Cari açıktan fazla döviz geldi, on yılda 68 milyar Merkez Bankası rezervine eklendi (Milyon $)

Transkript

1 Alaattin AKTAŞ GÖSTERGELER PROJEKSİYON CARİ AÇIK: TÜİK geçen ay dönemini kapsayan son on yılın turizm gelirlerini revize etti, Merkez Bankası da turizmdeki bu revizyondan yola çıkarak söz konusu dönemin ödemeler dengesi verilerinde revizyona gitti. Bu revizeyle cari açık küçüldü, buna bağlı olarak da net hata ve noksan azaldı. Bu arada ocak ayına ilişkin gerçekleşme de açıklandı ve öyle anlaşılıyor ki yıllıklandırılmış cari açıkta sanki sona gelindi. Yıllık cari açık rekor düzeye 2011 yılının ekim ayında çıkmış ve sonrasında düzenli olarak azalmıştı. Ekim 2011 de yaklaşık 77 milyar dolar olan yıllık cari açık bu yılın ocak ayında 47 milyara geriledi. Ancak, yıllıklandırılmış açıkta aralık ayına göre azalma yalnızca 99 milyon dolar. Yani gerileme neredeyse durdu. Dolayısıyla yıllık açıktaki azalma belki birkaç ay daha sürecek ama belli ki, gerileme hızı çok düşmüş olarak. Sonrasında da öyle görünüyor ki, yeniden artış başlayacak. Tabii artışın boyutunu ekonomide ortaya çıkacak canlanma belirleyecek. Bir de enerji faturasında ortaya çıkabilecek artış. ON YILDA 333 MİLYAR AÇIK VERİLDİ Merkez Bankası nın dönemi verilerini revize etmesinden sonra bu dönemin ödemeler dengesine ilişkin özet verileri toplulaştırdık. Karşımıza nasıl bir tablo mu çıktı: Türkiye, dönemini kapsayan on yılda toplam 333 milyar dolar cari açık verdi. Bu dönemdeki net hata ve noksan da pozitif 26 milyar dolar oldu. Net hata noksan, ağırlıklı olarak cari işlemler hesabındaki ölçüm hatasının bir sonucu. Net hata ve Cari açıktan fazla döviz geldi, on yılda 68 milyar Merkez Bankası rezervine eklendi (Milyon $) Yıllıklandırılmış cari açık (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık noksanın pozitif olması, cari işlemlerde ya gelirlerin olduğundan düşük ya da giderler olduğundan büyük yazıldığını veya bu iki durumun birden yaşandığını gösteriyor. Finansman hesabında net hata ve noksana yansıyacak ölçüde bir ölçüm hatası olacağı ise beklenmiyor. Dolayısıyla net hata ve noksandaki pozitif rakam, bir anlamda cari açığın o miktarda daha düşük olması gerektiğini gösteriyor. Ödemeler dengesi hesabının bir bilanço olduğu ve toplamının her zaman için sıfır çıkması gerektiği gerçeğinin altını bir kez daha çizelim. Net hata ve noksan, kimilerinin sandığı ve dile getirdiği gibi döviz giriş ve çıkışlarına ilişkin bazı hareketlerin yazıldığı bir kalem değil. Ödemeler dengesinin cari denge ve fi- Toplam CARİ İŞLEMLER Finansman (Brüt) Rezerve eklenen FİNANSMAN (NET) NET HATA NOKSAN EKONOMİK FORUM 115i

2 GÖSTERGELER nansman kalemi toplanıyor. Normalde birbirine eşit olması gereken bu kalemler eğer toplamda sıfır sonucu vermiyorsa, ortaya çıkan fark, ters işaretli olarak net hata ve noksana yazılmak suretiyle ödemeler dengesi toplamının sıfır olması sağlanıyor. Yani, net hata ve noksan, ne bir finansman kalemi ne de bir gider kalemi. Hem ileri sürüldüğü gibi net hata noksana yazılmak durumunda kalınan tutarın hangi kalemlerden kaynaklandığı bilinse, kuşku yok ki bunların ilgili kalemlere yazılmaları yoluna gidilirdi. Bu durumda da net hata ve noksan hep sıfır olurdu. Ayrıca, ödemeler dengesine ilişkin öngörü bazındaki bütün tablolarda net hata ve noksan kaleminin sıfır olduğu unutulmamalı. FAZLADAN 68 MİLYAR GELDİ Cari işlemler dengesinin son on yılda 333 milyar dolar açık verdiğini belirttik. Bu on yıllık dönemde finansman kalemindeki giriş 307 milyar dolar oldu. Bilançoyu sıfırlayabilmek için aradaki 26 milyar dolarlık fark pozitif olarak net hata ve noksana yazıldı. On yılda çıkışlar düşüldükten sonra net 307 milyar dolarlık bir finansman sağlanmış. Aslında Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara. 0,56 0,56 0,41 1,52-0,21-0,90-0,23 0,56 1,03 1,96 0,38 0,38 1,65 0,30 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara. 10,61 10,43 10,43 11,14 8,28 8,87 9,07 8,88 9,19 7,8 6,37 6,16 7,31 7,03 finansmanın gerçek düzeyi çok daha fazla, 374 milyar dolar. On yılda gelen 374 milyar doların 307 milyar doları cari açığın kapatılması için yeterli olmuş. Yani ortada 68 milyar dolarlık bir fazla var. İşte ihtiyacın ötesindeki bu 68 milyar dolarlık fazla, on yılda Merkez Bankası rezervine eklenen tutarı gösteriyor. ÜÇTE BİRİ GEÇEN YIL İhtiyacın çok üstünde döviz giren yıl olarak 2012 dikkat çekiyor de 47 milyar dolar cari açık vermişiz, gelen döviz ise 66 milyarı bulmuş ve bu dövizin neredeyse üçte biri, 21 milyar doları Merkez Bankası rezervine eklenmiş. İhtiyaçtan fazla yüklü döviz gelen diğer yıllar 2005 ve yılında Merkez Bankası rezervine eklenen tutar 18 milyara, 2010 da eklenen tutar ise 13 milyara yaklaşmış yılında ise finansman kalemindeki giriş cari açığı karşılamaya yetmemiş ve Merkez Bankası rezervinden 1.8 milyar dolarlık kullanım gerçekleştirilmiş. Hani genlerimize işlemiş meşhur cari açığı finanse edemezsek durumu var ya, o durum yaşanmış işte! Üstelik bu durum yalnızca 2011 e özgü değil yılında da gelen dövizle cari açığı kapatmak mümkün olmamış ve Merkez Bankası rezervinden bu kez 1.1 milyar dolar kullanılmış. ENFLASYON: Ocak ayında yüzde 1.65 düzeyinde gerçekleşerek tahminleri aşan TÜFE artışı, bu kez şubatta tahminlerin biraz altında kaldı. TÜFE şubatta yüzde 0.30 oranında artış gösterdi. Ocak ayı sonunda yüzde 7.31 e yükselen yıllık TÜFE de, şubatta gelen olumlu oranın etkisiyle yüzde 7.03 e geriledi. Yıllık enflasyonda ocaktan şubata geçişte önemli bir değişim yok aslında. Martta da geçen yılki oran dikkate alındığında yıllık bazda önemli bir oynama olacağı sanılmıyor. Ancak büyük olasılıkla nisanda geçen yılla olan makas açılacak, mayısta ise tam tersi olacak. Yıllık TÜFE artışı geçen yılın nisanında yüzde e kadar yükselmiş, mayısta ise hızlı bir gerilemeyle yüzde 8.28 e inmişti. Ekonomik büyümenin çok yavaşladığı bir yıldan, görece daha hızlı büyüme sağlanacak bir yıla girdik, en azından umulan bu. Dolayısıyla enflasyonun geçen yıla göre biraz kıpırdanması beklenmeli. Özellikle geçen yılın mayıs, haziran ve temmuz aylarındaki negatif oranları bu yıl da yakalamak mümkün olacak mı, bu merak ediliyor. 116 EKONOMİK FORUM

3 BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ ÜFE (% değ.) TÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) İthalat (Aylık) Cari denge İç borç stoku (milyar ) İç borç faizi (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon ) Bütçe gideri (Aylık) (milyon ) Reel kur end. (TÜFE ye göre) (2003=100) Aylık Ort. $ ( ) Aylık Ort.Euro ( ) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon ) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,36 1,72 1,22 0,61 0,15 0,01-0,03 1,76 1,55 1,60 0,65 1, ,38-0,09 0,36 0,08 0,53-1,49-0,31 0,26 1,03 0,17 1,66-0, ,18-0, ,41 0,73 0,42 0,87 2,42-1,43-0,41 0,73 0,75 3,27 1,73 0, ,56 0,56 0,41 1,52-0,21-0,90-0,23 0,56 1,03 1,96 0,38 0, ,65 0, ,3 357,5 359,9 362,0 362,7 362,7 363,9 366,6 366,6 368,0 366,4 368, ,2 377,0 375,2 374,7 375,9 377,7 382,1 384,9 387,7 391,3 387,8 386, , ,73 8,08 8,20 8,32 8,42 8,48 8,55 8,61 8,56 8,55 8,69 8, ,49 10,05 9,93 9,86 9,85 9,82 9,64 9,32 9,14 9,05 8,83 8, ,46 6, ,19 117,35 115,87 118,33 117,25 113,30 109,38 103,52 104,92 106,70 110,48 109, ,42 115,87 114,22 115,87 116,79 116,96 118,20 118,83 116,24 117,34 119,38 118, ,39 119, ,5538 1,5828 1,5747 1,5156 1,5642 1,5940 1,6467 1,7442 1,7865 1,8271 1,8038 1, ,8389 1,7511 1,7793 1,7798 1,7970 1,8161 1,8049 1,7858 1,7956 1,7941 1,7855 1, ,7639 1, ,0738 2,1597 2,2026 2,1869 2,2489 2,2934 2,3528 2,4998 2,4636 2,4990 2,4469 2, ,3723 2,3146 2,3504 2,3432 2,3052 2,2747 2,2222 2,2113 2,3051 2,3283 2,2909 2, ,3414 2, ,1 388,2 394,8 394,7 408,9 411,2 415,2 421,7 414,5 408,0 409,7 417, ,7 412,3 416,5 420,9 419,4 427,3 434,3 436,5 445,7 449,5 454,8 470, ,2 475, ,3 100,3 106,0 108,3 104,0 104,0 102,5 100,7 98,0 103,8 100,3 100, ,1 107,9 106,6 108,6 106,0 108,3 107,8 107,9 109,8 110,8 110,0 112, ,0 112, ,0 442,5 452,0 467,4 485,2 499,0 514,6 534,0 544,6 545,3 552,0 565, ,6 564,8 581,9 590,2 601,3 615,0 612,1 625,8 632,0 635,5 649,6 665, ,3 688, ,3 130,5 134,4 140,3 144,6 149,7 152,7 154,8 157,0 159,3 159,8 162, ,1 162,9 165,3 167,0 169,1 172,3 173,2 175,4 177,4 179,5 182,3 185, ,2 192, ,9 43,4 43,1 45,1 46,3 47,6 49,8 49,9 51,8 52,1 52,3 53, ,9 54,7 56,5 57,5 58,6 61,6 61,8 64,1 65,6 66,4 67,7 68, ,8 77, ,1 14,3 11,7 9,6 9,7 9,9 7,0 5,7 14,2 10,3 8,7 3, ,6 5,4 3,7 2,7 6,0 2,1 3,3-2,6 4,9-6,3 13,3-2, , ,1 14,4 11,9 9,7 8,6 10,0 8,4 8,1 8,3 10,4 7,0 3, ,6 2,5 3,7 4,0 5,7 2,1 3,3 0,5 3,5 0,8 3,8-1, , ,9 326,3 380,4 368,0 362,1 369,3 384,4 395,0 458,2 474,6 479,1 485, ,2 430,0 414,0 467,0 510,6 583,3 571,4 615,8 690,6 721,8 769,2 681, , EKONOMİK FORUM 117i

4 GÖSTERGELER GSYH (yüzde değişim) Birinci çeyrek 3,4 12,1 12,6 İkinci çeyrek 3,0 9,1 10,4 Üçüncü çeyrek 1,6 8,4 5,3 Dördüncü çeyrek 5,0 9,3 Yıllık 8,5 9,2 Fiyatlar (yüzde değişim) ÜFE TÜFE.Şubat -0,13-0,09.Şubat 0,30 0,56.İki aylık -0,31 0,29.İki aylık 1,95 1,13.Yıllık 1,84 9,15.Yıllık 7,03 10,43.Yıllık ortalama 4,72 10,96.Yıllık ortalama 8,33 7,48 Dış Ticaret (Milyon $) Ocak. İhracat ,21. İthalat ,62. Açık ,40.İhracat/ithalat (%) 61,2 59,2 Ocak itibariyle yıllık. İhracat ,26. İthalat ,46. Açık ,36.İhracat/ithalat (%) 64,6 56,2 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) (Ocak) Fark Değ.(%) CARİ İŞLEMLER DENGESİ ,7 Döviz geliri ,2. İhracat ,5. Turizm ,8. Faiz ,4. Diğer ,8 Döviz gideri ,0. İthalat ,5. Turizm ,0. Faiz ,0. Diğer ,5 Ocak itibariyle yıllık ,5 Merkez Bankası Döviz Rezervi (Milyon $) 01/03/ /02/2012 Değişim (%) TOPLAM ,66.Döviz rezervi ,07.Altın ,83 Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Şubat ,76 Şubat ,27 Şubat ,84 Şubat ,35 Şubat ,00 Şubat ,87 Şubat ,69 Şubat ,69 Mevduat Bankaları Kredileri (Bin ) TOPLAM ,86 Yurtiçi krediler ,86. krediler ,93.Yabancı para krediler ,12 Yurtdışı krediler ,40 İç Borç Stoku. Ocak sonu 389,0 372,1 4,54 Yatırım Teşvikleri Belgeleri (Milyon ) (Ocak).Enerji ,68.Hizmetler ,76.İmalat ,48.Madencilik ,95 Toplam ,43 Repo Hacmi (Bin ). Müşterilerle yapılan ,20. Mali kuruluşlar arasında yapılan ,50 Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon ) (Ocak-Şubat). Gelir ,76. Harcama ,82. Denge ,00. Faiz dışı denge ,26 Yurtiçindekilerin toplam mevduatı (Bin ) TOPLAM ,21. Vadesiz ,87. Vadeli ,24 Şirket Kuruluşları (Ocak-Şubat). Kurulan ,37. Kapanan ,40 Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon $) TOPLAM ,58. ABD Doları ,93. Euro ,44 (Dolar karşılığı) ,22.Diğer dövizler (dolar karşılığı) ,60 Mevduatın Vade Dağılımı (Bin ) a- mevduat ,72. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,74. Bir ay ,31. Üç ay ,35. Altı ay ,69. Bir yıl ve daha uzun ,56 b-yabancı para mevduat ,51. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,76. Bir ay ,89. Üç ay ,28. Altı ay ,20. Bir yıl ve daha uzun ,31 Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin ) 01/03/ /02/2012 Değ.(%). Tüketici kredileri ,96 Konut ,19 Taşıt ,86 Diğer ,12.Kredi kartları ,36 Tasfiye olunacak ,13. Tüketici kredileri. Kredi kartları ,13. Kredi kartları , EKONOMİK FORUM

5 En Yüksek Faiz Oranları (5 Mart 2013 itibariyle) mevduata 3,00-20,00 4,00-20,00 5,00-18,00 5,00-18,00 Para Arzı (Bin ) M ,70 DOLAŞIMDAKİ PARA ,48 Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para ,88 Banka Kasaları (-) ,85 VADESİZ MEVDUAT ( ) ,18 Mevduat Bankaları ,91 Katılım Bankaları ,73 TCMB ,38 VADESİZ MEVDUAT (YP) ,19 Mevduat Bankaları ,80 Katılım Bankaları ,96 TCMB ,15 M ,32 VADELİ MEVDUAT ( ) ,68 Mevduat Bankaları ,96 Katılım Bankaları ,64 TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) ,24 Mevduat Bankaları ,08 Katılım Bankaları ,95 TCMB - - M ,79 REPO ,01 PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) ,70 İHRAÇ EDİLEN MENKUL DEĞERLER ,45 Tüketici Güven Endeksi Ocak 13 Aralık 12 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ(*) 76,7 75,8 1,2.Hanenin maddi durum beklentisi 90,9 91,8-1,0.Genel ekonomik durum beklentisi 99,0 97,4 1,6.İşsiz sayısı beklentisi (**) 91,6 91,0 0,7.Tasarruf etme ihtimali 25,1 22,9 9,6 (*)Beklentiler gelecek 12 aylık dönem için sorgulanıyor. (**)Söz konusu endeksin artması, işsiz sayısı beklentisinde azalışı, azalması ise işsiz sayısı beklentisinde artışı gösteriyor. Sanayi Üretimi Değişimi (%) Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon $) (Ocak-Şubat) Toplam ,63. Kamu ,87. Merkez Bankası ,43. IMF'ye ödemeler ,70 Turist Sayısı ABD Doları mevduata 0,25-9,75 Euro mevduata 0,25-10,00 Ocak 2013 Ocak 2012.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) 2,1 2,6.Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) 1,9 1,6.Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) 2,3-1,0 Ocak ,54 İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Daire sayısı (Yıllık). Ruhsat ,27. Yapı kullanma izin belgesi ,77 İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde) Şubat 72,2 72,9 Protestolu Senetler (Ocak). Adet ,50. Tutar (Bin ) ,52 İşsizlik Verileri (Bin Kişi) Aralık 12 Kasım 12 Aralık ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü durumu İstihdam edilenler İşsizler İşsizlik oranı (%) 10,1 9,4 9,8.Tarım dışı işsizlik oranı (%) 12,4 11,7 12,0.Genç nüfusta işsizlik oranı (%) 19,8 18,8 18,1 DIŞ BORÇ STOKU (Milyon $) Ç Ç Ç Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE FARK (Milyon Dolar) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE DEĞİŞİM (Yüzde) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) 1,3 1,5 3,9 4,6 8,4 Kısa 1,6 9,5 7,7 7,6 57,9 Uzun 1,2-1,6 2,5 3,5-2,6 Kamu sektörü (toplam) -1,7 1,6 7,3 5,9 6,7 Kısa -23,6 19,6 52,3 63,5 19,2 Uzun 1,4-0,5 3,6 3,0 6,2 TCMB (toplam) -9,0-10,0-0,2-15,8-12,0 Kısa -4,8-8,5-0,5 0,4-19,0 Uzun -9,6-10,2-0,1-17,8-11,1 Özel sektör (toplam) 3,2 2,0 2,6 5,2 10,7 Kısa 5,5 8,4 3,7 4,4 63,9 Uzun 1,7-1,8 1,9 5,8-7,3 EKONOMİK FORUM 119i