TÜRK BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER

Transkript

1 Hizmet Sözleşmesi I Prof. Dr. Cevdet YAVUZ Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Emekli Öğretim Üyesi TÜRK BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER Giriş - Geçirim (Temlik) Borcu Doğuran Sözleşmeler- Kullanma ve Yararlanma Hakkı Veren Sözleşmeler - İş Görme Sözleşmeleri - Saklama (Muhafaza) Sözleşmeleri - Şahsî (Kişisel) Teminat Sözleşmeleri - Sonuçları Talih ve Tesadüfe Bağlı Sözleşmeler - Ortaklık Sözleşmeleri (Âdi Ortaklık) 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu na Göre Güncellenmiş ve Yenilenmiş 9. Baskı yı Hazırlayanlar: Prof. Dr. Cevdet YAVUZ - Doç. Dr. Faruk ACAR - Doç. Dr. Burak ÖZEN

2 II İş Görme Sözleşmeleri Yayın No : 3019 Hukuk Dizisi : Bası Ocak 1986 İSTANBUL Yenilenmiş 2. Bası - Eylül İSTANBUL Yenilenmiş 3. Bası - Eylül İSTANBUL Yenilenmiş 4. Bası - Eylül İSTANBUL Yenilenmiş 5. Bası - Eylül İSTANBUL Yenilenmiş 6. Bası - Eylül İSTANBUL Yenilenmiş 7. Bası - Eylül İSTANBUL Tıpkı 8. Bası - Ağustos İSTANBUL Yenilenmiş 9. Bası - Ocak 2014 İSTANBUL ISBN Cop yright Bu ki ta bın bu ba sısının Tür ki ye de ki ya yın hak la rı BE TA Ba sım Ya yım Dağıtım A.Ş. ye ait tir. Her hak kı sak lıdır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı kıs men ve ya tama men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya baş ka her han gi bir şe kil de çoğaltıla maz, dağıtıla maz. Nor mal öl çü yü aşan ik ti bas lar ya pıla maz. Nor mal ve ka nu nî ik ti bas lar da kay nak gös te ril me si zo run lu dur. Dizgi Baskı - Cilt : Beta Basım A.Ş. : Pasifik Ofset Cihangir Mah. Güvercin Cad. No:3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar / İSTANBUL Tel: (0212) (Sertifika No ) Kapak Tasarım : Gökhan Ayrancı Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 Özel Borç İlişkilerinin Düzenlenmesi III ÖNSÖZ Elinizdeki bu kitap, çalışmamızın 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu na göre güncellenmiş ve yenilenmiş dokuzuncu baskısı nı oluşturmaktadır. Bu baskının hazırlanması vesile kılınarak, bu baskıda da, çalışmamıza bazı yeni konular ilave edilmesi yanında; önceki baskıdan bu güne kadar olan dönemdeki içtihat ve doktrin gelişmeleri yakından izlenmiş; önemli bulunan tüm hususların, çalışmamıza alınmasına özen gösterilmiştir. Bu açıdan eserin, -önceki baskılarda olduğu gibi- bibliyografya ve prensip kararı niteliğindeki içtihatlar bakımından doyurucu olması arzu edilmiştir. Çalışmamız ile ilgili pozitif hukuk gelişmeleri de yakından ele alınmıştır. Bazı konular, yeniden yazılmış ve çok defa önceki baskılardaki eksiklikleri telafi edecek çok sayıda ilaveler yapılmıştır. Çalışmamızda pozitif gelişmeler, gerektiği ölçüde izlenmiş ve işlenmiştir. Bu kapsamda 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun un Resmi Gazete de yayımlandığı gün olan 28 Kasım 2013 tarihinden altı ay sonra ki gün itibariyle (29 Mayıs 2014 de) yürürlüğe girecek olan (6502 s.lı K. m.87), bu yeni Kanun metni de, kitabımızın sonunda, tam metin olarak (EK. 6, s vd.) verilmiştir. Bu Kanun gereği olan Yönetmelik düzenlemeleri de, 28 Mayıs 2014 e kadar olan altı aylık dönem içinde, Gümrük ve Tekel Bakanlığı (m.3.1b) tarafından çıkarılacaktır (m.84.2). Bu sebeple kitabımızda, 4077 sayılı Tüketicinin Korunma Hakkında Kanun ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde yapılan açıklamalar muhafaza edilmiştir. Eserimizin ilk baskısından bu yana geçen zaman içinde, ihtiva ettiği konularla ilgili çalışmalarda, eserimizin önceki baskılarının etkileri ifadesi güç bir manevi hazla izlenmiş ve bu çalışmalardan bu baskıda azami dikkat gösterilerek yararlanılmaya gayret gösterilmiştir. Önceki baskılarda olduğu gibi çalışmamızın bu baskısının da tüm hukukçularımıza yararlı olmasını temenni ediyor, bu baskıyı da üstlenen ve gerçekleştiren Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. nin sayın yöneticilerine ve çalışanlarına, titiz ve özverili ilgi ve çalışmaları sebebiyle borçlu olduğum teşekkürlerimi burada ayrıca bir kere daha ifade ediyorum. Haydarpaşa / İSTANBUL - 30 Kasım 2013 Prof. Dr. Cevdet YAVUZ (9. Baskıyı Hazırlayanlar adına)

4

5 Özel Borç İlişkilerinin Düzenlenmesi V İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... V KISALTMALAR...LXVII GİRİŞ 1. TÜRK HUKUKUNDA ÖZEL BORÇ İLİŞKİLERİNİN DÜZENLENMESİ... 3 I. Genel olarak... 3 II. Çeşitli sözleşme tiplerinin kanun tarafından düzenlenmesi ve bu düzenlemenin niteliği Çeşitli sözleşme tiplerinin kanun tarafından düzenlenmesinin sebepleri... 3 a. Tarihî sebepler... 3 b. Hukuk uygulamasında kolaylık ve açıklık sağlama... 4 c. Devletin özel hukuk ilişkilerine kamu düzenini sağlama amacıyla müdahale edebilmesi Özel borç ilişkilerini düzenleyen kanun hükümlerinin (özel hükümlerin) niteliği... 6 a. Türk Borçlar Kanunu nun ikinci kısmının özel borç ilişkileri başlığını taşımasının eski Borçlar Kanunu nun ikinci kısmının başlığı olan akdin muhtelif nevileri ne göre isabetli olması... 7 b. Özel borç ilişkilerini düzenleyen kanun hükümlerinin konusu... 8 aa. Uygulama alanı konulu hükümler... 8 (i) Tanımlayıcı hükümler... 8 (ii) Genişletici ya da sınırlandırıcı hükümler... 8 bb. Sözleşmenin kurulması konulu hükümler... 9 (i) Şekle ilişkin hükümler... 9 (ii) Diğer hükümler... 9 cc. Sözleşmenin konusuyla ilgili hükümler... 9 (i) Edim hükümleri (a) Asli borçlar (b) Yan borçlar (ii) Davranış hükümleri dd. Borçların ifa edilmesine ilişkin hükümler... 10

6 VI İçindekiler (i) Borçlunun tazminat sorumluluğuna ilişkin hükümler (ii) Borçlunun temerrüdüne ilişkin hükümler ee. Sözleşmenin sona ermesine ilişkin hükümler (i) Sözleşmenin sona erme sebeplerine ilişkin hükümler (ii) Sözleşmenin tasfiyesine ilişkin hükümler ff. Diğer hükümler c. Özel borç ilişkilerini düzenleyen kanun hükümlerinin uygulanma sırası III. Borçlar Kanunu nda düzenlenen sözleşmeler Borçlar Kanunu nun sözleşme tiplerini düzenleyen hükümlerine hakim olan temel prensipler a. Sözleşme özgürlüğü prensibi (i) Sözleşme yapıp yapmama özgürlüğü (ii) Sözleşmenin karşı tarafını seçme özgürlüğü (iii) Şekil serbestisi (iv) Sözleşmeyi değiştirme veya ortadan kaldırma özgürlüğü (v) Sözleşmenin konusunu ve muhtevasını tayin serbestisi b. Tip serbestisi prensibi c. Hakimin takdir yetkisi prensibi Borçlar Kanunu nun düzenlediği sözleşmelerin gruplandırılması a. Konu ve amaç itibariyle sözleşmelerin gruplandırılması aa. Temlik ( devir ve ferağ) borcu doğuran sözleşmeler bb. Kullanma ve yararlanma hakkı veren sözleşmeler cc. İş görme sözleşmeleri dd. Saklama (muhafaza) sözleşmeleri ee. Teminat sözleşmeleri ff. Sonuçları talih ve tesadüfe bağlı sözleşmeler gg. Ortaklık sözleşmeleri b. Diğer gruplandırmalar IV. Borçlar Kanunu ndan başka kanunlarda düzenlenen sözleşmeler Borçlar Kanunu ndan başka kanunlarla Borçlar Kanunu nda düzenlenen sözleşmeler hakkında hükümler getirilmesi Borçlar Kanunu ndan başka kanunlarda düzenlenen sözleşmeler V. Kanun tarafından düzenlenmeyen (isimsiz) sözleşmeler Birleşik sözleşmeler Karma sözleşmeler a. Karma sözleşmelerin çeşitleri... 25

7 İçindekiler VII (i) Çifte tipli karma sözleşmeler (ii) Kombine sözleşmeler (iii) Çeşitli tiplere ait unsurların birbirlerine karıştığı sözleşmeler (iv) Tipik sözleşmeye ikinci derecede başka edim eklenmesi şeklindeki karma sözleşmeler b. Karma sözleşmelere uygulanacak hükümler (i) Çeşitli tiplerin birbirini götürmesi görüşü (ii) Soğurma (imtisas) görüşü (iii) Birleştirme görüşü (iv) Yaratma ve kıyas görüşü Kendisine özgü yapısı olan sözleşmeler a. Genel olarak kendisine özgü yapısı olan sözleşmeler b. Sulh sözleşmesi aa. Genel olarak sulh sözleşmesi bb. Sulh sözleşmesine uygulanacak hükümler c. Satış için bırakma sözleşmesi aa. Genel olarak satış için bırakma sözleşmesi bb. Satış için bırakma sözleşmesinin hükümleri (i) Satış için bırakanın borçları (ii) Satış için alanın borçları d. Tek satıcılık sözleşmesi aa. Genel olarak tek satıcılık sözleşmesi ve unsurları (i) Yapımcının tek satıcıya belirli bir bölgede satış tekeli tanıması (tek satış hakkı) (ii) Süreklilik taşıyan bir çerçeve sözleşmesinin varlığı (iii) Tek satıcının üçüncü kişilerle yaptığı muamelelerde kendi adına ve hesabına hareket etmesi (iv) Tek satıcının pazarlama, satış ve sürümü artırma faaliyetinde bulunması (a) Çerçeve ilişkisi (b) Çerçeve ilişkinin uyguluma safhası bb. Tek satıcılık sözleşmesinin hükümleri (i) Tek satıcının borçları (a) Alım ve bedel ödeme borcu (b) Sürümü artırmak için faaliyette bulunma borcu (c) Müşteri hizmetlerini yerine getirme borcu (d) Diğer borçları... 38

8 VIII İçindekiler (ii) Yapımcının borçları (a) Düzenli biçimde mal teslimi yükümlülüğü (b) (c) (d) Sadakat ve özellikle tek satıcıya destekleme yükümlülüğü Sözleşme bölgesinde doğrudan doğruya veya başkaları aracılığı ile sözleşme (satış) yapmama yükümlülüğü Sözleşme konusu malların kalitesini garanti etme yükümlülüğü cc. Tek satıcılık sözleşmesinin sona ermesi BİRİNCİ KISIM GEÇİRİM (TEMLİK) BORCU DOĞURAN SÖZLEŞMELER BİRİNCİ BÖLÜM SATIŞ SÖZLEŞMESİ BİRİNCİ AYIRIM GENEL HÜKÜMLER 2. GENEL OLARAK SATIŞ SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Satış sözleşmesinin tanımı III. Satış sözleşmesinin hukukî niteliği Satış sözleşmesinin rızaî bir sözleşme olması Satış sözleşmesinin borç doğurucu sözleşme olması a. Ayırım prensibi b. Birlik prensibi c. Sorunun hukuk politikası yönünden değerlendirilmesi Satış sözleşmesinin karşılıklı (synallagmatique) sözleşme olması Satış sözleşmesinin geçirim (temlik) borcu doğuran sözleşme olması IV. Satış sözleşmesinin unsurları Satılan (mebi, satım konusu) Satış bedeli (semen, fiyat) Satılan ile satış bedelinin birbiriyle değiştirilmesi konusunda tarafların anlaşması V. Satış sözleşmesinin çeşitleri VI. Satış sözleşmesinin hükümleri Satıcının borçları Alıcının borçları... 66

9 İçindekiler IX 3. SATIM SÖZLEŞMESİNDE YARAR VE HASARIN GEÇMESİ I. Genel olarak II. Yarar ve hasar kavramları, sorunun ortaya konması ve çeşitli çözüm şekilleri Yarar ve hasar kavramları Sorunun ortaya konması Sorunun çeşitli çözüm şekilleri III. TBK. m. 208 e göre satış sözleşmesinde yarar ve hasarın geçmesine ilişkin esaslar IV. 818 sayılı (eski) Borçlar Kanunu m. 183 ün satış sözleşmesinde yarar ve hasarın intikaline ilişkin kabul ettiği prensip ve TBK. m. 208 de getirilen esaslarla karşılaştırılması Satış sözleşmesinin kurulmuş ve hükümlerini doğurmaya başlamış olması Satılanın belirlenmiş olması Satılana gelen hasarda satıcının kusurunun bulunmaması Kuralın uygulanmasına engel olacak istisnaların bulunmaması a. Halin icabından doğan istisnalar b. Sözleşmeden doğan istisnalar c. Kanundan doğan istisnalar V. Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) çerçevesinde hasarın intikali sorunu İKİNCİ AYIRIM TAŞINIR SATIŞI 4. GENEL OLARAK TAŞINIR SATIŞI SÖZLEŞMESİ I. Taşınır satışının tanımı ve konusu II. Taşınır satışı sözleşmesinin şekli III. Taşınır satışı hakkındaki hükümlerin uygulama alanı SATICININ SATILANIN ZİLYETLİK VE MÜLKİYETİNİ DEVRETME BORÇLARI İLE BU BORÇLARI İFA ETMEDE TEMERRÜDÜ I. Genel olarak II. Satıcının satılanı saklama ve koruma borcu III. Satıcının satılanın zilyetliğini devretme borcu IV. Satıcının satılanı gönderme borcu V. Satıcının teslim masraflarını ve gerektiğinde taşıma masraflarını ödeme borcu VI. Satıcının satılanın mülkiyetini geçirme borcu... 92

10 X İçindekiler VII. Satıcının temerrüdü Âdi satış sözleşmelerinde satıcı temerrüdü Ticarî satış sözleşmelerinde satıcı temerrüdü a. Kesin vadeli işlem karinesi b. Alıcının teslim talebinden vazgeçerek ifanın yerine getirilmemesi sebebiyle tazminat talep edebileceği karinesi c. Alıcının kendi edimini yerine getirmeksizin mütemerrit satıcıdan tazminat talep edebilme imkânları aa. Tazminatın genel hükümlere göre hesaplanması bb. Tazminatın somut yöntemle hesaplanması cc. Tazminatın soyut yöntemle hesaplanması d. Ticarî satışlarla ilgili diğer hükümler SATICININ ZAPTTAN SORUMLULUĞU I. Satıcının zapttan sorumluluğunun tanımı ve hukukî niteliği II. Satıcının zapttan sorumluluğunun şartları Satılanın, alıcıya, zabıt tehlikesi teşkil eden olayın gerçekleşmesinden önce, zilyetliğinin devredilmiş (teslim edilmiş) olması Üçüncü kişinin satılanda zaptı sağlayacak bir hakkının bulunması Üçüncü kişinin zapta girişmiş olması Alıcının üçüncü kişinin davasını satıcıya ihbar etmesi Satıcının zapttan sorumluluğunu engelleyen bir durumun bulunmaması a. Alıcının satış sözleşmesinin kurulması zamanında zabıt tehlikesini bilmesi b. Satış sözleşmesinin tarafları arasında zapttan sorumluluğu kaldıran veya sınırlayan bir anlaşmanın bulunması III. Satıcının zapttan sorumluluğunun kapsamı Tamamen zapt halinde satıcının sorumluluğunun kapsamı a. Tamamen zapt olayının satış sözleşmesine etkisi b. Tamamen zapt halinde alıcının hakları Kısmen zapt halinde satıcının sorumluluğunun kapsamı a. Kısmen zapt olayının satış sözleşmesine etkisi b. Kısmen zapt halinde alıcının hakları SATICININ AYIPTAN SORUMLULUĞU I. Satıcının ayıptan sorumluluğun tanımı ve hukukî niteliği II. Satıcının ayıptan sorumluluğunun şartları

11 İçindekiler XI A. SATICININ SATILANIN AYIPLARINDAN YASAL SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI Ayıbın sözleşmede yarar ve hasarın alıcıya geçmesi anında satılanda var olması Satılandaki ayıbın önemli olması Satılandaki ayıbın gizli olması Ayıptan sorumluluğun sözleşme ile kaldırılmamış olması Alıcının ayıptan sorumluluk hükümlerinden yararlanabilmek için kanunun kendisine yüklediği külfetleri yerine getirmiş olması a. Gözden geçirme külfeti b. Bildirim külfeti c. Satılanın başka yerden gönderildiği satışlarda alıcının külfetleri (i) Koruma külfeti (ii) Satılanın durumunu usulüne uygun olarak tesbit ettirme külfeti (iii) Şeyi sattırma külfeti Satılanın alıcıya teslim edilmiş olması B. SATICININ BİLDİRDİĞİ NİTELİKLERDEN DOLAYI AYIPTAN SORUMLULUĞUNUN ŞARTLARI Satıcının satılanla ilgili bazı nitelikleri bildirmesi Nitelik bildiriminin ciddi (sözleşmenin yapılmasını etkileyici) olması Alıcının ayıptan sorumluluğa ilişkin hükümlerden yararlanabilmek için kanunun kendisine yüklediği külfetleri yerine getirmiş olması III. Satıcının ayıptan sorumluluğunun kapsamı A. ALICININ SATILANIN AYIPLARINDAN SORUMLULUK ŞARTLARI GERÇEKLEŞEN SATICIYA KARŞI SAHİP OLDUĞU SEÇİM HAKKI VE BU HAKKIN KULLANILMASI İLE İLGİLİ ÇEŞİTLİ SORUNLAR Alıcının satılanın ayıplarından sorumluluk şartları gerçekleşen satıcıya karşı sahip olduğu seçim hakkının hukukî niteliği a. Alıcının seçim hakkının hukukî niteliğini açıklayan görüşler aa. Alıcının seçim hakkını yenilik doğuran hak olarak değerlendiren görüş ve açıklanması bb. Alıcının seçim hakkını satıcının muvafakatıyle kullanabileceği görüşü (Vertragstheorio, sözleşme teorisi)

12 XII İçindekiler cc. Alıcının seçim hakkını doğrudan kendisinin kullandığı görüşü (Herstellungstheorie, doğrudan dava ya da kurma teorisi) dd. Alıcının satıcı ile uyuşamadığı durumlarda seçim hakkını yenilik doğuran dava ile kullanması gerektiği görüşü (modifiziertevertragstheorie, Gestaltungstheorie, değiştirilmiş sözleşme ya da yaratma, yenilik doğurma görüşü) b. Görüşlerin değerlendirilmesi ve sonuç Alıcının seçim hakkını kullanması ve seçim hakkının sona ermesi Alıcının seçim hakkını kullanmasının tabi olduğu sınırlamalar ve hukukî sonuçları a. Hâkimin sözleşmeden dönen alıcının satış bedelinin indirilmesi veya onarım hakkını kullanmasına karar vermesi b. İndirilecek miktarın satış bedeline eşit olması durumunda alıcının satış bedelinin indirilmesi seçimlik hakkını kullanamaması c. Satıcının satılanı değiştirme hakkını kullanmak suretiyle alıcının seçim hakkını kullanılmasını engellemesi d. Kendi fiili ile satılanın geri verilmesini imkânsızlaştıran alıcının satış bedelinin indirilmesi seçimlik hakkını kullanma zorunda olması aa. Satılanın alıcının fiili sonucu telef olması bb. Alıcının satılanı bir başkasına devretmesi cc. Alıcının satılanın biçimini değiştirmesi e. Satış konusunun birden fazla şeyi kapsadığı satışlarda ve ararda teslimli satışlarda alıcının seçim hakkının sınırları aa. Alıcının seçim hakkını sadece ayıplı satış konusu şeyler hakkında kullanması gerektiği prensibi bb. Alıcının seçim hakkını satılanın tümü hakkında kullanma zorunda olması (i) Satış konusunu birbirinden ayrılması kabul edilemeyen birden fazla eşyanın oluşturması (ii) Ardarda teslimli satışlarda teslimlerden bazılarının ayıplı malları konu edinmesi (iii) Satış konusunun asıl şey ve fer i şeylerden (eklentiden) oluşması

13 İçindekiler XIII f. Taşınmaz satışında ölçü eksikliğinin gerçekleşmesi durumund alıcının sadece tazminat isteme hakkını kullanabilmesi Alıcının seçim hakkını kullanmasının tâbi olduğu süre ve hükümleri a. Alıcının seçim hakkını kullanmasının tâbi olduğu kanunî süreler ve hükümleri aa. Zamanaşımı süresinin başlangıcı ve hesaplanması bb. Zamanaşımı süresinin kesilmesine ve durmasına ilişkin hükümlerin uygulanması cc. Tarafların sözleşme ile zamanaşımı süresini değiştirmeleri ve hükmü b. Satıcının garanti taahhütlerinin zamanaşımı süresine etkisi aa. Garanti süresinin kanunî zamanaşımı süresinden daha uzun olması bb. Garanti süresinin kanunî zamanaşımı süresinden daha kısa olması cc. Garanti süresinin kanunî zamanaşımı süresini değiştirmemesi c. Satıcının ağır kusurunun özel kanunî zamanaşımı süresine etkisi d. Alıcının seçimlik haklarını süresinde kullanmamasının hükmü B. ALICININ SATILANIN AYIPLARI SEBEBİYLE SÖZLEŞMEDEN DÖNMESİ VE HÜKÜMLERİ Alıcının satılanı ayıpları sebebiyle sözleşmeden dönme hakkı ve kapsamı Satılanın alıcıya yüklenebilen bir sebeple yok olması durumunda sözleşmeden dönme hakkının kullanılması Alıcının satılanın ayıpları sebebiyle sözleşmeden dönme hakkını kullanmasının hükümleri a. Alıcının satış bedelinin ödeme borcunu yerine getirmediği bir dönemde sözleşmeden dönme hakkını kullanmasının hükümleri b. Alıcının satış bedelini ödeme borcunu yerine getirmesinden sonra dönme hakkını kullanmasının hükümleri aa. Alıcının satışdan dönmesinin satıcıya getirdiği yükümlülükler ve açıklanması

14 XIV İçindekiler (i) Satıcının almış olduğu satış bedelini faiziyle birlikte geri verme borcu (ii) Satıcının alıcının satılana ilişkin olarak yaptığı giderleri ve yargılama giderlerini ödeme borcu (iii) Satıcının alıcının uğradığı doğrudan zararı tazmin etme borcu (a) Satıcının doğrudan zarardan sorumlu olmasının kusura dayanmaması (b) Satıcının doğrudan zarardan sorumluluğunun kapsamı (iv) Satıcının alıcının uğradığı dolaylı zararı tazmin etme borcu bb. Alıcının satış sözleşmesinden dönmesi durumuna ilişkin yükümlülükleri (i) Alıcının teslim aldığı satılanı geri verme borcu (ii) Alıcının satılandan elde ettiği yararları verme borcu.191 cc. Satış sözleşmesinden dönülmesi durumunda alıcının ve satıcının karşılıklı geri verme borçlarını yerine getirme tarzı ve sırası C. ALICININ SATILANIN AYIPLARI SEBEBİYLE SATIŞ BEDELİNİN İNDİRİLMESİ SEÇİMLİK HAKKINI KULLANMASI VE HÜKÜMLERİ Alıcının satılanın ayıpları sebebiyle satış bedelinin indirilmesi seçimlik hakkının hukukî niteliği Satış bedelinden indirilecek tutarın tesbitine ilişkin görüşler ve değerlendirilmesi a. Satış bedelinden indirilecek tutarın hesaplanmasında mutlak metodun uygulanması gerektiğini savunan görüş b. Satış bedelinden indirilecek tutarın hesaplanmasında tazminat metodunun uygulanması gerektiğini savunan görüş c. Satış bedelinden indirilecek tutarın hesaplanmasında nisbî metodun uygulanması gerektiğini savunan görüş d. Görüşlerin değerlendirilmesi ve sonuç Satış bedelinin indirilmesi seçimlik hakkının kullanılması durumunda alıcının ayrıca tazminat isteyip isteyemeyeceği sorunu ve çözüm şekli a. Satış bedelinin indirilmesi seçimlik hakkını kullanan alıcının ayrıca TBK. m. 229 f. 1 b.3 ve f. 2 ye göre tazminat isteme hakkının bulunduğu görüşü ve açıklanması

15 İçindekiler XV b. Satış bedelinin indirilmesi seçimlik hakkını kullanan alıcının TBK. m. 229 f. 1 b.3 ve f. 2 hükümlerine göre değil TBK. m. 112 ye göre tazminat isteyebileceği görüşü ve açıklaması c. Görüşlerin değerlendirilmesi ve sonuç D. ALICININ AYIPLI SATILANIN AYIPSIZ BİR BENZERİYLE DEĞİŞTİRİLMESİNİ İSTEME SEÇİMLİK HAKKINI KULLANILMASI VE HÜKÜMLERİ E. ALICININ GİDERLERİ SATICIYA AİT OLMAK ÜZERE SATILANIN ÜCRETSİZ ONARILMASINI İSTEMESİ VE HÜKÜMLERİ Onarım hakkının doğması ve kullanılması şartları Satılanın ayıplarının giderileceği yerin (onarım yerinin) belirlenmesi Onarım masraflarının kime ait olacağı sorunu ve çözümü Onarım borcunun yerine getirilmemesi halinde alıcının hakları F. ALICININ SATILANIN AYIPLARI SEBEBİYLE TAZMİNAT İSTEME SEÇİMLİK HAKKININ VARLIĞI SORUNU VE ÇÖZÜMÜ ALICININ BORÇLARI VE BU BORÇLARINDA TEMERRÜDÜ I. Genel olarak II. Alıcının satış bedelini ödeme borcu III. Alıcının satılanı devralma borcu IV. Alıcının satılanı devralma borcundan başka yan borçları Faiz ödeme borcu Mesafe satışında satılanı saklama borcu Mesafe satışında satılanı sattırma borcu Satılanın teslimden önce satılan için yaptığı zorunlu ve faydalı giderleri ödeme borcu Teslim alma ve senet giderlerini ödeme borcu Taşıma giderlerini ödeme borcu Satılanla ilgili yükümlülüklere katlanma borcu Satılanın ambalajını geri verme borcu V. Alıcının temerrüdü Alıcının satılanı devralmada temerrüdü Alıcının satış bedelini ödemede temerrüdü a. Satıcının sözleşmeden dönme imkânını kullanabilmesinin şartları (i) Peşin olarak yapılan satış sözleşmelerinde (ii) Veresiye olarak yapılan satış sözleşmelerinde

16 XVI İçindekiler b. Satıcının alıcıdan uğradığı zararın tazminini istemesi (i) Tazminatın somut yöntemle hesaplanması (ii) Tazminatın soyut yöntemle hesaplanması ÜÇÜNCÜ AYIRIM TAŞINMAZ SATIŞI VE SATIŞ İLİŞKİSİ DOĞURAN SÖZLEŞMELER 9. TAŞINMAZ SATIŞI SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Taşınmaz satışı sözleşmesinin tanımı, konusu ve tâbi olduğu hükümler Taşınmaz satışı sözleşmesinin tanımı ve konusu a. Arazi b. Bağımsız ve sürekli haklar c. Madenler d. Kat mülkiyetine konu olan bağımsız bölümler ve devre mülk hakları Taşınmaz satışı sözleşmesinin tâbi olduğu hükümler III. Taşınmaz satışı sözleşmesinin şekli Resmî şeklin kapsamı Taşınmaz satışı sözleşmesinin temsilci aracılığı ile yapılması durumunda temsil yetkisi verme muamelesinin şekli Resmî şekil zorunluluğu karşısında muvazaalı taşınmaz satışı sözleşmelerinin durumu Resmî şekle uyulmamasının müeyyidesi ve sonuçları Tapusuz taşınmazların satımında şekil sorunu IV. Taşınmaz satışında yarar ve hasarın geçişi V. Taşınmaz satışında satıcının mülkiyeti geçirme borcunu yerine getirmesi VI. Taşınmaz satışında satıcının ayıptan sorumluluğuna ilişkin özel hükümler Satıcının ölçü eksikliğinden kaynaklanan sorumluluğu Taşınmaz satışında yapının ayıbına ilişkin zamanaşımı süresi TAŞINMAZ SATIŞI İLİŞKİSİ DOĞURAN SÖZLEŞMELER I. Genel olarak II. Taşınmaz satışı vaadi Tanımı ve şekli Hukukî niteliği

17 İçindekiler XVII 3. Hükümleri a. Taraflar arasında b. Üçüncü kişilere karşı III. Alım (iştira) sözleşmesi Tanımı ve şekli Hukukî niteliği Hükümleri a. Taraflar arasında b. Üçüncü kişilere karşı IV. Geri alım (vefa) sözleşmesi Tanımı ve şekli Hukukî niteliği Hükümleri a. Taraflar arasında b. Üçüncü kişilere karşı V. Önalım (şuf a) sözleşmesi Tanımı ve şekli Hukukî niteliği Hükümleri a. Taraflar arasında b. Üçüncü kişilere karşı DÖRDÜNCÜ AYIRIM BAZI SATIŞ TÜRLERİ 11.ÖRNEK (NÜMUNE) ÜZERİNE SATIŞ SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Örnek üzerine satışın tanımı, mahiyeti ve şartları III. Örnek üzerine satışın hükümleri IV. Örnek üzerine satışta ispat yükü BEĞENME KOŞULUYLA (TECRÜBE VEYA MUAYENE ŞARTİYLE) SATIŞ SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Beğenme koşuluyla satışın tanımı, mahiyeti ve şartları III. Alıcının beğenmesi (tasvip etmesi) şartının gerçekleşmesi Deneme ve gözden geçirmenin satıcının yanında yapılması Deneme veya gözden geçirmenin alıcının yanında yapılması

18 XVIII İçindekiler IV. Beğenme koşuluyla satışın hükümleri KISMİ ÖDEMELİ SATIŞLAR A. TAKSİTLE SATIŞ SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Taksitle satışın tanımı, mahiyeti, şartları ve şekli Satış parasının birden fazla vadelerde bölüm bölüm ödenmesinin kararlaştırılmış olması Satış konusunun taşınır şey veya haklar olması Satılanın alıcıya hiç olmazsa taksitlerin bir kısmının ödenmesinden önce teslim edilmiş olması Taksitle satış şartlarının taksitle satış hakkındaki emredici hükümlere aykırı bulunmaması III. Taksitle satışlarda özel kayıtlar konması IV. Taksitle satışın hükümleri Taksitle satışın taksitlerin ödenmesi safhasındaki hükümleri Taksitle satışta taksitlerin ödenmemesinin hükümleri a. Satıcının gecikmiş taksidin ödenmesini ve gecikme tazminatı talep etmesi b. Satıcının sözleşmeden dönme hakkını kullanması c. Satıcının satılanın mülkiyetini talep etmesi B. ÖN ÖDEMELİ TAKSİTLE SATIŞ SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Ön ödemeli taksitle satışın tanımı, şekli ve içeriği Alıcının satılana ilişkin satış bedelini önceden kısım kısım ödemeyi üstlenmesi Satış konusunun taşınır şey veya haklar olması Satıcının da bedelin tamamen ödenmesinden sonra satılanı alıcıya devretmeyi üstlenmesi III. Ön ödemeli taksitle satışın sona ermesi C. ORTAK HÜKÜMLER ARTIRMA (MÜZAYEDE) YOLUYLA SATIŞ SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Artırma ile satışın tanımı, hukukî niteliği ve çeşitleri Cebrî artırma İhtiyarî açık artırma İhtiyarî özel artırma III. Artırma ile satış sözleşmesinin kurulması

19 İçindekiler XIX 1. Pey sürenin teklifi ile bağlı olması İhale yetkisi Satış sözleşmesinin kurulması İhale ile yapılan sözleşmede şekil a. İhtiyarî özel artırmalarda b. İhtiyarî açık artırmalarda c. Cebrî artırmalarda IV. Artırma ile satış sözleşmesinin hükümleri Satış konusu mülkiyetinin alıcıya geçmesi Satış parasının ödenmemesinin sonuçları Zapttan ve ayıptan sorumluluk a. Cebrî artırmalarda b. İhtiyarî açık artırmalarda c. İhtiyari özel artırmalarda İhalenin iptal edilmesi a. Hukuka veya ahlaka aykırı yollara başvurularak ihalenin gerçekleştirilmesi b. İhalenin iptalinde iptali talep edenin bir menfaatinin bulunması c. İptal hakkının süresi içinde kullanılması MİLLETLERARASI MAL SATIMI SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Viyana Antlaşmasının (CISG) uygulama alanı III. Viyana Antlaşmasının (CISG) yorumu ve boşluklarının doldurulması IV. Milletlerarası mal satımı sözleşmesinin kurulması V. Milletlerarası mal satımı sözleşmesinde hasarın geçmesi VI. Milletlerarası mal satımı sözleşmesinde satıcının borçları Satıcının malları teslim borcu Satıcının belgeleri verme borcu Satıcının malların sözleşmeye uygunluğunu sağlama borcu (ayıptan sorumluluğu) Satıcının üçüncü kişilerin hak veya taleplerine karşı sağlama borcu (zapttan sorumluluğu) Sözleşmenin satıcı tarafından ihlalinin sonuçları (özellikle alıcının sahip olduğu hukukî imkanlar) a. Alıcının seçimlik hakları aa. Aynen ifayı isteme hakkı

20 XX İçindekiler bb. Değiştirilmeyi isteme hakkı cc. Onarım isteme hakkı dd. Sözleşmeyi ortadan kaldırma (dönme) hakkı ee. Semenden indirim isteme hakkı ff. Tazminat isteme hakkı b. Satıcının alıcının seçimlik haklarını kullanmasını engellemesi c. Satıcının ifasına ilişkin bazı özel durumlarda alıcının seçimlik hakları aa. Kısmi ifa bb. Vadeden önce ifa cc. Aşkın ifa VII. Milletlerarası mal satımı sözleşmesinde alıcının borçları Alıcının semeni ödeme borcu a. Semenin miktar olarak hesaplanması b. Semeni ödeme borcunun ifa yeri c. Semeni ödeme borcunun ifa zamanı Alıcının malları teslim alma borcu Sözleşmenin alıcı tarafından ihlalinin sonuçları (özellikle satıcının sahip olduğu hukukî imkanlar) a. Aynen ifayı isteme hakkı b. Sözleşmeyi ortadan kaldırma (dönme) hakkı VIII. Satıcının ve Alıcının yükümlülüklerine ilişkin ortak hükümler Öne alınmış sözleşmeye aykırılıklar a. Sözleşmeyi askıya alma hakkı b. Sözleşmeyi ortadan kaldırma (dönme) hakkı Art arda teslimli satımlar Sözleşmenin ihlali sebebiyle tazminat isteme Faiz ödeme borcu Sözleşmenin ortadan kaldırılmasının (dönmenin) sonuçları Malın muhafazası İKİNCİ BÖLÜM MAL DEĞİŞİMİ (TRAMPA) SÖZLEŞMESİ 16. MAL DEĞİŞİMİ (TRAMPA) SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Mal değişim (trampa) sözleşmesinin tanımı, mahiyeti ve tabi olduğu hükümler

21 İçindekiler XXI III. Mal değişim (trampa) sözleşmesine uygulanacak zapttan ve ayıptan sorumluluk hükümleri Zapttan sorumlulukta uygulanacak hükümler Ayıptan sorumlulukta uygulanacak hükümler ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİ 17. BAĞIŞLAMA SÖZLEŞMESİ I. Genel olarak II. Bağışlama sözleşmesinin tanımı, niteliği ve unsurları Bağışlamanın bağışlayanın kendi malvarlığından yaptığı kazandırıcı bir muamele olması Kazandırmanın bağışlama sebebiyle (causadonandi) yapılmış olması Bağışlamanın sözleşme olması Bağışlamanın sağlararası muamele olması III. Bağışlama ehliyeti ve tasarruf yetkisi Bağışlama ehliyeti Bağışlamayı kabul ehliyeti Bağışlamada tasarruf yetkisi IV. Bağışlamanın çeşitleri ve bağlı oldukları şekil Bağışlama sözü verme (bağışlama vaadi) a. Tanımı b. Şekli c. Bağışlama vaadinin ifası aa. Geçerli bir bağışlama sözü vermenin (bağışlama vaadinin) ifası bb. Geçerli olmayan bir bağışlama sözü vermenin (bağışlama vaadinin) yerine getirilmesi Elden bağışlama a. Hukukî niteliği b. Şekli c. Konusu Koşullu bağışlama a. Bağışlayanın ölümüne bağlı olarak yapılan bağışlamalar b. Bağışlayana dönme şartı ile yapılan bağışlamalar (Vahibe rücu şartı ile bağışlama) c. Bağışlayana dönme koşullu bağışlamalar

22 XXII İçindekiler 4. Yüklemeli (mükellefiyetli) bağışlama a. Yüklemeli bağışlamanın özellikleri b. Bağışlayanın yüklemeyi (mükellefiyeti) ifa etmekten kaçınmasının sonuçları c. Bağışlayanın yüklemeyi (mükellefiyeti) ifa etmekten kaçınma yetkisi V. Bağışlamanın hükümleri VI. Bağışlamanın ortadan kalkması (sona ermesi) Bağışlayanın ölümü Bağışlamanın geri alınması a. Bağışlayanın bağışlamayı-bağışlamanın yerine getirilmesinden sonra- geri alması b. Bağışlayanın bağışlama sözü vermeyi geri alması (ve ifadan kaçınması) Bağışlayanın mirasçılarının bağışlamayı geri alması Bağışlamayı ifa yükümlülüğünün ortadan kalkması İKİNCİ KISIM KULLANMA VE YARARLANMA HAKKI VEREN SÖZLEŞMELER BİRİNCİ BÖLÜM KİRA SÖZLEŞMESİ BİRİNCİ AYIRIM GENEL HÜKÜMLER 18. GENEL OLARAK KİRA SÖZLEŞMESİ I. Kira sözleşmesinin 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu nda düzenleniş biçimi II. Kira sözleşmesinin tanımı Genel olarak Kira sözleşmesinin tanımı III. Kira sözleşmesinin hukukî niteliği IV. Kira sözleşmesinin unsurları Kiraya verenin kullanılmasını kiracıya bıraktığı kiralanan Kiracının kiralananı kullanma karşılığı olarak ödediği kira bedeli Kiralananın kullanılması ile kira bedelinin mübadelesi konu edinen tarafların karşılıklı anlaşması V. Kira sözleşmesinin süresi KİRAYA VERENİN BORÇLARI

23 İçindekiler XXIII I. Genel olarak II. Kiraya verenin kiralananı sözleşmede öngörülen kullanmaya elverişli durumda teslim borcu III. Kiraya verenin kiralananı sözleşme süresince sözleşmede öngörülen kullanıma elverişli halde bulundurma borcu IV. Kiraya verenin kiralananın ayıplarından sorumluluğu Genel olarak Kiraya verenin ayıptan sorumluluğunun gerçekleşmesi şartları a. Kiralananda ayıp olarak nitelendirilecek eksiklik ya da bozuklukların bulunması b. Kiralananın ayıp nedeniyle sözleşmede öngörülen kullanmaya elverişli olmaması c. Kiralanandaki ayıbın gizli olması d. Kiraya verenin sorumluluğunun sözleşme ile sınırlandırılmamış veya kaldırılmamış olması e. Kiracının kiralananı muayene etmesi (gözden geçirmesi) ve ayıpları kiraya verene bildirmesi (ihbar) f. Kiracının ayıptan sorumlu olmaması g. Kiraya verenin kusuru Kiraya verenin kiralananın ayıplarından sorumluluğunun hükümleri a. Kiraya verenin kiralananın kiracıya teslimi anındaki ayıplardan sorumluluğu b. Kiraya verenin kiralananın sonradan ayıplı hale gelmesinden sorumluluğu aa. Kiraya verenden ayıbın giderilmesini (onarımı) talep hakkı bb. Kiracının kiralanandaki ayıbı bizzat kendisinin giderme imkânına sahip olması (a) Öncelikle kiralanan ayıplı olmalıdır (b) Ayıbın önemli olmaması halinde kiracı bu hakkı kullanabilir (c) Kiracı ayıbın uygun bir sürede giderilmesini istemeli, buna rağmen kiraya veren uygun sürede ayıbı gidermemelidir (d) Kiracı, ayıbı bir başkasına gidertmek zorunda değildir cc. Kira bedelinin indirilmesini talep hakkı dd. Kiracının ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini talep hakkı

24 XXIV İçindekiler ee. Sözleşmeden dönme ya da sözleşmeyi feshetme hakkı ff. Kiracının ayıp dolayısıyla uğradığı olumlu zararın tazminini talep etmesi V. Kiraya verenin üçüncü kişinin ileri sürdüğü haklar sebebiyle sorumluluğu Kiraya verenin zapttan sorumluluğu a. Üçüncü kişi kiracıya karşı üstün hak ileri sürmeli b. Üçüncü kişinin ileri sürdüğü hak ile kiracının hakkı bağdaşmamalı c. Üçüncü kişi hakkını kiracıya karşı dava yoluyla ileri sürmeli d. Kiracı davayı kiraya verene bildirmeli (ihbar etmeli) e. Kiracının üçüncü şahsın hakkını bilmemesi gereği f. Kiraya verenin kusuru Kiraya verenin üçüncü kişinin sözleşmenin kurulmasından sonra üstün hak sahibi olmasından sorumluluğu a. Kiralananın el değiştirmesi (kira sözleşmesinin kurulmasından sonra temliki) b. Üçüncü kişinin kiralananda kira sözleşmesinin kurulmasından sonra- sınırlı ayni hak sahibi olması VI. Kiraya verenin kiralananın vergi ve benzeri yükümlülüklerine katlanma borcu VII.Kiraya verenin yan giderlere katlanma borcu KİRACININ BORÇLARI I. Genel olarak II. Kiracının kiralanana ilişkin zilyetlik ve kullanma haklarına bağlı borçları Kiracının kiralananı sözleşmeye uygun olarak özenle kullanma borcu Kiracının kiralananın bulunduğu taşınmazda oturan kişiler ile komşulara saygı gösterme borcu Kiralananı iyi bir durumda muhafazası için özen göstermek ve gereken bildirimleri yapmak yükümlülükleri Kiralananda ayıbın giderilmesine ve kiralananın gösterilmesine katlanma borcu Kiracının temizlik ve bakım giderlerini ödeme borcu Kiracının Kiralanana ilişkin zilyetlik ve kullanma haklarına Bağlı olan borçlarına aykırı davranması

25 İçindekiler XXV III. Kiracının kiralananı başkasına kiraya vermesi ve kiralananı kullanma alacağını başkasına devretmesi hakları ile ilgili borçları Kiracının kiralananı başkasına kiraya vermesi (kiralaması) a. Genel olarak b. Alt kira sözleşmesi serbestisi c. Alt kira sözleşmesi serbestisinin sınırlanması d. Kiraya verenin rızası ve sonuçları Kiracının kiralanandaki kullanma alacağını başkasına devretmesi Kira sözleşmesinin devri a. Genel olarak b. Sözleşmenin devrinin şartları (a) Halen mevcut ve geçerli bir kira sözleşmesi olmalıdır (b) Kiraya verenin rızası gerekmektedir (c) Konut kiralarında kiraya verenin bu rızayı vermesi zorunluluğu yoktur (d) İsviçre Hukukunda çatılı işyeri kirası bakımından liraya verenin rıza vermesi borç olarak nitelendirilmektedir (e) Rıza yazılı şekilde olmalıdır (f) Kiraya veren rızasını genel olarak veya somut bir devir için açıklayabilir c. Kira sözleşmesinin devrinin sonuçları IV. Kiracının kira bedelini ifa borcu Kira bedelini ifa zamanı ve yeri Kiralananın kullanılmasının mümkün olmaması ile sözleşmenin bitiminden önce geri verilmesi halinde kira bedelinin ifası a. Kiralanın kullanılmasının mümkün olmaması ve kira bedelinin ifası b. Kiralananın sözleşmenin bitiminden önce geri verilmesi ve kira bedelinin ifası aa. Genel olarak bb. Kiracının kiralananı erken iadesi cc. Erken iadeye bağlanan sonuç c. Kiracının yeni bir kiracı bulması d. Kira bedelinden yararların indirilmesi (mahsubu) e. Belirsiz süreli kira sözleşmelerinde durum

26 XXVI İçindekiler 3. Kira bedelinin ifa edilmemesinin teminatı: Kiraya verenin hapis hakkı a. Genel olarak b. Hapis hakkının niteliği c. Hapis hakkının koşulları d. Hapis hakkının konusu e. Üçüncü şahıslara ait taşınırların hapis hakkına konu olması f. Hapis hakkının güvence altına aldığı alacak g. Hapis hakkının kullanımı Kiracının kira bedelini ifa etmemesi ve sonuçları a. Genel olarak kiracının kira bedelini ifa etmede gecikmesi b. Kira bedelinin ifa edilmemesi veya ifasında gecikme c. Kiraya verenin süre tayin etmesi d. Kira sözleşmesinin feshedilmesi ve hükümleri e. Kiracının kira bedelini ifada gecikmesi sebebiyle temerrüt faizinden sorumluluğu f. Konut ve çatılı işyeri kiralarında kira bedelinin ifa edilmemesinin hükmü g. Kiracının iflas etmesinin kira sözleşmesine etkisi aa. Kiracının iflas etmesi bb. Kiracının ya da iflas masasının işleyecek kira bedelleri için uygun bir süre zarfında güvence göstermemesi cc. Güvence gösterilmemesi durumunda kiraya verenin sözleşmeyi feshetme hakkı V. Kiracının kiralananı geri verme borcu Genel olarak Kiracının kiralananı geri verme borcunun tabi olduğu hükümler Kiracının kiralananı teslim aldığı durumda geri verme borcu Kiralananın gözden geçirilmesi ve kiracıya bildirme KİRADA ÖZEL DURUMLAR I. Kiralananda yenilik ve değişiklik yapılması Genel olarak Yenilik ve değişiklik kavramları Yenilik ve değişiklik yapılması koşulları a. Kiracının rızası gerekmez

27 İçindekiler XXVII b. Yenilik ve değişiklik kira sözleşmesinin feshini gerektiren boyutta olmamalıdır c. Kiraya veren ancak kiracıdan katlanması beklenebilecek yenilik ve değişikliği yapabilir d. TBK. m. 320 deki yenilik ve değişiklik kavramlarında dahil olmayan hususlar e. Yenilik ve değişiklik faaliyetinde kiracının menfaatlerini gözetme zorunluluğu Kiracının yenilik ve değişiklik yapması a. Kiracı ancak kiraya verenin rızasıyla kiralananda yenilik ve değişiklik yapabilir b. Kiraya veren tarafından açıklanmış geçerli bir rıza beyanı olmalıdır aa. Rızanın şekli bb. Kiraya verenin kiralananı sözleşmede amaçlanan kullanıma elverişli bir durumda teslim etmek ve bu durumda bulundurmak borcunun kapsamına giren gider ve onarımların böyle bir muvafakatin konusu olup olamayacağı sorunu cc. Rızanın içeriği dd. Rızanın hukukî önemi II. Takastan feragat yasağı III. Kira bedelinin uyarlanması EBK dönemi bakımından kira bedelinin uyarlanması TBK döneminde kira bedelinin uyarlanması a. Genel olarak b. Kira bedelinin uyarlanmasının şartları aa. Sözleşmenin yapılmasından sonra olağanüstü bir durum ortaya çıkmalıdır bb. Taraflar sözleşmeyi yaparken olağanüstü durumu öngörmemiş olmalı ve kendilerinden öngörmeleri beklenememelidir cc. Olağanüstü durum uyarlama isteyen taraftan kaynaklanmamış olmalıdır dd. Olağanüstü durum, sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olan koşulları değiştirmiş olmalıdır ee. Koşullardaki değişiklik sonucu borçlunun sözleşmeye uymasını ve böylece borcunu ifa etmesini beklemek dürüstlük kuralına aykırılık oluşturmalıdır ff. Kural olarak borçlunun borcunu ifa etmemiş olması gerekir

28 XXVIII İçindekiler gg. Belirtilen şartlara bağlı olarak borçlunun borcunu ifa etmesi aşırı güçleşmiş olmalıdır hh. Sözleşme tarafı uyarlama hakkından feragat etmemiş olmalıdır Uyarlamanın hüküm ve sonuçları KİRA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ I. Genel olarak II. Sözleşme taraflarının sözleşme hükümlerine aykırı hareket etmesi sebebiyle sona ermesi III. Belirli süreli kira sözleşmesinin sürenin geçmesiyle sona ermesi IV. Belirsiz süreli kira sözleşmesinin feshi bildirme ile sona ermesi V. Kira sözleşmesinin önemli sebeplerden dolayı feshini... bildirme ile sona ermesi VI. Kiracının ölümü sebebiyle feshini bildirme ile sona ermesi Kiracının ölümü Kiracının mirasçılarının fesih bildirme sürelerine uyarak en yakın fesih dönemi sonu için feshi bildirmesi TBK. m. 333 e dayanan feshi bildirmede herhangi bir tazminat ödenmesinin gerekmemesi Konut ve çatılı işyeri kiralarında durum İKİNCİ AYIRIM KONUT VE ÇATILI İŞYERİ KİRALARI 23. KONUT VE ÇATILI İŞYERİ KİRASI SÖZLEŞMELERİ I. Genel olarak Konut ve çatılı işyeri kirası kavramı Konut ve çatılı işyeri kirasına ilişkin hükümlerin uygulama alanı Kiracı aleyhine düzenleme ve sözleşmede değişiklik yapma yasağı Kira sözleşmesiyle bağlantılı hukuksal işlem (sözleşme) a. Genel olarak b. Bağlantılı hukuksal işlemin gerçekleşmesi koşulları aa. İşlem konut ve çatılı işyerine ilişkin kira sözleşmesiyle bağlantılı olmalıdır bb. Kiracıyı borç altına sokan işlem kira sözleşmesine yabancı olmalıdır cc. Kiracının yararı bulunmamalıdır II. Kiracının güvence vermesi

29 İçindekiler XXIX 1. Genel olarak Güvence sınırı Güvence kapsamı Bankaya yatırma veya depo zorunluluğu Güvence üzerinde tasarruf ve güvencenin banka tarafından (geri) verilmesi III. Kira bedeli ve tespiti sayılı BK ve 6570 sayılı GKHK dönemi a gün ve E. 1964/2 K.1964/4 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı aa. Yargıtay ın evvelki uygulamasına göre kira parasının miktar olarak tespiti bb. Yargıtay ın yeni uygulamasına göre kira parasının miktar olarak tespiti cc sayılı Gayrimenkul Kiraları Hakkında Kanun a bazı maddeler eklenmesine dair Kanun Tasarısı na göre kira parasının miktar olarak tespiti b gün ve E.1965/5 K. 1965/5 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı c gün ve E. 1966/19 K. 1966/10 sayılı Yargıtay İçtihadı Bir. Kararı d sayılı GKHK. nun kira parasının tesbit edilmesi ile ilgili diğer hükümleri aa. Mobilyalı kiraya vermenin kira parasına etkisi bb. Yakıt parasındaki değişikliğin kira parasına etkisi cc sayılı K. nun kira parası ile ilgili düzenlemesine aykırı hareket etmenin müeyyidesi sayılı TBK.nun Kira Bedeli düzenlemesi a. Genel olarak b Kira bedelinin tespiti (belirlenmesi) aa. Kira bedelinin tespitinde kiracı aleyhine düzenleme yasağı uygulama alanı bulmaz bb Kira tespitine ilişkin esaslar kural olarak sözleşmenin uzaması halinde uygulama alanı bulur cc. Taraflar yeni dönem kira bedeline ilişkin anlaşma yapmış olabilirler (a) Bir yıllık kira sözleşmelerinde durum (b) Bir yıldan daha uzun süreli kira sözleşmelerinde durum

30 XXX İçindekiler dd. Taraflar yeni dönem kira bedeline ilişkin anlaşma yapmamış olabilirler (a) Üfe sınırlaması ve kira bedeli tespiti esasları (b) Emsal ve kira bedeli tespiti esasları ee. Kira bedelinin yabancı para olarak belirlenmesinde durum (a) Kira bedelinin beş yıl süreyle sabitliği kuralı (b) Beşinci yıldan sonra kira bedelinin belirlenmesi c. Tespit davası IV. Aile Konutu Genel olarak Kira sözleşmesinin feshi için diğer eşin rızasının aranması Eşin bildirim yoluyla kira sözleşmesine taraf haline gelebilmesi V. Konut ve çatılı işyeri kiralarında sözleşmenin sona ermesi Genel hükümler uyarınca sona erme Kira sözleşmesinin bildirim yoluyla sona ermesi a. Belirli süreli kira sözleşmesi bakımından aa. Belirli süreli konut ve çatılı işyeri kirası süresinin dolmasıyla sona ermez bb. Belirli süreli konut ve çatılı işyeri kira sözleşmesini ancak kiracı sona erdirebilir cc. Yazılı bildirim gereklidir dd. Yazılı bildirim kira süresinin bitiminden en az onbeş gün önce yapılmalıdır ee. Sözleşmenin kendiliğinden uzaması ff. On yıllık uzama süresinin sonunda kiraya verenin de bildirimde bulunarak sözleşmeyi sona erdirme hakkı vardır b. Belirsiz süreli kira sözleşmesinde fesih bildirimi ile sona erme c. Bildirim şekli Kira sözleşmesinin dava (tahliye davası) yoluyla sona ermesi a. Genel olarak b. Tahliye davası sebeplerinin sınırlılığı c. Dava açma süresinin uzaması aa. Genel olarak bb. TBK.m.353 ün kapsamı ve özelliği konusunda şu hususları belirtebiliriz

31 İçindekiler XXXI (a) Uzama konut ve çatılı işyeri kiraları için kabul edilmiştir (b) TBK.m.353 de düzenlenen uzama kiraya veren bakımından geçerlidir (c) Uzama sebep ayırımı yapılmaksızın dava yolu için öngörülmüştür (d) Kiraya veren bir aylık süre zarfında kiracıya bildirimde bulunmalıdır (e) Bildirim yazılı olmak zorundadır (f) Dava açma hakkı bir yıl uzayacaktır d. Yeniden kiralama yasağı aa. Genel olarak bb. Gereksinim sebebiyle tahliye durumunda üç yıl kiraya verme yasağı cc. Yeniden inşa ve imar amacıyla tahliye durumunda üç yıl süreyle eski kiracıdan başkasına kiraya verme yasağı ve eski kiracının öncelikle kiralama hakkı dd. Kiraya verme yasaklarına aykırılığın yaptırımı VI. Tahliye Sebepleri A. KİRAYA VERENDEN KAYNAKLANAN TAHLİYE SEBEPLERİ Kiraya verenin konut gereksinimi sebebiyle tahliye a. Konut gereksinimi belli şahıslara ilişkin olmalı b. Konut gereksinimi gerçek olmalı c. Bir aylık süre içinde dava açılmış olmalı Kiraya verenin işyeri gereksinimi sebebiyle tahliye a. İşyeri gereksinimi belli şahıslara ilişkin olmalı b. İşyeri gereksinimi gerçek olmalı c. Bir aylık süre içinde dava açılmış olmalı Yeni malikin konut veya işyeri gereksinimi sebebiyle tahliye a. Bir kimse kiradaki taşınmazın mülkiyetini sonradan edinmiş olmalı b. Belli şahısların konut ya da işyeri gereksinimi olmalı c. Yeni malik bir aylık süre zarfında tahliye bildirimle talep edilmiş olmalı d. Altı ay sonra tahliye davası açılmış olmalı Kiralananın yeniden inşa veya imarı sebebiyle tahliye

32 XXXII İçindekiler a. Kiralananın yeniden inşası veya imarı amacıyla esaslı onarımı, genişletilmesi ya da değiştirilmesi gerekli olmalı b. Yapılacak tamir, genişletme veya değiştirilmesi faaliyeti esnasında taşınmazın içinde oturmanın veya çalışmanın imkansızlaştığı anlaşılmış olmalı c. Bir aylık süre içinde dava açılmış olmalı B. KİRACIDAN KAYNAKLANAN TAHLİYE SEBEPLERİ Yazılı tahliye taahhüdü sebebiyle tahliye a. Tahliye taahhüdünü bizzat kiracı yapmış olmalı b. Tahliye taahhüdü yazılı olmalı c. Tahliye taahhüdü kiralananın tesliminden sonra verilmiş olmalı d. Taahhütte gösterilen tarihten itibaren bir aylık süre içinde icraya başvurmalı veya dava açılmış olmalı İki haklı ihtar sebebiyle tahliye a. Kiracı haklı olarak ihtar edilmiş olmalı b. İhtar yazılı ve hangi vadeye ait kira parasının istendiğini belirtir şekilde olmalı c. İki haklı ihtar yapılmış olmalı d. Bir aylık süre içinde dava açılmış olmalı Kiracının veya birlikte yaşadığı eşinin oturmaya elverişli konutunun varlığı sebebiyle tahliye a. Kiracının veya birlikte yaşadığı eşinin bir konutu olmalı b. Konut aynı ilçe veya belde sınırları içinde olmalı c. Konut kiracının kullanımına elverişli olmalı d. Kiraya veren kira sözleşmesinin kurulması sırasında bu durumu bilmemeli e. Bir aylık sürede dava açılmış olmalı ÜÇÜNCÜ AYIRIM ÜRÜN (HASILAT) KİRASI 24. ÜRÜN (HASILAT) KİRASI SÖZLEŞMESİ I. Genel bakış II. Genel olarak ürün kirası sözleşmesi Ürün kirası sözleşmesinin tanımı Ürün kirası sözleşmesinin hukuki niteliği Ürün kirası sözleşmesinin unsurları