Orta Anadolu da Son Yıllarda Yaşamış İnsan Femurlarının Antropometrik Analizi ve Kalkolitik Çağda Yaşayanların Femurları İle Karşılaştırılması

Orta Anadolu da Son Yıllarda Yaşamış İnsan Femurlarının Antropometrik Analizi ve Kalkolitik Çağda Yaşayanların Femurları İle Karşılaştırılması Taner ZİYLAN, Nurullah YÜCEL, Khalil MURSHİD, İ. İlknur UYSAL

Vücudumuzun en kuvvetli, en uzun ve en kalın kemiği olan femur ; yürüme, koşma, ayakta dik durma ve vücut ağırlığını taşımada çok önemli rol oynar. Femur kemiğinin antropometrik ölçümleri toplumların yaşam şartlarına, beslenmesine, genetik yapısına, ırk özelliğine, iklim ve coğrafik faktörlerin etkilerine göre farklılık gösterir.

Orta Anadolu da son yıllarda yaşamış insan femurlarının sol-sağ arasında farklılığın bulunup bulunmadığı ve Prof.Dr. Muzaffer ŞENYÜREK in çalışmasındaki Şeyh höyük ve Prof.Dr. Eşref DENİZ in çalışmasındaki Acem höyük insan iskeletlerinin femur kemikleri ile Orta Anadolu da yaşamış insan femur kemiklerinin antropometrik analizlerinin karşılaştırılması amaçlandı.

Çalışmamızda 73 adet (sol 36, sağ 37) erişkin insan femur kemiklerinin S.Ü. Tıp Fakültesi Anatomi laboratuarlarında antropometrik analizleri yapıldı. Cinsiyet ve yaş ayrımı yapılamadı. Orta Anadolu bölgesine ait 73 ve Şeyh höyük kazılarına ait 7 adet femurun 12 ölçüm verileri SPSS for windows 10.0 paket programına aktarıldı. Tanımlayıcı istatistiksel olarak ortalama standart sapma değerleri hesaplandı. Ortalamaların karşılaştırılmasında varyasyonların homojen olup olmadığı dikkate alınarak Student-t testi kullanıldı. Anlamlılık seviyesi p=0.05 olarak kabul edildi. Pearson koralasyon testi ile değerlendirildi. Bu testler ile lateralizasyon (sol-sağ) karşılaştırılmaları yapıldı ve paremetreler arasındaki korelasyona bakılarak tablolar düzenlendi

Caput femoris vertikal çap Kollodiafizer açı Collum femoris vertikal çap

Proksimal maksimum genişlik Diafiz orta nokta çevresi Pozisyon uzunluğu Distal maksimum genişlik

Caput femoris sagittal çap Collum femoris sagittal çap Maksimum uzunluk

Diafiz orta nokta genişliği Diafiz orta nokta antero posterior çap

Femur kemiği ölçümlerinin lateralizasyon dağılımı ve istatistiksel analizi Sol femur Sağ femur ortalama ± ss ortalama ± ss p t Maksimum uzunluk 428.44 ± 24.95 416.80 ± 68.69 0.342 0.957 Pozisyon uzunluğu 405.44 ± 22.90 402.67 ± 28.11 0.647 0.461 Kollodiafizer Açı 128.77 ± 4.74 127.64 ± 3.31 0.242 1.181 Proksimal maksimum genişlik 90.19 ± 7.04 90.29 ± 7.66 0.953 0.060 Caput femoris vertikal çap 43.47 ± 3.28 45.24 ± 4.03 0.044 2.055 Caput femoris sagittal çap 44.30 ± 3.30 44.78 ± 4.12 0.587 0.546 Collum femoris vertical çap 30.63 ± 3.00 30.70 ± 3.62 0.935 0.082 Collum femoris sagittal çap 25.50 ± 2.77 26.37 ± 3.11 0.222 1.233 Diafiz çevresi 87.27 ± 7.68 86.27 ± 6.54 0.548 0.604 Diafiz anterior-posterior çap 26.80 ± 3.07 27.13 ± 3.03 0.647 0.460 Diafiz genişliği 26.88 ± 2.47 26.43 ± 2.46 0.432 0.790 Distal maksimum genişlik 77.38 ± 5.24 76.86 ± 5.93 0.691 0.399

Antropometrik ölçüm yapılan verilerin korelasyon katsayıları ve anlamlılık dereceleri 0.481** Pozisyon uzunluğu 0.168 0.224 Kollodiafizer açı 0.067 0.486** 0.420** Proksimal maksimum genişlik 0.804** 0.118 0.511** 0.497** Caput femoris vertikal çap 0.714** 0.635** 0.207 0.457** 0.405** Caput femoris sagittal çap 0.707** 0.800** 0.717** 0.176 0.498** 0.420** Colllum femoris vertikal çap 0.731** 0.547** 0.814** 0.683** 0.248* 0.516** 0.409** Collum femoris sagittal çap 0.667** 0.709** 0.608** 0.716** 0.758** 0.184 0.496** 0.453** Diafiz çevresi 0.754** 0.561** 0.535** 0.486** 0.621** 0.627** 0.194 0.569** 0.517** Diafiz A-P çap 0.435** 0.724** 0.534** 0.534** 0.415** 0.509** 0.579** 0.057 0.269* 0.277* Diafiz genişlik 0.624** 0.576** 0.769** 0.738** 0.769** 0.646** 0.835** 0.755** 0.169 0.497** 0.464** Distal maksimum genişlik DiaGen DiaAP DiaÇev. ColSag ColVer CapSag CapVer ProkGe KolAçı PoziUz MaksUz * : 0.05 seviyesinde anlamlı korelasyon ** : 0.01 seviyesinde anlamlı korelasyon

Antropometrik ölçüm yapılan verilerin korelasyon katsayıları ve anlamlılık dereceleri 0.168 0.224 Kollo diafizer açı 0.067 0.486** 0.420** Proksimal maksimum genişlik 0.804** 0.118 0.511** 0.497** Caput femoris vertikal çap 0.714** 0.635** 0.207 0.457** 0.405** Caput femoris sagittal çap 0.707** 0.800** 0.717** 0.176 0.498** 0.420** Colllum femoris vertikal çap 0.731** 0.547** 0.814** 0.683** 0.248* 0.516** 0.409** Collum femoris sagittal çap 0.667** 0.709** 0.608** 0.716** 0.758** 0.184 0.496** 0.453** Diafiz çevresi 0.754** 0.561** 0.535** 0.486** 0.621** 0.627** 0.194 0.569** 0.517** Diafiz A-P çap 0.435** 0.724** 0.534** 0.534** 0.415** 0.509** 0.579** 0.057 0.269* 0.277* Diafiz genişlik 0.624** 0.576** 0.769** 0.738** 0.769** 0.646** 0.835** 0.755** 0.169 0.497** 0.464** Distal maksimum genişlik DiaGen DiaAP DiaÇev. ColSag ColVer CapSag CapVer ProkGe KolAçı PoziUz MaksUz * : 0.05 seviyesinde anlamlı korelasyon ** : 0.01 seviyesinde anlamlı korelasyon

Antropometrik ölçüm yapılan verilerin korelasyon katsayıları ve anlamlılık dereceleri 0.481** Pozisyon uzunluğu 0.168 0.224 Kollo diafizer açı 0.067 0.486** 0.420** Prok. Maks. genişlik 0.804** 0.118 0.511** 0.497** Caput vertikal çap 0.714** 0.635** 0.207 0.457** 0.405** Caput sagittal çap 0.707** 0.800** 0.717** 0.176 0.498** 0.420** Colllum vertikal çap 0.731** 0.547** 0.814** 0.683** 0.248* 0.516** 0.409** Collum sagittal çap 0.667** 0.709** 0.608** 0.716** 0.758** 0.184 0.496** 0.453** Diafiz çevresi 0.754** 0.561** 0.535** 0.486** 0.621** 0.627** 0.194 0.569** 0.517** Diafiz A-P çap 0.435** 0.724** 0.534** 0.534** 0.415** 0.509** 0.579** 0.057 0.269* 0.277* Diafiz genişlik 0.624** 0.576** 0.769** 0.738** 0.769** 0.646** 0.835** 0.755** 0.169 0.497** 0.464** Distal maks. genişlik DiaGen DiaAP DiaÇev. ColSag ColVer CapSag CapVer ProkGe KolAçı PoziUz MaksUz * : 0.05 seviyesinde anlamlı korelasyon ** : 0.01 seviyesinde anlamlı korelasyon

Şeyh höyük verileri ile karşılaştırma Orta Anadolu Şeyh höyük ortalama ± ss ortalama ± ss p t Maksimum uzunluk 422.54 ± 51.93 410.89 ± 27.21 0.561 0.584 Pozisyon uzunluğu 404.04 ± 25.24 409.96 ± 28.90 0.564 0.579 Kollodiafizer Açı 128.21 ± 4.09 119.64 ± 3.32 0.000 5.394 Proksimal maksimum genişlik 90.24 ± 7.32 85.69 ± 8.73 0.126 1.545 Caput femoris vertikal çap 44.37 ± 3.76 41.25 ± 4.53 0.043 2.055 Caput femoris sagittal çap 44.54 ± 3.72 40.06 ± 4.05 0.003 3.024 Collum femoris vertical çap 30.67 ± 3.31 30.29 ± 3.44 0.775 0.287 Collum femoris sagittal çap 25.93 ± 2.96 25.37 ± 2.23 0.631 0.483 Diafiz çevresi 87.76 ± 7.09 80.91 ± 8.63 0.044 2.047 Diafiz antero-posterior çap 26.97 ± 3.04 27.77 ± 3.63 0.513 0.657 Diafiz genişliği 26.65 ± 2.46 24.22 ± 1.87 0.013 2.542 Distal maksimum genişlik 77.12 ± 5.57 70.27 ± 6.63 0.003 3.056

Acem höyük ve Şeyh höyük verileri ile karşılaştırma Acem höyük Şeyh höyük Orta Anadolu Maksimum uzunluk 397 410 425 Diafiz anterio-posterior çap 26 27 26 Diafiz genişliği 25 24 26 Distal maksimum genişlik 82 70 77

Çalışmamızda femur kemiğin caput, diafiz, distal maksimum genişlik ve kollodiafizier açısının karşılaştırılan verilerden daha büyük olduğu sonucuna varıldı.