İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ... V

Transkript

1 İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ... V BİRİNCİ BÖLÜM CEZA HUKUKUNDA KAVRAMLAR, CEZA HUKUKUNUN AMACI, GÖREVİ, KAYNAKLARI, YORUM I. TANIMLAR...1 A. Ceza Hukuku Teriminin Tanımı...1 B. Suç Teriminin Tanımı...2 C. Ceza Normu (Ceza Kuralı) Bağımsız - Bağımlı Ceza Normları Tam Ceza Normu Eksik Ceza Normu Açık Ceza Normu...3 D. Davranış Normları (Davranış Kuralları)...3 E. Ceza Teriminin Tanımı...5 II. CEZA HUKUKUNUN GÖREVİ (İŞLEVİ) VE AMACI...5 III. TÜRK CEZA HUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ...6 IV. A. Genel Olarak Osmanlı Devleti Dönemi Cumhuriyet Dönemi...7 CEZA HUKUKUNDA KAYNAKLAR...8 A Asli Kaynaklar Anayasa Kanun Uluslararası Sözleşmeler...8 B. Ceza Hukukunun Tamamlayıcı Kaynakları Gelenek (Örf ve Adet) Kuralları Ahlak Kuralları Din Kuralları Mahkeme İçtihatları Öğreti Hukukun Genel İlkeleri...11 V. CEZA HUKUKU KAYNAKLARININ YORUMU...11 A. Yorum Yöntemleri Lâfzî Yorum / Sözel Yorum / Gramatik Yorum Yöntemi Mantıki Yorum Yöntemi...13

2 VIII 3. Sistematik Yorum Yöntemi Kanun Hükmünün Konulma Nedenini Belirleme Yöntemi Amaçsal Yorum Yöntemi...14 a) Kanunun Amacının Esas Alınması Gerektiği Görüşü (Objektif)...14 b) Kanun Koyucunun Amacının Esas Alınması Gerektiği Görüşü (Sübjektif):...14 c) Birleştirici Görüş: Tarihsel Yorum Yöntemi Hukukun Genel İlkeleri Karşılaştırmalı Hukuk...16 B. Yorum Çeşitleri Yapana Göre Yorum Çeşitleri...16 a) Yasama Yorumu...16 b) Yargı Yorumu...16 c) Öğreti Yorumu Niteliğine Göre Yorum Çeşitleri...17 a) Daraltıcı Yorum...17 b) Genişletici Yorum...17 c) İlerletici Yorum...19 d) Düzeltici Yorum...20 VI. CEZA HUKUKUNUN DİĞER HUKUK DALLARIYLA İLİŞKİSİ...20 A. Anayasa Hukuku...20 B. Devletler Hukuku...21 C. Ceza Muhakemesi Hukuku...21 D. İnfaz Hukuku...21 E. Kriminoloji...21 F. İdare Hukuku...22 G. Ticaret Hukuku...22 H. Disiplin Hukuku...22 İKİNCİ BÖLÜM TEMEL İLKELER VE CEZAİ SORUMLULUK VII. CEZA HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ VE SORUMLULUĞUN ESASI...25 A. Ceza Hukukunun Temel İlkeleri Hukuk Devleti İlkesi İnsanilik İlkesi Kusur İlkesi Kanunilik İlkesi (Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi/Ceza Hukukunun Güvence İşlevi)...29

3 a) İlkenin Anlamı...29 b) İlkenin Tarihçesi...32 c) İlkeye Yöneltilen Eleştiriler ve Verilen Cevaplar...33 (1) Eleştiriler...33 (2) Eleştiriye Cevaplar...34 d) İlkeyi Kabul Etmeyen Kanunlar...34 e) Türk Hukukunda Kanunilik İlkesi...34 f) Kanunilik İlkesinin Sonuçları...35 (1) Suç ve Cezaların Kanun ile Konulması...35 (2) Kıyas Yasağı...35 (3) Aleyhte Kanunun Geçmişe Etkili Olmaması/Geçmişe Yürüme Yasağı (Lex Pravia)...37 (4) Lehe Hükmün geçmişe yürümesi ilkesi...39 (5) Suçta ve Cezada Belirlilik İlkesi (Lex Certa)...39 (6) Örf ve Adet Kuralları İle Suç ve Ceza Oluşturulamaması...40 (7) Kanunilik İlkesi ve İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle Suç Oluşturması...41 g) Orantılılık İlkesi...43 h) Kanun Önünde Eşitlik İlkesi...45 i) Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği İlkesi...45 j) Anlamı Belirsiz (Muğlâk) Kavramlar Şüpheli Lehine Yorumlanmalıdır...47 VIII. CEZA HUKUKUNDA OKULLAR...48 IX. A. Klasik Okul...48 B. Pozitivist Okul...49 C. Üçüncü Okul...51 D. Toplumsal Savunma...51 TCK NUN 5. MADDESİNİN UYGULANMASI VE GENEL KANUN ÖZEL KANUN İLİŞKİSİ...51 X. SUÇLARIN TASNİFİ VE KABAHATLERİN SUÇ OLMAKTAN ÇIKARILMASI...53 A. Suç ve Kabahat Kavramları...54 B. Suç ve Kabahat Ayrımının Sonuçları...55 IX XI. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM CEZA HUKUKUNUN UYGULAMA ALANI CEZA KANUNLARININ ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMASI...57 A. Genel Olarak...57 B. Kanunların Yürürlüğe Girmesi ve Yürürlükten Kalkması...57 C. Yürürlülük Süreleri Bakımından Ceza Kanunları...58 D. Ceza Kanununun Zaman Bakımından Uygulanması...59

4 X 1. Zaman Bakımından Uygulanmaya İlişkin İlkeler...59 a) Derhal Uygulanma (Hemen Uygulanma) İlkesi...59 b) Aleyhe Hükmün Geriye Yürümemesi İlkesi...61 c) Lehe Hükmün Geriye Yürümesi İlkesi...62 d) İnfaz Hükümleri ve Lehe Kanun Uygulaması...68 e) Güvenlik Tedbirleri ve Lehe Kanun Uygulaması...69 f) Kabahatler Kanunu ndaki Yaptırımlar ve Lehe Kanun Uygulaması Kanunların İleriye Yürümesi Suçun İşlendiği Zaman...73 a) Hareket Görüşü...74 b) Netice Görüşü...74 c) Karma Görüş Suçun İşlendiği Zamanın Belirlenmesi Bakımından Suç Türleri...75 a) Ani Suçlar...75 b) Sırf Hareket Suçları...75 c) Neticeli Suçlar...75 d) İhmali Suçlar...76 e) Kesintisiz Suçlar...76 f) Zincirleme Suçlar...77 g) İtiyadi Suçlar...77 h) Teşebbüs Aşamasında Kalan Hareketler...77 i) İştirak Halinde İşlenen Suçlar...77 XII. CEZA KANUNLARININ YER BAKIMINDAN UYGULANMASI...78 A. Suçun İşlendiği Yerin Tespitine İlişki Görüşler Hareket Görüşü Netice Görüşü Karma Görüş Türk Hukukunda Kabul Edilen Görüş...82 B. Suç Türleri Bakımından Suçun İşlendiği Yer Ani Suçlar Mesafeli/Neticesi Hareketten Ayrılabilen Suçlarda Suçun İşlendiği Yer Kesintisiz Suç İtiyadi Suç İştirak Halinde İşlenen Suçlar Zincirleme Suç Teşebbüs Aşamasında Kalan Suç Sınır Aşan (Transit) Suç Bilişim Suçları...86

5 10. Objektif Cezalandırılma Koşulu Olan Suç Seçimlik Hareketli Suç...87 C. TCK nın Suçun İşlendiği Yere İlişkin Kabul Ettiği İlkeler Mülkilik (Ülkesellik) İlkesi (TCK m. 8, 9) Şahsilik (Kişisellik) İlkesi...91 a) Faile Göre Şahsilik İlkesi (TCK m. 10, 11)...91 (1) Türkiye Cumhuriyeti Adına Belirli Görevlere Sahip Türk Vatandaşlarının Yurt Dışındaki İşledikleri Suçlar (Görev Suçları)...92 (a) Bu Fıkranın Uygulama Koşulları...92 (b) TCK m. 11 da Düzenlenen Faile Göre Şahsilik İlkesinin Koşulları...93 (i) TCK m. 11/1 in Uygulama Koşulları...93 (ii) (TCK m. 11/2 in Uygulama Koşulları...95 b) Mağdura Göre Şahsilik İlkesi (TCK m. 12/1-2) Koruma (Gerçeklik) İlkesi (TCK m. 13/1-b) (1) TCK m. 13/1-b ye Göre Koruma İlkesinin Uygulanma Koşulları Evrensellik (Adalet) İlkesi (TCK m. 12/3 / TCK m. 13/1-a / TCK m. 13/1- c,d,e,f,g,ı) a) TCK m. 12/3 e Göre Evrensellik İlkesi (1) TCK m. 12/3 e Göre Evrensellik İlkesinin Uygulanma Koşulları b) TCK m. 13/1-a ya Göre Evrensellik İlkesi (1) TCK m. 13/1 -a ya Göre Evrensellik İlkesinin Uygulanma Koşulları c) TCK m. 13/1-c,d,e,f,g,h,ı ya Göre Evrensellik İlkesi (1) TCK m. 13/1-c,d,e,f,g,ı ya Göre Evrensellik İlkesinin Uygulanma Koşulları D. Faile ve Mağdura Göre Şahsilik İlkesi Kapsamında Suçların Seçimlik Ceza Gerektirmesi Durumunda Soruşturma E. Yabancı Ülkede İşlenen Suçların Türkiye de Yargılanması İçin Soruşturma Koşulu Olan Cezanın Hesaplanması F. Yabancı Ülkede Geçirilen Hürriyetten Yoksunluk Hallerinin Türkiye deki Yargılama Sonucu Verilen Mahkûmiyet Hükmünden mahsup Edilmesi G. Yabancı Ülkede Verilen Mahkeme Kararlarının TCK ndaki Hak Yoksunluklarına Etkisi XIII. SUÇLULARIN GERİ VERİLMESİ A. Genel Olarak B. Geri Vermenin Sınır Dışı Etmeden Farkları C. Geri Verme Kurumunun Kaynakları D. Geri Vermeye Neden Olan Suçların Belirlenmesi Bakımından Kabul Edilen Sistemler XI

6 XII E. Geri Vermenin Koşulları sayılı Kanuna Göre Geri Vermenin Koşulları a) Yabancı bir ülkede yabancı ülke vatandaşı hakkında ceza soruşturması veya kovuşturması başlatılmış ya da mahkûmiyet kararı verilmiş olmalıdır b) Geri Vermeye Konu Suçun Cezasının Üst Sınırı, Bir Yıl veya Daha Fazla Hürriyeti Bağlayıcı Cezayı Gerektirmeli c) Mahkûmiyetin İnfazı Bakımından Hükmolunan Cezanın En Az Dört Ay Hürriyeti Bağlayıcı Ceza Olmalıdır d) Geri Vermeye Konu Fiilin Her İki Devletin (Talep Eden Devlet ile Türkiye nin) Kanunlarına Göre De Suç Olmalıdır Sayılı Kanuna Göre Geri Vermemenin Koşulları a) Yabancı Bir Ülkede İşlenen Suçun Düşünce Suçu, Siyasî Suç veya Siyasî Suçla Bağlantılı Bir Suç Niteliğinde Olması (1) Düşünce Suçu (2) Siyasi Suç (a) Siyasi Suçu Tanımlayan Kuramlar aa) Nesnel (Objektif) Kuram bb) Öznel (Sübjektif) Kuram cc) Üstünlük Kuramı (b) Siyasi Suçun İstisnaları aa) Belçika Kuralı bb) Terör Suçu cc) Uluslararası Suçlar (c) Siyasi Suç Çeşitleri aa) bb) Tam siyasi suç Nisbi siyasi suç b) Sırf Askerî Suç Niteliğinde Olması c) Türkiye Devletinin Güvenliğine Karşı, Türkiye Devletinin veya Bir Türk Vatandaşının Ya Da Türk Kanunlarına Göre Kurulmuş Bir Tüzel Kişinin Zararına İşlenmesi d) Türkiye'nin Yargılama Yetkisine Giren Bir Suç Olması e) Zamanaşımına veya Affa Uğramamış Olması f) İadesi Talep Edilen Kişinin Türk Vatandaşı Olması g) İadesi Talep Edilen Kişinin Kanunda Belirtilen Nedenlere Dayalı Olarak Soruşturma Veya Kovuşturmaya Maruz Bırakılacağına Veya Cezalandırılacağına Ya Da İşkence veya Kötü Muameleye Maruz Kalacağına Dair Kuvvetli Şüphe Sebeplerinin Bulunması h) İadesi Talep Edilen Kişi Hakkında, Talebe Konu Fiil Nedeniyle Daha Önce Türkiye de Beraat veya Mahkûmiyet Kararı Verilmiş Olması...122

7 XIII i) İade Talebinin, Ölüm Cezası veya İnsan Onuru ile Bağdaşmayan Bir Ceza Gerektiren Suçlara İlişkin Olması (3) 6706 sayılı Kanunda Açıkça Düzenlenmeyen ve Fakat Geri Vermeme Kapsamı Dışında Tutulan Diğer Suçlar (Geri Vermemeye Tabi Suçlar) (a) Uçak Kaçırma Suçları (b) Diplomatlara ve Uluslararası Korunan Kişilere Karşı İşlenen Suçlar (c) Terörün Finansmanı (d) Mali Suçlar Geri Vermenin Takdire Bağlı Olduğu Durum F. Geri Vermede Özellik Kuralı = İadede Hususilik İlkesi Geri Vermede Özellik İlkesinin İstisnaları G. Geri Vermede Görev ve Yetki (Usul) H. Aynı Kişi Hakkında Birden Fazla Devlet Tarafından İade Talebinde Bulunulmasında Usul İ. Geri Vermede Sürecinde Tutuklama İşlemleri J. Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması (Yabancı Ülke Ceza Kanunun Değeri) XIV. CEZA KANUNUNUN KİŞİ BAKIMINDAN UYGULANMASI A. Genel Olarak B. Türk Ceza Kanunu nun İç Hukuk Bakımından Uygulanmasında İstisnalar Cumhurbaşkanının Sorumsuzluğu a) Cumhurbaşkanının Kişisel Suçlarından Dolayı Sorumluluğu b) Cumhurbaşkanının Görevi İle İlgili İşlediği Suçlardan Sorumluluğu (1) Vatana İhanet Suçu ve Kanunilik İlkesi (2) Cumhurbaşkanın Vatana İhanetle Suçlanmasında Usul (3) Cumhurbaşkanını Vatana İhanetten Dolayı Yüce Divana Sevk Edilmesi Halinde Görevinin Devam Edip Etmeyeceği Sorunu (4) Hakkında Bir Suç İsnadı Olan (Soruşturma veya Kovuşturma Aşamasında) Bir Kişinin Cumhurbaşkanı Olup Olamayacağı Sorunu Yasama Sorumsuzluğu a) Sorumsuzluk (Mutlak Dokunulmazlık) (1) Anayasa m. 83/1 e Göre Sorumsuzluğun Koşulları (2) Yasama Sorumsuzluğunun Sonuçları b) Geçici Dokunulmazlık (Kovuşturma Yasağı) (1) Kovuşturma Yasağının İstisnaları (2) Sorumsuzluk İle Dokunulmazlık Arasındaki Farklar (3) Dokunulmazlık Kapsamındaki Suçlarda Zamanaşımı Sorunu...144

8 XIV C. Ceza Kanunun Devletler Hukuku Bakımından Uygulanmasında İstisnalar Diplomatlar a) Dokunulmazlığın Kabul Edildiği Durumlar b) Diplomat Dokunulmazlığı ile Konsolosların Dokunulmazlığı Farklıdır Yabancı Askerler a) Sözleşme Kapsamına Giren Kişiler b) Yargı Yetkisi (1) Mutlak (Kesin) Yargı Yetkisi (2) Öncelikli Yargı Yetkisi c) Gönderen Devletin Yargı Yetkisi (1) Gönderen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi (2) Gönderen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi d) Gönderilen (Kabul eden) Devletin Yargı Yetkisi (1) Gönderilen Devletin Mutlak Yargı Yetkisi (2) Gönderilen Devletin Öncelikli Yargı Yetkisi DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SUÇ KAVRAMI VE SUÇUN UNSURLARI XV. SUÇ KURAMI A. Suçun Yapısını Açıklayan Kuramlar Klasik Suç Kuramı a) Klasik Suç Kuramında Hareket b) Klasik Suç Kuramında Netice c) Klasik Suç Kuramında Nedensellik Bağı d) Klasik Suç Kuramında Fiil e) Klasik Suç Kuramına Göre Suçun Unsurları (1) Klasik Suç Kuramına Göre Tipiklik (2) Klasik Suç Kuramına Göre Hukuka Aykırılık (3) Klasik Suç Kuramına Göre Kusurluluk Yeni Klasik (Teleolojik / Neo Klasik) Klasik Suç Kuramı a) Yeni Klasik Suç Kuramında Hareket b) Yeni Klasik kuramında Suçun Unsurları (1) Yeni Klasik Kuramı Göre Tipiklik (2) Yeni Klasik Kurama Göre Hukuka Aykırılık (3) Yeni Klasik Kurama Göre Kusurluluk Amaççı (Gai / Finalist) Suç Kuramı a) Amaççı Suç Kuramına Göre Tipiklik b) Amaççı Suç Kuramına Göre Kusur c) Amaççı Suç Kuramına Göre Kast...161

9 d) Amaççı Suç Kuramına Göre Taksir e) Amaççı Suç Kuramına Göre Hata Sentezci (Teleolojik) Kuram a) Sentezci Kurama Göre Suçun Unsurları (1) Tipiklik (2) Hukuka Aykırılık (3) Kusur (a) Sentezci Kurama Göre Kast (b) Sentezci Kurama Göre Taksir XVI. SUÇUN UNSURLARI A. Genel Olarak B. Tipiklik (Suçun Yasallık Unsuru) Tipiklik ve Hukuka Aykırılık Tipiklik ve Hukuki Hata Tipiklik ve Hayal (Mefruz/Varsayılan/Sözde) Suç Tipiklik ve Kuruntu Suç Tipiklik ve İşlenemez Suç C. Tipiklikte Yer Alan Unsurlar Tipikliğin Maddi Unsurları a) Hareket ) Hareketi Açıklayan Kuramlar (i) XV Hareketi Hukuki Anlamın Dışında Ele Alan Kuramlar (Ontolojik Kuramlar) (ii) Doğal (Nedensel) Hareket Kuramı (iii) Amaççı (Gai Final) Hareket Kuramı (iv) Sosyal Hareket Kuramı ) Hareketi Hukuki Anlamın İçinde Ele Alan Kuramlar (a) Normativist Hareket Kuramı b) Hareket Kuramlarının Değerlendirilmesi (1) Ceza Hukuku Bakımından Hareket Sayılmayan Durumlar (2) Hareketin Sayısına Göre Suçların Sınıflandırılması (a) Tek Hareketli Suçlar (b) Birden Çok Hareketli Suçlar aa) Birleşmiş Hareketli Suçlar bb) Bölünebilen veya Kesintili Suçlar /Amaç Suç Araç Suç cc) Seçimlik Hareketli Suçlar dd) İtiyadi Suçlar (b) Geçitli Suçlar...193

10 XVI (3) Hareketin Şekline Göre Suçların Sınıflandırılması (1) İcrai (Etken Hareketle İşlenen) Suçlar (2) İhmali (Edilgen hareketle işlenen suçlar) Suçlar (4) Hareketin Önemine Göre Suçlar (1) Serbest Hareketli Suçlar (2) Bağlı Hareketli Suçlar (5) Hareketin Devamının Gerekip Gerekmediğine Göre Suçların Sınıflandırılması (1) Ani Suç 205 (2) Kesintisiz (Mütemadi) Suçlar (6) Hareketin Aşamasına Göre Suçların Sınıflandırılması (1) Kalkışma Suçları Netice a) Neticenin Esasını Açıklayan Kuramlar (1) Doğalcı Kuram (2) Tehlike Kuramı (3) Kuralcı Kuram b) Neticeye Göre Suçların Tasnifi (1) Neticesi harekete bitişik suçlar (Neticesiz suçlar, Şekli suçlar, Sırf Hareket Suçları)-Neticeli suçlar (Maddi neticeli suçlar) (a) Neticesi Harekete Bitişik Suçlar (Neticesiz Suçlar/Sırf Hareket Suçları/Soyut Neticeli Suçlar) (b) Neticeli Suçlar (Maddi neticeli suçlar) (c) Seçimlik Neticeli Suçlar Tek Neticeli Suçlar Nedensellik Bağı a) Koşul Kuramı (Şart Teorisi) = Tabii Nedensellik Düşüncesi = Eşdeğerlik Kuramı = Koşulların Eşitliği b) Uygun Sebep Kuramı c) Etkin Sebep Kuramı d) En Etkin Sebep Kuramı e) Son Koşul Kuramı (Son Şart Teorisi) f) Beşeri Nedensellik Kuramı g) Objektif Yüklenebilirlilik (İsnadiyet) Kuramı h) Bazı Nedensellik Durumları (1) Normal Nedensellik (Tek Hareket, Tek Netice) (2) Çifte Nedensellik (Birden Çok Hareket, Tek Netice) (3) Tamamlayan (Atipik/Toplam) Nedensellik (4) Hareketten Önce Var Olan Nedenin Eklenmesi (5) Hareketten Sonra Meydana Gelen Bir Nedenin Eklenmesi...227

11 XVII (6) Hareketten Sonra Meydana Gelen ve Mağdurun Kusuru İle Bir Nedenin Eklenmesi (7) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Durumlar (8) Sollayan Nedensellik (Öne Geçen Nedensellik/Nedensellik Bağının Kesilmesi) (9) Varsayılan Nedensellik (10) Kişinin Kendisini Tehlikeye Atması (11) Neticenin Kişinin Egemenlik Alanı Dışında Olması (12) Sosyal Nedensellik (13) Risk Azalması (14) Normun Koruma Alanı İçinde Olmaması (15) Rücu Yasağı (16) Kişinin Üzerine Düşen Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Uymasına Rağmen Neticenin Gerçekleşmesi (17) İhmali Hareketle İşlenen Suçlarda Nedensellik Fail a) Özgü Suç b) Tüzel Kişilerin Suçun Faili Olup Olamayacağı Sorunu (1) Tüze Kişilik Kavramı (2) Tüzel Kişiliğin Esasını Açıklayan Kuramlar (a) Farazilik Kuramı (b) Gerçeklik Kuramı (c) Karma Kuram (3) TCK Açısından Tüzel Kişilerin Cezai Sorumluluğu ve Faillik Durumu (4) Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanacak Yaptırım (5) Kabahatler ve Tüzel Kişilerin Sorumluluğu Mağdur Suçun Konusu a) Suçun Maddi Konusu b) Suçun Hukuki Konusu c) Suçun Konusuna Göre Suçların Sınıflandırılması (1) Zarar Suçu Tehlike Suçu Ayrımı (a) Zarar Suçu (b) Tehlike Suçu (i) Somut Tehlike Suçu (ii) Soyut Tehlike Suçu D. Tipikliğin Manevi (Sübjektif) Unsurları Genel Olarak...257

12 XVIII a) Suçun Manevi Unsuru, Kusurluluk ve Kusur Kavramları Arasındaki İlişki b) Hareket Yeteneği İle Kusur Yeteneği Kavramları Arasındaki İlişki c) Suçun Manevi Unsuru İle Kast ve Taksir Kelimeleri Arasındaki İlişki d) Kast ve Taksir İle Kusurluluk Kavramları Arasındaki İlişki Kast a) Kastı Açıklayan Kuramlar (1) Tasavvur Kuramı (2) İrade Kuramı (3) Bilinç ve İrade Kuramı b) Kastın Unsurları (1) Kastın Bilme Unsuru (2) Kastın İsteme Unsuru (a) Doğrudan Kast (Birinci Dereceden Kast) (b) Doğrudan Kast (İkinci Dereceden Kast) (c) Olası Kast (i) (ii) (iii) (iv) Olası Kastı Belirlemek İçin Ortaya Atılan Kuramlar Olası Kasta İlişkin TCK m. 21/2 de Yer Alan Düzenleme Olası Kastta Kusurluluğun Derecesi veya Yoğunluğu Olası Kastta Sorumluluk (3) Kastın Aranacağı Zaman (a) Başlangıç kastı (b) Eş zamanlı Kast (c) Eklenen Kast (4) Kastın Türleri (a) Genel Kast (Doğrudan Kast/Dolus Directus) (b) Doğrudan Kast (Dolus Directus) (c) Olası Kast (Dolus Eventualis) (d) Özel Kast (e) Ani Kast (f) Tasarlama (Taammüt) Kastı Taksir a) Genel Olarak b) Taksirin Hukuki Esasını Açıklayan Kuramlar (1) Hukuka Aykırı Araçlar Kullanma Kuramı (2) Etkin Sebep Kuramı (3) Önleyebilme Kuramı...286

13 XIX (4) Yanılma Kuramı (5) Öngörebilme Kuramı c) Taksirin Unsurları (1) Hareketin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması (2) Hareketin İradiliği (3) Dikkat ve Özen Yükümlülüğüne Aykırılık (4) Neticenin Öngörülebilir Olması (5) Neticenin İstenmemiş Olması (6) Hareket İle Netice Arasında Nedensellik Bağının Bulunması d) Taksirli Suçlarda Kişilerin Cezai Sorumluluğu (1) Üçüncü Kişinin Hareketi (a) Üçüncü kişinin hareketi kusursuzdur (b) Üçüncü kişinin hareketi kusurludur (i) Üçüncü kişi kasten kusurludur (ii) Üçüncü kişi taksirle kusurludur (c) Üçüncü Kişi Tamamen Kusurludur (2) Mağdurun Hareketi (a) Mağdurun hareketi kusurlu değildir (b) Mağdurun hareketi normal değil ancak kusurlu ve hukuka aykırı da değildir (c) Mağdurun hareketi kusurludur (i) (ii) Meydana gelen netice tamamen mağdurun kusurlu hareketinden meydana gelmiştir Meydana gelen netice bakımından hem fail hem de mağdur kusurludur e) Taksirin Gerçekleştirilme Şekilleri (Taksir Kalıpları/Taksirin Görünüş şekilleri) (1) Dikkatsizlik (2) Özensizlik (Tedbirsizlik) f) Taksirin Derecelendirilmesi g) Taksir Türleri (Çeşitleri) (1) Bilinçsiz Taksir (Basit Taksir/Tam Taksir)=Niteliksiz Taksir (2) Bilinçli Taksir (Öngörülü/Şuurlu Taksir)=Nitelikli Taksir (3) Bilinçsiz Taksir - Bilinçli Taksir Ayrımı (4) Bilinçsiz Taksir - Bilinçli Taksir Ayrımının Hukuki Sonuçları h) Olası Kast/ Bilinçli Taksir Ayrımı i) Taksirli Suçlarda Şahsi Cezasızlık Sebebi Olarak ve Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebep j) Taksirli Suçlarda Verilecek Cezanın Belirlenmesi...310

14 XX k) Taksir ve Teşebbüs l) Taksir ve İştirak m) Taksir ve Hata n) Taksir ve Kabahat o) Taksir ve Kusur p) Taksir ve Kusursuz Sorumluluk Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç (1) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçun Oluşum Şekilleri (2) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç Şekilleri (a) Gerçek Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç (b) Gerçek Olmayan (Görünüşte) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç (3) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Kast - Taksir Bileşimi (Kombinasyonu) (4) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Teşebbüs (5) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda İştirak (6) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suç ve Kusursuz Sorumluluk E. Hukuka Aykırılığın Bulunması/Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Bulunmaması F. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Ortak Özellikleri G. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Sınıflandırılması Sorunu H. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenleri Kanun Hükmünü Yerine Getirme/Görevi İfa a) Kanun Teriminin Anlamı b) Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi (1) Zor ve Silah Kullanma Yetkisinin Kapsamı (2) Zor Kullanma Yetkisinin Aşamaları (a) İhtar (b) Bedeni Kuvvet Kullanma (c) Maddi Güç Kullanma (d) Silah Kullanma (3) Zor ve Silah Kullanma Yetkisinde Orantılılık İlkesi (4) Zor Kullanma Yetkisinde Takdir Yetkisi c) Müdafilik Görevinin Yerine Getirilmesi Meşru Savunma a) Meşru Savunmanın Hukuki Niteliği b) Meşru Savunmanın Koşulları (1) Saldırıya İlişkin Koşullar...345

15 XXI (a) Bir Saldırı Olmalıdır (b) Bu Saldırı Haksız Olmalıdır (c) Bu Saldırı Gerçekleşmiş veya Gerçekleşmesi veya Tekrarı Muhakkak Olmalıdır (d) Saldırı Herhangi Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır (e) Saldırı, Meşru Savunmada Bulunana Karşı Olabileceği Gibi, Üçüncü Bir Kişiye De Yönelebilir (f) Saldırı Mutlaka Bir İnsandan Kaynaklanmalıdır (2) Savunmaya İlişkin Koşullar (a) Savunmada Zorunluluk Olmalıdır (b) Savunma İle Haksız Saldırı Arasında Oran Bulunmalıdır (i) Konu Bakımından Orantı/Haklar Arasında Orantı (ii) Araç Bakımından Orantı (c) Savunma, Mutlaka Haksız Saldırıda Bulunan Kişiye Karşı Yapılmalıdır c) Üçüncü Kişi Lehine Meşru Savunma d) Haksız Saldırı Başlamadan Önce Alınan ve Kendiliğinden Harekete Geçen Önlem/Offendicula e) Meşru Savunmada Sınırın Aşılması (1) Meşru Savunmada Sınırın Aşılması Mazur Görülebilecek Bir Heyecan, Korku veya Telaş ile Aşılması (2) Meşru savunmada Oranın/Sınırın Kast Olmaksızın Aşılması (Taksir ile Asılması) (3) Meşru Savunmada Sınırın Kast (Doğrudan veya Olası Kast) ile Aşılması (4) Meşru Savunmada Sınırın Kusursuz Olarak Aşılması f) Meşru Savunma Halinde Üçüncü Kişilerin Zarar Görmesi g) Meşru Savunma Haksız Tahrik ilişkisi h) Meşru Savunma ve Hata Hakkın Kullanılması a) Hakların Çatışması ve Neminem Laedere İlkesi b) Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Bazı Önemli Hakkın Kullanılması Durumları (1) Hekimlik Mesleğinin İcrası/Tıbbi Müdahale (a) Hekimlik Mesleğini İcra Edecek Kişinin Yetkili Kişi Olması Gerekir (b) Hastanın Tıbbi Müdahalenin İçeriği ve Muhtemel Sonuçları Bakımından Aydınlatılmış Olması Gerekir (c) Hastanın Rızasının Bulunması/Aydınlatılmış veya Bilgilendirilmiş Onam Hastanın Hukuken Geçerli Rızası (d) Tıbbi Müdahalenin Zorunluluğu (Endikasyon)...365

16 XXII (e) Hekimlik Mesleğinin Mesleğin Gereklerine Uygun İcra Edilmiş Olması/Hekimlik Mesleğinin (Tıbbi Müdahalenin) Kanunda Öngörülen Usullere Uygun Bir şekilde İcra Edilmiş Olunması Gerekir (f) Tıbbi Müdahalenin Teşhis ve Tedavi Amacı İle Yapılmış Olması (2) Düşünce Özgürlüğü ve Eleştiri Hakkı (3) Bir İş, Meslek, Sanat veya Bilimin İcrası (4 )Ticari ve Sınaî Faaliyetlerin İcrası (5) Haber Verme ve Haberleşeme Hakkının İcrası/Gazetecilik Mesleğinin İcrası (6) İddia ve Savunma Hakkının Kullanılması (7) Spor Faaliyetleri (8) Tedip Hakkı (9) İhbar ve Şikâyet Hakkı (10) Organ ve Doku Nakli İlgilinin Rızası a) Rızanın Suç Genel Kuramı İçindeki Yeri (1) Tipikliği Kaldıran Rıza (2) Hukuka Aykırılığı Kaldıran Rıza b) Rızanın Hukuki Esası c) Rızanın Hukuka Uygunluk Nedeni Sayılabilmesi İçin Gereken Koşullar (1) Kişinin Üzerinde Mutlak Surette Tasarrufta Bulunabileceği Bir Hakkın Bulunması (a) Uluslararası Suçlar (TCK m ) (b) Kişilere Karşı İşlenen Suçlar (TCK m ) (i) Hayata Karşı Suçlar (TCK m ) (ii) (iii) (iv) Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar (TCK m ) Çocuk Düşürtme, Düşürme veya Kısırlaştırma (TCK m ) Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar (TCK m ) (v) Hürriyete Karşı Suçlar (TCK m ) (vi) Şerefe Karşı Suçlar (TCK m ) (vii) Özel Hayata ve Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar (TCK m ) (viii) Malvarlığına Karşı Suçlar (TCK m ) (c) Topluma Karşı Suçlar (TCK m )...380

17 XXIII (i) Genel Tehlike Yaratan Suçlar (TCK m ) (ii) Çevreye Karşı Suçlar (TCK m ) (iii) Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar (TCK m ) (iv) Kamu Güvenine Karşı Suçlar (TCK m ) (v) Kamu Barışına Karşı Suçlar (TCK m ) (vi) Ulaşım Araçlarına veya Sabit Platformlara Karşı Suçlar (TCK m ) (vii) Genel Ahlâka Karşı Suçlar (TCK m ) (viii) Aile Düzenine Karşı Suçlar (TCK m ) (ix) Ekonomi, Sanayi ve Ticarete İlişkin Suçlar (TCK m ) (x) Bilişim Alanında Suçlar (TCK m ) (d) Millete ve Devlete Karşı Suçlar ve Son Hükümler (i) Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar (TCK m ) (ii) Adliyeye Karşı Suçlar (TCK m ) (iii) (iv) (v) Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar (TCK m ) Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (TCK m ) Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (TCK m ) (vi) Millî Savunmaya Karşı Suçlar (TCK m ) (vii) Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (TCK m ) (viii) Yabancı Devletlerle Olan İlişkilere Karşı Suçlar (TCK m ) (2) Rızaya Ehliyet (3) Rıza Açıklaması TCK nda Yer Almayan Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Yükümlülüklerin Çatışması a) Yükümlülüklerin Çatışmasının Gerçekleşebileceği Şekiller (1) İki Eşit Değerin Korunması Aşamasında Yükümlülüklerin Çatışması b) Eşit Olmayan İki Değerin Korunması Aşamasında Yükümlülüklerin Çatışması İ. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Kasten Aşılması Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Taksir İle Aşılması Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Korku, Panik veya Heyecan Aşılması...387

18 XXIV 4. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Kusursuz Olarak Aşılması Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Hata İle Aşılması XVII. KUSURLULUK A. Haksızlık Ve Kusurluluk Kavramları Arasındaki İlişki B. Kusurluluk ile Kusur Kavramları Arasındaki İlişki C. Kusurluluğu Açıklayan Kuramlar Psikolojik Kuram Normatif Kuram D. Kusurluluğun Kapsamı Fiil Kusuru Fail Kusuru E. Kusurluluk ile Kast ve Taksir Kavramları Arasındaki İlişki F. Taksir ile Kusursuz Sorumluluk Kavramları Arasındaki İlişki G. Kusurluluğun Unsurları Kusur Yeteneğine Sahip Olmak a) Kusur Yeteneğinin Aranacağı Zaman b) Kusur Yeteneği İle Kusurluluğu Etkileyen Haller Kavramları Arasındaki İlişki Kusurluluğu Etkileyen Nedenlerden Birinin Bulunmaması a) Kusur Yeteneğini Etkileyen Haller ) Yaş Küçüklüğü (a) 0 12 Yaş Arasında Olan Çocuklar=(TCK m. 31/1) (b) Yaş Arasında Olan Çocuklar=(TCK m. 31/2) (c) Yaş Arasında Olan Çocuklar=(TCK m. 31/3) (d) Kusur Yeteneği Bulunmayan Çocuklara Uygulanacak Hükümler (e) Kusur Yeteneği Bulunan Yaş Sınıfında Olan Çocuklara İlişkin TCK ve CMK nda Öngörülen Özel Düzenlemeler ) Sağır Dilsizlik=(TCK m. 33) ) Akıl Hastalığı=(TCK m. 32) a) Akıl Hastalığının Kusur Yeteneğine Etkisi Bakımından Kabul Gören Sistemler (1) Biyolojik Sistem (2) Psikolojik Sistem (3) Karma Sistem b) Akıl Hastalığının Kişinin Kusur Yeteneğine Etki Eden Durumları ) Geçici (Arızi) Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma (TCK m. 34)...407

19 XXV a) Geçici Nedenler b) Alkol veya Uyuşturucu Madde Alma (i) (ii) (iii) İstemeyerek (İrade Dışı) Alkol veya Uyuşturucu Madde Alma İsteyerek (İrade İle) Alkol veya Uyuşturucu Madde Alma Alkol veya Uyuşturucu Bağılısı Olmak H. Kusurluluğu Kaldıran Haller (Nedenler) Hukuka Aykırı ve Fakat Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesi/Yetkili Amirin Emrini İfa a) Yetkili Amirin Emrini İfasının Uygulanma Koşulları (1) Bir Emir Bulunmalıdır (2) Emir Hukuka Uygun (Meşru/Bağlayıcı) Olmalıdır (a) Şekli Anlamda Hukuka Uygunluk (i) (ii) (iii) Emri Verenin Hukuken Emir Vermeye Yetkili Olması Emri Yerine Getirenin Hukuken Emri Yerine Getirme Yükümlülüğü İçinde Olması Emrin Kanunun Öngördüğü Bütün Şekil Kurallarına Uygun Olması (b) Maddi Anlamda Hukuka Uygunluk (i) Emrin Konusu Hukuka Uygundur (ii) Emrin Konusu Hukuka Aykırıdır (iii) Emrin Konusu Suçtur (3) Emri Veren Emri Vermeye Yetkili Olmalıdır (4) Emrin Yerine Getirilmesi Zorunlu Olmalıdır (Emir Bağlayıcı Olmalıdır) Zorunluluk Hali a) Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği (1 Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği Açıklayan Kuramlar (a) Koruma İçgüdüsü Kuramı (b) Manevi Cebir Kuramı (c) Saiklerin Sosyalliği Kuramı (d) Amaç Kuramı (e) Hakların Çatışması Kuramı (2) Zorunluluk Halinin Sınıflandırılmasına İlişkin Kuramlar (a) Zorunluluk Halinin Hukuka Uygunluk Sebebi Olduğu Kuramı (b) Zorunluluk Halinin Mazeret Sebebi (Kusurluluğu Kaldıran) Olduğu Kuramı...426

20 XXVI (c) Fark Gözetme Kuramı (3) TCK Bakımından Zorunluluk Halinin Hukuki Niteliği (4) Zorunluluk Halinin Kusurluluğu Kaldıran Bir Neden Olması Nedeniyle Hukuka Uygunluk Sebebi İle Kusurluluğu Kaldıran Sebep Arasındaki Farklar b) Zorunluluk Halinin Koşulları (1) Tehlikeye İlişkin Koşullar (a) Bir Tehlike Bulunmalıdır (b) Bu Tehlike Ağır ve Muhakkak Olmalıdır (c) Tehlike Bir Hakka Yönelmiş Olmalıdır (d) Tehlikeye Bilerek Sebebiyet Verilmemiş Olunmalıdır (2) Korunmaya İlişkin Koşullar (a) Tehlikeden Başka Türlü Korunma İmkânının Bulunmaması (b) Tehlike İle Korunmaya Yönelik Gerçekleştirilen Hareket Arasında Nedensellik Bağının Bulunması (c) Tehlike İle Korunmaya Yönelik Gerçekleştirilen Hareket Arasında Orantı Bulunması (d) Tehlikeye Karşı Koyma Yükümlülüğünün Bulunmaması c) Zorunluluk Hali İle Meşru Savunmanın Karşılaştırılması Cebir ve Şiddet Korkutma veya Tehdit Hata (Yanılma) a) Hata Kavramı b) Suçun Maddi Unsurlarında Hata: (Fiili/Maddi Hata / Unsur Yanılgısı) (1) Suçun Konusunda Hata (2) Şahısta Hata (Mağdurda Hata) (3) Nedensellik Bağında Hata (4) Hedefte Sapma c) Suçun Nitelikli Unsurlarında/Hallerinde Hata (5) Cezayı Artıran Nitelikli Unsurlarda Hata (6) Cezayı Azaltan Nitelikli Unsurlarda Hata (7) Şahsa, Fiile ve Mağdurun Sıfatına Bağlı Nitelikli Haller ve Bu Hallerde Hata d) Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenlere Ait Koşulların Gerçekleştiği Hususunda Hata (1) Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata (2) Kusurluluğu Kaldıran veya Azaltan Nedenlerde Hata e) Hukuki Hata (Haksızlık Bilincinde Hata, Yasaklık Hatası, Tipiklik Hatası)...463

21 XXVII 6. Kaza ve Tesadüf (Öngörülememe/Beklenememe) Mücbir Sebep (Kaçınamama/Karşı koyamama) İ. Kusurluluğu Azaltan Haller Haksız Tahrik a) Genel Olarak b) Haksız Tahrik Durumlarında Daha Az Ceza Verilmesini Hukuki Sebebi / Haksız Tahrik Kurumunun Hukuki Niteliği (1) Öznel (Sübjektif) Görüş (2) Nesnel (Objektif) Görüş (3) Karma Görüş c) Haksız Tahrik Kurumunun Düzenlenişi Bakımından ETCK ile TCK Arasındaki Farklar d) Haksız Tahrikin Koşulları (1) Tahrik Oluşturan Bir Hareket Bulunmalıdır (2) Hareket Haksız Olmalıdır (3) Haksız Hareket Sonucunda Failde Sinirlenme, Acı Duyma, Öfkelenme (Hiddet veya Şiddetli Elem) Meydana Gelmelidir (4) Suç, Haksız Hareketin Doğurduğu Sinirlenme, Acı Duyma, Öfkelenmenin Etkisiyle İşlenmelidir (Nedensellik Bağı) (5) Karşı Hareket Mutlaka Haksız Hareketin Kaynağına Yönelmiş Olmalıdır e) Haksız Tahrik İle Bazı Ceza Hukuku Kurumları Arasındaki İlişki (1) Haksız Tahrik İle Tasarlama Arasındaki İlişki (2) Haksız Tahrik İle Taksirli Suç Arasındaki ilişki (3) Haksız Tahrik İle Kan Gütme Saiki/Özel Kast Arasındaki İlişki (4) Haksız Tahrik İle Meşru Savunma Arasındaki ilişki (5) Haksız Tahrik İle Hata Arasındaki ilişki (6) Haksız Tahrik İle Takdiri Hafifletici Nedenler Arasındaki ilişki (7) Haksız Tahrik İle İştirak Arasındaki ilişki XVIII. SUÇUN NİTELİKLİ HALLERİ A. Nitelikli Hallerin Sınıflandırılması Cezayı Artıran ve Azaltan Nitelikli Haller Şahsa, Fiile ve Suçun Konusuna Bağlı Nitelikli Haller a) Şahsa Bağlı Nitelikli Haller (1) Failin Sıfatı Bakımından Nitelikli Haller (2) Mağdurun Sıfatı Bakımından Nitelikli Haller (3) Fail İle Mağdur Arasındaki İlişki Bakımından Nitelikli Haller (4) Failin Amaç ve Saiki Bakımından Nitelikli Haller b) Fiile Bağlı Nitelikli Haller...486

22 XXVIII (1) Fiilin İşleniş Şekline Göre Nitelikli Haller (2) Fiilin İşlendiği Yer ve Zaman Bakımından Nitelikli Haller c) Suçun Konusuna Bağlı Nitelikli Haller XIX. SUÇUN UNSURLARI DIŞINDA KALAN HUSUSLAR A. Nesnel (Objektif) Cezalandırılma Koşulları B. Ön Koşullar C. Ceza Muhakemesi Koşulları D. Şahsi Cezasızlık Sebepleri TCK ndaki Şahsi Cezasızlık Sebepleri: TCK ndaki Cezada Şahsi İndirim Nedenleri: TCK ndaki Hem Şahsi Cezasızlık Hem De Cezada Şahsi İndirim Nedenleri E. Cezayı Kaldıran Şahsi Sebepler/Cezayı Azaltan veya Kaldıran Şahsi Sebep Olarak Etkin Pişmanlık XX. BEŞİNCİ BÖLÜM SUÇUN ÖZEL ŞEKİLLERİ SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ ŞEKİLLERİ A. Teşebbüs Kavram ETKC İle TCK nın Karşılaştırılması Teşebbüsün Cezalandırılma Sebebi a) Öznel (Sübjektif) Görüş b) Nesnel (Objektif) Görüş c) Etki Görüşü d) Karma Görüş Teşebbüsün Hukuki Niteliği Teşebbüsün Koşulları/Unsurları a) Suç İşleme Kastının Varlığı Bulunmalıdır b) İşlenmek İstenen Suç Ancak Kasten İşlenebilen Bir Suç Olmalıdır c) Suçun İcrasına Elverişli Hareketlerle Doğrudan Doğruya Başlamak (1) Elverişli Hareketin Anlamı (2) Doğrudan Doğruya İcraya Başlama d) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun İcra Hareketinin Tamamlanamaması veya Neticenin Gerçekleştirilememesi (1) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Suçun İcra Hareketinin Tamamlanamaması (2) Failin Elinde Olmayan Nedenlerle Neticenin Gerçekleştirilememesi...520

23 XXIX 6. Gönüllü Vazgeçme a) Gönüllü Vazgeçmenin Hukuki Niteliği b) Gönüllü Vazgeçmenin Cezalandırılmamasını Açıklayan Görüşler c) Gönüllü Vazgeçmenin Uygulanma Aşamaları d) Gönüllü Vazgeçmenin Tespiti e) İştirak Halinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme ve Şeriklere Etkisi f) Gönüllü Vazgeçme ile Teşebbüs Arasındaki İlişki Gönüllü Vazgeçme ve Etkin Pişmanlık İşlenemez Suç/Elverişsiz Teşebbüs a) İşlenemez Suçta Kişiye Ceza Verilmemesini Açıklayan Görüşler Teşebbüs Bakımından Bazı Özel Durumlar a) Ceza hukukunda bazı suçlarda teşebbüsün mümkün olup olmadığı tartışmalıdır. Bu nedenle, teşebbüs bu suçlarda özellik göstermektedir. Burada, bu durumlara değinilecektir Teşebbüs Halinde Verilecek Cezanın Belirlenmesi XXI. İŞTİRAK A. Genel Olarak B. İştirakın Hukuki Esası C. İştirake Suç Sayısı Suç Birliği Görüşü Suç Ayrılığı Görüşü D. İştirakın Hukuki Niteliği İştirake İlişkin Hükümlerin Tipikliği Sınırlandırdığı Görüşü İştirake İlişkin Hükümlerin Cezai Sorumluluğu Alanı ve Tipikliği Genişlettiği Görüşü E. İştirakte Suça Katılanların Cezai Sorumluluğu Konusunda Kabul Edilen Sistemler Eşitlik (Teklik) Sistemi İkilik Sistemi Cezanın Faile Göre Belirlenmesi Sistemi F. İştirak Şekilleri/Türleri Faillik a) Müstakil (Tek Başına Faillik/Doğrudan Faillik) b) Müşterek Faillik ) Müşterek Failliğin Unsurları (a) Suçun İşlenişi Üzerinde Müşterek Hâkimiyet Kurma/Hareketin Birlikte İcra Edilmesi (b) Birlikte Suç İşleme Kararının Bulunması ) Özgü Suçlarda Müşterek Faillik...564

24 XXX 3) İhmali Suçlarda Müşterek Faillik ) Taksirli Suçlarda Müşterek Faillik ) Netice Sebebiyle İşlenen Suçlarda Müşterek Faillik c) Dolaylı Faillik Şeriklik (Suç Ortaklığı/Suça İştirak Şekilleri) Suça İştirakın (Suç Ortaklığı/İştirak/Şerikliğin) Koşulları a) Birden Çok Failin Birden Çok Hareketinin Bulunması b) Her Bir Failin Suça Katılma (İştirak İradesi) Kastının Bulunması c) İşlenmek İstenen Ortak Suçun En Azından Teşebbüs Aşamasına Varmış Olması (İcra Hareketlerine Başlanmış Olunması) d) İşlenen Suçun Bütün Şerikleri İçin Aynı Olması e) Hareketlerin Nedensel Değerinin Bulunması Şeriklik Şekilleri a) Müşterek Faillik b) Azmettirme c) Yardım etme (1) Yardım Etme Şekilleri Cezayı Artıran veya Azaltan Nedenlerin Şeriklere Yansıması (Sirayeti) a) Cezayı Artıran Nedenlerin Şeriklere Yansıması (1) Cezayı Artıran Şahsi Nedenler ) Cezayı Artıran Fiili Nedenler b) Cezayı Azaltan Nedenlerin Şeriklere Yansıması c) Cezayı Kaldıran Nedenlerin Şeriklere Uygulanması Gönüllü Vazgeçme Kabahate İştirak XXII. SUÇLARIN İÇTİMAI A. Genel Olarak B. Bileşik Suç Genel Olarak Bileşik Suçun Oluşum Şekilleri a) Tam (Gerçek) Bileşik Suç b) Görünüşte (Şekli/Eksik) Bileşik Suç Bileşik Suçta Manevi Unsur Bileşik Suçta Zamanaşımı Bileşik Suçta İştirak Bileşik Suçta Uzlaşma Bileşik Suçta Teşebbüs Bileşik Suçta Gönüllü Vazgeçme...612

25 XXXI 9. Bileşik Suçun Bölünmezliği İlkesi C. Zincirleme Suç (Müteselsil Suç) Genel Olarak Zincirleme Suçun Hukuki Esasını/Niteliğini Açıklayan Görüşler a) Tek Suçun Varlığı Görüşü b) Çok Suçun Varlığı Görüşü Zincirleme Suçun Koşulları a) Suç İşleme Kararında Birlik b) Aynı Olan Birden Çok Suçun İşlenmesi c) Suçların Farklı Zamanlarda İşlenmesi d) Mağdurun Aynı Olması Zincirleme Suç Hükümlerinin Uygulanamayacağı Durumlar Zincirleme Suçta Yaptırım D. Fikri İçtima Fikri İçtimanın Hukuki Esasını Açıklayan Görüşler a) Suç Tekliği Görüşü b) Suç Çokluğu Görüşü Fikri İçtimanın Koşulları a) Tek Fiilin Bulunması ) Fiil Kelimesinden Hareket Anlayan Görüş ) Fiil Kelimesinden Netice Anlayan Görüş ) Tek Fiil kelimesinden Suç İşleme Kastının Tekliğini Anlayan Görüş b) Birden Fazla Farklı Suçun İşlenmesi Fikri İçtimada Uygulanacak Cezanın Belirlenmesi Fikri İçtima İle İlgili Bazı Özel Durumlar a) Maddi Unsur b) Manevi Unsur c) Teşebbüs d) İştirak e) Zamanaşımı, Af, Şikâyet, Uzlaşma, Dava ve Ceza İlişkisini Düşüren Nedenler f) Netice Sebebiyle Ağırlaşan Suçlarda Fikri İçtima g) Kesintisiz suç Ani suç ve Fikri İçtima h) Non Bis İn İdem İlkesi ve Fikri İçtima i) Kabahatlerde İçtima XXIII. GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA (KANUNLARIN İÇTİMAI/YASALARIN TEKLİĞİ) A. Normların Görünüşte İçtimaı Şekilleri ve Bu Durumlarda Tek Bir Normun Uygulanmasının Gerekçeleri Özel Norm Genel Norm İlişkisi...651

26 XXXII 2. Asli Norm - Tali (İkincil) Norm İlişkisi / Asli Normun Önceliği - Yardım Normun Sonralığı İlkesi Tüketen Norm Tüketilen Norm İlişkisi Normlardan Birinin Seçilmesi İlkesi ALTINCI BÖLÜM CEZA HUKUKUNDA YAPTIRIM VE TÜRLERİ XXIV. YAPTIRIM KURAMI A. Genel Olarak B. TCK nda Öngörülen Yaptırım Şekilleri Ceza a) Cezanın Amaçları (1) Mutlak Görüşler aa) Cezanın Ödetme/Kefaret Amacı bb) Cezanın Adalet Amacı (2) Nisbi Görüşler aa) Özel Önleme bb) Genel Önleme (3) Karma/Uzlaştırıcı/Birleştirici Görüş Cezanın Özellikleri/Nitelikleri Cezanın Türleri a) Hapis Cezası (1) Müebbet Hapis Cezası (2) Süreli Hapis Cezası b) Süreli Hapis Cezalarına İlişkin Öngörülen Seçenek İmkânlar (1) Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar i) Hukuki Nitelik ii) Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımların Uygulanma Koşulları aa) Nesnel (Objektif) Koşullar iii) TCK m. 50/1 de Öngörülen Seçenek Yaptırımlar iv) Suç Tanımında Hapis Cezası ile Adlî Para Cezasının Seçenek Olarak Öngörüldüğü Hâllerde, Hapis Cezasına Hükmedilmişse; Bu Ceza Artık Adlî Para Cezasına Çevrilmez. (TCK m. 50/2) v) Daha Önce Hapis Cezasına Mahkûm Edilmemiş Olmak Koşuluyla, Mahkûm Olunan Otuz Gün ve Daha Az Süreli Hapis Cezası ile Fiili İşlediği Tarihte Onsekiz Yaşını Doldurmamış veya Altmışbeş Yaşını Bitirmiş Bulunanların Mahkûm Edildiği Bir Yıl veya Daha Az Süreli Hapis Cezası, Birinci Fıkrada Yazılı Seçenek Yaptırımlardan Birine Çevrilir. (TCK m. 50/3)

27 XXXIII vi) Taksirli Suçlardan Dolayı Hükmolunan Hapis Cezası Uzun Süreli De Olsa; Bu Ceza, Diğer Koşulların Varlığı Hâlinde, Birinci Fıkranın (A) Bendine Göre Adlî Para Cezasına Çevrilebilir. Ancak, Bu Hüküm, Bilinçli Taksir Hâlinde Uygulanmaz. (TCK m. 50/4) vii) Uygulamada Asıl Mahkûmiyet, Bu Madde Hükümlerine Göre Çevrilen Adlî Para Cezası veya Tedbirdir. (TCK m. 50/5) viii) Hüküm Kesinleştikten Sonra Cumhuriyet Savcılığınca Yapılan Tebligata Rağmen Otuz Gün İçinde Seçenek Tedbirin Gereklerinin Yerine Getirilmesine Başlanmaması veya Başlanıp da Devam Edilmemesi Hâlinde, Hükmü Veren Mahkeme Kısa Süreli Hapis Cezasının Tamamen veya Kısmen İnfazına Karar V erir ve Bu Karar Derhâl İnfaz Edilir. Bu Durumda, Beşinci Fıkra Hükmü Uygulanmaz. (TCK m. 50/6) iv) Hükmedilen Seçenek Tedbirin Hükümlünün Elinde Olmayan Nedenlerle Yerine Getirilememesi Durumunda, Hükmü Veren Mahkemece Tedbir Değiştirilir. (TCK m. 50/7) (2) Hapis Cezasının İnfazının Ertelenmesi i) Genel Olarak ii) Ertelemenin Hukuki Niteliği iii) Erteleme Kurumunun Leh ve Aleyhinde İleri Sürülen Görüşler aa) Lehte İleri Sürülen Görüşler bb) Aleyhte Sürülen Görüşler iv) Ertelemenin Koşulları aa) Nesnel/Objektif) Koşul (TCK m. 51/1) bb) cc) Öznel/Sübjektif Koşul (TCK m. 51/1-b) Mahkûmun Suçu İşledikten Sonra Yargılama Sürecinde Gösterdiği Pişmanlık Dolayısıyla Tekrar Suç İşlemeyeceği Konusunda Mahkemede Bir Kanaatin Oluşması Erteleme kararı verilebilmesi için ek seçimlik koşullar Erteleme Kararının Mağdurun veya Kamunun Uğradığı Zararların Giderilmesi Koşuluna Bağlanması (TCK m. 51/2) v) Erteleme Kararı vi) Denetim Süresi (TCK m. 51/3) vii) Erteleme Süresi İçinde Mahkûmun Yükümlülükleri viii) Denetim Süresi İçinde Hükümlünün Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi ix) Denetim Süresinin İyi Halli Geçirilmesi, Kasıtlı Bir Suç İşlenmemesi veya Yükümlülüklere Uyulması...699

28 XXXIV (3) Hapis Cezasının Sakıncalarını Giderme Amacıyla Kabul Edilen Diğer Kurumlar i) Uzlaşma ii) Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi iii) Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması c) Adli Para Cezası (1) Adli Para Cezasının Belirlenmesi Bakımından Kabul Edilen Sistemler aa) Klasik Sistem bb) Gün Para Cezası Sistemi cc) TCK m. 52 de Öngörülen Adli Para Cezası Sistemi i) Gün Para Cezasının Belirlenmesi ii) Belirlenen Adli Para Cezasının Uygulanması iii) iv) Belirlenen Adli Para Cezasının Yerine Getirilmemesi Adli Para Cezasında Erteleme, Zamanaşımı Güvenlik Tedbirleri a) Genel Olarak b) Güvenlik Tedbirinin Uygulanabilmesi İçin Gerekli Olan Koşullar c) Güvenlik Tedbirinin Hukuki Niteliği d) Güvenlik Tedbirinin Amacı e) Güvenlik Tedbiri İle Ceza Yaptırımı Arasındaki Farklar f) Güvenlik Tekbiri İle Ceza Yaptırımı Arasındaki Ortak Noktalar g) TCK nda Öngörülen Güvenlik Tedbiri Türleri (1) Belli Haklardan Yoksun Bırakılma aa) Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Güvenlik Tedbirinin Uygulanma Koşulları bb) Belirli Haklardan Yoksun Bırakılma Güvenlik Tedbirinin Uygulanma Süresi cc) Hak Yoksunluğunun İnfaz Süresinden Sonra Belirli Bir Süre Devam Edeceği Durum dd) TCK m. 53/1 de Yer Alan Hak Yoksunlukları ee) TCK m. 53/6 da Yer Alan Hak Yoksunlukları (2) Müsadere aa) Genel Olarak bb) Müsaderenin Hukuki Niteliği cc) Müsadere Türleri i) Eşya Müsaderesi ii) Kazanç Müsaderesi (3) Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri...741

29 XXXV (4) Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri (5) Alkol Veya Uyuşturucu Bağımlısı Kişiler Hakkında Uygulanaca Güvenlik Tedbirleri (6) Sınır Dışı Etme Güvenlik Tedbiri (7) Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanacak Güvenlik Tedbirleri a) TCK m. 60 ta Yer Alan Güvenlik Tedbirlerinin Uygulanma Koşulları i) Bir Kamu Kurumunun Verdiği İzne Dayalı Olarak Faaliyette Bulunan Bir Özel Hukuk Tüzel Kişisi Bulunmalıdır ii) iii) iv) Özel Hukuk Tüzel Kişisinin Organ veya Temsilcilerinin İştirakiyle ve Bu İznin Verdiği Yetkinin Kötüye Kullanılması Suretiyle Kasten Bir Suç İşlenmelidir Kasten İşlenen Bu Suç Özel Hukuk Tüzel Kişisinin Yararına İşlenmelidir Özel Hukuk Tüzel Kişisinin Yararına Olarak Kasten İşlenen Suçtan Dolayı Mahkûmiyet Kararı Verilmelidir v) Kanunda İlgili Suç Tipine İlişkin Olarak Güvenlik Tedbirinin Uygulanacağına Yönelik Açık Hüküm Bulunmalıdır b) Hâkim veya Mahkemenin Takdir Yetkisi/Orantılılık İlkesi c) Uygulanacak Tedbirler i) İznin İptali ii) Müsadere XXV. Suç İşlemede Tekerrür A. Genel Olarak B. Tekerrürün Hukuki Niteliği C. Tekerrür Türleri D. Tekerrüre İlişkin Hükümlerin Uygulanma Koşulları i) Daha Önce Bir Suç İşlenmiş ve Bu Suçtan Dolayı Verilen Mahkûmiyet Kararı Kesinleşmiş Olmalı ii) Yeni Bir Suçun İşlenmesi iii) Tekerrür Süresi E. Tekerrür yasakları F. Tekerrürün Sonuçları YEDİNCİ BÖLÜM CEZANIN BELİRLENMESİ, MAHSUP, SANIĞIN VE HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ, AF, ZAMANAŞIMI, ŞİKÂYET, ÖNÖDEME XXVI. CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ...761

30 XXXVI A. Genel Olarak B. Temel Cezanın Belirlenmesi ve Bu Belirleme Yapılırken Esas Alınan Ölçütler C. Suçun Olası Kast veya Bilinçli Taksirle İşlenmesi D. Mükerrer (Çifte) Değerlendirme Yasağı E. Suçun Nitelikli Unsurlarının Cezanın Belirlenmesinde Uygulanması Cezayı Artıran Nitelikli Haller Cezayı Azaltan Nitelikli Haller F. Sonuç Cezanın Belirlenmesi ve Bu belirlemede Uyulacak Usuller Teşebbüs İştirak Haksız Tahrik Yaş Küçüklükleri İle Akıl Hastalıkları Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebepler Takdiri İndirim Nedenleri (TCK m. 62) a) TCK nda Öngörülen Takdir İndirim Nedenleri b) TCK m. 62/2 de Öngörülen Takdiri İndirim Nedenleri G. Cezanın hesaplanması Hapis Cezasının Hesaplanması Adli Para Cezasının Hesaplanması Cezaların İçtimaı H. Cezanın Yukarı ve Aşağı Sınırının Aşılmaması İ. Mahsup Mahsubun Hukuki Esası Mahsubun Uygulanma Koşulları a) Kişi Yargılanmakta Olduğu Suçtan Mahkûm Olmalıdır b) Kişi Yargılanmakta Olduğu Suçtan Dolayı Hüküm Kesinleşmeden Önce Hürriyetinden Yoksun Kalmış Olmalıdır c) Mahsup İçin Hükümlünün Talebi Gerekmemektedir d) Mahsup Kararını Yargılamayı Yapan Mahkeme Vermelidir SEKİZİNCİ BÖLÜM DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ SONA ERDİREN NEDENLER XXVII. GENEL OLARAK XXVIII. SANIĞIN ÖLÜMÜ XXIX. HÜKÜMLÜNÜN ÖLÜMÜ XXX. AF A. Genel Olarak B. Affın Türleri Genel Af Özel Af...796

31 XXXVII XXXI. ZAMANAŞIMI A. Genel Olarak B. Ceza Hukukunda Zamanaşımının Leh ve Aleyhinde İleri Sürülen Görüşler Ceza Hukukunda Zamanaşımı Lehinde İleri Sürülen Görüşler a) Manevi Yönden Acı Çekme Görüşü b) Suç İşleyen ve Kaçak Durumda Olan Kişinin Uslanmış Olduğu Görüşü c) Kamu Oyunun İlgisinin Azalması ve Suçun Delillerinin Kaybolması Görüşü/Sosyal Fayda Görüşü d) Cezanın Önleme İşlevinin Ortadan Kalkması Görüşü e) Soruşturmanın Terki ve Failin Cezalandırılmama Hakkını Kazanması Görüşü f) Failin Manevi Dünyasının Değiştiği Görüşü Ceza Hukukunda Zamanaşımı Aleyhinde İleri Sürülen Görüşler a) Beccaria nın Görüşü b) Bentham ın Görüşü c) Pozitivist Görüş C. Zamanaşımının Hukuki Niteliği Zamanaşımını Ceza Muhakemesi Kurumu Olarak Kabul Eden Görüş Zamanaşımını Ceza Hukuku Kurumu Olarak Kabul Eden Görüş Zamanaşımını Karma Nitelikte Bir Kurum Olarak Kabul Eden Görüş D. Dava Zamanaşımı Dava Zamanaşımı ile Benzerlik Gösteren Kurumlar Dava Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar Dava Zamanaşımına Tabi Olan Suçlar a) Dava Zamanaşımının Kabul Edildiği Suçlarda Süre (1) Yaş Küçüklüğü İçinde Olanlar Bakımından Dava Zamanaşımı Süresi b) Dava Zamanaşımına Tabi Olan Suçlar Bakımından ETCK İle TCK nın Karşılaştırılması c) Dava Zamanaşımı Sürelerinin Özel Hukuktaki Etkisi d) Dava Zamanaşımının Süresinin Belirlenmesinde Esas Alınacak Ceza ) Seçimlik Cezayı Gerektiren Suçlarda Dava Zamanaşımının Belirlenmesi e) Dava Zamanaşımında Sürenin İşlemeye Başladığı Anın Tespiti (1) Aynı Fiilden Dolayı Tekrar Yargılamayı Gerektiren Haller Bakımından (2) Bazı Suç Türleri, Suçun Özel Görünüş Şekilleri ve Mağdurun Yaşı Bakımından a) Tamamlanmış Suç b) Teşebbüs Halinde Kalan Suç...809