BORSA VE YABANCILAR: Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği (TSPAKB) tarafından yayımlanan

Transkript

1 Ô Alaattin AKTAŞ GÖSTERGELER PROJEKSİYON BORSA VE YABANCILAR: Borsada hisse senetlerinin yaklaşık üçte ikisi yabancı yatırımcının elinde. Bu durumu eleştirenler çok ama bu durumun ciddi fiyat dalgalanmaları yaşanan dönemlerde avantaj oluşturduğu da bir gerçek. Yabancı yatırımcının, çok yüklü miktardaki hisse senedini çok büyük zararları göze alarak satması pek söz konusu olamayacağı için yerli yatırımcılara oranla daha yavaş hareket etmek gibi bir durumu var. Şu benzetmeyi de yapmıştık; bu payla yabancı yatırımcının eli değil, vücudu taşın altında, o yüzden de borsadan öyle kolay kolay çıkamaz. Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği (TSPAKB) tarafından yayımlanan veriler de yabancı yatırımcının borsada ağır yatırımcı olduğunu açık biçimde ortaya koyuyor. Ne demek ağır yatırımcı? Şu anlamda kullanıyoruz bu tanımı; yabancı yatırımcı hisse senedini alıyor ve uzun süre tutuyor elinde. Al-sat gibi bir yöntem pek onlara göre değil. Rakamlar ortada Yabancı yatırımcıların hisse senetlerini ortalama elde tutma süresi geçen yıl itibariyle tam 372 güne ulaşmış. Ya yerli yatırımcılar Yabancılar hisse senedini bir yıldan daha uzun süre elde tutuyor, peki yerli yatırımcıda bu süre ne kadar derseniz, ancak bir buçuk ay, 46 gün. Yabancı yatırımcıda hisse senedini elde tutma süresi 2008 yılında 231 gün a 322 güne, 2010 da 351 güne çıkılmış, 2011 de bir gerileme var 326 güne inilmiş ve geçen yıl 372 günle son yılların en yüksek düzeyi oluşmuş. Her ne kadar yerli yatırımcıda hisse senedini elde tutma süresi yabancılarla kıyaslanmayacak kadar azsa da, en azından süre EKONOMİK FORUM 111i

2 GÖSTERGELER Yabancı hisse senedini alıyor, sabrediyor; yerli yatırımcı ancak 1.5 ay dayanıyor portföy büyüklüğü YABANCI YATIRIMCI İşlem hacmi elde tutma süresi (Gün) portföy büyüklüğü düzenli sayılabilecek bir şekilde artıyor de 37 gün olan yerli yatırımcının hisse senedini elde tutma süresi 2009 da 28 güne indikten sonra artmaya başlamış ve 2010 da 33 güne, 2011 de 36 güne ve nihayet geçen yıl 46 güne çıkmış. YABANCI YATIRIMCI İşlem hacmi elde tutma süresi (Gün) , , , , ,764 90, , , , , , , , , , , , , , , Yerli yatırımcı daha çok kazanıyor (%) BIST-100 getirisi (*) TSPAKB, gerek yabancı, gerek yerli yatırımcılar için 2012 de gerçekleşen elde tutma süresinin bu verinin oluşturulmaya başlandığı 1997 den bu yanaki en uzun süre olduğunu belirtiyor. İŞLEM HACMİNDE YERLİ YATIRIMCI FARK ATIYOR Yabancı yatırımcı hisse senedini alıyor ve tutuyor. Yerli yatırımcı ise sürekli alıp satma halinde. Bu yüzden de yerli yatırımcılar gerçekleştirdikleri işlem hacminde yabancılara fark atıyor yılında yabancı yatırımcılar 62.7 milyar dolarlık ortalama portföy büyüklükleriyle 123 milyar dolarlık işlem yapmış. Buna karşılık yerli yatırımcılar 36.1 milyar dolarlık ortalama portföy büyüklükleriyle milyar dolarlık işlem hacmine ulaşmışlar. Yani başka bir ifadeyle yabancı yatırımcı 1 dolarlık portföyle yılda 2 dolarlık işlem yapıyor; yerli yatırımcı ise 1 dolarlık portföyle yılda tam 16 dolarlık işlem hacmine ulaşıyor. YERLİ YATIRIMCI DAHA ÇOK KAZANIYOR Kamuoyundaki bir ezber de Borsada yabancı yatırımcıların yerli yatırımcılardan Yabancı yatırımcının getirisi çok daha fazla kazandığı dır. Ama TSPAKB verileri bu ezberi bozuyor. Son beş yılın verileri ortada. Bu beş yılın ikisinde borsada genel bir düşüş var, üçünde artış. Düşüş olan yıllarda yerli yatırımcı daha az zarar etmiş, çıkış olan yıllarda ise daha fazla kazanç sağlamış. Bazı yıllar yerli-yabancı karının farkı yönünden belirgin bir şekilde öne çıkıyor yılında yabancı yatırımcının karı yüzde 90 da kalırken, yerli yatırımcı tam yüzde 124 kâr etmiş da yabancının kârı %20, yerlinin kârı %36 olmuş. Yerli yatırımcının getirisi (*) Getiriler yılsonu kıyaslamasına göre. Yerli ve yabancılar için ise yıl içindeki alış ve satışlar dikkate alındığı için getiriler arasında fark var. ENFLASYON: Geçen yılı da yabancı yatırımcı %42, yerli yatırımcı %60 kârla kapatmış. Yabancı hisse senedini alıp bir yılı aşkın süre elinde tutuyor, yerli yatırımcı ise ancak bir buçuk ay sabredebiliyor. Hisse senedi yatırımının uzun bir yatırım olduğu, kısa al-satlarla genellikle zarar edildiği dile getirilirdi, değil mi Acaba bu veriler, bu ezberin de bozulmakta olduğu anlamına mı geliyor Orta programda TÜFE bazında 2013 yılı enflasyonu %5.3 olarak öngörülüyordu. Merkez Bankası, ilk iki enflasyon raporunda bu hedef paralelinde tahminde bulundu ve 2013 enflasyonunu %5.3 düzeyinde beklediğini açıkladı. Ancak, temmuz ayının sonunda yayımlanan üçüncü enflasyon raporunda tahmin değiştirildi ve %6.2 ye yükseltildi. Acaba, gelinen düzey itibariyle %6.2 gerçekçi bir hedef mi, şimdi bu tartışılıyor. Elde, bu tartışmaya katkıda bulunabilecek somut veriler var. Ve bu veriler, 2013 sonunda %6.2 de kalmanın çok ama çok zor, hatta olanaksız olduğunu gösteriyor ten 2012 ye kadar olan dönemin ilk yedi ay ve son beş aylık TÜFE artışını çıkardık. Temel eğilim, ilk yedi aydaki artışın, son beş aydaki artıştan daha fazla olduğu. Bunun iki istisnası var; 2006 ve 2008 yıllarında son beş ayda ilk yedi aydakinden daha fazla artış yaşanmış. Ama 2006 ve 2008 in ilk yedi aylarındaki artışlar da zaten bu dö- 112 EKONOMİK FORUM

3 Yüzde 6.2 olanaksız gibi (%) İlk 7 ay nemin en yüksek artışları. Sırasıyla %5.76 ve %6.61 lik artışlar görülmüş. İlk yedi ay itibarıyla en yüksek artışın görüldüğü üçüncü yılın %4.32 lik oranla bu yıl olduğunu da belirtelim. YÜZDE 6.20 YE NE KALDI Kİ? İlk yedi aydaki %4.32 lik artıştan sonra yılın tümünde %6.20 yi aşmamamız için, son beş aydaki artışı %1.72 de tutmamız gerekiyor. Bu, teorik olarak elbette mümkün. Ama ya pratikte? En azından geçmiş yılların eğilimleri, Enflasyon tahmini 0.9 puan yukarı çekildi (%) Düşük Son 5 ay Orta nokta Yıllık ,00 5,61 7, ,76 3,68 9, ,11 5,12 8, ,61 3,24 10, ,08 4,35 6, ,09 3,21 6, ,00 7,23 10, ,71 4,38 6, ,32 1,72(*) 6,20(T) (*) Yedi aydaki yüzde 4.32 den sonra yıllık yüzde 6.2 yi tutturmak için gereken oran. (T) Yeni tahmin. Yüksek Birinci rapora göre 3,9 5,3 6,7 İkinci rapora göre 4,1 5,3 6,5 bunun pek de mümkün görünmediğini ortaya koyuyor döneminde son beş ayda en düşük fiyat artışı %3.21 ile 2010 yılında gerçekleşmiş. Yani şimdi biz son sekiz yıl bazında oluşan en düşük fiyat artışının neredeyse yarısı kadar bir artış öngörüyor ve bunun gerçekleşmesini bekliyoruz. Bu ne kadar gerçekçi bir yaklaşım sayılır? Ya da soruyu başka türlü soralım, enflasyonun bu düzeyde kalmasını ve geçmiş yılların çok çok altında bir oranın gerçekleşmesini sağlayacak ne olabilir? YÜZDE 8 İN ALTI ÇOK ZOR 2013 sonuna ilişkin tahminde bize yol gösteren yine geçmiş yıl eğilimleri ve 2012 nin baz etkisi yaratacak gerçekleşmesi. Bu şekilde yapılan hesaplamalar, 2013 teki fiyat artışını %8 in altına indirmenin çok zor olacağını gösteriyor. Enflasyonun ağustostan itibaren %8 ile %9 arasında salınacağı ve yılı %8.5 dolayında bitireceği tahmin ediliyor Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara ,56 0,56 0,41 1,52-0,21-0,90-0,23 0,56 1,03 1,96 0,38 0, ,65 0,30 0,66 0,42 0,15 0,76 0,31 Üçüncü rapora göre 5,2 6,2 7, enflasyonu kaç olacak? (%) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara. 10,61 10,43 10,43 11,14 8,28 8,87 9,07 8,88 9,19 7,80 6,37 6,16 7,31 7,03 7,29 6,13 6,51 8,30 8,88 EKONOMİK FORUM 113i

4 GÖSTERGELER GSYH (yüzde değişim) Birinci çeyrek 3,0 3,3 12,4 12,6 İkinci çeyrek 2,9 9,3 10,4 Üçüncü çeyrek 1,6 8,7 5,3 Dördüncü çeyrek 1,4 5,3 9,3 Yıllık 2,2 8,8 9,2 Fiyatlar (yüzde değişim) ÜFE TÜFE.Temmuz 0,99-0,31.Temmuz 0,31-0,23.Yedi aylık 3,48-0,56.Yedi aylık 4,32 1,71.Yıllık 6,61 6,13.Yıllık 8,88 9,07.Yıllık ortalama 3,23 9,88.Yıllık ortalama 7,47 9,11 Dış Ticaret Haziran. İhracat ,99. İthalat ,79. Açık ,91.İhracat/ithalat (%) 59,2 64,7 Ocak-Haziran. İhracat ,26. İthalat ,19. Açık ,42.İhracat/ithalat (%) 59,8 63,3 Haziran itibariyle yıllık. İhracat ,81. İthalat ,72. Açık ,47.İhracat/ithalat (%) 62,6 60,2 Cari İşlemler Dengesi (Ocak-Mayıs) Fark Değ.(%) CARİ İŞLEMLER DENGESİ ,4 Döviz geliri ,1. İhracat ,9. Turizm ,8. Faiz ,6. Diğer ,3 Döviz gideri ,1. İthalat ,0. Turizm ,8. Faiz ,0. Diğer ,2 Mayıs itibariyle yıllık ,0 Merkez Bankası Döviz Rezervi 26/07/ /07/2012 Değişim (%) TOPLAM ,36.Döviz rezervi ,44.Altın ,69 Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Temmuz ,63 Temmuz ,87 Temmuz ,58 Temmuz ,45 Temmuz ,52 Temmuz ,26 Temmuz ,28 Temmuz ,60 Mevduat Bankaları Kredileri (Bin ) TOPLAM ,12 Yurtiçi krediler ,16. krediler ,34.Yabancı para krediler ,26 Yurtdışı krediler ,30 Yatırım Teşvikleri Belgeleri (Milyon ) (Ocak-Haziran).Enerji ,24.Hizmetler ,79.İmalat ,07.Madencilik ,11 Toplam ,35 Repo Hacmi (Bin ) 22/07/ /07/2012 Değ. (%). Müşterilerle yapılan ,95. Mali kuruluşlar arasında yapılan ,63 Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon ) (Ocak-Haziran). Gelir ,73. Harcama ,24. Denge Faiz dışı denge ,81 Yurtiçindekilerin toplam mevduatı (Bin ) TOPLAM ,77. Vadesiz ,55. Vadeli ,91 Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH TOPLAM ,15. ABD Doları ,52. Euro ,72 (Dolar karşılığı) ,64.Diğer dövizler (dolar karşılığı) ,05 Mevduatın Vade Dağılımı (Bin ) 20/07/ /07/2012 Değ. (%) a- mevduat ,92. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,66. Bir ay ,98. Üç ay ,29. Altı ay ,06. Bir yıl ve daha uzun ,97 b-yabancı para mevduat ,34. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,71. Bir ay ,62. Üç ay ,15. Altı ay ,55. Bir yıl ve daha uzun ,15 Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin ) 26/07/ /07/2012 Değ.(%) Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları ,44. Tüketici kredileri ,91 Konut ,77 Taşıt ,32 Diğer ,00.Kredi kartları ,83 Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri ,73. Kredi kartları ,86 Şirket Kuruluşları (Ocak-Haziran). Kurulan ,55. Kapanan , EKONOMİK FORUM

5 En Yüksek Faiz Oranları (29 Temmuz 2013 itibariyle) mevduata uygulanan faiz (%). Bir aya kadar 3,00-20,00. Üç aya kadar 4,00-20,00. Altı aya kadar 4,00-18,00. Bir yıla kadar 4,00-18,00 İç Borç Stoku Para Arzı (Bin ) M ,81 DOLAŞIMDAKİ PARA ,08 Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para ,22 Banka Kasaları (-) ,29 VADESİZ MEVDUAT ( ) ,63 Mevduat Bankaları ,85 Katılım Bankaları ,71 TCMB ,36 VADESİZ MEVDUAT (YP) ,06 Mevduat Bankaları ,87 Katılım Bankaları ,28 TCMB ,46 M ,22 VADELİ MEVDUAT ( ) ,04 Mevduat Bankaları ,29 Katılım Bankaları ,50 TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) ,89 Mevduat Bankaları ,89 Katılım Bankaları ,94 TCMB - - M ,18 REPO ,55 PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) ,73 İHRAÇ EDİLEN MENKUL DEĞERLER ,53 Tüketici Güven Endeksi Temmuz 13 Haziran 13 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ(*) 78,5 76,2 3,0.Hanenin maddi durum beklentisi 94,3 92,4 2,1.Genel ekonomik durum beklentisi 105,1 102,0 3,0.İşsiz sayısı beklentisi (**) 85,7 84,1 1,9.Tasarruf etme ihtimali 28,7 26,4 8,7 (*)Beklentiler gelecek 12 aylık dönem için sorgulanıyor. (**)Söz konusu endeksin artması, işsiz sayısı beklentisinde azalışı, azalması ise işsiz sayısı beklentisinde artışı gösteriyor. Sanayi Üretimi Değişimi (%) Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Ocak-Temmuz) Toplam ,28. Kamu ,21. Merkez Bankası ,74. IMF'ye ödemeler ,98 Turist Sayısı ABD Doları mevduata uygulanan faiz (%). Bir aya kadar. Üç aya kadar. Altı aya kadar. Bir yıla kadar 0,25-9,75 Euro mevduata uygulanan faiz (%). Bir aya kadar. Üç aya kadar. Altı aya kadar. Bir yıla kadar 0,25-10,00.Haziran sonu 395,2 377,7 4,63 Haziran 2013 Haziran 2012.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) 3,0 2,1.Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) 4,2 2,1.Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) 1,4-2,0 Ocak-Haziran ,35 İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Daire sayısı (İlk Çeyrek). Ruhsat ,29. Yapı kullanma izin belgesi ,12 İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde) Temmuz 75,5 74,8 Protestolu Senetler (Ocak-Mayıs). Adet ,06. Tutar (Bin ) ,00 İşsizlik Verileri (Bin Kişi) Nisan 13 Mart 13 Nisan ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü durumu İstihdam edilenler İşsizler İşsizlik oranı (%) 9,3 10,1 9,0.Tarım dışı işsizlik oranı (%) 11,5 12,3 11,1.Genç nüfusta işsizlik oranı (%) 17,5 19,3 16,7 DIŞ BORÇ STOKU Ç Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE FARK (Milyon Dolar) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE DEĞİŞİM (Yüzde) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) 3,7 10,9 4,2 8,5-4,3 Kısa 14,0 23,1 6,0 57,8-6,7 Uzun -0,7 6,4 3,6-2,5-3,7 Kamu sektörü (toplam) 0,0 9,6 5,8 6,7 6,6 Kısa 14,1 57,4 63,5 19,2 10,8 Uzun -1,7 5,7 2,9 6,1 6,4 TCMB (toplam) -6,4-24,1-19,3-12,1-6,4 Kısa -5,4-16,4-20,2-12,0-5,9 Uzun -6,5-25,2-19,1-12,2-6,5 Özel sektör (toplam) 5,6 13,1 4,9 10,9-8,6 Kısa 14,2 20,5 3,1 63,8-8,0 Uzun 0,2 8,9 6,0-7,0-8,9 EKONOMİK FORUM 115i

6 GÖSTERGELER BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ ÜFE (% değ.) TÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) (milyon $) İthalat (Aylık) (milyon $) Cari denge (milyon $) İç borç stoku (milyar ) İç borç faizi (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon ) Bütçe gideri (Aylık) (milyon ) Reel kur end. (TÜFE ye göre) (2003=100) Aylık Ort. $ ( ) Aylık Ort.Euro ( ) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon ) Dış borç öde. Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,36 1,72 1,22 0,61 0,15 0,01-0,03 1,76 1,55 1,60 0,65 1, ,38-0,09 0,36 0,08 0,53-1,49-0,31 0,26 1,03 0,17 1,66 0, ,18-0,13 0,81-0,51 1,00 1,46 0, ,41 0,73 0,42 0,87 2,42-1,43-0,41 0,73 0,75 3,27 1,73 0, ,56 0,56 0,41 1,52-0,21-0,90-0,23 0,56 1,03 1,96 0,38 0, ,65 0,30 0,66 0,42 0,15 0,76 0, ,3 357,5 359,9 362,0 362,7 362,7 363,9 366,6 366,6 368,0 366,4 368, ,2 377,0 375,2 374,7 375,9 377,7 382,1 384,9 387,7 391,3 387,8 386, ,0 390,9 392,8 393,6 395,2 395, ,73 8,67 8,96 9,03 8,83 9,14 9,13 8,94 8,14 8,43 10,46 10, ,49 9,41 9,55 9,63 9,46 9,10 8,00 7,93 7,89 7,52 7,16 5, ,46 6,17 6,47 6,56 5,69 8, ,19 117,35 115,87 118,33 117,25 113,30 109,38 103,52 104,92 106,70 110,48 109, ,47 115,93 114,22 115,94 116,83 117,02 118,25 118,88 116,28 117,38 119,38 118, ,57 119,75 120,31 121,41 119,81 115,28 114, ,5538 1,5828 1,5747 1,5156 1,5642 1,5940 1,6467 1,7442 1,7865 1,8271 1,8038 1, ,8389 1,7511 1,7793 1,7798 1,7970 1,8161 1,8049 1,7858 1,7956 1,7941 1,7855 1, ,7639 1,7699 1,8072 1,7965 1,8228 1,8945 1, ,0738 2,1597 2,2026 2,1869 2,2489 2,2934 2,3528 2,4998 2,4636 2,4990 2,4469 2, ,3723 2,3146 2,3504 2,3432 2,3052 2,2747 2,2222 2,2113 2,3051 2,3283 2,2909 2, ,3414 2,3689 2,3448 2,3355 2,3666 2,4987 2, ,1 388,2 394,8 394,7 408,9 411,2 415,2 421,7 414,5 408,0 409,7 417, ,7 412,3 416,5 420,9 419,4 427,3 434,3 436,5 445,7 449,5 454,8 470, ,2 475,0 480,1 489,1 501,9 511, ,3 100,3 106,0 108,3 104,0 104,0 102,5 100,7 98,0 103,8 100,3 100, ,1 107,9 106,6 108,6 106,0 108,3 107,8 107,9 109,8 110,8 110,0 112, ,0 112,9 111,3 114,8 111,8 108, ,0 442,5 452,0 467,4 485,2 499,0 514,6 534,0 544,6 545,3 552,0 565, ,6 564,8 581,9 590,2 601,3 615,0 612,1 625,8 632,0 635,5 649,6 665, ,3 688,3 704,5 718,3 757,8 785, ,3 130,5 134,4 140,3 144,6 149,7 152,7 154,8 157,0 159,3 159,8 162, ,1 162,9 165,3 167,0 169,1 172,3 173,2 175,4 177,4 179,5 182,3 185, ,2 192,5 197,2 200,9 207,6 213, ,8 45,3 45,9 47,1 49,3 51,1 52,3 53,5 54,2 55,1 55,4 56, ,0 58,6 59,9 62,0 64,1 65,7 67,5 68,7 70,8 72,5 73,1 75, ,9 77,2 78,2 80,9 83,1 84, ,1 14,3 11,7 9,6 9,7 9,9 7,0 5,7 14,2 10,3 8,7 3, ,6 5,4 3,7 2,7 6,0 2,1 3,3-2,6 4,9-6,3 13,3-2, ,3 1,6 0,2 4,6 1,9 3, ,1 14,4 11,9 9,7 8,6 10,0 8,4 8,1 8,3 10,4 7,0 3, ,6 2,5 3,7 4,0 5,7 2,1 3,3 0,5 3,5 0,8 3,8-1, ,0 4,4 1,4 3,4 1,0 4, ,9 326,3 380,4 368,0 362,1 369,3 384,4 395,0 458,2 474,6 479,1 485, ,2 430,0 414,0 467,0 510,6 583,3 571,4 615,8 690,6 721,8 769,2 681, ,0 534,1 543,0 568,1 636, EKONOMİK FORUM