pecya Alkol ve Anksiyete Bozukluklar ı ilişkisi

Transkript

1 Armağan Y. SAMANCI, Ayhan SEFA, Musafa SOLMAZ, Hüsnü ERKMEN, Nigar UÇARER ÖZET Bu yaz ıda alkol kötüye kullan ım ı ve bağıml ılığı ile anksiyete bozukluklar ı arasında yapılan epidemiyolojik ve genetik çal ışmalar ile, alkol kötüye kullan ım ı ve bağıml ılığında uygulanan tedaviler gözden geçirilmiştir. Anahtar kelimeler: Alkol, anksiyete bozukluklar ı Düşünen Adam; 1995, 8 (3): SUMMARY This articles reviews alcohol dependence and abuse in relation to anxiety disorders. The article also includes epidemiological and genetic studies of the topic. The treatment is also discussed in the article. Key words: Alcohol, anxiety disorders GIRIŞ Alkolizm ve anksiyete bozukluklar ı son 50 seneye kadar birbirinden bağımsız olarak incelenen psikiyatrik bozukluklard ı. Fakat son 50 senedir bu iki tanı grubu birbirine giderek yakla şmakta ve bazen belirli noktalarda birbiri ile çak ışmaktadır. Burada belirli gözlemler dikkati çekmektedir: 1. Alkol bağımlılığı ve anksiyete bozukluklar ı ile epidemiyolojik çal ışmalar ve bunlar ı birbirine yaklaştıran nedenler 2. Anksiyete üzerine alkolün etkileri 3. Alkol çekilme ve yoksunluk tablolar ı= anksiyete bozukluklar ı ile ilişkisi ve bu konuda yapılan çalışmalar 4. Alkol bağımlılığı ve anksiyete bozukluklar ı bulunan bireylerde yap ılan aile çal ışmaları 5. Klinik olarak alkolizm ve anksiyete bozuklukların ın birlikteliği (1,2). EPIDEMIYOLOJIK ÇALIŞMALAR Bu yaz ıda alan prevalans çal ışmaları ele al ınmıştır. Burada alkol bağıml ılığı için 6 ayl ık prevalans erkeklerde % , kad ınlarda ise % ve artalama % 5 olarak bulunmu ştur. Anksiyete bozuk1uldarında 6 ayl ık prevalans; panik bozukluk ve obsesif kompulsif bozukluk için % 1-2, sosyal fobi, basit fobi ve agorafobi gibi fobiler için % ve ortalama olarak anksiyete bozukluklar ı için % 8 civarında bulunmu ştur. Yaşam boyu prevalanslar incelendi ğinde ise bu panik bozukluk için % 1-3 civar ındadır. Ancak yaşam ın ının herhangi bir döneminde panik atak geçiren bireyler ise % 10'dan fazlad ır. Bu da panik atak geçiren her bireyde panik bozukluk gelişmediğinin bir göstergesidir. Obsesif kompulsif bozukluk prevalans ı % 2.5 civar ındad ır. Burada erkekkadın ayırım ı yap ılmamış olmakla birlikte kad ınların biraz daha fazla oranda oldu ğu belirlenmi ştir. Ancak oranlar birbirine oldukça yak ındır. Sosyal fobi ve Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ıklar ı Hastanesi 1. Nevroz Servisi 44

2 Alkol ve Anksiyete Bozukluklan lliskisi Samanc ı, Sefa, Solmaz, Erkmen, Uçarer yaygın anksiyete bozuklu ğu için güvenilir prevalans oranları mevcut olmamakla birlikte, obsesif kompulsif bozukluk ve panik bozukluk prevalans oranlarına yakın olduğu tahmin edilmektedir (3). En yayg ın anksiyete bozuklu ğu basit fobiler olup A.B.D., Porto Riko ve Münih'de yap ılan 3 ayrı epidemiyolojik çal ışman ın sonuçlarına göre: Basit fobi için kadınların % 10-15'i ve erkeklerin % 5-8'i (genel populasyon) bu kriterleri doldururken, agorafobik kadınların % 8-9, erkeklerin ise % 3.5'u tan ı kriterlerini doldurrnu ştur. B ır çal ışmalarda anksiyete bozukluklar ı oldukça yüksek oranlarda bulunmakla birlikte, çal ışmaların yapıldığı coğrafi bölgelere göre oranlar de ğişim göstermektedir (4'5). Dr. Fatih. Alt ınöz'ün Istanbul'un gecekondu bölgelerinde mizaç bozukluklar ı ve anksiyete bozukluklar ı epidemiyolojik çal ışmalar ında, bu bozukluklar ın cinsiyet ve mesleklere göre da ğılım ının değerlendirilmesinde; erkeklerde en fazla i şçi ve serbest meslek, kadınlarda ise ev kad ınlığı (% 87) belirlenmi ştir. Yine ayn ı çal ışmada nokta prevalanslar ı; majör depresyon % 5, panik bozukluk % 1.2, sosyal fobi % 5.6, basit fobi % 6.5, obsesif kompulsif bozukluk % 0.2 ve genelle şmiş anksiyete bozuklukları % 5.1 olarak bulunmu ştur. Bunlar yurtd ışında yap ılan çalışmalara oldukça yak ın sonuçlard ır (42). Bakırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi I. Nevroz biriminde Samanc ı ve ark. tarafından sürdürülen araştırmada, alkol problemi ile biirlikte görülen anksiyete bozuklukları içinde en s ık genelle şmiş anksiyete bozuklu ğu ve panik bozukluk, mizaç bozukluklarından ise depresyon görüldü ğü bildirilmi ştir ( şahsi görü şme). Alkol problemleri ile ilgili yap ılan çal ışmalarda erkeklerin % 25'inden fazlas ında alkolle ilgili bir tan ıya varıl ırken, kad ınlarda bu oran ın % 2-4 civar ında olduğu bildirilmiştir (6). Yine Boyd ve Burke taraf ından yap ılan bir çalışmada, alkolizmle anksiyete bozukluklar ı aras ında s ık ı bir komorbidite oldu ğu bildirilmi ştir. Özellikle genel populasyona göre alkolizm riski; panik bozuklukta 4.3, obsesif kompulsif bozuklukta 3.4 ve fobilerde 2.4 kat daha fazla oldu ğu gösterilmi ştir (6). ANKS İYETE ve ALKOL KULLAN İM BOZUKLUĞU İLE İLGİLİ İNSİDANS ARAŞTİRMALARİ 1. Klinik olarak anksiyöz hastalarda alkol kullan ım ı bozukluğu insidans ı Anksiyöz hastalarda Woodruft ve ark. yapt ığı çalışmalarda, % 20'ye varan sekonder alkolizm oranları bildirilmektedir (15). Yine sekonder alkolizm sonucu özellikle sekonder depresyon olma üzere duygudurum bozukluklar ı bildirilmiştir. Quitken ve ark. tarafından fobik hastalarda madde ba ğımlılığı gösterilmi ştir (16). Thyer ve ark. anksiyete bozuklu ğu bulunan hastalarda, MAST (Michigan alcoholism screening test) kullanarak yapt ıkları çal ışmada hastalar ın % 17.3'ünde alkolün gerçek bir problem oldu ğunu ortaya koymu ştur (skor 5 ya da fazla). Bu oran agorafobik ve sosyal fobiklerde % 27 gibi yüksek oranlara var ırken alkol kullanan agorfobiklerin % 15'inde ise sekonder depresyon saptanm ıştır. Alkolagorafobi ve sekonder depresyon ili şkisi yüksek anlaml ı olarak bildirilmi ştir (17). Bib ve Chambliss tarafından yap ılan çal ışmalarda alkolik agorafobiklerin, non-alkolik agorafobiklere göre prognozlar ın ın daha kötü oldu ğu ve daha ciddi ele al ınmalan gerekti ğ bildirilmi ştir (18). Bu araştırmalar sonucunda bu ki şiler; daha çabuk depresse olan, somatik semptomlar ı daha fazla olan ve katastrofik dü şünceye daha kötü angaje olan sosyal fobik kişiler olarak tan ımlanm ışlardır. Obsesif kompulsif bozukluklu hastalarda, oranlar bu oranda yüksek olmamakla birlikte benzer sonuçlar ın söz konusu olduğu belirtilmektedir (19). 2. Alkol kötüye kullanan populasyonda anksiyete bozukluk prevalans ı Bu konuda Mulloney ve Trippet yatarak tedavi gören alkolik hastalar ı ele alm ışlar ve hastalar ın 1/ 3'ünde agorofobi veya sosyal fobi, ek olarak da en az 1/3'ünde de ği şen fobik semptolar belirlenmi ştir (20). Ancak Johanessen ve ark. bu oran ı % 13 gibi dü şük ve Nunes ve ark. ise % 60 gibi yüksek bulmu şlardır (21,22). Bu farkl ılıkların olas ı alkol kullan ım süreleri, sosyal destek veya aile öykülerine 45

3 Samanm, Sefa, Solmaz, Erkmen, Uçarer bağl ı olduğu sanılmaktad ır. Yine Hesselbach ve ark. yaptığı başka bir çal ışmada alkoliklerde depresyon ve fobik bozukluklar ın daha yayg ın olduğu bildirilmiştir (23). Stravynski ve ark. bu bozukluklara yüksek oranda kaç ıngan ki şilik bozuldu ğunu da eklemişlerdir (24). Ülkemizde bu konuda yap ılmış fazla say ıda araştırma bulunmamakla birlikte, Çamurlu'nun Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi AMATEM biriminde yapt ığı bir ara ştırada alkol kötüye kullan ım bozukluğu bulunan grupta, özellikle sosyal ve basit fobiler ile yayg ın anksiyete bozuldu ğunu alkol kullan ım ı bulunmayan populasyona göre daha yüksek bulmuştur (44). Yine İncesu'nun ayn ı birimde yapt ığı benzer bir çalışmada alkol kötüye kullan ım ı olan grupta anksiyete bozuklu ğu ve mizaç bozuklu ğu prevalans oranlann ı incelemiş ve anksiyete bozukluklar ı içinde sosyal ve basit fobiler ile genelle şmiş anksiyete bozukluğunu; mizaç bozukluklarında ise majör depresyon ve distimi oranlann ı daha yüksek olarak bildirmiştir. Bu ara ştırmada diğer ara ştırmaları destekler biçimde kaç ıngan ve antisosyal ki şilik bozukluklar ı daha yüksek oranlarda bildirilmektedir (45). ETYOPATOGENEZ Birçok araştırıc ı alkol ve anksiyete bozuldu ğunu art ık bir çok yönden birbirine ba ğlayarak sosyal, psikolojik, biyolojik ve genetik boyutlarda incelemeye başlam ışlard ır. Bu konuda ilk giri şim 1956 y ıl ında Conger'in ortaya sürdü ğü alkolün anksiyeteyi azaltıc ı teorisi ile ba şlam ıştır (7). Buna göre anksiyete bozukluklarında, anksiyete semptomlar ı üzerine alkolün yatıştırıc ı ve gerilimi azalt ıc ı etkisi ileri sürülmü ştür. Bu konuda ara ştırmac ılar günümüze kadar birçok ara ştırma yapm ışlardır. Genel olarak alkolün, anksiyete ve gerginli ği azaltmak amac ıyla, bu tür bozukluklarda al ınmaya başlad ığı ileri sürülmektedir. Bu konuda alkolün, subjektif bulgulara etkin olmaks ızın objektif belirtileri azalttığı ve otonomik uyar ılmayı azaltt ırdığı gösterilmi ştir. Otonomik uyar ılma için önemli i şaret kalp at ım ıd ır. Anksiyöz hastalar ın pekço ğunda kalp atışları hızlan ışı, tremor ve anksiyöz davran ışlar dik- kat çeker. Bu bulgular üzerine alkolün kalp ari şlannı azaltma, tremor ve anksiyöz durumlar ı ortadan kaldırma gibi özellikleri vard ır. Ancak bu özellikler yüksek dozlarda daha belirgindir. Ancak alkol, kötüye kullan ım ve bağımlılık riskini de beraberinde getirmektedir (8). Bazı araştırmac ılar bunu süper egonun alkolle çözünebilirliğine bağlayarak, alkolün maladaptif davran ışa bir negatif destekleyici olarak, anksiyeteyi azalttığına işaret etmektedirler. Özellikle sosyal fobik ve agorafobik hastalar, sosyal angajmanlar öncesinde alkol alarak bu bask ıları yenmeye çal ışırlar. Ancak bu hastalarda yüksek doz alkolün, özellikle depresyon olmak üzere duygudurum bozukluklar ına neden olduğu bildirilmi ştir. Ancak Thyer ve Curtis etanol kullanarak yapt ıklar ı bir çal ışmada: Basit ve sosyal fobik grupta plaseboya göre, kaç ınma davranışları ile taşikardi, anksiyete ve gerginli ğin azaltılmas ında çok daha rahat ettiklerini bildirmi şlerdir (9). GENETIK ÇALIŞMALAR Anksiyete üzerine alkolün etkilerinde, genetik faktörlerin majör bir role sahip oldu ğu bildirilmektedir. Özellikle Lewenson tarafından yap ılan bir ara ş- t ırmada, erkek sosyal içicilerin alkol kullanma öncesi görülen impulsivite, extroversiyon ve agresivite aç ıs ından strese çok yatk ın - oldukları ve alkol al ı- mıyla bu davran ışların yaygın biçimde yatıştığı bildirilmiştir (1 ). Alkolik bir anne-babadan gelen bir bireyin genelde anksiyete bozukluklar ın ve alkole daha eğimli olduğu bildirilmektedir. Özellikle ailelerinde antisosyal ki şilik özellikleri ve alkolizm bulunan bireylerin, özellikle alkolle birlikte giden anksiyete bozukluklar ı gösterdiğ bildirilmektedir. Munjach ve Moss fobik özellikler gösteren bireylerin alkolizm aç ıs ından ailelerini incelemi ştir. Bu ara ştırmalar sonucunda, özellikle sosyal fobik ve agorafobiklerin ailelerinde % 15-20'lere varan alkolizm öyküsü saptanm ışt ır. Yine bu çal ışmada, agorfobik ve sosyal fobiklerde alkol tüketimi, diğer psikiyatrik rahats ızlıklara ve kontrol gruplar ına göre çok daha yüksek bulunmuştur, bu da fobilerin oldukça alül edici etkilerine bağlanm ıştır (11,12). Harris ve ark. yapt ığı bir ara ş - 46

4 Samancı, Sefa, Solmaz, Erkmen, Uçarer tırmada agorafobiklerin % 25'inde madde kötüye kullanım ı bulunmuştur (13). Yine alkolizm riski agorafobiklerin 1. derece akrabalar ında 17.6, panik bozukluklu hastalar ın 1. derece akrabalar ında ise 9.9 kat daha fazla bulunmu ştur. Alkol kullan ım bozukluğu ve anksiyete bozuklu ğu bulunan hastalarda erkek ve kad ın hastaların ayrı ayrı incelenmesinde erkeklerin 1. derece akrabalarında, alkol kullan ım bozukluğu, kad ınlarda ise anksiyete bozuklu ğu daha fazla bulunmu ştur. Noyes ve ark. yapt ıkları çalışmalarda, anksiyete bozukluğu olan ve alkol kullanan hastalar ın 1. derece akrabalarında alkolizm öyküsü saptam ışlardır. Bunlar en fazla % 12.9 ile agorafobi, % 6.6 ile panik bozukluk ve % 6.5 ile yayg ın anksiyete bozuklu ğudur. Sadece alkol kullanan bireylerin ailelerinde bu oran % 4.4 bulunmu ştur (14). TEDAVİ Anksiyolitik ya da antidepresan ilaçlar alkol kötüye kullan ım ı ile birlikte bulunan anksiyete bozuklukların ın tedavisinde kullan ılabilir. Ancak burada önemli olan alkol kötüye kullan ım ı m ı, yoksa anksiyete bozuklu ğununun sekonder oldu ğunun araşt ır ılrnasıdır. Çünkü alkol kullan ım ı olan kişilerde, alkolü b ırakmay ı takiben hatta alkol kullan ım ı devam ederken çekilme ya da yoksunluk belirtileri ortaya ç ıkabilir. Burada, alkol ba ğımlılığın ın yaratt ığı bir anksiyete bozuklu ğu olarak dü şünülen birçok hastan ın, yaşamların ın belirli dönemlerinde anksiyete bozuklu ğuna ilişkin belirti ya da geçirilmi ş atak öyküsü saptanabilir. Bunun için öykü ve aile hikayesine iyi dikkat etmek gerekir. Birçok hastada anksiyöz bir ya şant ıdan kurtulmak amac ı ile alkole başlama ve bunun sonucunda bağıml ı l ık söz konusu olmaktad ır. Sonuçta ortaya ç ıkan duygudurum bozukluğu veya anksiyete bozukluklar ının alkol kullan ım ına bağl ı olduğu düşüncesi bu şekilde bir yan ılg ı olu şturmaktad ır (25 '26). Ancak yap ılan birçok araşt ırma göstermi ştir ki, hangisi sekonder olursa olsun alkol ve anksiyete bozuklukların ın bir arada bulunduğu olgularda daha etkin olan ilaçlar imipramin ve trisiklik antidepresanlard ır. İmipramin, gerek alkol gerekse madde kullan ım bozukluklann ın, anksiyete bozukluklar ı ile birlikte olduğu durumlarda, sadece anksiyete bulgular ını azaltmakla kalmamakta alkole olan e ğilimi de azaltmaktad ır. Fakat şöyle de dü şünülebilir; acaba bu tedavi, alkolün anksiyete bozukluklar ına sekonder geliştiği durumlarda, anksiyete bozuklu ğunun giderilmesiyle mi olu şmaktad ır? Bu tartışal ıdır, ancak gerçek olan imipraminin di ğer antidepresanlara oranla (ve di ğer ilaçlara göre), alkol ve anksiyete bozukluğunun kesiştiği durumlarda son derece etkili olduğudur (27). Panik bozukluğu olan alkolik hastalar için imipramin ve trisiklik antidepresanlar öncelikli bir seçimdir. Ciraula, alkolik hastalara göre non-alkolik hastalarda daha yüksek kan düzeyleri elde edildiğini ileri sürerek, alkol bağıml ılığı olan anksiyete bozukluğu ve duygudurum bozukluklannda dozun daha yüksek tutulmas ı gerekti ğini bildirmiştir (28). Buna karşın Quistken ve ark. küçük bir grup alkolik hastan ın fobi, beklenti anksiyetesi ve panik ataklarının trisikiklerle ba şarıyla tedavi edildi ğini bildirmi şlerdir (16). Alkol kullanan panik bozukluk ve agorafobisi olan hastalar ın tedavisinde MAO inhibitörlerinin de oldukça etkin oldu ğu bildirilmekle birlikte alkol ve madde kötüye kullanan populasyonda yayg ın olarak kullan ılmamaktad ır. Çünkü gerek ilaç yan etkisi, gerekse alkol ve madde kullananlarda komplians eksikliğinin bir sonucu olarak hipertansif kriz riski bulunmaktad ır (29). Son y ıllarda gittikçe artan say ıda serotonin geri emilim inhibitörlerinin bu konudaki etkinliğiyle ilgili çal ışmalar yap ılmaktadır. Anksiyolitik tedavi; gerçek anlamda tedavi üzerine etkinlikleri tart ışılamaz. Ancak alkol ve madde problemi olan bireyler büyük ölçüde ba ğıml ıl ık potansiyeli olan ki şilerdir ve bir nesne de ğişmesiyle, kullan ılmakta olduklar ı alkol ya da addeyi psikoaktif ilaçlarla deği ştirebileceklerdir. Bunun kar şım ıza daha ba şka bir sorun olarak ç ıkacağı unutulmamal ıdır. Bu nedenle bu tür ilaçlann sadece alkol ve anksiyete bozuklu ğunun bir arada bulunduğu çekilme ya da yoksunluk tablolar ında tercih edilmesi gerekmektedir (30). Yine Ciraula ve ark. göre; benzodiapezinlerin, di ğer psikiyatrik hastal ık grupları dikkate al ındığında en 47

5 Samancı, Sefa, Solmaz, Erkmen, tkarer fazla kullan ıldığı grup, alkol kullan ım bozukluklarıdır. Ancak suistimaller fazla olabilmektedir. Çünkü, tedaviye henüz al ınmamış alkolikler, bulduklar ı benzodiapezinlerle hem alkol kullanarak hem de ilac ı,alarak anksiyetelerini azaltma yoluna gtmektedirler (31). Yine alkol ve anksiyete bozukluklarının birarada bulundu ğu hastalarda, duygudurumda s ıkıntı ve depresif de ğişiklikler üzerine araşt ırmalar yapan Ciraula, benzodiazepinler aras ında duygudurum en etkili benzodiazepin türevinin alprazolam olduğunu bildirmiştir. 1 mg alprazolam çok ciddi s ıkınt ı ve depresif durumdaki alkolik hastay ı dahi ötimik duyguduruma çekebilmektedir (32). Ancak bunlarda bulunan yüksek bağımlıl ık riski alkolün alprazolam ile yer deği ştirmesi şeklinde sonuçlanabilir. Baran ve ark. alkol kullanan panik atakl ı hastaların klonazemapla tedavi edilmesi durumunda daha iyi sonuçlar ahnabilece ğni bildirmi şlerdir (33). Krenzler ve Teflefson özellikle alkoliklerde anksiyete bozuklu ğunun en etkili tedavi şeklini buspironla olduğunu bildirmektedirler. Buspiron ile tedavinin hem anksiyeteyi hem de akol tüketimini azaltt ığını bildirmişlerdir (34 ' 35). Araşt ırmac ılar, nörokimyasal bir tak ım deği şikliklerin bu s ıkıntılara neden olduğunu ve tedavilerinin de bu sistemlere etkili ilaçlar ın kullan ılmas ı ile olacağını bildirmişlerdir. Ara ştırmac ılar, bu konuyla en fazla locus coeruleus ve hipotalamus üzerinde durmaktad ırlar. Locus coeruleusta a şırı aktivite ve disregulasyona bağl ı sempatik aktivite art ışı oluştuğu ve bunun alkol çekilmesi ve panik ataklann ın her ikisine de neden olabilece ği bildirilmiştir. Bu iki bozuklu ğun benzodiazepinlerle etkin olarak tedavi edilmesinde locus coeruleusa GABA ve benzodiazepinlerin arac ılık ettiği bir inhibisyondan dolay ı olabileceği yönünde kan ıtlar vard ır (36 ' 37). Yineleyen çekilme, panik ataklar, kaç ınma davran ışları ve bazı anksiyöz davran ışlar s ıras ında ciddi EEG değişikliklerinin bulunduğu belirlenmi ştir (38 ' 39). Yine alkol çekilmesi ve panik bozuklukta hipokarnpusta artm ış eksitabilite bildirilmi ştir (40). Alkol çekilmesi ve panik bozuklu ğun bu kadar yak ın özellikler göstermesi ve bulgular ın ın da birbirine benzemesi, panik bozuklukta hastalar ın tıpkı alkol bağıml ılıklarındaki gibi (alkol çekilmesi dahil) bir nesne bağıml ılığına ihtiyaç duyduklar ını ve alkolü keşfettiklerinde de, kendilerindeki anksiyete bulgulann ı oldukça azaltmas ı yönüyle de kötü kullan ım ve bağımillıklann ortaya ç ıkabileceği bildirilmektedir (41). SONUÇLAR ve TARTISMA Bu yay ında alkolizm ve anksiyete bozukluklar ı hakkında yap ılmış baz ı çalışmalardaki sosyodemografik, epidemiyolojik, genetik ve nörokimyasal yönler gözden geçirilmi ştir. Özellikle GABA ve nöradrenerjik sistemle ilgili ate şleme mekanizmalarının, panik atak ba şta olmak üzere yayg ınlaşmış anksiyete bozuklu ğu ve alkol kullan ım ın ı ve negatif kognisyonlan içinden ç ıkılamaz bir döngü içerisine soktuğu bildirilmi ştir. Çünkü alkolizm ve anksiyete aras ında nedeni hala tam aç ıldanarnayan bir mekanizman ın, kişiyi anksiyete, uyum ya da emosyonel bir rahats ızl ık veya çökkünlük hali kar şısında alkol yaklaştırdığı aşikard ır. Ki şide anksiyetenin art ışı ile alkol kullan ımı da artmakta, bu da anksiyöz tablo ve negatif kognisyonlar ın daha yozlaştınc ı bir şekilde yerini sa ğ- lamlaştırmaktad ır. Bu, temeldeki alkol sorunundan anksiyete bozuklu ğuna kayılmas ı ile alkol sorununun gözard ı edilerek, tedavi şartların ın güçleşmesine yol açmaktad ır. Eskiden beri alkol al ım ı ve anksiyete şiddetleri aras ındaki bir pozitif ili şkinin varlığı araştınlmaktad ır. Her ne kadar anlaml ı bir korelasyon bulunamam ışsa da, anksiyete artt ıkça, alkole eğilimin arttığı da bilinen bir gerçektir. Tüm bunlar ın yan ında mesleki özellikler, ya ş ve cins ay ınmlarm ın da önem kazandığı bildirilmektedir. Belirli bir i şi olmayanlar, oturarak i ş yapanlar veya işleri nedeniyle yoğun stres ve anksiyete ya şayan kişilerde anksiyete bozukluklar ı görülme riskinin yüksekliği yan ında alkol kullan ım bozuklukları riski de yüksek oranlarda bildirilmi ştir. Yine çe şitli stres yaratan durumlar, kalabal ık yaşama ve sosyo ekonomik dengesizlikler bu iki grubun giderek daha s ık oranda birlikteli ğini ortaya ç ıkarmaktad ır. Özellikle aktif ya şamla ilgili olan yaş grubunda ve erkeklerde daha sik görülmesinin bir nedeni de bu olabilir. Geli şmemiş ya da geli şmekte olan ülkelerde, geli şmiş ülkelere göre ya ş 48

6 Alkol ve Anksiyete Bozukluklar ı İlişkisi Samanct, Sefa, Solmaz, Erkmen, Uçarer ve cins ayr ım ı daha değişmektedir. Yaş grubunda oldukça genç ku şağa kayarken, cins grubunda ise bariz bir erkek hakimiyeti bildirilmektedir. Ancak gelişmi ş ülkelerde de alkol ve madde kullan ımının giderek daha genç ku şağa kaydığı görülmektedir. Ayrıca alkol kullanan ailelerin çocuklar ında daha anksiyöz olma ve ki şilik bozukluklar ı ile alkol kullan ım ına artan e ğilim dikkat çekmektedir. Ancak bunun bir ailesel e ğilimden mi, yoksa genetik bir yatkınl ıktan m ı olduğu henüz tart ışmalıdır. Ancak güç yaşam ko şullarının bu ailelerde yeti şen bireylerde bu tablolan ortaya ç ıkardığı görüşü daha hakimdir. Sonuç olarak başlangıç, geli şme ve tedavi aç ısından, anksiyete bozukluğu ve alkol kullan ım bozukluklar ı birbirinden ayrı tutulmamal ıdır. Çünkü, bireylerin ilerleyen süreçte tolere edemedi ği anksiyete yaratan bir durum karşısında yard ım ve tedavi taleplerini reddederek, tekrar alkole s ığınabileceği unutulmamalıdır (3,21,42,43). KAYNAKLAR I. Weismann M: Anxiety and alcoholism. J Clin Psyc 10:17-19, Meyers JK, Weismann MM, Tischler GL, et al: Six months prevalence of psychiatric disorders in three communities. Arch Gen Psyc 41:934-41, Steven MM, Roger DW, et al: Psychopatology in drug abusers and their families. Compr Psyc 1:36-51, Regier DA, Myers JK, Kramer M, et al: The NIMH epidemiologic catchment area program. Arch Gen Psyc 41:934-41, Wittchen HU: Epidemiology of panic attacs and panic disorder. Panic and phobias. New York, Springer Werlag Boyd JH, Burke JD, Greenberg F, et al: A study of cooccurrence of hierarchy free syndromes. Arch Gen Psyc 41:983-9, Conger JJ: Reinforcement theory and the dynamies of alcoholism. O J Study Alcohol 17: , Wilson GT: Alcohol and axiety. Behav Res Ther 26:369-81, Thyer BA, Curtis GC: The effects of ethanol intoxication of phobic anxiety. Behav Res Ther 22: , Lewenson RW, Oyama ON, Meek PS: Greater reinforcement from alcohol for those at risk. J Abnorm Psyc 96:242-53, l. Munjock DJ, Moss HB: Affective disorder and alcoholism in families of agoraphobics. Arch Gen Psyc 41:934-41, Crowe RR, Noyes R, Pauls DL: A family study of panic disorder. Arch Gen Psyc 40: , Harris EL, Noyes R, Crowe RR: Fan ı ily study of agorphobic. Arch Gen Psyc 40:1061-4, Noyes R, Clarckson C, Crowe RR: A family study of generalized anxiety disorder. Am J Psyc 144: , Woodruft RA, Guze SB, Clayton PJ: Anxiety neurosis among psychiatric outpatients. Comp Psyc 13:165-70, Quitkin FM, Rifkin A, Kaplan J, et al: Phobic anxiety syndrome complicated by drug dependence and addiction. A treatable form of drug abuse. Arch Gen Psyc 27:159, Thyer BA, Parrish RT, Himle J, et al: Alcohol abuse among clinically anxious patients. Behav Res Ther 24:357-9, Bib JL, Chambless DL: Alcohol use and abuse among diagnosed agoraphobics. Behav Res Ther 24:49-58, Sir Martin Roth: Anxiety disorders and the use and abuse of drugs. J Clin Psyc 11:30-5, Mulloney JA, Trippet CJ: Alcohol dependence and phobias. Br J Psyc 135:565-73, Johanessen DJ, Cowley RS, Walker D, et al: Prevalance onset and clinical recognition at panic states in hospitalized male alcoholics. Am J Psyc 146:1201-3, Nunes E, Quitkin F, Berman C: Panic disorder and depression in female alcoholics. J Clin Psyc 49:441-3, Hesselbrock MN, Major RE, Keener JJ: Psychopatology in hospitalized alcoholics. Arch Gen Psyc 42:1050-5, Stravynsky A, Lanotagne Y, Louelle Y: Clinical phobias and avoidant personally disorder among alcoholics admitted to an alcoholism rehabilitation setting. Can J Psyc 31X714-9, Cox BJ, Norton GR, Dorward J, et al: The relationship between panic attacks and chemical dependencies. Add Behav 14:53-60, Norton GR, Dorward J, Cox BJ: Factors associated with panic attacks in nonclinical subjects. Behav Res Ther 17:239-52, Mim J Landry: Anxiety, depression and substance abuse disorders. J Psyc 4: , Ciraulo CA, Alderson LM, Chapron DJ, et al: Imipramin disposition in alcoholics. J Clin Psyc 1:2-7, Meyer RE: Axiolytics and the alcoholic patient. J Stud Alcohol 47:269-73, Jaffl HJ, Ciraulo D: Drugs used in treatment of alcoholism. New York, Mcgraw Hill, Ciraulo DA, Sands BF, Shoder RI: Critical review of lability for benzodiazepine abuse among alcoholics. Am J Psyc 12:1501-6, Ciraulo DA, Barnhill JG, Greenbladt DJ, et al: Abuse liability and clinical pharmacokinetics of alprazolam in alcoholics men. J Clin Psyc 4:333,7, Baron DH, Sands BF, Ciraulo DA, et al: The diagnosis and treatment of panic disorder in alcoholics; three cases. Am J Drug Alcohol Abuse 3:287-95, Krenzler HR, Liebowitz NR: Anxiety and depression in substance abuse; Clinical implications. Med Clin N Am 4:867-85, Tollefson GD, Montaque-Clouse JM, Lanchaster SP: A 5HTlq agonist treatment of comorbid anxiety and alcoholism. Presented of the 30th annual NCDEU meeting. Key Biscayne, June, 1, Gnast SJ, Huagn YE, Redmond DE: Benzodiazepines attenuate single unit activity in the locus coruleus; life. Sci 27:2231-6, Brown ME, Anton RF, Malcolm R, et al: Alcoholic detoxification and withdrawal seizures. Biopsychiatry 43:107-13, Walker DW, Zornetzer SF: Alcohol withdrawal in mice electroencephalographic and behavioral correlates. Electr Clin Neuro 36:233-44, Reimann EM, Reichle ME, Robins E, et al: The application of PET to the study of panic disorder. Am J Psyc 143:469-77, Mancilias JR, Siggins GR, Bloom FE: Systemic ethanol; selective enhancement of responses to acetylcholine and somatostatine in hippocampus. Sciences 231:161-3, George DT, Nutt DJ, Durgon BA, et al: Alcoholism and panic disorder; is the comorbidity more than coincidence? Acta Psyc Scand 81:97-107, Altınöz F: Tez çal ışmas ı. Istanbul'da bir gecekondu bölgesinde mizaç bozukluklar ı ve anksiyete bozukluklar ın ın yayg ınlığı üzerine epidemiyolojik bir çal ışma. Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ıklar ı Hastanesi, Istanbul Little HJ, Nutt DJ, Taylor SC: Acute and chronic effects of benzodizepines receptor ligand FG 7142; preconvulsant properties and kindling. Br J Pharmacol 83:951-8, Çamurlu H: Tez çal ışmas ı. Alkol bağıml ılığı ve anksiyete bozukluğu. Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi, Istanbul İncesu C: Alkol bağıml ılarında mizaç, anksiyete ve ki şilik bozukluklar ı. Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi, Istanbul