GÖSTERGELER. Hazırlayan: Alaattin AKTAŞ Temmuz 2012 k EKONOMİK FORUM 115

Transkript

1 Hazırlayan: Alaattin AKTAŞ PROJEKSİYON İHRACAT ve ALTIN: Dış ticaret verileri açıklandığında İhracatta sevindiren performans, ithalat hızla geriliyor, ihraç pazarlarımız çeşitleniyor, ticaret açığında büyük düşüş gibi değerlendirmeleri özellikle son aylarda sıkça duyuyoruz. Durum gerçekten çok mu parlak, her şey güllük gülistanlık mı? Altı ayda 74.7 milyar dolarlık ihracat yaptık. Geçen yılın aynı dönemindeki 65.6 milyar dolara göre yüzde 13.4 artış var. İthalat ise milyar dolar olarak gerçekleşti ve geçen yılki milyar dolara göre yüzde 2.1 geriledi. Böylece altı aylık dış ticaret açığı yüzde 21 düşüşle 54.2 milyar dolardan 42.8 milyar dolara indi. Biraz detaya inelim, örneğin bu yılın sürpriz ihraç malı altınla birlikte bir değerlendirme yapalım. Bu yıl ilk altı ayda 5.4 milyar dolarlık altın ihraç etmişiz. Geçen yıl aynı dönemdeki ihracat yalnızca 574 milyon dolarmış. Yani altın ihracatı geçen yılın 4.8 milyar dolar üstünde. Varsayalım, bu yıl da geçen yılki kadar altın ihraç ettik. Altı aylık toplam ihracatımız ( ) 69.9 milyar dolara düşecek ve geçen yıla göre artış oranı da yüzde 6.5 e gerileyecekti. Bu gerilemeyle birlikte dış ticaret açığı da ( ) 47.6 milyar dolara çıkacak, böylece açıkta geçen yıla göre azalma yüzde 12 ye inecekti. Çok açık olarak görülüyor ki, altın ihracatı böylesine rekor düzeye çıkmasaydı, dış ticarette öyle pek de önemli bir iyileşme olmayacaktı. TÜİK in açıkladığı altın ihracatına ilişkin veriler, parasal olmayan altını gösteriyor. Yani ticari altın ihracatı söz konusu. Parasal altın ise ulusal veya uluslararası para otoriteleri tarafından rezerv amacıyla tutulan altını ifade ediyor. Parasal altın, finansal varlık olarak değerlendirildiğinden ülkeler arasındaki hareketlerde dış ticaret istatistiklerine dâhil edilmiyor. Dolayısıyla İran ın Türkiye den yaptığı altın ithalatının, bu ülkenin Merkez Bankası nca altın rezervini güçlendirmek amacıyla gerçekleştirildiği söylenemez. En azından uluslararası mevzuat bunu söylüyor. İRAN A İHRACAT PEŞİN ÖDEMEYLE YAPILDI TÜİK tarafından yapılan açıklamada Gümrük beyannameleri üzerinde yapılan incelemeler neticesinde İran a yapılan altın ihracatının büyük oranda peşin ödeme yoluyla gerçekleştirildiği tespit edilmiş, ham petrol veya doğalgaz ithalatında ödeme aracı olarak kullanıldığına ilişkin bir bulguya rastlanmamıştır. Altın ihracatı ham petrol ve doğalgaz bedelinin ödenmesi amacıyla yapılmış olsa bile takas işlemi olarak değerlendirileceğinden, ihracat olarak kaydedilmesi gerekmektedir denildi. İran a yapılan altın ihracatının hangi ödeme yöntemiyle yapıldığına ilişkin detaylara gelince Şubat ayındaki 1.7 milyon dolarlık ihracatın tümü peşin ödeme yöntemine göre yapıldı. Marttaki ihracatın 8.2 milyon doları mal mukabili ödeme, milyon doları peşin ödeme şeklinde gerçekleştirildi. Nisandaki 1.2 milyar dolarlık ihracatın tümü peşin ödeme biçiminde yapıldı. Mayısta 1 milyon dolarlık ihracat mal mukabili ödeme, 1 milyar 385 milyon dolarlık ihracat peşin ödeme şeklinde gerçekleştirildi. Hazirandaki 1 milyar 318 milyon dolarlık ihracatın tümünün de peşin ödeme şeklinde gerçekleştirildiği bildirildi. Mal mukabili ticaretin de takas ticaret anlamına gelmediğini, ödemenin malın ulaştırılmasından sonra yapılması anlamını taşıdığını belirtelim. Temmuz 2012 k EKONOMİK FORUM 115

2 TÜFE nin dönemsel seyri (%) İlk 7 ay Son 5 ay Yıllık Yl lık ,00 5,61 7, ,76 3,68 9, ,11 5,12 8, ,61 3,24 10, ,08 4,35 6, ,09 3,21 6, ,00 7,23 10, ,71 4,41 (*) 6,20 (*) Yıllık yüzde 6.2 için son 5 ayda kalınması gereken oran YA İTHALAT? İhracat altın sayesinde normalden hızlı bir artış sergiliyor, ithalat ise içerde işler iyi gitmediği için her geçen gün biraz daha daralıyor. Haziran ayı ithalatında yüzde 5.4 lük, altı aylık ithalatta yüzde 2.1 lik azalma var. Bu azalmanın kaynağı önemli. Örneğin haziranda yatırım malları ithalatı tam yüzde 31 azalmış. Neredeyse üçte bir Tüketim malları ithalatında yüzde 20 düşüş var, hammadde ithalatında ise yüzde 3.3 artış olmuş. İlk altı ayda da yatırım ve tüketim malı ithalatında yüzde 10.5 ve yüzde 15.9 azalma olurken, hammadde ithalatı yüzde 2.3 artış göstermiş. İthalatın niye gerilediği ortada. Genel olarak söylersek, üretim hacmimiz nasıl seyrediyorsa o paralelde de ithalat yapıyoruz. Tabii ki enerji faturasının boyutunda ortaya çıkan keskin dalgalanmaların yarattığı iniş çıkışlar hariç. Dış ticaret açığımız daralıyor; iyi, güzel Ama; üretmediğimiz, bizim için katma değeri neredeyse sıfır olan bir malı, yani altını satarak ihracatımızı ayakta tutuyor görünmek, pek de sevinilecek bir durum değil. Bir dönem ithal ettiğimiz altını şimdi satıyoruz, hepsi bu. Öbür yanda da ithalat içerideki üretimimiz düşük seyrettiği için geriliyor. Buna sevinmeli mi, yoksa üzülmeli miyiz, tartışılır. ENFLASYON: Merkez Bankası nın, yılın üçüncü enflasyon raporunda 2012 enflasyon tahminini aşağı çekeceği sürpriz değildi. Başkan Erdem Başçı, raporun açıklanmasından günler önce, özellikle ham petrol fiyatlarında ortaya çıkan gerilemenin etkisiyle 2012 enflasyon tahmininin bir miktar aşağı çekilebileceğini söylemişti. Başçı nın bu açıklaması, tahmin bir miktar aşağı çekilebilir şeklinde değil, tahmin aşağı çekilecek şeklinde okundu. Öyle ya, Merkez Bankası Başkanı, elinde somut işaretler olmasa böylesine bir olasılıktan herhalde söz etmezdi. Enflasyon tahmini aşağı çekilecekti çekilmesine de, bilinmeyen bunun oranının ne olacağıydı. Merkez Bankası nın ocak ve nisan aylarında yayınladığı raporlarda, 2012 enflasyonu yüzde 6.5 olarak tahmin edilmişti. Kamuoyundaki beklenti, temmuz enflasyon raporunda tahminin yüzde 6 ya çekileceği noktasında yoğunlaşmıştı. Ama Merkez Bankası biraz daha temkinli hareket etmeyi tercih etti. Merkez Bankası, enflasyon tahminini yüzde 6.2 ye indirdi enflasyon tahminine ilişkin alt sınır nisan raporundaki düzeyde, yani yüzde 5.3 te bırakıldı, üst sınır ise yüzde 7.7 den yüzde 7.1 e çekildi, böylece orta nokta yüzde 6.2 oldu Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara ,41 0,73 0,42 0,87 2,42-1,43-0,41 0,73 0,75 3,27 1,73 0, ,56 0,56 0,41 1,52-0,21-0,90-0, Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara. 4,90 4,16 3,99 4,26 7,17 6,24 6,31 6,65 6,15 7,66 9,48 10,45 10,61 10,43 10,43 11,14 8,28 8,87 9,07 YÜZDE 4.41 YETİYOR Merkez Bankası, 2012 tahminini yüzde 6.2 ye indirdiği enflasyon raporunu, temmuz ayı enflasyon verileri açıklanmadan önce yayınladı. Dolayısıyla yedi aylık gerçekleşmeye dayalı bir tahmin dile getirilmiş değil. Ancak, Merkez Bankası nın elbette temmuz için de bir tahmini vardı. Yılın tümü için, hatta 2013 için enflasyon tahmini yapan Merkez Bankası nın, temmuza ilişkin bir tahmininin olmadığı düşünülebilir mi TÜFE, ilk yedi ayda yüzde 1.71 artış gösterdi. Ocak-temmuz itibariyle en düşük artış da böylece bu oranla bu yıl gerçekleşmiş oldu. Daha önceki yıllarda ilk yedi ayda yüzde 2 nin bile altında kalınamamıştı. Ocak-temmuz dönemindeki yüzde 1.71 artıştan sonra yılın tümünde Merkez Bankası nın tahmini olan yüzde 6.20 yi tutturmak için son beş aydaki artışın yüzde 4.41 olması yetiyor. Geçmiş yılların son yedi aylık dönemlerine bakıldığında, yüzde 4.41 gerçekleştirilebilir makul bir oran olarak görülüyor. 116 EKONOMİK FORUM l Temmuz 2012

3 BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ ÜFE (% değ.) TÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) İthalat (Aylık) Cari denge İç borç stoku (milyar ) İç borç faizi (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon ) Bütçe gideri (Aylık) (milyon ) Reel kur end. (TÜFE ye göre) (2003=100) Aylık Ort. $ ( ) Aylık Ort.Euro ( ) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon ) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,58 1,66 1,94 2,35-1,15-0,50-0,16 1,15 0,51 1,21-0,31 1, ,36 1,72 1,22 0,61 0,15 0,01-0,03 1,76 1,55 1,60 0,65 1, ,38-0,09 0,36 0,08 0,53-1,49-0, ,85 1,45 0,58 0,60-0,36-0,56-0,48 0,40 1,23 1,83 0,03-0, ,41 0,73 0,42 0,87 2,42-1,43-0,41 0,73 0,75 3,27 1,73 0, ,56 0,56 0,41 1,52-0,21-0,90-0, ,9 339,4 340,7 343,2 340,5 343,1 345,2 347,3 347,8 347,8 350,8 352, ,3 357,5 359,9 362,0 362,7 362,7 363,9 366,6 366,6 368,0 366,4 368, ,2 377,0 375,2 374,7 375,9 377, ,8 8,5 8,7 9,1 9,7 9,1 8,4 8,4 8,1 7,7 7,9 8, ,7 8,7 9,0 9,0 8,8 9,1 9,1 8,9 8,1 8,4 10,5 10, ,5 9,4 9,6 9,6 9,5 9, ,88 124,27 123,16 127,55 128,36 127,64 125,85 127,21 128,65 131,35 131,22 125, ,26 117,35 115,87 118,34 117,25 113,30 109,39 103,51 104,91 106,57 110,49 109, ,42 115,85 114,17 115,86 116,72 116, ,4663 1,5056 1,5283 1,4879 1,5348 1,5703 1,5363 1,5016 1,4889 1,4185 1,4295 1, ,5538 1,5828 1,5747 1,5156 1,5642 1,5940 1,6467 1,7442 1,7865 1,8271 1,8038 1, ,8389 1,7511 1,7793 1,7798 1,7970 1, ,0973 2,0639 2,0755 1,9994 1,9395 1,9181 1,9561 1,9418 1,9438 1,9702 1,9626 1, ,0738 2,1597 2,2026 2,1869 2,2489 2,2934 2,3528 2,4998 2,4636 2,4990 2,4469 2, ,3723 2,3146 2,3504 2,3432 2,3052 2, ,2 316,0 320,1 316,3 328,4 341,7 343,1 343,4 344,7 349,6 355,9 380, ,1 388,2 394,8 394,7 408,9 411,2 415,2 421,7 414,5 408,0 409,7 417, ,7 412,3 416,5 420,9 419,4 427, ,1 95,1 95,4 99,6 90,9 91,0 97,3 98,9 105,7 108,8 105,3 100, ,3 100,3 106,0 108,3 104,0 104,0 102,5 100,7 98,0 103,8 100,3 100, ,1 107,9 106,6 108,6 106,0 108, ,6 307,2 313,6 324,8 336,4 346,6 358,5 365,1 370,4 385,6 397,8 423, ,0 442,5 452,0 467,4 485,2 499,0 514,6 534,0 544,6 545,3 552,0 565, ,6 564,8 581,9 590,2 601,3 615, ,6 93,5 95,8 99,4 101,9 104,8 107,8 110,3 112,7 116,5 119,3 124, ,3 130,5 134,4 140,3 144,6 149,7 152,7 154,8 157,0 159,3 159,8 162, ,1 162,9 165,3 167,0 169,1 172, ,7 35,7 35,9 37,3 37,9 38,5 39,8 39,7 40,8 41,5 41,8 43, ,9 43,4 43,1 45,1 46,3 47,6 49,8 49,9 51,8 52,1 52,3 53, ,9 54,7 56,5 57,5 58,6 61, ,8 17,6 21,4 16,9 14,9 10,0 8,8 10,8 10,4 9,9 9,4 16, ,2 14,0 10,6 8,9 8,2 7,0 7,0 3,8 12,1 7,5 8,5 3, ,5 4,4 2,4 1,8 5, ,9 17,7 17,9 17,2 14,4 10,2 9,0 14,4 13,1 13,0 8,6 17, ,0 14,1 10,8 9,1 5,2 7,1 10,0 3,8 6,0 7,5 5,3 3, ,3 1,6 2,5 4,5 5, ,8 413,7 489,7 463,8 430,8 473,1 557,8 467,2 476,5 430,9 442,9 521, ,9 326,3 380,4 368,0 362,1 369,3 384,4 395,0 458,2 474,6 479,1 485, ,2 430,0 414,0 467,0 510,6 583, Temmuz 2012 k EKONOMİK FORUM 117

4 GSYH (yüzde değişim) Birinci çeyrek 3,2 11,9 12,6 İkinci çeyrek 9,1 10,4 Üçüncü çeyrek 8,4 5,3 Dördüncü çeyrek 5,2 9,3 Yıllık 8,5 9,2 Fiyatlar (yüzde değişim) ÜFE TÜFE.Temmuz -0,31-0,03.Temmuz -0,23-0,41.Yedi aylık -0,56 6,18.Yedi aylık 1,71 3,00.Yıllık 6,13 10,34.Yıllık 9,07 6,31.Yıllık ortalama 9,88 9,59.Yıllık ortalama 9,11 6,37 Dış Ticaret (Milyon $) Haziran. İhracat ,88. İthalat ,39. Açık ,03.İhracat/ithalat (%) 64,9 52,5 Ocak-Haziran. İhracat ,39. İthalat ,31. Açık ,27.İhracat/ithalat (%) 63,5 54,7 Haziran itibariyle yıllık. İhracat ,18. İthalat ,39. Açık ,63.İhracat/ithalat (%) 60,3 56,2 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) (Ocak-Mayıs) Fark Değ.(%) CARİ İŞLEMLER DENGESİ ,9 Döviz geliri ,0. İhracat ,3. Turizm ,4. Faiz ,2. Diğer ,5 Döviz gideri ,9. İthalat ,8. Turizm ,0. Faiz ,0. Diğer ,4 Mayıs itibariyle yıllık ,4 Merkez Bankası Döviz Rezervi (Milyon $) 13/07/ /07/2011 Değişim (%) TOPLAM ,60.Döviz rezervi ,14.Altın ,57 Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Haz ,06 Haz ,42 Haz ,24 Haz ,64 Haz ,09 Haz ,30 Haz ,15 Haz ,78 Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon ) (Ocak-Haziran). Gelir ,03. Harcama ,92. Denge Faiz dışı denge ,67 Mevduat Bankaları Kredileri (Bin ) TOPLAM ,27 Yurtiçi krediler ,42. krediler ,58.Yabancı para krediler ,38 Yurtdışı krediler ,50 Repo Hacmi (Bin ) 20/07/ /07/2011 Değ. (%). Müşterilerle yapılan ,49. Mali kuruluşlar arasında yapılan ,16 İç Borç Stoku Mevduatın Vade Dağılımı (Bin ) Haziran sonu 377,7 362,7 4,14 Yurtiçindekilerin toplam mevduatı (Bin ) TOPLAM ,05. Vadesiz ,54. Vadeli ,59 Bankalara göre. Kamu ,20. Özel ,16. Yabancı ,03 Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon $) 13/07/ /07/2011 Değ. (%) TOPLAM ,84. ABD Doları ,28. Euro ,65 (Dolar karşılığı) ,25.Diğer dövizler (dolar karşılığı) ,19 a- mevduat ,74. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,70. Bir ay ,79. Üç ay ,16. Altı ay ,11. Bir yıl ve daha uzun ,10 b-yabancı para mevduat ,18. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,83. Bir ay ,17. Üç ay ,13. Altı ay ,16. Bir yıl ve daha uzun ,56 Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin ) 20/07/ /07/2011 Değ.(%) TOPLAM ,53. Tüketici kredileri ,12 Konut ,77 Taşıt ,27 Diğer ,80.Kredi kartları , , ,99 11,73. Kredi kartları , EKONOMİK FORUM l Temmuz 2012

5 En Yüksek Faiz Oranları (18 Temmuz 2012 itibariyle) mevduata 3,00-20,00 4,00-20,00 5,00-18,00 5,00-18,00 Para Arzı (Bin ) M ,09 DOLAŞIMDAKİ PARA ,17 Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para ,79 Banka Kasaları (-) ,09 VADESİZ MEVDUAT ( ) ,56 Mevduat Bankaları ,14 Katılım Bankaları ,90 TCMB ,21 VADESİZ MEVDUAT (YP) ,31 Mevduat Bankaları ,42 Katılım Bankaları ,26 TCMB ,05 M ,56 VADELİ MEVDUAT ( ) ,13 Mevduat Bankaları ,14 Katılım Bankaları ,98 TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) ,22 Mevduat Bankaları ,45 Katılım Bankaları ,56 TCMB - - M ,65 REPO ,37 PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) ,19 İHRAÇ EDİLEN MENKUL DEĞERLER ,67 Tüketici Güven Endeksi Haziran 12 Mayıs 12 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ 91,8 92,1-0,3.Satın alma gücü (mevcut dönem) 88,7 87,4 1,5.Satın alma gücü (gelecek dönem) 90,2 89,7 0,6.Genel ekonomik durum(gelecek dönem) 91,6 91,0 0,7.İş bulma olanakları (gelecek dönem) 93,0 94,4-1,5.Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malları satın almak için uygunluğu 96,3 98,1-1,8 İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde) Temmuz 74,8 75,4 Sanayi Üretimi Değişimi (%) Mayıs 2012 Mayıs 2011.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) 5,9 8,2.Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) 5,9 5,2.Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) 1,1-0,7 Yatırım Teşvikleri Belgeleri (Bin ) (Ocak-Mayıs). Tarım ,63. Madencilik ,46. Enerji ,84. İmalat ,58. Hizmetler ,84 Toplam ,91 Turist Sayısı ABD Doları mevduata Euro mevduata Ocak-Mayıs ,38 Şirket Kuruluşları (Ocak-Haziran). Kurulan ,18. Kapanan ,71 İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Daire sayısı (1. Çeyrek). Ruhsat ,98. Yapı kullanma izin belgesi ,82 Protestolu Senetler (Ocak-Haziran). Adet ,85. Tutar (Bin ) ,24 Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon $) (Ocak-Haziran) Toplam ,52. Kamu ,55. Merkez Bankası ,39. IMF'ye ödemeler ,45 İşsizlik Verileri (Bin Kişi) Nisan 12 Mart 12 Nisan ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü durumu İstihdam edilenler İşsizler İşsizlik oranı (%) 9,0 9,9 9,9.Tarım dışı işsizlik oranı (%) 11,1 12,1 12,5.Genç nüfusta işsizlik oranı (%) 16,7 17,4 17,9 DIŞ BORÇ STOKU (Milyon $) Ç Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE FARK (Milyon Dolar) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE DEĞİŞİM (Yüzde) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) 3,8 4,9 8,4-4,2 12,4 Kısa 7,7 8,2 58,0-6,6 21,7 Uzun 2,4 3,7-2,6-3,6 10,4 Kamu sektörü (toplam) 7,2 5,8 6,6 6,6 6,5 Kısa 52,3 63,5 19,2 10,8 50,2 Uzun 3,6 2,8 6,0 6,4 5,2 TCMB (toplam) 0,0-18,0-11,1-5,4-11,0 Kısa 0,5-19,5-11,3-5,2-17,9 Uzun -0,1-17,8-11,1-5,4-9,8 Özel sektör (toplam) 2,4 5,9 10,8-8,6 5,9 Kısa 3,6 5,5 64,0-7,9 22,5 Uzun 1,7 6,1-7,2-8,8 15,7 Temmuz 2012 k EKONOMİK FORUM 119