ANNE DEGRAND-GUILLAUD Sektör Daire Başkanı Çalışma Koşulları, Đstihdam, Sosyal Đşler ve Fırsat Eşitliği Genel Müdürlüğü, Avrupa Komisyonu, Brüksel Avrupa Komisyonu işyerlerinde, özellikle deneyimli insanlara göre daha büyük risk altında olan genç çalışanlara yönelik bir işyeri risk önleme yaklaşımı geliştirmeyi hedeflemektedir. İş Sağlığı ve Güvenliği nin (İSG) eğitim programlarına dahil edilmesi ve geleceğin işgücünün eğitilmesi, bu önleme kültürünün anahtar öğesini teşkil etmektedir. Eğer okullarda küçük yaş gruplarına yönelik müfredatın içine sağlık ve güvenlik ile ilgili konular yerleştirilirse, genç insanlar işyerlerindeki potansiyel risklerin daha çok farkına varacak ve geleceğe yönelik bir tutum değişikliği de gerçekleştirilmiş olacaktır. Genel eğitim sistemlerinin yanısıra teknik ve mesleki eğitime yönelik adımlar da atılmalı ve inşaat, tarım, balıkçılık gibi hastalık ve yaralanma riskinin daha büyük olduğu sektörlere ağırlık verilmelidir. İş sağlığı ve güvenliğinin eğitim sistemlerine entegrasyonu düşünüldüğünde küresel ekonominin etkisiyle değişmekte olan iş dünyası ve dünya çapındaki rekabetin, Avrupa sosyal modeli üzerindeki etkileri gibi çeşitli bileşenler de dikkate alınmalıdır. Ayrıca, AB nin yasal altyapısının yanında Avrupa Gençlik Paktı gibi gençlere yönelik özel düzenlemeler de bu konuda destekleyici olacaktır. (Son olarak, sağlık ve güvenlik alanında geliştirilecek stratejinin içinde eğitim ve önleme gibi gençlere odaklanan çeşitli unsurlar bulunmaktadır.) Küreselleşmeyle gelen yeni çerçeve Küreselleşme, Avrupa yı yüksek refah düzeyini ve yaşam kalitesini, sosyal uyumu ve çevresel koruma düzeyini muhafaza etmeye zorlamaktadır. Küresel rekabet güçleri ve yeni teknolojilerin etkisi Avrupa nın ekonomik başarısını ve sosyal sistemlerini sorgulamasına neden olmaktadır. Üye devletlerin hiçbiri eğitim, sağlık ve emeklilik sistemlerini korumak ve modernize etmek konusunda aradıkları cevapları bulamamıştır. Ancak bazı üye devletler işsizliğin azaltılması, sosyal koruma ve iş yerinde risklerin önlenmesi gibi alanlarda yüksek standartları korumak konusunda diğerlerine göre daha başarılı olmuştur. AB, gelecekte karşılaşacağı mali güçlüklerle ve iş dünyasından aile yapılarına kadar her alanda yaşanmakta olan değişimle başa çıkabilmek için çeşitli üye devletlerin geliştirdiği bu sistemleri benimsemek zorundadır. Dahası, ekonominin küreselleşmesi iş yerinde yaralanmalara ve hastalıklara neden olan faktörlerin bir bölümünü şiddetlendrebilir. Uluslararası Çalışma Örgütü ne göre dünya ticaretinin serbestleşmesi ve hız kazanması ile yeni teknolojilerin yayılması yeni iş organizasyonlarını ortaya çıkarmakta ve bununla birlikte iş kazası ve meslek hastalığına neden olabilecek yeni maruziyet biçimleri görülmektedir.
Küreselleşme yeni bir olgu değildir ancak hızı giderek armaktadır. Küreselleşme bizi endişelendiriyor olsa da unutulmamalıdır ki küreselleşmenin ortaya çıkmasına neden olan şey milyarlarca insanın kendileri ve aileleri için daha iyi bir yaşam sağlayabilme isteğidir. Avrupa bu alanda tüm dünyaya örnek olmalıdır. Avrupa Komisyonu nun İstihdam, Sosyal İşler ve Fırsat Eşitliğinden Sorumlu üyesi Spidlá, küreselleşmeye başa çıkabilmek için kaliteli işlere odaklanmanın yanısıra, yaşam boyu öğrenme gibi yaklaşımlarla çalışanların becerilerine daha fazla yatırım yapmak gerekliliğinin altını çizmektedir. Değişen küresel ticaret modelleri sonucunda işten çıkarılan çalışanlara yardımcı olmaya yönelik olarak Komisyon, bu çalışanların yeni işler bulmalarına yardım etmek üzere 500 milyon Avro luk bir Avrupa Küreselleşme Uyum Fonu öngörmektedir. Avrupa Gençlik Paktı 1 İşsizlik konusunda gençlerin durumu özellikle daha hassastır. Üye devletler bu konuda; eğitim verilmesi, danışmanlık sağlanması, sübvansiyonlu istihdam programları oluşturulması ve iş gücü piyasasyındaki esneklikle istihdam güvenliği arasında bir denge kurulması gibi çeşitli tedbirler önermektedir. Gençler, yenilenen Lizbon stratejisinde yer alan Avrupa da büyüme ve yeni iş olanakları konusundaki ortaklığın özünü teşkil etmektedir. Bu stratejinin hedefi, daha fazla ve daha iyi iş imkanları sunarak ve daha gelişmiş bir sosya uyum sağlayarak sürdürülebilir bir ekonomik büyümeyi başarabilen, dünyadaki bilgi temelli en rekabetçi ekonomi olmaktır. Bu hedefe ulaşmak için Avrupa sosyal modelinin modernizasyonunu, insanlara yatırımı ve özellikle istihdam, entegrasyon ve sosyal gelişim, eğitim ve öğretim ve hareketlilik alanlarında gençler için gerekli adımları atmayı da içine alan genel bir stratejiye ihtiyaç vardır. Genç nufüsun işsizlik oranı Avrupa genelindeki genel işsizlik oranının iki katıdır ve gençler aynı zamanda özellikle fakirlik riski altındadır. Ayrıca, yapılan istatistiklere göre 2 gençler (18 24 yaş) iş yerinde daha çok kazaya uğramaktadır (risk oranı ortalamadan %40 daha büyük). Bunun sebeplerinden biri de gençlerin sıklıkla geçici çalışan olarak istihdam edilmesidir ve bu durum da iş yerindeki hassasiyetlerini artırmaktadır. Tüm bu faktörler göz önüne alındığında genç nesillerin ve yaş gruplarının durumuna dikkat çekmenin ve çeşitli tedbirler almanın gerekliliği açıkça görülmektedir. 1 Avrupa Gençlik Paktı, Mart 2005 te Konsey tarafından kabul edilmiş ve bunun ardından Mayıs 2005 te de Gençlere yönelik Avrupa politikaları konulu Avrupa Komisyonu Tebliği kabul edilmiştir. 2 Avrupa Đş Kazası Đstatistikleri European Statistics of Accidents at Work (ESAW) - EUROSTAT
Ve yine de, Avrupa nın nüfusu küçülürken, önceki nesillere ait çok sayıda insanın yerini alarak onların yükünü üstlenmek zorunda kalan genç nüfus sayıca çok daha küçüktür. Büyüme ve yeni iş olanaklarına yönelik Lizbon hedeflerine ulaşma yolunda gençler hem geleceğin iş gücü olarak hem de Avrupa nın başarıya ulaşmak için ihtiyaç duyduğu araştırma olanaklarının, yeniliklerin ve girişimciliğin kaynağı olarak hayati önem taşımaktadır. Ancak, bu hedeflere ulaşmanın tek yolu gençlere yüksek kalitede, alanlarıyla ilgili öğretim ve eğitim imkanları vererek onları bilgi, beceri ve yeteneklerle donatmak ve fakirlik içinde büyümeleri ve sosyal dışlanmaya maruz kalmaları gibi engelleri ortadan kaldırmaktır. Avrupa Devlet ve Hükümet Başkanları, Avrupa Gençlik Paktı nı Mart 2005 te kabul etmiştir. Hedef gayet açıktır: genç Avrupalıların eğitimini, öğretimini, hareketliliğini (mesleki?), mesleki entegrasyonunu ve sosyal dahil olma kapasitelerini iyileştirmektir. Avrupa Konseyi, bu Pakt ın başarılı olabilmesi için bu alandaki tüm aktörlerin, özellikle ve en önemlisi de gençlik örütlerinin ve gençlerin konuya katkıda bulunmasının gerekliliğinin altını çizmiştir. Tebliğ (Bildirge) Üye Devletleri, Gençlik Paktı için çeşitli tedbirler geliştirmek ve bunların uygulanışını takip etmek üzere gençlerin görüşünü almak için gerekli adımları atmaya davet etmektedir. Temel alınan Anlaşma ve Direktifler Eğitim politikaları göz önüne alındığında, Üye Devletlerin kendi eğitim ve öğretim sistemlerinin içeriğinden ve organizasyonundan tümüyle kendilerinin sorumlu olduğunu ve AB nin bu alandaki kanun ve düzenlemeleri uyumlaştırmak konusunda sorumlu olmadığını unutmamak gerekir. Ancak, Avrupa Birliği, Üye Devletler arasındaki işbirliğini teşvik edip, attıkları adımları destekleyerek ve gerektiğinde eylemlerini tamamlayıcı adımlar atarak kaliteli eğitimin geliştirilmesine katkıda bulunmaktadır (AT Anlaşması Madde 149). Anlaşmanın 150. Maddesine göre, AB bir mesleki eğitim politikası uygular ve Üye Devletlerin bu alandaki eylemlerini destekler ve bunları yaparken Üye Devletlerin kendi mesleki eğitim içerik ve organizasyonlarıyla ilgili sorumluluklarını gözetir. Buradaki hedeflerden biri iş dünyasına entegrasyonu iyileştirmek için eğitim yada öğretim kurumları ile firmalar arasındaki iş birliğini canlandırmaktır. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çerçeve direktifi 3, özellikle hassas risk grubundakilerin kendilerini etkileyebilecek olan tehlikelere karşı korunmalarını öngörmektedir. Çalışan gençlerle ilgili Direktife 4 göre, Üye Devletler, iş yerlerinde işverenlerin gençlere kendi yaşlarına uygun çalışma koşulları sunmalarını sağlamalıdır. Yapılan iş gençlerin güvenliğine, sağlığına ya da gelişimine zarar vermemeli, gençlerin okula devamını ya da mesleki eğitim ve rehberlik programlarına katılımlarını engellememelidir. 3 89/391/EEC 4 94/33/EC
Üye Devletler, gençlerin deneyimsizliklerinden, mevcut ya da potansiyel risklerin yeterince farkında olamamalarından ya da henüz tümüyle olgunlaşmamış olmalarının sonucunda ortaya çıkan ve onların güvenliğine, sağlığına ya da gelişimine zarar verebilecek risklere karşı korunmalarını sağlamalıdır. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevcut Topluluk Stratejisi 5 Mevcut strateji, iş yerinde refah ile ilgili olarak, sağlık ve güvenliği tehdit eden geleneksel rsiklerin yanında ortaya çıkan yeni riskleri de göz önünde bulundurarak her şeyi içine alan bir yaklaşım üzerine temellendirilmiştir. Hedef iş yerinde fiziksel, zihinsel ve sosyal anlamda bütünsel bir refaha ulaşmaktır. Strateji aynı zamanda yapılan işin kalitesini artırmayı da hedeflemekte ve güvenli ve sağlıklı bir çalışma ortamını iş kalitesinin temel bileşenlerinden biri olarak değerlendirmektedir. Temelde bir önleme kültürünün geliştirilmesini amaçlamaktadır. Önleyici sağlık ve güvenlik tedbirleri, kaza ve hastalıkları tedavi etmektense önlemeyi tercih eden bir çalışma kültüründe standart hale getirilmelidir. Önleme kültürü, insanların risklerle ilgili bilgi düzeyini artıran ve birbirini karşılıklı olarak destekleyen üç unsurun - eğitim, bilinç (farkındalık) ve risklerin öngörülmesi üzerine odaklanan stratejinin tam kalbinde bulunmaktadır. İlk basamak eğitim ve öğretimdir çünkü bilgilendirme ve eğitim programları aracılığıyla oluşturulan daha iyi bir güvenlik kültürü temel olacaktır. Geleceğin işgücüne gençlere okul müfredatları aracılığıyla verilecek olan eğitimin yanısıra, yöneticiler de dahil tüm çalışanlara kariyerleri boyunca güvenlikle ilgili konularda sürekli ve düzenli olarak güncellenen eğitim olanakları tanınmalıdır. İkinci unsur bilinçtir. Bilinç düzeyi durumlara özgü olarak geliştirilmelidir çünkü küçük ve orta ölçekli işletmelerin gereksinimleri tabii ki büyük çok uluslu işletmelerinkinden farklıdır. Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı, iş sağlığı ve güvenliği konusunda düzenlemekte olduğu Avrupa Haftalarıyla ki bu haftalar AB deki iş sağlığı ve güvenliği alanında en güçlü bilinç artırma çalışmalarından biridir bu alanda bir itici güç olarak görülmektedir. 2006 Güvenli Başla Avrupa Haftası kampanyası işe yeni başlayanların yapması gerekenlerin altını çizmektedir. Tüm iş kolları, sağlık ve güvenlik politikalarını gençleri de içine alacak şekilde nasıl geliştirmeleri gerektiği konusunda eğitilmelidir. Böylece işyerinin türü ve büyüklüğü ne olursa olsun, benimsedikleri yaklaşım duyarlı, kapsamlı ve hedefe yönelik olacaktır. 5 COM(2002) 118 son, Đş hayatı ve toplumdaki değişime uyum sağlamak: Đş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yeni bir Topluluk stratejisi 2002 2006
Konunun üçüncü boyutu ise risklerin öngörülmesidir, özellikle de teknik yenilikler ve sosyal değişim dikkate alındığında. AB deki iş kolları yeni ortaya çıkmakta olan risklerle başa çıkmaya hazır olmalıdır. Kas-iskelet sistemi bozuklukları ve içinde stres, depresyon ve endişenin de bulunduğu psikolojik rahatsızlıkları içine alan ve sağlık problemleri, ortalama iki haftadan fazla işe devamsızlık vakalaının çeyreğinden fazlasının sebebini teşkil etmektedir. Son olarak, stratejinin özündeki unsurlardan biri de kamu otoriteleri, kamuya ait ve özel sigorta şirketleri, eğitim ve öğretim kurumları, araştırma enstitüleri ve özellikler de şirket düzeyinde mevzuatın uygulanması ve yeni uygulamaların geliştirilmesinde önemli rol oynayan sendikalar ve işverenler arasında daha güçlü bir ortaklık yaklaşımının benimsenmesidir. İş yerindeki risklerle ilgili bilinç düzeyinin artırılması ve genç çalışanların risklerin önlenmesi konusunda eğitilmesiyle ilgili geliştirilecek olan projeler LEONARDO DA VINCI programından fonlandırılabilir. Konuyla ilgili bilgi için AB nin Avrupa websitesinde yayınlanan teklif çağrıları: http://europa.eu.int/comm/education/programmes/calls/callg_en.html Sağlık ve güvenlikle ilgili konuların öğrencilere yönelik eğitim müfredatlarına dahil edilmesinden önce öğretmenlerin ve eğiticilerin sağlık ve güvenlik konusunda eğitilmeleriyle ilgili projeler de geliştirilebilir. Projeler ayrıca okulların ve eğitim kurumlarının ihtiyaçları konusuna da odaklanabilir böylece okullar ve eğitim kurumları iş dünyasıyla bağlarını güçlendirerek eğitim ve öğretim sistemlerinin kalitesini artırabilirler. Sonuç İşe yeni başlayan gençler daha büyük risk altındadır. İşyerine ve yaptıkları işe yeterince aşina olmamalarından dolayı genel anlamda sağlık ve güvenliklerini etkileyebilecek olan riskler konusunda da gereken deneyimden yoksundurlar. Çalışan bir yetişkin olma hevesleir de işyerindeki riskleri algılama düzeylerini olumsuz etkilemektedir. Sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışmak ve bu konuda gerekli olan eğitim ve gözetimden faydalanmak gençlerin hakkıdır. AB, geliştirmiş olduğu AB Gençlik Paktı ve iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevcut Avrupa stratejisi ile işyerlerindeki herkes için en yüksek sağlık ve güvenlik standardını sağlamak konusundaki kararlılığını göstermiştir. Bir sonraki Topluluk stratejisi de çalışanlara en temel hakları olan güvenli bir çalışma ortamı sağlamak ve sağlık ve güvenlik standardının düşmesini önlemeye yönelik bu hedefin takipçisi olacaktır. AB, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı ve iş organizasyonunu ekonomik gelişmenin en önemli performans faktörlerinden biri olarak görmektedir.
İşine bağlı ve eğitimli gençlerin güvenli işlerde çalışması Avrupa iş dünyasının rekabet gücünü artıracak olan anahtar unusrlardan biridir. Anne Degrand-Guillaud Brüksel deki Avrupa Komisyonu nun İstihdam, Sosyal İşler ve Fırsat Eşitliği Genel Müdürlüğü nde Çalışma Koşulları Dairesi Başkanı