GÖSTERGELERİ > > TÜRKİYE NİN HABER. 100 doların üstüne taşımış bulunuyor? Petrol fiyatlarını, daha çok kaygılar tırmandırıyor

Transkript

1 TÜRKİYE NİN GÖSTERGELERİ > > HABER Hazırlayan: Alaattin AKTAŞ PROJEKSİYON PETROL VE ENFLASYON: Domino etkisi sürüyor. Önce Tunus, ardından Mısır, şimdi de Libya. Tunus ve Mısır ile Libya arasında temelde bazı farklılıklar var kuşkusuz. Tunus ve Mısır, dünya ekonomisini çok fazla etkileme gücünde olan ülkeler değillerdi. Libya nın durumu ise bu yönden çok farklı. Libya dünyadaki petrol rezervinin yaklaşık % 3 üne sahip. Ancak Libya, Avrupa nın petrol talebinin % 10 unu karşılıyor. Ayrıca biliniyor ki, Libya dünyanın en kaliteli petrolüne sahip ülkelerin başında geliyor. Libya da yönetimin Tunus ve Mısır yönetimleri kadar kolay devrileceğini de kimse beklemiyor. Yani bu ülkede kaos çok daha uzun soluklu olabilir. Ham petrol fiyatları artıyor. 100 dolarlık varil fiyatı çoktan geçildi bile. Gerçi 100 doların aşılmış olması, hep o düzeyin üstünde kalınacağı anlamına gelmiyor tabii ki; ama, şu sıralar beklenti fiyatın bu düzeylerde salınacağı yönünde. Petroldeki bu hızlı ve hiç hesapta olmayan fiyat artışı, bizim bir dizi hedefi revize etmemizi gerektirebilecek. DPT orta programda ham petrol fiyatlarının bu yılki düzeyini varil başına 79.9 dolar olarak öngörmüştü. Ama hakkını yemeyelim; DPT bu öngörüyü IMF nin tahminine dayandırmıştı. Kaldı ki, IMF tahmini esas alınmaksızın yapılsa bile böyle bir öngörüde bulunmanın pek de eleştirilecek bir yanı yoktu. Çünkü orta program yapılırken 2010 yılının ortalama fiyatı 76.8 dolar olarak tahmin ediliyordu, 2011 de de petrol fiyatının % 4 artarak 79.9 dolara çıkmasında şaşırtıcı bir yön yoktu. Kim bilebilirdi ki Tunus ve Mısır da yönetimleri devirecek halk hareketleri yaşanacak; Libya da Kaddafi yönetimi bile sarsılmaya başlayacak Bu üç ülkeden Libya nın dünya petrol rezervinde % 3 e yakın payı olduğunu belirttik. Tunus ve Mısır ın ise petrol rezervi anlamında adı bile geçmiyor. Peki, dünya petrol ticaretinde fiyatları zıplatacak kadar payı olmayan bu ülkelerdeki halk hareketleri, neden petrol fiyatlarını 100 doların üstüne taşımış bulunuyor? Petrol fiyatlarını, daha çok kaygılar tırmandırıyor da ondan. Dünya petrol rezervinin dörtte biri Suudi Arabistan da. Bu müthiş bir oran! İşte kaygı duyulan da, halk hareketlerinin Suudi Arabistan ile Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri ne yayılması. Suudi Arabistan ın dünya rezervindeki payının dörtte bir olduğunu belirttik; Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri nin payları ise % 9 ar. Yani bu üç ülkenin payı % 43 ü buluyor. Bu ülkelerdeki benzeri ayaklanmalar yaşanması, dünya petrol fiyatlarını nereye taşır, bir düşünsenize Ancak şu gerçeği de gör- Şubat 2011 k EKONOMİK FORUM 109

2 Göstergeler ENFLASYON: mek gerekiyor; bu ülkelerde benzer halk hareketleri yaşanması olasılığı oldukça düşük. Petrolden elde ettikleri müthiş kaynakla vatandaşlarına bir dizi sosyal olanak sağlayan bu ülkelerde ayaklanma görülen ülkelerdeki gibi bir tepki hareketi ortaya çıkma olasılığı çok zayıf. Bu olasılık zayıf olmakla birlikte, elbette hiç yok da değil. Zaten tüm dünyayı kaygılandıran da petrol fiyatlarının 100 doları aşmış olması değil. Halk hareketlerinin yaygınlık göstermesi ve petrol fiyatlarının 100 doların çok çok üstüne çıkma eğilimi göstermesinden endişe ediliyor Geçen yılın ocak ayındaki TÜFE artışının çok yüksek olması, bu yıl ocak sonu itibariyle yıllık oranın son yıllarda hiç görülmemiş ölçüde düşük gerçekleşmesini sağladı. Ocakta geçen yıl % 1.85 artış gösteren TÜFE de, bu yılki artış % 0.41 de kaldı. Böylece, aralık ayında % 6.4 olan yıllık artış, ocak sonunda % 4.9 a geriledi. Baz etkisi yıllık enflasyon üzerinde şubatta da kendini gösterecek. Geçen yıl şubattaki artış % 1.45 ti. bu yılki oranın % 1 i aşacağına pek ihtimal verilmiyor. Şubat artışı % 1 olduğu takdirde şubat sonu itibariyle yıllık oran % 4.4 e gerileyecek. Şubat ayındaki artışın % 0.5 olması durumunda ise yıllık oran % 3.9 olacak. Şubat sonunda inilecek düzey, TÜFE nin yıllık bazdaki en düşük oranlarından biri olacak. Martla birlikte artış başlama olasılığı ise çok yüksek. Petrol fiyatlarındaki artış, iç piyasaya, yani ürün fiyatlarına anında yansıdı. Akaryakıta ortalama yüzde 2 zam geldi. Bu zam şubat ayında TÜFE ye neredeyse hiç etki etmeyecek. TÜFE de petrol ürünlerinin fiyatları her hafta derleniyor. Dolayısıyla yüzde 2 lik zam TÜFE ye ancak dörtte bir oranında etki edecek. TÜFE içinde akaryakıtın ağırlığı dikkate alınarak yapılan hesaplamalar, bu zammın toplam endekse şubattaki etkisinin yalnızca 0.03 puan düzeyinde kalacağını gösteriyor. Sanayide de hem emtia fiyatlarının, hem enerji maliyetlerinin yükselmesi yüzünden bir fiyat artışı ortaya çıkması kaçınılmaz görünüyor. Ancak bütün bunlar belki mart ya da nisandan itibaren yaşanacak. Merkez Bankası tarafından yapılan değerlendirmelerde de enflasyondaki olası yükselme için ikinci çeyreğe işaret ediliyordu. Biraz önce belirttik. Şubat sonundaki yıllık TÜFE büyük olasılıkla % 4.5 dolayında gerçekleşecek, belki % 4 ün altı bile görülecek. Ancak bu düzeyi korumak mümkün olamayacak. Geçen yıl martla birlikte düşük oranlar sona ermiş; mayıs, haziran ve temmuz aylarında ise negatif oranlar görülmüştü. Dolayısıyla bu yıl düşük yıllık enflasyon dönemi şubatla birlikte sona erecek, sonrasında büyük olasılıkla yükseliş başlayacak. Bu yükselişi, başlangıçta hiç hesapta olmayan petrol fiyatlarındaki artış, tahminlerin ötesinde tetiklerse, enflasyon alıp başını gidecek demektir. İşte o zaman Merkez Bankası nın ekonomiyi soğutarak enflasyonu dizginleme çabası daha da bir anlam kazanacak. Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara. Ocak Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara. Ocak EKONOMİK FORUM l Şubat 2011

3 BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ ÜFE (% değ.) TÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) İthalat (Aylık) Cari denge İç borç stoku (milyar TL) İç borç faizi (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon TL) Bütçe gideri (Aylık) (milyon TL) Reel kur end. (1995=100) Aylık Ort. $ (TL) Aylık Ort.Euro (TL) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon TL) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,632 11,078 11,429 11,364 12,478 11,771 12,595 11,047 12,793 9,723 9,396 7, ,885 8,435 8,155 7,562 7,346 8,330 9,056 7,840 8,481 10,096 8,903 10, ,831 8,263 9,887 9,397 9,795 9,536 9,571 8,520 8,907 10,965 9,387 11, ,339 16,027 16,812 17,889 19,306 19,477 20,557 19,251 17,885 14,942 12,073 11, ,281 9,075 10,522 10,120 10,868 12,501 12,856 12,811 12,485 12,772 12,618 15, ,691 11,779 15,020 14,941 14,724 15,229 16,063 15,431 15,640 17,294 17,126 20, ,208-3,886-4,296-5,201-4,822-5,534-4,005-3, , , ,198-1,572-1,609-2, ,809-3, ,062-2,708-4,292-4,386-3,026-3,463-3,613-3,077-3,903-3,441-6,057-7, ,830 18,415 13,053 20,063 18,854 15,411 16,785 21,994 15,953 19,010 17,818 22, ,525 20,019 17,488 20,718 24,866 18,448 21,729 26,252 18,493 19,368 25,375 21, , ,796 25,808 21,820 21,010 19,464 17,932 23,392 23,518 25,428 21,431 20,942 28, ,646 22,290 23,436 25,173 19,054 23,894 23,775 23,163 25,395 21,203 25,740 37, , , , , , , ,090 1, , , , ,743 Şubat 2011 k EKONOMİK FORUM 111

4 Göstergeler GSYH (yüzde değişim) Birinci çeyrek İkinci çeyrek Üçüncü çeyrek Dördüncü çeyrek 6.0 Yıllık -4.7 Fiyatlar (yüzde değişim) ÜFE TÜFE.Ocak Ocak Yıllık Yıllık Yıllık ortalama Yıllık ortalama Dış Ticaret Aralık. İhracat 11,872 10, İthalat 20,554 15, Açık -8,682-4, İhracat/ithalat (%) Ocak-Aralık. İhracat 113, , İthalat 185, , Açık -71,563-38, İhracat/ithalat (%) Cari İşlemler Dengesi (Milyon Dolar) (Yıllık) Fark Değ.(%) CARİ İŞLEMLER DENGESİ -48,557-13,991 34, Döviz geliri 159, ,576 9, İhracat 120, ,647 11, Turizm 20,807 21, İşçi dövizi Diğer 17,346 18,745-1, Döviz gideri -208, ,567 43, İthalat -177, ,497 42, Faiz -5,437-7,304-1, Turizm -4,826-4, Diğer -20,956-18,619 2, Merkez Bankası Döviz Rezervi 11/2/11 26/2/10 Değişim (%) TOPLAM 87,341 71, Döviz rezervi 82,077 67, Altın 5,264 4, Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon TL) (Ocak). Gelir 23,499 19, Harcama 22,494 22, Denge 1,005-3,121. Faiz dışı denge 4,809 2, İç Borç Stoku (Milyon TL) (Aralık sonu).tutar 352, , Vadeye kalan süre (ay) İç Borçlanma (İskontolu ihaleler) Tutar (Milyon TL) Faiz (%) Tutar (Milyon TL) Faiz (%).Şubat 5, , Ocak-Şubat 15, , Yurtiçindekilerin toplam TL mevduatı (Bin TL) TOPLAM 378,433, ,984, Vadesiz 53,155,321 48,052, Vadeli 325,278, ,931, Bankalara göre. Kamu 164,889, ,657, Özel 165,498, ,650, Yabancı 48,046,011 37,675, Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon Dolar) TOPLAM 96,367 95, ABD Doları 55,922 52, Euro 28,354 29, (Dolar karşılığı) 38,573 40, Diğer dövizler (dolar karşılığı) 1,870 1, Mevduatın Vade Dağılımı (Bin TL) a- TL mevduat 409,793, ,354, Vadesiz ve yedi gün ihbarlı 54,048,244 48,459, Bir ay 92,127,866 95,358, Üç ay 242,122, ,666, Altı ay 15,178,798 9,183, Bir yıl ve daha uzun 6,315,843 3,686, b-yabancı para mevduat 169,681, ,405, Vadesiz ve yedi gün ihbarlı 27,870,552 27,136, Bir ay 42,315,446 49,270, Üç ay 76,089,986 63,832, Altı ay 8,144,279 6,984, Bir yıl ve daha uzun 15,261,621 13,181, Mevduat Bankaları Kredileri (Bin TL) TOPLAM 430,324, ,242, Yurtiçi krediler 427,076, ,218, TL krediler 337,450, ,762, Yabancı para krediler 89,625,912 46,456, Yurtdışı krediler 3,248,776 1,023, Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin TL) 11/2/11 26/2/10 Değ.(%) TOPLAM 172,692, ,161, Tüketici kredileri 129,062,758 93,465, Konut 59,188,102 44,061, Taşıt 5,419,585 3,995, Diğer 64,455,071 45,408, Kredi kartları 43,630,109 35,695, Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri 3,339,427 3,824, Kredi kartları 3,629,085 4,128, Repo Hacmi (Bin TL) 11/2/11 26/2/10 Değ. (%). Müşterilerle yapılan 3,070,848 1,980, Mali kuruluşlar arasında yapılan 27,919,133 19,817, EKONOMİK FORUM l Şubat 2011

5 En Yüksek Faiz Oranları (31 Ocak 2011 itibariyle) TL mevduata 4,00-18,00 Para Arzı (Bin TL) M1 123,819, ,207, DOLAŞIMDAKİ PARA 45,189,886 34,857, Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para 50,008,795 38,953, Banka Kasaları (-) 4,818,909 4,096, VADESİZ MEVDUAT (TL) 51,710,078 42,894, Mevduat Bankaları 47,937,523 40,195, Katılım Bankaları 3,761,479 2,689, TCMB 11,076 9, VADESİZ MEVDUAT (YP) 26,919,454 26,455, Mevduat Bankaları 25,173,523 24,802, Katılım Bankaları 1,699,086 1,594, TCMB 46,846 57, M2 584,451, ,807, VADELİ MEVDUAT (TL) 336,163, ,508, Mevduat Bankaları 317,505, ,864, Katılım Bankaları 18,657,900 14,644, TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) 124,469, ,091, Mevduat Bankaları 116,430, ,532, Katılım Bankaları 8,038,388 7,559, TCMB - - M3 613,910, ,529, REPO 5,278,650 4,669, PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) 24,179,734 23,052, İşsizlik Verileri (Bin Kişi) Kasım 10 Ekim 10 Kasım ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü durumu İstihdam edilenler İşsizler İşsizlik oranı (%) Tarım dışı işsizlik oranı (%) Genç nüfusta işsizlik oranı (%) Tüketici Güven Endeksi Ocak 11 Aralık 10 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ Satın alma gücü (mevcut dönem) Satın alma gücü (gelecek dönem) Genel ekonomik durum(gelecek dönem) İş bulma olanakları (gelecek dönem) Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malları satın almak için uygunluğu İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde) Şubat Sanayi Üretimi Değişimi (%) Aralık 2010 Aralık 2009.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) Yatırım Teşvikleri Belgeleri (Bin TL) (Ocak-Aralık). Tarım 2,940, , Madencilik 1,986, , Enerji 33,246,934 7,587, İmalat 6,766,683 4,649, Hizmetler 12,518,139 6,310, Toplam 57,458,098 19,738, Turist Sayısı ABD Doları mevduata Euro mevduata Yıllık 28,632,204 27,077, Şirket Kuruluşları (Ocak). Kurulan 5,983 4, Kapanan 1,870 1, İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Yapı sayısı (İlk dokuz ay). Ruhsat 75,569 68, Yapı kullanma izin belgesi 45,694 62, Protestolu Senetler (Ocak-Ekim). Adet 752, , Tutar (Bin TL) 4,653,302 5,675, (*) Her birinin tutarı TL'nin üstündeki senetler Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon Dolar) (Ocak) Toplam 1, Kamu 1, Merkez Bankası IMF'ye ödemeler Çeşitli Göstergeler Ç Ç Ç Toplam dış borç stoku (Milyon $) 282, , , ,646 Kısa vade 68,133 62,041 54,355 49,410 Uzun vade 214, , , ,236 Kamu 91,294 84,811 84,957 83,452 Kısa Vade 7,046 5,669 4,697 3,598 Uzun Vade 84,248 79,142 80,260 79,854 TCMB 12,320 11,384 12,545 13,305 Kısa Vade 1,633 1,511 1,669 1,776 Uzun Vade 10,687 9,873 10,876 11,529 Özel 178, , , ,889 Kısa Vade 59,454 54,861 47,989 44,036 Uzun Vade (1) 119, , , ,853 Dış borç stokunun GSYH'ye oranı (%) Toplam 43.6 Kısa Vade 8.0 Uzun Vade 35.5 Kamu 13.5 TCMB 2.2 Özel 27.9 Dış borç stokunun yüzde dağılımı Toplam Kısa Vade Uzun Vade Kamu TCMB Özel Dış borç stokundaki yüzde değişim (%) Toplam Kısa Vade Uzun Vade Kamu TCMB Özel FİNANSAL GÖSTERGELER (%) Toplam dış borç stoku / ihracat (FOB) Dış borç servisi / GSYH 9.4 Dış borç servisi / ihracat (FOB) Özel sektör borcu / ihracat (FOB) Faiz / GSYH 1.7 Faiz / ihracat (FOB) TCMB rezervler (net) / Dış borç stoku TCMB rezervler (net) / Kısa borçlar TCMB rezervler (brüt) / Toplam dış borç TCMB rezervler (brüt )/ Kısa borçlar TCMB rezerv (brüt) / İthalat (CIF) TCMB rezerv (net)/ İthalat (CIF) Cari işlemler dengesi / TCMB rezervi (brüt) Cari işlemler dengesi / TCMB rezervi (net) Cari işlemler dengesi / GSYH -2.3 Makro ekonomik büyüklükler (Milyon Dolar) GSYH (Milyon $) 616,753 İhracat (FOB) (2) (3) 110, , , ,143 İthalat (CIF) (3) -170, , , ,928 Cari işlemler dengesi (3) -36,798-28,043-22,555-14,410 TCMB rezervler (brüt) 77,665 71,012 69,444 70,716 TCMB rezervler (net) 82,550 75,649 73,596 74,836 Dış kredi kullanımları (3) 36,867 38,053 35,634 36,212 Dış borç servisi (3) 55,067 58,748 58,782 58,227 Anapara 46,207 49,411 48,787 47,878 Faiz 8,860 9,337 9,995 10,349 (1) 1 Ekim 2001 tarihinden itibaren TCMB tarafından izleniyor. (2) Bavul ticareti ve diğer mallar hariç. (3) 12 aylık toplam. Şubat 2011 k EKONOMİK FORUM 113