected to be continuing in the future. Turkey meets its energy need from primary energy sources such as petroleum, coal and natural gas. From these sources, Turkey has an absolute import dependency especially for petroleum and natural gas. 1 Eskiehir Osmangazi Üniversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi, ktisat 4, umitcaglr@hotmail.com 2 Eskiehir Osmangazi Üniversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi, ktisat 4, cansel.cengiz@hotmail.com 3 Eskiehir Osmangazi Üniversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi, ktisat 4, ca_esra@hotmail.com 4 Eskiehir Osmangazi Üniversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi, ktisat 4, mehmetturanonan@hotmail.com 5 Eskiehir Osmangazi Üniversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi, ktisat 4, seyma.kocaoglu@hotmail.com 1

Türkiye nin At'l Enerji Kayna)': Rüzgâr Enerjisi Energy that was imported and worthed 28 billion $ was equal to the deficit in foreign trade at the same year. Among renewable energy sources wind power has been developing considerably in the world, especially in Europe. However, it has been barely used in Turkey. Theorically, Turkey has the potential of producing 83,000 MW energy from wind power and this potential is enough to meet the electricity production of Turkey. Growing population, urbanization and efforts for industrialization is widening the gap between the production and the consumption of energy. Considering the fact that energy sources may be consumed away in near future, Turkey should make the necessary investments and should encourage wind power because it doesn t harm nature, it is economic, it creates employment besides having a rapid technological development, it enables Turkey to be self sufficient and it has a high energy potential. The aim of our studies is to make suggestions for Turkey s energy problem by examining wind power, a renewable energy source whose importance is increasing in terms of internal and external factors with the help of SWOT analysis and considering the encouragements for application of wind power in the world. 1. Giri Günümüzde ülkelerin ekonomik ve sosyal geli8imlerinin en temel unsuru, enerjidir. Enerji; sürdürülebilir bir kalk3nma için önemli olmas3n3n yan3 s3ra, 1970 li y3llarda ya8anan petrol krizleriyle ne kadar önemli bir girdi olduunu kan3tlam38t3r. Küreselle8menin etkisiyle birlikte enerjinin önemi daha da artm38 ve ülkelerin enerjiye olan talepleri yükselmi8tir. Ya8anan bu süreç ülkeleri artan enerji talepleri dorultusunda yenilenebilir enerji kaynaklar3na yöneltmi8tir. Enerjiyi üretebilmek için kullan3labilecek kaynaklar; fosil, yenilenebilir ve nükleer kaynaklard3r. Ülkeler enerji taleplerini kar83lamada kullanacaklar3 enerji kaynaklar3n3 deerlendirirken bu kaynaklar3n fiyatlar3n3, ba8ka ülkelere olan ba3ml3l33n3, çevreye ve insan sal33na etkilerini göz önünde bulundurmal3d3rlar. Dünya enerji ihtiyac3n3n büyük bir bölümünü kar83layan fosil yak3t kaynaklar3n3n kullan3m sürelerinin k3s3tl3 olmas3 ve çevreye verdikleri zararlar dü8ünülünce yenilenebilir enerji kaynaklar3n3n önemi daha da iyi anla83lmaktad3r. Bu kapsamda dünyada ve özellikle Avrupa da büyük bir geli8im içerisinde olan yenilenebilir enerji kayna3 rüzgâr enerjisidir. Rüzgâr enerjisi yerli, d38a ba3ml3 olmayan, doal, gelecekte de ayn3 oranda temin edilebilecek, doal bitki örtüsü ve insan sal33na olumsuz etkisi bulunmayan, fosil yak3t tasarrufu salayan, teknolojik geli8imi h3zl3, istihdam yaratan, döviz kazand3r3c3 bir kaynakt3r. Ayr3ca dünyada ortalama %25 geli8im h3z3yla rüzgâr endüstrisi dikkat çekici bir potansiyele sahiptir. Türkiye nin ya8ad33 en önemli sorunlar3n ba83nda enerji gelmektedir. Türkiye enerji gereksinimini petrol, doal gaz ve kömür gibi birincil enerji kaynaklar3ndan kar83lamakta, özellikle petrol ve doal gaz da tam bir d38a ba3ml3l3k ya8amaktad3r. Mevcut fosil kaynakl3 enerji rezervlerinin gelecekte tükenecek olmas3, bu kaynaklar3 ithal eden bir ülke olan Türkiye yi artacak fiyatlardan ve teminindeki problemlerden dolay3 zora sokabilecektir. Dolay3s3yla enerji sektöründe ya8anan sorunlar gelecekte de devam edebilir. GSMH, hracat, thalat gibi makro ekonomik dei8kenlerde ilerleme gösteren Türkiye nin cari aç3k sorunu ile kar83 kar83ya olduu bilinmektedir. 2006 y3l3nda 28 milyar $ l3k tahmini toplam enerji ithalat3, 33 milyar $ l3k cari i8lemler aç33n3n %85 i ve yakla83k olarak 50 milyar $ l3k d38 ticaret aç33n3n yar3s3 kadard3r. Fiyat enflasyonuna neden olan, d38 ticaret ve cari aç33n büyük k3sm3n3 olu8turan enerji ithalat3n3n önüne geçilmesinde Türkiye nin üretebilecei en iyi çözümlerden birisi, enerji üretiminde yerli kaynaklar3n daha etkin kullan3lmas3na yönelik politikalar benimsemek ve bunlar3 h3zla uygulamaktan geçmektedir. Bu çal38man3n amac3; dünyada önemi giderek artan rüzgâr enerjisini Avrupa Birlii ülkelerinde rüzgâr enerjisine yap3lan te8vik ve yat3r3mlar3da göz önünde bulundurarak sahip olduu rüzgâr enerjisi potansiyelini kullanmayan Türkiye ye, ya8ad33 enerji sorununda öneriler sunmakt3r. 2

2. Ulusal ktisat Kongresi / 20 22 ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir -Türkiye 2. Yenilenebilir Enerji Kayna$%: Rüzgâr Enerjisi ve SWOT Analizi Enerji, ekonomik kalk3nman3n ve toplumsal geli8menin kayna3d3r. Buna göre dengeli ve ileri kalk3nmada enerji, insanlar3n refah3 ve ülke ekonomisinin geli8mesinde belirleyici unsur olmaktad3r. Enerji talebinin; her dönemde yeterince, verimli, güvenilir, ekonomik, devaml3 ve çevreye dost ko8ullarda salanmas3 temel hedefler aras3nda olmas3 gerekmektedir (At3lgan, 2000: 43). 1973 dünya petrol krizi, alternatif ve yenilenebilir enerji kaynaklar3na gösterilen ilginin artmas3na sebep olmu8tur. Dünya enerji ihtiyac3n3n önemli bir bölümünü kar83layan fosil yak3tlar3n k3s3tl3 kullan3m sürelerinin olmas3, enerjinin elde edilmesi s3ras3nda çevreye yap3lan tahribat ve gelecek nesillerin de enerji ihtiyac3 dikkate al3nd33nda, yenilenebilir enerji kaynaklar3n3n önemi daha iyi anla83lmaktad3r. Bu kaynaklar3n yayg3n ve geni8 ölçekli kullan3m3, teknolojik geli8melere ve potansiyeli belirleyecek ulusal ve uluslararas3 bilgi a3n3n olu8turulmas3na bal3d3r. lk etapta göz önünde bulundurulmas3 gereken yenilenebilir enerji kaynaklar3ndan birisi rüzgâr enerjisidir (Dündar, 2003: 433). Tablo 1: Enerji Üretim Sistemlerinin Çevresel Etkileri klim Dei8iklii Asit Yamuru Su Kirlilii Toprak Kirlilii Gürültü Radyasyon Petrol X X X X X - Kömür X X X X X X Doalgaz X X X - X - Nükleer - - X X - X Hidrolik X - X X - - Rüzgâr - - - - X - Güne8 - - - - - - Jeotermal - - X X - - Kaynak: Devlet Meteoroloji 8leri Genel Müdürlüü, 2003 Ülkeler enerji politikalar3n3 belirlerken kaynaklar3n çevreye olan etkilerinin yan3 s3ra göz önünde bulundurulmas3 gereken dier hususlar ise; enerji kayna3n3n d38a ba3ml3 olup olmamas3, kayna3n ömrü, yat3r3m ve üretim maliyetleridir. Tablo 2: Enerji Kaynaklar3n3n Kar83la8t3r3lmas3 D38a Ba3ml3 / Yerel Kalan Ömür* (Y3l) Yat3r3m Maliyeti** ($/kwh) Üretim Maliyeti** (cent/kwh) Petrol D38 40 45 1500 2000 6,0 Kömür Yerel/D38 200 250 1400 1600 2,5 3,0 Doalgaz D38 60 65 600 700 3,0 Nükleer D38 3000 4000 7,5 Hidrolik Yerel - 750 1200 0,5 2,0 Rüzgâr Yerel - 1000 1200 3,5 4,5 Güne8 Yerel - Yüksek 10,0 20,0 Jeotermal Yerel - 1500 2000 3,0 4,0 Kaynak: Devlet Meteoroloji 8leri Genel Müdürlüü, 2003 3

Türkiye nin At'l Enerji Kayna)': Rüzgâr Enerjisi Rüzgâr enerjisi üretim maliyetlerini dier enerji üretim yöntemleri ile dorudan kar83la8t3rmak yan3lt3c3 olmaktad3r. Çünkü nükleer ve fosil yak3tlar3n kullan3lmas3ndan dolay3 ortaya ç3kan toplumsal ve çevresel maliyetler hesaplamalara ilave edilmemektedir. 80.000,ekil 1: Küresel kümülâtif rüzgâr enerjisi kurulu güç kapasitesi 1995 2006 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 1995 4.800 1996 6.100 1997 7.600 1998 10.200 1999 13.600 2000 17.400 2001 23.900 2002 31.100 2003 39.431 2004 47.620 2005 59.091 2006 74.223 MW Kaynak: GWEC, 2007 Enerji arz güvenilirlii ve iklim dei8iklii konular3n3n daha s3k tart383lmaya ve dikkate al3nmaya ba8lamas3yla beraber rüzgâr enerjisi sektörü her geçen y3l rekor büyüme h3zlar3 yakalayarak geli8mesine devam etmektedir. Dünyada son on be8 y3lda ortalama yüzde 25 büyüme h3z3 göstermi8tir. Son iki y3ll3k büyüme h3zlar3 ise s3ras3yla yüzde 41 ve 32 seviyelerine ula8m38t3r. Sadece 2006 y3l3nda 13 milyar Euro yu a8an yat3r3m gerçekle8tirilmi8tir. Rüzgâr sanayisinin olduu ülkelerde 200 binden fazla insan bu sektörde istihdam edilmektedir. 1995 y3l3nda küresel rüzgâr enerjisi kurulu gücü 4 bin 800 megavat iken 2006 y3l3n3n sonuna gelindiinde bu rakam on dört kattan daha fazla artarak 74 bin 223 megavata ula8m38t3r. Avrupa, rüzgâr enerjisi kurulu gücünde en yüksek kapasiteye sahip olmakla beraber, Kuzey Amerika ve Asya ülkeleri de kurulu güçlerini h3zla artt3rmaktad3rlar (Malkoç, 2007: 45). 4

2. Ulusal ktisat Kongresi / 20 22 ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir -Türkiye 2.1. Rüzgâr Enerjisinin SWOT Analizi Tablo 3: Rüzgâr Enerjisinin SWOT Analizi S (Güçlü Yönler) 1. Temiz bir enerji kayna3d3r. 2. D38a ba3ml3 olmayan bir kaynakt3r 3. Çevreye zararl3 emisyonlara, atmosferik 3s3nmaya, asit yamurlar3na, doal bitki örtüsü ve insan sal33na olumsuz bir etkisi bulunmaz. 4. spatlanm38 bir emniyet kayd3na sahiptir. 5. Rüzgâr3n enerji içerii rüzgâr h3z3n3n küpü ile dei8ir. Rüzgâr3n h3z3 iki kat3na ç3kt33nda enerjisi 8 kat3na ç3kmaktad3r. 6. Doal bir kaynakt3r. 7. K3sa sürede devreye al3n3p, k3sa sürede sökülebilmektedir. 8. Rüzgâr tribünleri için yak3t maliyeti yoktur ve rüzgâr bedavad3r. O (F%rsatlar) 1. Rüzgâr enerjisi sektörü küresel piyasada dier yenilenebilir enerji kaynaklar3ndan çok daha h3zl3 büyümektedir. 1995 y3l3nda 4,800 MW olan dünya toplam kapasitesi 15 kattan daha fazla artarak 2006 sonunda 74,223 MW a ula8m38t3r. 2. Endüstrinin ba8ar3s3 büyük 8irketleri ve dier enerji sektörlerinden yat3r3mc3lar3 kendine çekmektedir. 3. Teknolojik geli8imi h3zl3d3r. 4. Döviz kazand3r3c3 bir kaynakt3r. 5. stihdam yaratabilme özelliine sahiptir. 6. Fiyat artma riski yoktur. 7. Toplumsal maliyetler göz önüne al3nd33nda devletin yapmas3 gereken sürekli bir mali destein olmad33 görülmektedir. W (Zay%f Yönler) 1. Rüzgâr enerjisinin en zay3f yönü dei8kenliidir. 2. Gürültüye neden olur. 3. Görsel ve estetik kirlilik yaratabilir. 4. Ku8 ölümlerine sebep olabilir. 5. 2 3 km lik alan içerisinde radyo ve TV al3c3lar3nda parazitlere neden olur. T (Tehditler) 1. Gerekli kredi ve teknolojiyi ülke d383ndan edinmeyi gerektirebilir. 2. Rüzgâr h3z3 ölçümlerinde yap3labilecek hatalar rüzgâr enerjisi potansiyelinin kullan3labilirliini etkileyebilir. 5

Türkiye nin At'l Enerji Kayna)': Rüzgâr Enerjisi SWOT Analizinden ç3kar3lan sonuçlar: Rüzgâr enerjisi dünya enerji sorunlar3n3n çözümünde alternatif ve en önemli çözüm yollar3ndan birisidir. Nihai ürünün en az maliyetle üretimini salayan, kesintisiz, güvenilir bir kaynak olan rüzgâr enerjisi dünya üzerindeki mevcut fosil yak3tlar3n çevreye olan olumsuz etkilerinin yan3nda tükenme olas3l3klar3n3n bulunmas3, ülkeleri d38a ba3ml3 olmamalar3 ad3na yenilenebilir enerji kaynaklar3ndan birisi olan rüzgâr enerjisine götürmektedir. Küresel piyasa geli8irken, rüzgâr gücü maliyeti çarp3c3 bir dü8ü8 ya8am38t3r. Modern bir rüzgâr türbini 20 y3l öncesi ile kar83la8t3r3l3nca y3ll3k bazda 180 kat daha fazla elektrii yar3 fiyat3na üretmektedir. Rüzgâr3 iyi olan yerlerde, rüzgâr enerjisi hem kömür hem de gaz yakmal3 santrallerle maliyet aç3s3ndan rekabet edebilir durumdad3r. Rüzgâr gücünün rekabet gücü fosil yak3t fiyat3ndaki son art38larla daha da büyümü8tür. Eer fosil yak3t ve nükleer üretimden kaynaklanan kirlenme ve sal3k etkileriyle balant3l3 olan d38sal maliyetler hesaba kat3l3rsa, rüzgâr gücü daha da ucuza ç3kmaktad3r. Rüzgâr enerjisi ayr3ca endüstrinin yaratt33 i8 imkânlar3 ile ekonomik fayda da salar. Geli8mekte olan dünyada, 8ebeke d383 rüzgâr gücü da3n3k yerle8imler için ekonomik f3rsatlar salamaktad3r (Küresel Rüzgâr Enerjisine Bak38, 2006: 3 4). Rüzgâr enerjisi, temiz enerji kaynaklar3ndand3r ve ya8ad33m3z çevre üzerinde olumlu etkileri gözlemlenmektedir. BTM Consult taraf3ndan geli8tirilen senaryolara göre de, 8ayet dünya genelinin elektrik ihtiyac3n3n %10 u 2025 y3l3na kadar rüzgâr enerjisinden salanabilirse, y3lda 1,41 Gton CO2 emisyonu azalt3labilecektir. Bu deere ula83labilmesi için baz3 kabuller yap3lm38 olup, bunlar 2002 y3l3 sonuna kadar 20,000 MW kümülativ tesis, 2012 y3l3na kadar büyüme ilk on y3lda her y3l %25 ve sonras3nda büyüme %20 ve %15 olduu takdirde, kümülativ kapasite 2028 y3l3nda 1,07 milyon MW a ula8abilecektir. Avrupa Birlii çal38malar3na göre ise, elektrik enerjisinin %10 l3k k3sm3 rüzgâr enerjisinden salanabildii takdirde, Avrupa k3tas3 170 milyon ton CO2 ve ayr3ca 2 milyon ton da kükürt ve azot oksitlerinin atmosfere at3lmas3ndan kurtulabilecektir. Bunun h3rsl3 fakat gerçekle8ebilecek bir hedef olduu ilgililerce belirtilmektedir (Sülün, 2007: 15). Uluslararas3 Enerji Ajans3 (IEA), günümüz enerji ihtiyac3n3n 2030 y3l3na kadar %60 artaca3n3 tahmin etmektedir. Fosil yak3t kaynaklar3n3n azalmas3 olas3l33 da göz önünde bulundurulunca enerji ihtiyaçlar3n3 ithal yöntemiyle kar83layan ülkelerin enerji arz güvenlii tehlikeye girebilecektir. Rüzgâr enerjisi; yerel, yak3t masraf3 olmayan bir kaynakt3r. klim dei8iklii dünyam3z3n kar83 kar83ya olduu en önemli sorunlardan bir dieridir. Ülkeler enerji ihtiyaçlar3n3 kar83lamak için rüzgâr enerjisine yapacaklar3 yat3r3mlar ile bu soruna kar83 önemli bir mücadele vereceklerdir. Rüzgâr enerjisi geli8mi8 bir teknolojidir. 1980 ile 2001 y3llar3 aras3nda salanan 2 teknolojik geli8meler sayesinde, her m için y3ll3k enerji üretiminde %5 lik bir art38 salanm38t3r. Rüzgâr enerjisi güvenilir bir kaynakt3r, meydana gelebilecek kazalar sadece kurulma ve bak3m i8leriyle ilgilidir. Rüzgâr enerjisinin olumlu etkilerinin yan3 s3ra birtak3m olumsuz yönleri de vard3r. Bunlar; gürültü, görsel ve estetik kirlilii, ku8 ölümleri, 2 3 km lik alan içerisinde radyo ve TV al3c3lar3nda parazitlere neden olmas3d3r. Ancak bu olumsuz etkileri geli8en teknoloji sayesinde son derece azalt3lm38 ya da ortadan kald3r3lm38 durumdad3r. 6

2. Ulusal ktisat Kongresi / 20 22 ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir -Türkiye Nükleer enerji ve fosil yak3t santrallerine göre daha fazla istihdam yaratan rüzgâr endüstrisi, 2020 y3l3nda dünya elektriinin %12 sinin rüzgârdan üretilmesi halinde o y3la kadar toplam 1,475,000,000 ki8iye i8 olana3 salayacakt3r (Greenpeace, 2002: 1). Rüzgâr türbini in8aat ve i8letme maliyetleri geli8en teknoloji ile birlikte önemli ölçüde azalm38t3r. Bu durum rüzgâr enerjisini, dier enerji üretim teknolojileri ile rekabet edebilir hale getirmektedir. Çal38man3n bu bölümünde yap3lan rüzgâr enerjisinin SWOT analizi sayesinde elde ettiimiz bulgular ve dünyadaki enerji rezervlerinin durumu göz önünde bulundurulduunda, rüzgâr enerjisinden yararlanman3n hem çevresel hem de kaynak varl33 aç3s3ndan önemli olduu anla83lmaktad3r. 3. Avrupa Birli$i Ülkelerinde Rüzgâr Enerjisine Verilen Tevikler Çevreye ve insan sal33na son derece olumsuz etkileri bulunan geleneksel enerji üretim yöntemleri, geçtiimiz as3r boyunca ülkeler taraf3ndan desteklenmi8tir. Yenilenebilir enerji kaynaklar3n3n önemi son y3llarda daha iyi anla83lm38 ve ülkeler bir dizi uygulama ile bu kaynaklar3 devreye sokma çal38mas3 içerisine girmi8lerdir. Yenilenebilir kaynaklar konusunda yasal ve balay3c3 ve hedeflerin tesisi çok önemlidir. Bu konuyu çok iyi kavrayan Avrupa Birlii, Yenilenebilir Kaynakl3 Enerji Yönergesi ni kabul etmi8 ve 2010 y3l3nda Yenilenebilir kaynak kullan3m oran3n3 %22,1 e ç3karm38 (bu oran rüzgâr için %12) ve bunu RES-E 2010 direktifi ile yay3nlam38t3r. Ancak bu hedeflere ula8abilmek için Avrupa Birlii nin de mevcut ve yeni olu8mu8, tam dengelendiini söylemenin zor olduu elektrik piyasas3nda baz3 politik düzenlemelere gitme zorunluluu ortaya ç3km38t3r. Bu zorunluluklar baz3 ülkeler taraf3ndan yasal düzenlemeler ile a83lm38 baz3lar3n da ise çal38malar sürmektedir. Almanya, spanya ve Danimarka bu uygulamalardan en ba8ar3l3s3 olan sabit fiyat tarifesini uygulam38lard3r. Bu konuda sabit fiyat yan3nda al3m garantileri getirilmi8tir. Bu piyasa 8artlar3nda oldukça zor bir uygulama Almanya da 1999 da ç3kar3lan Elektrik Besleme Yasas3 ile halledilmi8tir. ngiltere gibi ülkeler ise Ye8il Sertifika uygulamas3na gitmi8lerdir (Avrupa Rüzgâr Atlas3, 2005: 3). Bu direktif çerçevesinde iç pazar3n doru çal38mas3n3 ve dier topluluk politikalar3n3n hedeflerinin gerçekle8tirilmesini salamak amac3yla elektrik, doal gaz ve kömürün de dâhil olduu enerji ürünlerine topluluk baz3nda minimum vergiler düzenlenmi8tir. Direktifin on be8inci maddesi üye ülkelere belli enerji kullan3mlar3 ve türlerinin vergilerine k3smi veya toplam muafiyetler veya indirimler salanmas3na izin verir (Altunta8olu, 2006: 256). 7

Türkiye nin At'l Enerji Kayna)': Rüzgâr Enerjisi Tablo 4: Avrupa Birlii Ülkelerinin Yenilenebilir Enerji Kaynaklar3 Kullan3m Hedefleri Ülke 1997 (%) 2010 Hedefi (%) Almanya 4,5 12,5 Avusturya 70,0 78,1 Belçika 1,1 6,0 Danimarka 8,7 29,0 Finlandiya 24,7 31,5 Fransa 15,0 21,0 Hollanda 3,5 9,0 ngiltere 1,7 10,0 rlanda 3,6 13,2 spanya 19,9 29,4 sveç 49,1 60,0 talya 16,0 25,0 Luxembourg 2,1 5,7 Portekiz 38,5 39,0 Yunanistan 8,6 20,1 Ortalama 13,9 22,0 Kaynak: Durak ve Çalda, 2003: 6 Avrupa Birlii ülkeleri yenilenebilir enerji kaynaklar3n3n kullan3m3na yönelik hedeflerine ula8abilmek ve bu yönde yat3r3mlar3n3 artt3rabilmek için, üreticilere çe8itli te8vik ve destek politikalar3 uygulamakla beraber, kullan3c3lar için de vergi muafiyeti ve sübvansiyon gibi uygulamalarda bulunmaktad3rlar. Avrupa Birlii ülkeleri yenilenebilir enerji kaynaklar3na farkl3 te8vikler vermektedir. Bunlar; mali, vergi muafiyetleri ve üretim te8vikleridir. 1. Mali Te8vikler: Genel olarak yat3r3m te8vikleri ve hükümet destekli krediler olmak üzere ikiye ayr3l3r: Yat3r3m Te8vikleri: Devlet bu te8vik türünde %20 ile %40 aras3nda dei8en oranlarda toplam yat3r3m tutar3na katk3da bulunmaktad3r. Hükümet Destekli Kredi: Baz3 devletler veya uluslararas3 kurulu8larda, yat3r3mlar3n finanse edilmesi için normal ticari kredilerden daha cazip krediler vermektedir. Bu te8vik türünün en iyi uyguland33 ülkelerden birisi Almanya d3r. 2. Vergi Te8vikleri: Vergi muafiyetleri ve gümrük muafiyetleri olmak üzere iki ayr3 ba8l3kta incelenebilir: Vergi Muafiyetleri: Hollanda gibi baz3 ülkeler 1 5 y3l aras3nda santralden elde edilen gelirden kurumlar ve/veya gelir vergisi almamaktad3rlar. Gümrük Muafiyetleri: Rüzgâr türbini ihracat3nda önemli bir paya sahip olan Danimarka da uygulanmaktad3r. Devletler, rüzgâr türbini, solar paneli gibi ekipman ithalat ve ihracat3nda dü8ük oranda veya bütünü ile gümrük vergi muafiyeti getirmektedir. 8

2. Ulusal ktisat Kongresi / 20 22 ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir -Türkiye 3. Üretim Te8vikleri: Yenilenebilir portföy standard3, üretilen elektrie te8vik ve sabit tarife uygulamas3 olmak üzere üç ayr3 ba8l3k alt3nda incelenebilir: Yenilenebilir Portföy Standard3: Bu te8vik türünde elektrik da3t3m 8irketleri, da3t3m3n3 yapt3klar3 elektriin belli bir yüzdesini belirli bir zaman aral33nda yenilenebilir enerji kaynaklar3ndan kar83lamak zorundad3r. Üretilen Elektrie Te8vik: Yenilenebilir enerji kaynaklar3 ile üretilen elektriin birim fiyat3na verilen te8vik türüdür. Sabit Tarife Uygulamas3: Bu te8vik türünde ise üretilen elektrik için belli bir zaman aral33nda belli bir fiyat tarifesi uygulanmaktad3r. Yayg3n olarak kullan3lan bir te8vik türüdür. Direktifler çerçevesinde haz3rlanan Komisyon Raporu nda mevcut durum ve uygulanan enerji politikalar3yla ulusal hedeflerini gerçekle8tirme olas3l33na göre Avrupa Birlii ülkeleri üç ayr3 s3n3fa ayr3lm38t3r: Birinci Grup Ülkeler: Almanya, spanya, Danimarka ve Finlandiya olup, bu gruptaki ülkeler ulusal hedeflerine ula8mak üzeredirler. kinci Grup Ülkeler: Belçika, rlanda, Hollanda, sveç, ngiltere ve Fransa. Üçüncü Grup Ülkeler: Yunanistan, Portekiz (Altunta8olu, 2006: 253). Üç Avrupa Birlii ülkesinde; Almanya, Danimarka ve spanya, yenilenebilir enerji kaynaklar3ndan üretilen elektriin azami ücretlerle 8ebekelere girmesi için ulusal yasalar ç3kart3lmaktad3r. Bu ulusal yasalar ile Avrupa Birlii, bugün dünya piyasas3na en yeni teknolojileri sunan rüzgâr türbini üretim endüstrisinin ortaya ç3k383na 8ahit olmu8tur. Bu ayn3 zamanda asgari fiyat sisteminin üretimi sekteye urataca3 yönündeki dü8üncelerinde yanl38 olduunu kan3tlam38t3r. Çünkü bu üç ülkede rüzgâr enerjisi dönü8türücülerinin tan3t3m3 yasayla garanti edilen asgari fiyatlar üzerine kurulmu8tur. Bu tür piyasa kalk3nmas3n3 te8vik etmi8tir. Özellikle rüzgâr enerjisi sektöründe ve bu da sadece Almanya da 20,000 den fazla insana i8 imkân3 sunan ve ciddi ihracat f3rsatlar3 olan etkin bir endüstri ortaya ç3karm38t3r. Birle8ik ölçekli ekonomilerin ve rüzgâr enerjisi dönü8türücüsü üreticileri aras3ndaki küresel rekabet sonucunda reel kar83l3k bedellerinin yan3 s3ra üretim maliyetleri de 1991 y3l3ndan bu yana %50 oran3nda ba8ar3l3 8ekilde dü8ürülmü8tür. Teknolojik ilerleme sayesinde dünya piyasas3nda gittikçe büyüyen bir talep vard3r ve önümüzdeki on y3l içerisinde tek ba83na rüzgâr enerjisi dönü8türücülerine yönelik talep 100,000 MW 3n üzerine ç3kabilir. Bu geçmi8e ramen yenilenebilir enerji kaynaklar3n3n piyasaya giri8im endüstri politikas3 yönünden ta83d33 önem küçümsenmemelidir. Çünkü küresel iklim sorunlar3 aç3s3ndan bak3ld33nda, tüm dünyada gittikçe büyüyen bir talep olaca3n3 dü8ünmek yanl38 olmaz. Yenilenebilir enerji kaynaklar3n3n kullan3ld33 dier sektörler üzerindeki etkisi, rüzgâr enerjisi sektörü üzerinde yarataca3 etki ile benzer olacakt3r (Almanya Yenilenebilir Enerji Yasas3 Gerekçesi, 2004: 2). Birinci grup ülkelerden biri olan Almanya, hem yenilenebilir enerji kaynaklar3n3n ekonomik ve stratejik önemini kavrayan bir ülke hem de rüzgâr enerjisi kaynaklar3n3 en etkin kullanan ülke olmas3 ile önemli bir konuma sahiptir. Sahip olduu rüzgâr enerjisi kaynaklar3n3 etkin kullanan Almanya rüzgâr enerjisi projeleri sayesinde 20,000 den fazla ki8iye istihdam salam38 ve böylece yeni i8 alanlar3n3n olu8turulmas3n3 salam38t3r. Almanya kaynak kullan3m hedeflerinin artt3r3lmas3 için sabit fiyat tarifesi ile al3m garantileri getirmi8tir. Uygulanan bu politika zor bir politika olmakla beraber Almanya bu sorunu 1999 y3l3nda ç3kard33 Elektrik Besleme Yasas3 ile çözmü8tür. Almanya 2000 y3l3nda ç3kard33 Yenilenebilir Enerji Kaynaklar3na Öncelik Verilmesine Dair Kanun ile toplam elektrik içindeki yenilenebilir enerji kaynaklar3n3n pay3n3 2010 y3l3na kadar iki kat3na ç3karmay3 hedeflemi8 ve rüzgâr, güne8, hidroelektrik, jeotermal, biomass gibi yenilenebilir enerji kaynaklar3ndan elde edilecek elektriin asgari 9

Türkiye nin At'l Enerji Kayna)': Rüzgâr Enerjisi fiyat3n3, iletim ve da3t3m3n3 düzenlemi8tir. Bu kanunda rüzgâr santrallerinin te8vik nedenleri aç3klan3rken, rüzgâr türbinlerinin yeni bir teknoloji olduu ve bu konudaki te8vikin Almanya da rüzgâr türbini teknolojisinin geli8tirilmesine, bu alanda 20,000 ki8ilik ilave istihdam yarat3ld33na, imalat sektörüne ve ihracata önemli katk3lar yap3ld33na dikkat çekilmi8tir. Almanya bu tür te8vik uygulamalar3 ile 2010 y3l3na kadar tüm sera gazlar3 emisyonunu %20 oran3nda azaltmay3 hedeflemektedir. Birinci grup ülkelerden bir dieri olan Danimarka, yenilenebilir enerji tan3m3nda Rüzgâr Gülü Kanunu na göre, yenilenebilir enerji kaynaklar3 olarak rüzgâr3, güne8i, dalgay3, hidro ve biomass 3 kabul etmektedir. Özellikle rüzgâr türbini üretim piyasas3na hâkim olan Danimarkal3 türbin üreticileri, dünya türbin üretiminin %60 3n3 gerçekle8tirmektedir. Danimarka da uygulanan Rüzgâr Gülü kanunuyla, rüzgâr türbini ihraç kolayl3klar3 ve baz3 vergi ve gümrük muafiyetleri salanmaktad3r. Danimarka 2005 y3l3na kadar tüketilen enerjinin %10 luk k3sm3n3n yenilenebilir enerji kaynaklar3ndan kar83lanaca3n3 planlad33ndan her y3l 100 MW l3k bir kapasite art3r3m3 yapmaktad3r. Danimarka Enerji Ajans3 1995 1999 y3llar3 aras3nda yenilenebilir enerji kaynaklar3 için 36 milyon Euro luk yat3r3m sübvansesi ay3rm38t3r. Rüzgâr enerjisi projeleri için ise, 5,76 Euro cent/kwh tutar3nda standart tarife uygulanmaktad3r (Durak ve Çalda, 2002: 450). Danimarka, elektrik enerjisi ihtiyac3n3n yakla83k %20 sini rüzgâr enerjisi dönü8üm sistemlerinden elde etmekte olup 2030 y3l3nda bu oran3 %50 seviyelerine ç3karmay3 amaçlamaktad3r (Atl3han, 2006: 6). Danimarka, yenilenebilir enerji kaynaklar3 için oldukça özel bir uygulama olan ye8il sertifika sistemini uygulamaktad3r. Yenilenebilir enerji yat3r3mlar3nda %30 a kadar devlet yard3m3 yapan ve bu amaçla 1998 y3l3nda 22 milyon Euro sübvanse veren Finlandiya, 1995 1998 y3llar3 aras3nda yenilenebilir enerji kaynaklar3 için 18 milyon Euro luk Ar-Ge harcamas3 yapm38t3r. Son 20 y3lda 8ebekeye elektrik verme kanunlar3 Almanya, Danimarka, talya ve spanya da ba8ar3yla uygulanmaktad3r. Devlet, garantisi verdii fiyattan elektrii çift tarafl3 sayaçlarla almaktad3r. En ba8ar3l3 örnek olan Almanya da rüzgâr enerjisi 0,09 Euro kwh/s tan elektrik al3nmaktad3r (TEMA Enerji Raporu, 2007: 4). kinci grup ülkelerden sveç, rüzgâr ve küçük hidroelektrik santrallerde üretilen elektrie 1,54 cent/kwh sübvansiyon vermektedir. Ayr3ca rüzgâr enerjisi yat3r3mlar3na %15 yat3r3m hibesi ile rüzgâr enerjisi kullan3c3lar3na kwh saat ba83na 2,77 cent çevre iskontosu uygulamaktad3r. kinci grup ülkelerden biri olan Fransa da yay3nlanan Eole 2005 program3 çerçevesinde, rüzgâr enerjisi kurulu gücü 2010 hedefi 10,000 MW olarak planlanmaktad3r. Kurulu gücü 12 MW 3 geçmeyen santrallerin i8letildii ilk 5 y3l elektrik sat38 fiyat3 8,38 cent/kwh olarak belirlenmi8tir. Fransa da rüzgâr enerjisinden elde edilen elektriin sat38 fiyat3 ise ortalama 6 cent/kwh d3r. Belçika da bütün yenilenebilir enerji kaynaklar3nda %15 e kadar devlet yard3m3 yap3lmakta ve buna ek olarak rüzgâr enerjisi projeleri için 7,68 cent/kwh tarife uygulanmaktad3r. Üçüncü grup ülkelerden Yunanistan da ise devlet rüzgâr santrallerinin yat3r3m tutarlar3na %30 a kadar sübvanse vermektedir. Ayr3ca rüzgâr enerjisi projeleri için 6,10 cent/kwh tarife uygulanmaktad3r. Ye8il sertifika sistemi 8u an be8 Avrupa Birlii ülkesi olan rlanda, Fransa, talya, Hollanda ve Danimarka da uygulanmakta olup, yenilenebilir elektrik enerjisinin geleneksel elektrik piyasas3 fiyatlar3 ile sat3lmas3 anlam3na gelmektedir. Ye8il elektrik enerjisi üretilmesinden doal ilave maliyetin finanse edilebilmesi ve istenilen ye8il elektriin üretilmesinin salanmas3 için tüm tüketicilerin ya da baz3 ülkelerde üreticilerin sabit bir yüzde ya da kotaya göre toplam elektrik enerjisi tüketimlerinin veya üretimlerinin belli bir 10

2. Ulusal ktisat Kongresi / 20 22 ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir -Türkiye miktar3 için ye8il sertifika almalar3 gerekmektedir (http://www.ruzgarenerjisibirligi.org.tr/yayinlar-wind-avrupa.htm, Eri8im Tarihi: 10.11.2007). Artan teknolojik geli8meler sayesinde, yenilenebilir enerji kaynaklar3 aras3nda en rekabet edebilir durumda olan rüzgâr enerjisi, özellikle Danimarka, Almanya ve son y3llarda spanya da uygulanan te8vik politikalar3 ile h3zl3 bir geli8im göstermi8tir. Tablo 4: Avrupa Birlii Ülkelerinde Kurulu Rüzgâr Enerjisi Gücü S3ra Ülke 2004 (MW) 2005 (MW) 2006 (MW) 1 Almanya 16,629 18,428 20,621 2 spanya 8,263 10,028 11,615 3 ABD 6,740 9,149 11,603 4 Hindistan 2,985 4,43 6,27 5 Danimarka 3,118 3,132 3,136 6 talya 1,265 1,718 2,123 7 ngiltere 1,332 1,963 8 Portekiz 522 1,022 1,716 9 Fransa 390 757 1,567 10 Hollanda 1,078 1,219 1,56 11 Yunanistan 473 573 746 12 sveç 510 572 13 Norveç 160 267 314 14 Türkiye 21 21 51 Kaynak: Sülün, 2007: 18 ve Ertürk, 2005: 9 Avrupa Birlii ülkeleri aras3nda Almanya ve spanya rüzgâr enerjisinde kurulu güç kapasitesi olarak liderliklerini korumaktad3rlar. Fransa ve Portekiz gibi ülkeler ise en yüksek büyüme h3z3na sahip ülkelerdir. Avrupa Birlii ülkeleri enerji ihtiyaçlar3n3n %50 sini d38ar3dan kar83lamaktad3r. Bu d38a ba3ml3l33n 2010 y3l3nda %70 olmas3 beklenmektedir. Bu durumda yenilenebilir kaynaklar3n3n, dolay3s3yla da rüzgâr enerjisinin önemi artmaktad3r. Avrupa Birlii nin yenilenebilir enerjiler için belirledii hedefler rüzgâr enerjisinin Avrupa Birlii enerji sistemindeki pay3n3n hiç de az3msanmayacak ölçüde olduunu gösteriyor. Avrupa Rüzgâr Enerjisi Birlii (EWEA), Uluslararas3 Enerji Ajans3 (IEA) ve Avrupa Komisyonunun (EC) taraf3ndan her y3l düzenli olarak haz3rlanan hedeflere bak3ld33nda ç3tan3n devaml3 yükseldii görülmektedir. EWEA n3n her y3l revize ettii senaryosunda 2010 y3l3nda 75 GW, 2020 y3l3nda 180 GW ve 2030 y3l3nda 300 GW kurulu rüzgâr gücüne ula8acakt3r. Avrupa da bugün yakla83k olarak 47.000 türbinle 83 milyar kwh elektrik enerjisi üretilmektedir. Üretilen bu miktar Avrupa n3n yakla83k %3 elektrik tüketimini kar83lamaktad3r. Günümüzdeki geli8meler dorultusunda 2030 y3l3nda 90,000 türbinle yakla83k 1 trilyon kwh enerji üretimi salanarak Avrupa da tüketilen elektriin %23 ünü rüzgâr santralleri ile kar83lanmas3 öngörülmektedir. Avrupa n3n bu hedeflerine ula8abilmesi hiçte zor deildir. Bugün Danimarka n3n tükettii elektriin %20 sini rüzgâr santrallerinden salanmaktad3r. Almanya da ise Schieswig-Holstein eyaletin %30 elektrii rüzgârdan salanmaktad3r (http://www.melikedemir.com/rekd.htm, Eri8im Tarihi: 05.12.2007). 11

Türkiye nin At'l Enerji Kayna)': Rüzgâr Enerjisi Avrupa Birlii ülkeleri, 2010 y3l3na dair ürettikleri enerjinin ortalama %22 sini yenilenebilir enerji kaynaklar3ndan salayacaklar3n3 taahhüt ederek en büyük te8viki bir anlamda vermi8 ve yenilenebilir enerji kaynaklar3na verdikleri önemi ortaya koymu8lard3r. Bütün bu bilgilerden ortaya ç3kan tek bir gerçek vard3r; Avrupa Birlii, yenilenebilir enerji kaynaklar3n3n kullan3m3 için büyük bir gayret göstermekte ve bu yönde te8vikler vermektedir. 4. Türkiye nin Rüzgâr Enerjisi Potansiyeli De$erlendirmesi ve Öneriler Genel olarak bak3ld33nda, Türkiye nin ulusal bir enerji politikas3ndan söz edilemez ve bu sektörde önemli sorunlar ya8anmaktad3r. Öncelikle Türkiye de enerji talebindeki art38 bugüne kadar isabetli olarak öngörülememi8 ve üretim planlamas3 yap3lamam38t3r. Enerji yat3r3mlar3nda ya8anan istikrars3zl3k nedeniyle baz3 dönemlerde a83r3 at3l kapasite baz3 dönemlerde ise ciddi enerji aç3klar3 ile kar83 kar83ya kal3nmaktad3r. Üretimin talebi kar83lamad33 enerji türleri ithalat yoluyla salanmaktad3r. D38ardan ithal edilen kaynaklar içinde en büyük pay3 petrol ve doal gaz almaktad3r. Türkiye nin enerji üretiminde d38 kaynaklara ba3ml3l33, özellikle yüksek fiyatl3 doal gaz al3m anla8malar3 ile artm38t3r. Doal gaz çevrim santrallerinde yüksek maliyetle enerji üretilmekte ve bu enerji tüketicilerin taraf3nda yüksek fiyatta sat3n al3nmaktad3r. Sonuç olarak Türkiye, dier geli8mi8 ülkelerden çok daha yüksek fiyatlarda enerji tüketmektedir (Maç, 2006: 4). EE-DM i8birlii ile ortak proje olarak haz3rlanan Türkiye rüzgâr atlas3, rüzgâr enerji kayna3n3n deerlendirilmesinde ön referans3 olu8turmaktad3r. Ülkemiz rüzgâr enerjisi teknik potansiyeli aç3s3ndan Avrupa da birinci s3radad3r. Öncelik verilerek desteklendii takdirde rüzgâr türbinleri ülkemizde yerel olarak imal edilebilecek, yerli i8 imkânlar3 ve ekonomik bir potansiyel yaratacakt3r (Akgün, 2006: 38). Türkiye nin teknik rüzgâr enerjisi potansiyeli 83,000 MW d3r. Bu potansiyel teorik olarak Türkiye nin elektrik ihtiyac3n3n tamam3n3 kar83layabilecek yeterlilikte olmakla birlikte, bir an önce kullan3lmas3 gereken önemli bir deer olduunu da göstermektedir. Rüzgâr potansiyeli bak3m3ndan zengin olan bölgelerimiz Ege, Marmara ve Dou Akdeniz k3y3lar3d3r. Elektrik 8leri Etüd daresi taraf3ndan haz3rlanan Türkiye Rüzgâr Atlas3 na göre yerle8im alanlar3 d383nda 50m yükseklikteki rüzgâr h3zlar3, Marmara, Bat3 Karadeniz, Dou Karadeniz k3y3lar3nda 6,0 7,0 m/sn, iç kesimlerde ise 5,5 6,5 m/sn civar3nda, Bat3 Akdeniz k3y3lar3nda 5,0 6,0 m/sn iç kesimlerde 4,5 5,5 m/sn, Kuzey-Bat3 Ege de ise k3y3larda 7,0 8,5 m/sn, iç kesimlerde ise 6,5 7,0 m/sn dir. ABD nin uzay çal38malar3 ile saptad33 meteorolojik veriler, Türkiye nin rüzgâr enerjisi bak3m3ndan zengin olduunu göstermektedir. Türkiye nin bulunduu corafi yöreye bal3 olarak kom8u ülkelerde ve bölge ülkelerinde yap3lm38 ölçüm verileri de bu bulguyu desteklemektedir (Sekizinci Be8 Y3ll3k Kalk3nma Plan3, 2001: 4 33). Türkiye de 2004 y3l3 verilerine göre 20,6 MW olan ve tahmin edilen ekonomik potansiyelin sadece %0,21 ine kar83l3k gelen kurulu rüzgâr gücü, lisans alm38 projeler bitirildiinde %14,28 e ula8acak ve bugünkü toplam elektrik üretiminin %3,3 ü rüzgârdan salanabilecektir (Güler, 2005: 214). Bu çal38mada; rüzgâr enerjisini dier yenilenebilir enerji kaynaklar3ndan ay3ran özellikleri SWOT analizi yard3m3yla ortaya konmu8, elde edilen bilgiler ve Avrupa Birlii ülkelerinin rüzgâr enerjisinin kullan3m3 için verdikleri te8vikler incelenerek Türkiye nin sahip olduu rüzgâr enerjisi potansiyelini kullanmas3 gereklilii savunulmu8tur. Çal38man3n ortaya koyduu bulgular 8u 8ekilde özetlenebilir: Türkiye, sahip olduu rüzgâr enerjisi potansiyelini verimli kullanabilmesi için uzun vadeli hedefler koymal3, rüzgâr enerjisi kapasite art3r3m3na yönelik sal3kl3 planlar yapmal3d3r. Ancak olu8turulan hedefler mutlaka tutarl3 ve gerçekçi olmal3d3r. 12

2. Ulusal ktisat Kongresi / 20 22 ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir -Türkiye Artan nüfus, 8ehirle8me çabalar3 ve geli8en sanayinin enerji gereksinimi Türkiye yi enerji darboaz3na itmektedir. Bunun sonucu olarak da enerji üretimi ile tüketimi aras3nda aç3k h3zla büyümektedir. Türkiye enerji gereksinimini salad33 birincil enerji kaynaklar3n3n tükenme olas3l33n3 da göz önünde bulundurarak rüzgâr enerjisine yönelik kullan3m3 özendirmeli ve özel sektör bu alanda te8vik edilmelidir. Türkiye, rüzgâr enerjisi endüstrisinin salam bir alt yap3 ile ülkede kurulabilmesi için özel sektörün bu alanda rekabet edebilmesini salamal3d3r. Rüzgâr enerjisi, 8ebekeye bal3 sistemlerde yüksek verim ve elektrik enerjisine sahip bir enerji türüdür. Türkiye de kurulu olan rüzgâr enerjisi gücü, dünya ve Avrupa Birlii ülkelerindeki kurulu gücün çok alt3ndad3r. Türkiye sahip olduu potansiyeli en verimli 8ekilde deerlendirmeli, bunun için de somut ad3mlar atmal3d3r. Avrupa Birlii nin üye ülkelere vermi8 olduu te8vikler dorultusunda Türkiye de de; devlet gerekli yat3r3m te8vikinde bulunarak üreticilerin önünü açmal3, vergi muafiyeti uygulamas3 ile belli oranlarda vergi indirimi yap3lmal3 veya ba8lang3çta vergi al3m3 durdurulmal3, üretilen enerji art3r3m3n3 te8vik amac3yla üretilen enerjinin birim fiyat3nda indirim yoluna gidilmelidir. Türkiye sahip olduu rüzgâr enerjisi kaynaklar3n3 özellikle elektrik enerjisi üretiminde kullan3m3n3 özendirecek 8ekilde te8vikler vermelidir. Bunun en etkili yöntemlerinden biri üretilecek elektrie özendirici bir fiyat garantisi vermek olabilir. Birincil enerji kaynaklar3na yönelik var olan te8vik ve sübvansiyonlar kald3r3lmal3, böylece yenilenebilir enerji kaynaklar3n3n kullan3m3 özendirilmelidir. Enerji üretim sistemleri aras3nda yat3r3m karar3 al3nd33nda sadece yat3r3m ve üretim maliyetleri göz önünde bulundurulmamal3, mutlaka toplumsal maliyetlerde hesaba kat3lmal3d3r. Üniversiteler, özel sektör ve sanayi i8birlii salanarak yenilenebilir enerji kaynaklar3na yönelik Ar-Ge çal38malar3 yap3lmal3d3r. Ayr3ca kurulacak olan bu i8birlii sayesinde toplumun her kesimine rüzgâr enerjisinin önemini ve ülkeye salayabilecei getirileri aç3kça anlatacak projeler yap3lmal3d3r. Türkiye, rüzgâr enerjisi endüstrisinin salam bir alt yap3 ile ülkede kurulabilmesi için özel sektörün bu alanda rekabet edebilmesini salamal3d3r. Ayr3ca fosil yak3t kullan3m3 sonucu, ba8ta karbondioksit olmak üzere sera gazlar3n3n atmosfere sal3n3mlar3 artmas3, dünyay3 çok ciddi bir sorun olan küresel 3s3nmayla kar83 kar83ya b3rakm38t3r. Küresel 3s3nmayla beraber dünya enerji sorunun daha da önemli hale gelecei dü8ünülürse hem küresel 3s3nmayla mücadelede hem de enerji sorunun çözümünde en etkin yollardan birisi ku8kusuz yenilenebilir enerji kaynaklar3n3n, enerji üretimi pay3ndaki oran3n3n artmas3nda yatmaktad3r. Yenilenebilir enerji kaynaklar3na yap3lacak her yat3r3m gelecee yat3r3m yapmak demektir. Türkiye de enerji sektörü, finansman ve teknoloji alanlar3nda zaten var olan ba3ml3l3k ili8kileri ile birlikte, yeni düzenlemelerle, niteliksel bir dönü8üm geçirerek, dorudan çok uluslu sermayeye tümüyle ba3ml3 hale gelme durumu ile kar83 kar83yad3r. Yap-8let-Devret, Yap-8let gibi finansman modelleri ve i8letme hakk3 devirleriyle yap3lan özelle8tirmeler ile tahkim yasas3yla, bir kamu hizmeti olan enerji alan3 yarg3n3n denetimi d383na ç3kar3lmakta, çok uluslu sermayenin insaf3na terk edilmektedir. Dünya Bankas3 n3n dayatt33 yap3sal uyum düzenlemeleri, bölgedeki enerji kaynaklar3na yak3nl3k, AB ile ili8kiler, enerji sektöründe uluslararas3 unsurlar3n a3rl33n3 artt3r3rken, bu d38 faktörler kar83s3nda ülkenin ve ülke insan3n3n ihtiyaçlar3n3 öne ç3karan politika ve programlar daha da önem kazanmaktad3r (TMMOB Enerji Raporu, 2006: 5). 13

Türkiye nin At'l Enerji Kayna)': Rüzgâr Enerjisi Ülkelerin gelecek birkaç on y3l içerisinde alacaklar3 kararlar dünyan3n çevresel ve ekonomik durumunu belirleyecektir. Geli8mi8 ülkeler enerji stratejisini gözden geçirmeli, geli8mekte olan ülkeler ise geçmi8ten ders alarak kendi ekonomilerini sürdürülebilir enerji arz3 ile güçlü bir temele dayand3rmal3d3rlar. Unutulmamal3d3r ki; kendi ulusal kaynaklar3n3 en iyi 8ekilde kullanabilen ülkeler gelecekte küresel ekonomide söz sahibi olacaklard3r. Türkiye nin sürdürülebilir bir kalk3nma salayabilmesi için, enerjide d38a ba3ml3 kalmamal3, teknolojisi geli8mi8, istihdam yaratma potansiyeline sahip, ucuz, güvenli ve sürdürülebilir enerji salayabilecei rüzgâr enerjisine gerekli yat3r3mlar3 ve te8vikleri yapmal3d3r. KAYNAKÇA Avrupa Rüzgâr Atlas% ; Eri8im Tarihi: 01.11.2007, http://www.ruzgarenerjisibirligi.org.tr/yayinlar/bilimsel/tureb/abderuzgar-enj- Kaynak-Potansiyeli.pdf AKALIN, Atilla; Dünya da Rüzgâr Enerjisi Kaynak Potansiyeli, Eri8im Tarihi: 01.11.2007, http://www.ruzgarenerjisibirligi.org.tr/yayinlar/bilimsel/tureb/ruz- Enj-PotansiyeliveKullanimHedefleri.pdf AKGÜN, Nezihe (2006); Rüzgâr Enerjisi, Devlet Meteoroloji 8leri Genel Müdürlüü, ss.36 38 AKGÜN, Nezihe; Rüzgâr Enerjisi Hakk%nda Rehber, Eri8im Tarihi: 02.11.2007, http://www.alternaturk.org/ruzgarenerjisihakkindarehber.php ALTA,, H.smail (1998); Yenilenebilir Enerji Kaynaklar% ve Türkiye deki Potansiyel, Karadeniz Teknik Üniversitesi Elektrik-Elektronik Mühendislii Bölümü, Say3 45 ss.58 63 ALTUNTA,OLU, Zerrin Taç (2006); Yenilenebilir Enerji Avrupa Birli$i ve Türkiye Müktesebat%, Elektrik Mühendisleri Odas3, ss.249 261 ATILGAN, brahim (2000); Türkiye nin Enerji Potansiyeline Bak%, Gazi Üniversitesi Müh. Mim. Fakültesi Dergisi, Cilt 15 No 1 ss.31 47, Ankara BAKIR, N.Nadi; AB Perspektifinden Türkiye nin Elektrik Üretim Politikalar%na Bak%,Eri8im Tarihi:03.11.2007, http://www.alternaturk.org/ruzgarenerjisihakkindarehber.php BAYRAKÇI, H.Cenk ve DELKANLI, Kamil (2007); Türkiye de Rüzgâr Enerjisi ve Potansiyel Belirleme Çal%malar%, Eri8im Tarihi: 01.11.2007, http://www.alternaturk.org/ruzgarenerjisihakkindarehber.php ÇOLAK, lhami ve dierleri; Alternatif Enerji Kaynaklar%n%n Kullan%m%, Eri8im Tarihi: 02.11.2007, http://w3.gazi.edu.tr/~icolak/folders/b-05.pdf DPT (2001); Elektrik Enerjisi Özel Mhtisas Komisyonu Raporu, Sekizinci Be8 Y3ll3k Kalk3nma Plan3, Ankara DPT (2006); Genel Enerji Özel Mhtisas Komisyonu Raporu, IX. Kalk3nma Plan3, Ankara DURAK, Murat ve ÇALDA, Bar38 (2003); Avrupa Ülkelerinde Rüzgâr Enerjisi Yat%r%mlar%na Verilen Tevikler ve Türkiye Mçin Öneriler, Eri8im Tarihi: 01.11.2007, http://www.atmosfer.itu.edu.tr/atmos2003/bildiriler/448.pdf DÜNDAR, Cihan (2003); Rüzgâr Enerjisi ve Türkiye Rüzgâr Atlas%, Devlet Meteoroloji 8leri Genel Müdürlüü, ss.431 439 Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi (2006); Türkiye 10. Enerji Kongresi Sonuç Bildirgesi, stanbul ERTÜRK, Ercan; Rüzgâr Enerjisi, Eri8im Tarihi: 02.11.2007, http://web.gyte.edu.tr/enerji/ruzgarenerji/wind_yildiz.pdf Federal Almanya Yenilenebilir Enerjiler Yasas% Gerekçesi (2004), Eri8im Tarihi: 01.11.2007, http://www.albiyobir.org.tr/files/byakit/eeg_gerekcesi.pdf FDAN, Abdulvahit (2006); Türkiye de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme Mlikisi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi ktisat Teorisi Bilim Dal3, Master Tezi, Ankara 14

2. Ulusal ktisat Kongresi / 20 22 ubat 2008 / DEÜ BF ktisat Bölümü / zmir -Türkiye GÖLTA,, Cengiz (2003); Yenilenebilir Enerji Kaynaklar%m%z%n Ülkemiz Enerji Politikalar%nda Yeri ve Önemi, EMO Yönetim Kurulu Ba8kan3, zmir Greenpeace Akdeniz Ofisi (2002); Dünya n%n En H%zl% Büyüyen Enerji Kayna$% Rüzgâr Enerjisi Greenpeace ve GWEC (2006); Küresel Rüzgâr Enerjisine Bak% GÜLER, Önder (2005); Dünya da ve Türkiye de Rüzgâr Enerjisi, stanbul Teknik Üniversitesi Enerji Enstitüsü, ss.209 215 HAKTANIR, Doan (2002); Rüzgâr Enerjisi Gelece$in Enerji Kayna$% Olabilir Mi?, Lefko8a 2020 Sempozyumu LTB-YDÜ s36, Lefko8a TÜ Görü8ü (2007); Türkiye de Enerji ve Gelece$i, stanbul Teknik Üniversitesi, stanbul KARAGÖL, Erdal ve dierleri (2007); Türkiye de Ekonomik Büyüme ile Elektrik Tüketimi Mlikisi: S%n%r Testi Yakla%m%, Dou8 Üniversitesi Dergisi, Say3 8 1 ss.72 80 MAÇ, Nazl3 (2006); Türkiye de Enerji Sektörü, Konya Ticaret Odas3 Etüd-Ara8t3rma Servisi Ara8t3rma Raporu, Say3 42/39 MALKOÇ, Yüksel (2007); Türkiye Elektrik Enerjisi Mhtiyac%n%n Kar%lanmas%nda Rüzgâr Enerjisinin Yeri, EE daresi Genel Müdürlüü, Say3 3 ss.45 50 ÖZERDEM, Bar38 (2003); Türkiye de Rüzgâr Enerjisi Uygulamalar%n%n Geliimi ve Gelece$i, zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Makine Mühendislii Bölümü, Makine Mühendisleri Odas3, zmir ÖZGENER, Önder (2002); Türkiye de ve Dünya da Rüzgâr Enerjisi Kullan%m%, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi, Cilt 4 Say3 3 ss.159 173 PAMR, A.Necdet (2003); Dünya da ve Türkiye de Enerji, Türkiye nin Enerji Kaynaklar% ve Enerji Politikalar%, Eri8im Tarihi: 01.11.2007, http://www.metalurji.org.tr/dergi/dergi134/d134_73100.pdf PAMR, A.Necdet (2007); Enerji Arz ve Güvenli$i, Stratejik Analiz, ss.14 24 SATMAN, Abdurrahman (2007); Türkiye de Enerji ve Gelece$i, TÜ Enerji Enstitüsü&PDGMB, Ankara SELC, Tülay ve dierleri; Enerji Kullan%m%n%n Çevresel Etkileri ve Sürdürülebilir Gelime Aç%s%ndan De$erlendirilmesi, Eri8im Tarihi: 03.11.2007, http://www.emo.org.tr/resimler/ekler/f096d0e005a8c79_ek.pdf SÜLÜN, Mehmet (2007); Rüzgâr Enerjisi, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendislii Bölümü, Bitirme Projesi, zmir TEA, (2005); Yenilenebilir Kaynaklardan De$iken Üretim Yapan Santrallerin Elektrik Üretim-Mletim Sistemine Teknik ve Ekonomik Etkileri ve AB Uygulamalar%, Ankara TEMA (2007); Do$a Dostu Enerji Kullan%m% Mçin Yeni F%rsatlar, TEMA Vakf3 Raporu, stanbul TMMOB (2006); Enerji Raporu, Ankara TÜBTAK (2003); Enerji ve Do$al Kaynaklar Paneli Raporu, Vizyon 2023 Teknoloji Öngörü Projesi, Ankara TÜREB (2007); Rüzgâr Enerjisi Sektör Raporu, Ankara UUZ, Seyfullah (2005); Rüzgâr Enerjisi ile Elektrik Üretimi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Elektrik Elektronik Mühendislii Yüksek Lisans Tezi, Ankara UYAR, T.S3dk3 (1999); Türkiye Enerji Sektöründe Karar Verme ve Rüzgâr Enerjisinin Entegrasyonu, Kocaeli Üniversitesi Teknik Eitim Fakültesi Yeni ve Yenilenebilir Enerji Kaynak ve Teknolojileri Ara8t3rma Birimi, Kocaeli YALKI, Hasan (2007); Türkiye deki Güne ve Rüzgâr Enerjisi Potansiyelinin Mncelenmesi ve Bu Enerjilerden Faydalan%lmas%, Y3ld3z Teknik Üniversitesi Makine Mühendislii Bölümü, stanbul Yerli, Yenilenebilir ve Nükleer Enerji, Türkiye nin Enerji Gelece$i, Eri8im Tarihi: 02.11.2007, http://yunus.hacettepe.edu.tr/~aydinalp/teaching/cev502/cengel_presentation _Energ 15

Türkiye nin At'l Enerji Kayna)': Rüzgâr Enerjisi YILMAZ, Levent; Yenilenebilir Enerji Kaynaklar% Aç%s%ndan Rüzgâr Enerjisinin Türkiye deki Kapasitesi, Eri8im Tarihi: 03.11.2007, http://www.emo.org.tr/resimler/ekler/3019767b1b23f82_ek.pdf 16