Afif Hâtun Tekkesi EYÜPSULTAN TEKKELER

Transkript

1 Tekkeler

2 EYÜPSULTAN TEKKELER Afif Hâtun Tekkesi al Pafla Caddesi ile Balc Yokuflu'nun birleflti i yerde ve Zyokuflun sol köflesindedir. Sol taraf nda ve yol afl n yerde K z l escit ve tam köflede ise Sokullu ehmed Pafla Çeflmesi vard r. Bugün yaln z semahanesi durmaktad r. Bu bina iki katl, ahflap çat l olarak y ma moloz tafl ndan yap lm flt r. Arka taraf nda haziresi vard r. Sa taraf ndaki yamaca ise, tarihlerinde stanbul'da y kt r lan tarihi eserlerin flahideleri nakledilmifltir. Balc Yokufluna aç lan kap s üzerindeki kitabesi harf devriminde kaz nm flt r. inaresi de bu s ralarda y kt r ld. Tekke, Abdün-Nâff Efendi taraf ndan annesi, Afife Hâtûn ad na yapt r lm fl "Kalenderân- Özbekiyye'ye mensub" bir zaviyedir. Vakfiyesi, 1260 (1844) tarihli olup, "Lâli-Zâde Abdülbâki Efendinin Kalenderhâne Tekkesi fleyhi ehmed Efendiye meflihati ihale ve Ozbekiyye'den bir kimse üzerine verilmesini flart eylemifl" idi. Vakfiyeye göre, tekkenin ayin günü, ilk zamanlar cuma ve pazartesi iken son zamanlarda yaln z cuma günü idi. ec. Tekâya'ya göre ise ayin günü perflembe olan bir nakflibendi tekkesi idi tarihlerinde ehmed Efendi tekkenin fleyhi idi. Nâfi Efendinin annesi Afife Hâtûn 1250 (1834) tarihinde vefat etmifltir. Kabri, tekke civar nda Baba Geylâni ezarl 'nda gösterilmifltir. Bu isim bugün meçhuldür. Afife Hatun Tekkesi haziresi yan nda ve Zal Pafla Camii Caddesi üzerinde, Sokullu ehmet Paflan n 978 (1570) tarihli bir çeflmesi vard r ki, 1268 (1851)'de, Afife Hatun'un o lu Abdünnebi Efendi taraf ndan, annesinin ruhu için onartm fl ve bir de hazne ilave ettirmifltir. Çeflmenin aln na yerlefltirdi i kitabesinde "Afife Han m oldu garke-i rahmet bu mevkide" dedi ine göre kabri buradad r. O devirde tekkenin bulundu u mahallin, Baba Geylâni ezarl ad ile an ld anlafl lmaktad r. Afife Hatun'un flahidesi yoktur veya toprak alt nda kalm t r. Sokullu ehmet Pafla Çeflmesi bahsine bak n z. O lu, 97 flair, hattat, mevlevi meflreb, Paris ve Viyana Sefiri olmufltur. Büyük o lu fieyh ahmud Akif Bey (Çelebi) Gümrük Naz r olmufltur. fieyh de olan Nâfi Efendi 10 R. ahir 1274 (28 Kas m 1857) tarihinde vefat ederek tekkenin haziresine gömüldü. Vefat na, attan düflmesi sebeb olmufltur. Bugün kabir tafl mevcut de ildir. Nâfî Efendinin yerine büyük o lu ahmud Akif Efendi fleyh olmufltur. Onun vefat nda ikinci o lu Ahmed Es'ad Bey fleyh olmufltur. Bundan sonra Akif Bey'in o lu smail Halid Bey fleyh olmufl ve bu da 1928 tarihinde vefat etmifltir. Galatasaray Tarihi yazar Fethi sfendiyaro lu Halid Bey'in o ludur. Nâff Efendinin di er o lu ise irliva Ziya Pafla'd r. Tekkenin haziresi bugün çok periflan durumda olup, birçok kabrin flahidesi yok olmufltur. evcut olanlar flunlard r: 1215 (1800) Tarihinde vefat eden Hac smail Pafla hazinedar ustafa Efendi (1812) Ondört m sral kitabesi vard r. Ahmed Efendi. Afife Hatun Tekkesi

3 EYÜPSULTAN TAR H 1234 (1818) Kara Osman Zâdeler'den mütesellim A a-zâde Ahmed A a gulam Koca Osman (1870) Rumeli valisi Osman Pafla'n n k z Hayriye Han m (1875) Osman Nuri Pafla'n n kay nvalidesi Ümmü Gülsüm Han m (1889) Osman Nuri Pafla'n n kardefli Hac Ahmed Efendi (1891) Lahid, eflâhir-i vüzerâdan Köse Ali Pafla ahfad ndan ve A nboz hanedad ndan merhum elek Bey'in necl-i necibi Selanik eflraf ndan vilayet meclisi azas ndan Ebû Bekir Bey (1900) Kudemây Etbbâi askeriyeden irliva Süleyman Pafla. Kaynak: (ec. Tekâya) ( st. Ans. 4/1978) ( st. Kültür ve Sanat Ans. Tercüman Yay. 1/291) (. K. nal, Son As r Türk fiairleri S: 1062) ( nal, Son Hattatlar S: 591) (Si. Osm. 4/537 Nâf Efendi) yüp'te, Bahariye sahilinde ve Silahdar A a Caddesine Eaç lan evlevihane Ç kmaz 'n n sol taraf ndaki büyük arsada idi. Karfl s nda bir iplik fabrikas, cadde afl r yerde ise, evlevi muhibbi oldu u ve aile kabristan da burada bulundu u için gömülen yazar, htifalci ehmed Ziya Bey'in ve Tafll burun Tekkesi arsas ve haziresi mevcuttur. Bahariye evlevihanesi ilk önce, Befliktafl'ta Ç ra an Saray 'n n bulundu u yerde kurulmufltur. Bu hususta Hadika Yazar flu bilgiyi vermektedir: "Befliktafl evlevihanesi'nin banisi, Ohrili Hüseyin Pafla'd r. Bostanc bafl 'l ktan vezir olup 1029 R. ahirinde (art 1620) Güzelce Ali Pafla'n n vefat nda Sadr âzam olmufl ve 1030 zilkadesinde (Eylül 1621), Sultan II. Osman Han zaman nda Lehlilerle vukubulan muharebe esnas nda azl olunup yerine Dilaver Pafla getirilmifltir. Dilaver Pafla zorbalar elinde flehid olmufl ve Hüseyin Pafla 2. defa veziriazam olmufl iken ertesi gün A a Kap s 'na vard klar nda Yeniçeriler elinde flehid olmufltur (20 ay s 1622) Kabri, Befliktafl'ta Yahya Efendi türbesi civar nda idi. Tafl mevcut de ildir. Bahariye evlevihanesi escidi Bahariye evlevihânesî Takriben 260 sene sonra, Befliktafl evlevihanesi yerine Ç ra an Saray 'n n yap lmas arzu edilmifl ve bu yüzden tekke, açka'da yapt r lan yeni binas na nakledilmifltir. ehmed Ziya Bey, stanbul ve Bo aziçi adl eserinde diyor ki: "Befliktafl evlevihanesi'nin oldu u yere, Ç ra an Sa-ray yapt r ld ndan tekke de, y kt r ld ve 1286 (senesi flevvalinin 22. çarflanba günü (22 Ocak 1870) açka'da bir mevlevihane infla edilerek aç ld. Fakat befl sene sonra açka'da y kt r lan mevlevihanenin yerine bugün de mevcut olan k flla inflas na lüzum görüldü ünden tekke oradan da kald r lm fl idi senesi zilhiccesinin 31. pazartesi günü (8 fiubat 1875) Bahariye evlevihanesi'nin temeli at lm fl ve 1294 senesi R. evvelinin 18 çarflamba günü de (2 Nisan 1877) inflaat tamamlanarak aç l fl merasimi yap lm flt r. Daha sonra Sultan II. Abdülhamid 28 odal bir harem dairesi yapt rm flt r." evlevihanenin yap m s ras nda, Befliktafl evlevihanesi ilk defa Bahariye'de Hatab Emini (Saray n odununu temin eden) ustafa ve Hüseyin Efendiler'in yal lar na yerlefltirilmifl ve büyük salonda semahane yap lm fl idi. Bu nakil s ras nda Hüseyin Fahreddin Dede Efendi fleyh idi. Bahariye evlevihanesi'nin kurucusu ve ilk fleyhi olan Hüseyin Fahreddin Dede Efendi 15 Ekim 1853'de Befliktafl evlevihanesi'nde do mufl vel5 Kas m 1911 tarihinde de kurdu u dergahta vefat etmifltir. lim, flair ve musikiflinas idi. Babas n n vefat üzerine sekiz yafl nda fleyh olmufl ve Hac Raflid Dede Efendi nâib tayin edilmiflti. Ablas ile evli oldu u için enifltesi bulunan Yeniflehirli Avni Bey'den tasavvuf ve edebiyat dersleri alm flt r. Yak fl kl, sohbeti tat-l olup, gayet güzel ney çalard. Ney üflemesini Neyzen Yu-suf Pafla'dan ö renmiflti. Devrin ünlü flairi Üsküdarl Talat Bey'in vefat na düflürdü ü tarih fludur: Vâs l ola cemâle, vâs l ola cemâle Gitdi Hüseyin Efendi dergâh- zülcelâle 1329 Fahreddin Dede Efendi 22 Haziran 1872'de 18 yafl nda Yenikap evlevihanesi fleyhi Osman Salaheddin Dede Efendi'nin k z Fatma Aliye Han mla evlendi ve s ras yla Fatma ü'nibe Han m, Hasan Nafiz Dede Efendi, Fatma Fasiha Han m ve Fatma Destinâ Han m ismiyle dört çocu u olmufltur. açka'daki mevlevihane yap l ncaya kadar 24 fiubat 1868'den 30 Ocak 1870 tarihine kadar aile erkaniyle beraber F nd kl 'da Karacehennem brahim Pafla'n n kona nda oturmufltur. Befl y l sonra açka'daki evlevihanede istimlak edilince iki y la yak n, 6 fiubat 1875'den 2 Nisan 1877 tarihine kadar Hatab Emini'nin sahilhanesinde oturdu. Refi Cevat Ulunay, Bahariye evlevihanesi için flunlar söylemifltir: "Hüseyin Fahreddin Dede Efendi'nin bilhassa rint meflreb oluflu ad geçen dergâh n iç âlemini ve havas n di er mevlevihânelerden daha baflka bir hale koymufltu. Tabiat n güzelli i de inzimam edince fark bir kat daha göze çarp r. O zamanlar Bahariye, dergâhdan Eyüp istikametine do ru sahile s ralanm fl zarif yal lar ve bunlar n kibar, 98

4 TEKKELER Bahariye evlevihanesi Haziresi zevk ehli sakinleri evlevihane ile hemâhenk olmufltu. Akflam üstleri, Bahariye'nin bilhassa çok meflhur olan mehtaplar nda yal lardan ayr lan zarif sandallarda renk renk maslaklara bürünmüfl han mlar dergâh n önünden geçerken derinden derine yükselen beste ve ney na melerine ifl-tiraktan kendilerini alamazlard. Tatil günlerinde, H d rellez'de Ka thane âlemlerine ifltirak eden ve geç vakit dönen birbirine rampa etmifl sandallardaki keyif ehli, evlevihane önüne geldikleri zaman saz ve flark lar durur, dergahdan yay lan musiki na meleri mutlaka dinlenirdi. Dergâh n âyin, mukabele günü çarflamba idi. Faaliyet sabah n ilk saatlerinde bafllar, âyin bitinceye kadar devam ederdi. Dergâha mensub muhibler, muhibbeler, di er mevlevihanelerden dedegân vesair misafir ö leye do ru gelmeye bafllarlar, ö le yeme ine, dergâh tabirince Somata kal rlar, ö le namaz ndan sonra da âyin bafllard. Âyin günleri tekkeye gelen sat c lar da o zamanlar biz çocuklar için çok mühimdi. Sabahtan gelmeye bafllayan ka t ve koz helvac lar, dondurmac lar, muhallebiciler kad nlar n ayini seyrettikleri kafes önünde s ralan rlar, müflterilerini memnun etmeye çal fl rlard. yinden sonra erkek misafirler selaml kta fieyh Efendi ile, kad nlar da haremde fleyh ailesiyle oturur, sohbetler edilir, mevsimine göre izaz edilirlerdi. Aileleriyle beraber gelen misafirler selaml ktan haber gönderilerek beraber kalk l r, veda edilir, bir k sm araba, bir k sm da dergâh n r ht m na s ralanm fl, üstleri beyaz tenteli sandallarla dönerlerdi. evlevihâneye gelen bu misafirler aras nda zaman n paflalar, yüksek mevki sahibi zatlar veya bunlar n han mlar ya birer kurban getirirler, yahut dedelere ve çocuklara da t lmak üzere "Niyaz" denilen bir para b rak rlard... Hüseyin Fahreddin Dede Efendi'nin vefat ndan sonra o lu Hasan Nazif Dede Efendi fleyh olmufl ve 24 R. Ah r 1334 (1 art 1915) tarihinde vefat etmifltir. Devrinde tekkede dedeganle beraber 71 kifli bulunuyordu. Zamanla harab olan mevlevihâne, bir mevlevi muhibbi olan Sultan ehmed Reflad taraf ndan tamir ettirilmifltir. Bunu belirten kitabe, evlevihane Ç kmaz 'na aç lan cümle kap s üzerinde iken 1970 tarihlerinde yerinden al narak evvela fiah Sultan Camii avlusuna konmufl ve daha sonra da kaybolmufltur. Kitabe fludur: Hazret-i Sultan ehemmed Hân- Hâmis'dir bugün Devr-i eflrutiyyet'in flân ü flerefle husrevi Sâyei hürriyet efzâs kulûbi k ld flâd Bir uhuvvet tekyesi oldu bak n dünyâ evi Bafllad gamdan harâb olmufl gönül ta'mirine Kim odur elbette ey cân hâne-kaah- ma'nevi ahbiti feyz-i Hüdâ Allah'ü a'lem bir-reflâd Hirz-i cand r zâtina zira kitâb- esnevi Sine-çak olmufl idi dergâh n der-i divân heb Âh iderdi merhametle seyr iden merd-i kavi Râki'ü sâcid tahiyyâte oturmufl hücreler Her biri sükkân derviflân n olmufl rehrevi Dost-i irflâdi fiehinflâh ile idülbâhir kiyâm Kalbgâh nda simâi flevke oldu münzevî Bafl keser dervifller târihine Remzi hemân Oldu ihya müjde gel cây-i Nazif-i evlevi 1328 (1910) Kitabenin üstünde Sultan Reflad' n bir tu ras vard. anzume, Üsküdar evlevihânesi fleyhi Ahmed Remzi Dede Efendi taraf ndan söylenmifltir. Bafl mabeyinci Lütfi Simâvf Bey hat ralar nda diyor ki: "Padiflah hazretleri evlevilik tarikatine ba l idi. 3 Kas m 1910 günü Eyüp'te Bahariye'de yeniden inflâ edilen evlevi dergâh n n aç l fl törenine kat lmak üzere oray fle- 99

5 EYÜPSULTAN TAR H reflendirdi. Önce araba ile Ka thane'ye gidildi. Burada mrahor Köflkü'nde dinlendikten sonra, befl çifte bir sandalla dergâha yolland. Padiflah n geliflinden duygulanan dervifller kendisini büyük minnet ve sayg ile karfl lad lar." Cümle kap s n n hemen sol taraf nda tekkenin mescidi bulunmaktad r. Duvarlar kargir, çat s ahflapt r. Ahflap, küçük minaresinin flerefesindeki külahi direklere oturtulmufltur. Kitabesi yoktur. inberi ahflapt r. Kad nlar mahfeli vard r. Cümle kap s n n sa taraf nda ise küçük bir hazire vard r. Buradaki flahideler flunlard r: 1- ermer sanduka üzerinde flunlar yaz l d r: Bafl abeyinci merhum Osman Bey'in kerimesi Hadice F triyye Han m ruhuna el-fâtiha Bahariye evlevihanesi Haziresi 8 Nisan Zilhicce 1340 (1922) 2- Ayak taraf ndaki bir levha üzerinde de flunlar yaz l d r: Teselya Kumandan üflir Gazi Edhem Pafla'n n ahdumu iralay Abd'ül-fi Bey'in Ruhuna el-fâtiha. Sene 1324 fi 22 Teflrin-i sâni 3- Hüvel-Bâki /erhum Deâvi / Nâz n Ömer Cemâl /Efendi'nin kerimesi ve Deâvi / Kisedân zzet Sabih / Bey'in halilesi Pat ma/tevhide Han m' n ruhi /çün fatiha. 4 C. Evvel 1321 (1903). Ömer Cemal Efendi 1276 (1859)'da ekke-i ükerreme Bina Emini iken orada vefat etti. (Si. Osm. 3/601) F triyye Han m' n kitabesi, meflhur hattat ve zâkirbafl Hac Nuri Bey'in hatt ile yaz lm flt r. Cümle kap s ndan genifl ve büyük bir arsaya giriliyordu. Boyu, 150 ve eni ise 50 ad m idi. Burada, biraz ileride, sa da deniz taraf na do ru Bahariye evlevihanesi Türbe-si bulunuyordu. Türbenin yan nda semahane olup penceresi sahna aç lmakta idi. Etraf nda dervifl hücreleri ve harem dairesi yer alm flt. Tekkelerin kapat lmas ndan sonra 1935 tarihinde samahane y kt r ld. Türbenin tavan çöktü ve aras nda da harem dairesi yand. Bahariye evlevihanesi Türbesi bahsine bak n z. Semahanenin arkas nda, bugün de mevcut olan küçük hazirede flu flahideler vard r: 1292 (1875) tarihinde vefat eden, erhum ehmed Akif Beyefendi'nin k z ve hâlâ aliye Nâziri Devletlû Yusuf Pafla Hazretlerinin hemflireleri ve Hac Kadri Efendinin 100

6 TEKKELER efli tarikat-i aliyye-i evleviyle muhibban ndan fierife Fât ma Han m Receb 22 (Haziran 1880) Sultan ahmud Hân Hazretlerinin asr- alisinde Darbhâne-i mire Nâz n fiehid Ali R za Pafla'n n k z ve Sadr- esbak K br sl ehmed Emin Pafla'n n halile-i muhteremeleri tarikat-i aliyyei ev-leviye muhabbanlar ndan Aifle Feride Han m Efendi. Lahdi da lm fl ve flahidesiz olarak yeniden bir araya getirilmifltir. Bu s rada flahideleri ayr yere dikilmifltir. Bafl tafl evlevî sikke kabartmal d r (1888) Tarikat-i aliyyei evleviyye muhibbanlar ndan Hace ürflide Han m. Tarih k sm gömülü bir tafl, Sultan Abdülaziz Hân ve Sultan urad Hân- hâmis Hazretlerinin Berberbafl 's, muhibban- tarikat-i aliyye-i mevleviyyeden Kerim Bey. Ayr ca flahideleri yok olmufl birkaç kabir daha vard r. Yukar da ad geçen Yusuf Pafla, Darüflflafaka'n n kurulmas nda büyük eme i geçmifl ve oraya malen ve nakden ba flta bulunmufltur. 21 uharrem 1300 (2 Aral k 1882) tarihinde Trabzon'da vefat etti. Kabri, Hatuniye (Gülbahar) Camii flad rvan avlusundaki türbesinde iken 1930 tarihlerinde y kt r ld. Silindir fleklindeki flahidesi stanbul'a getirilerek Zincirlikuyu ezarl 'na dikildi. Ali R za Pafla, 1252 ramazan kadir gecesi (5 Ocak 1837) usa ad nda biri taraf ndan, Ayasofya Camii minberi dibinde flehid edildi. Kabri, Eyüp'te ihriflah Valide Sultan imareti karfl - s ndaki mezarl ktad r. (Si. Osm. 2/398) ehmed Emin Pafla ise, 1288 (1871)'de vefat ederek Sultan ahmud Türbesi bahçesine gömüldü. (Si. Osm. 4/300) Ünlü bestekar m z Zekai Dede Efendi, bu tekkenin kudümzenbafl s idi. Bu göreve Arif Dede'nin 1884 tarihindeki vefat üzerine getirildi. Tekkenin son kudümzenbafl s ise, Zekai Dede'nin o lu Ahmed Bey idi. Zekai Dede Efendi evi bahsine bak n z. Kaynak: (Gezi notu) (S. N. Ergun, Türk usikisi Ant S: 454) (Y. Öztuna, Türk usikisi Ans. 11. K s m 2 S: 404) (Gölp narl, evlâna'dan Sonra evlevilik S: 336) (E. Yücel, Yok olan stanbul evlevihaneleri T.T.O.K. Belleteni 1977 Say : 60 (339) S: 2-7) (ec. Tekaya) (Zâkir fiükrü, st Tek-keleri Haz. fi. Akbatu, si. edeniyeti ec. Say : 5 S: 107) (Koçu, st Ans. 5/2585 ve 4/1854) (E. Yücel, Bahariye evlevihanesi, st Üni. Ed. Fak. Sanat Tarihi Y ll Say : 4-5 S: 3540) (Si. Osm. 4/476 Yusuf Pafla) (L. Si-mavi, Osm. Saray n n Son Günleri S: 184) (Y. Öztuna Türk usikisi Ans. 1/211 Fahreddin Dede. 11/394 Yusuf Pafla) (Koçu, st Ans. 10/5481 Fahreddin Dede) ( nal, Son As r Türk fiairleri S: Avni Bey ve Fahreddin Efendi) ( nal, Hofl fiada S: ) (. Ziya, Yenikap evlevihanesi, Tercüman Yay.) (Ergun, Türk usikisi Ant S: ) (ehmed Ziya, Nevsal-i Osmani) (Baflbakanl k Osm. Arfl. Kepeci Tas. Nüfus Def. No: 6290/1 S: 342) (C. S. Revnako lu, i'raciye, Yeni Tarih Dünyas 1954 S: 765) (. Tahir, Osm. üellifleri, eral Yay. 1/169 Na-zif Hasan Dede) (. Ziya, st ve Bo aziçi 2/246) (Y. Öztuna, Türk Beste-cileri Ans. B: 137) ( st Kültür ve Sanat Ans. 2/975) (A. Gölp narl, ev-levi Adâb ve Erkan, fihrist) (Veled Çelebi, zbudak, Hat ralar, Canl Ta-rihler S: 24) Balç k Tekkesi efterdar Caddesi ile Cezeri Kas m Pafla Akar Çeflmesi DSoka n n birleflti i yerde ve soka n sol köflesindedir. Bugün yaln z harap türbesi ve arsas mevcuttur. Karfl köfledeki Eyüp Askeri Rüfldiye'si 1988 y l nda bofl yere y kt r ld. Yeri parkt r. Karfl s nda ve yol afl r yer de de olla Lütf 'nin türbesi bulunmaktad r y l nda Defterdar ensucat Fabrikas - n n y k lmas üzerine meyda-na ç km flt r. Tekke ismini buradaki Balç k skelesi'nden alm flt r. skele, tekkeye 170 metre mesafede olup eskiden bu mesafe daha k sa idi. Bu sahilde, Defterdar skelesi; Beyhan Sultan Sahilsaray ; Balç k skelesi ve daha evvel Nesliflah Sultan'a ait olan Esma Sultan Sahilsaray bulunuyordu. Bu iki sultan saray n n yerine büyük Feshane-i mire fabrika-s kurulmufl (Defterdar ensucat Fabrikas ) ve bu arada Balç k skelesi de bir müddet fabrikan n özel kay k iskele-si olmufl ve sonra kald r larak bugünkü r ht m yap lm flt r. Evliya Çelebi'ye göre, Caddenin iki taraf nda 250 adet çanakç ve çömlekçi ve bardakç dükkanlar vard ki Ka thane'- den ve Sar yer'den getirdikleri çamurlar bu iskeleye boflalt rlard. Bir k s m balç k çamuru da Halic'in dibinden ç kar l rd. Hadika yazar bu mabet için flu bilgiyi vermifltir: Bu mescid asl nda 863 (1458) tarihinde Dar'ül-Hadis olmak üzere yapt r l p zamanla harap oldukta Gazi Tiryaki Hasan Pafla adl vezir yeniden yapt rm flt r. Ve imameti maafll olarak Sünbüllü fieyhi ahmud Efendiye verilmifltir. ahmut Efendi Sünbül Sinan Tekkesi fieyhi Ya'kub Efendinin halifesi oldu- unda bu mecidde sabah ve akflamlar zikirler edilmek surtiyle bir halveti tekkesi suretince kullan lm flt r. Vefat na kendi ismi ile fleyhli i tarihtir ki budur: ahmud- fieyhi 1018 (1609) fieyh ahmud'dan sonra di er bir ahmut dahi fleyh olup Sulûk'üfl-fieriat 1128 (1716) tarihinde vefat ederek zaviyenin mahfeli alt nda medfundur. Orada Tiryak Hasan Pafla'n n akrabat ndan baz kimseler dahi gömülüdür. fieyh kinci ahmud'un o lu fiemsiyye tarikatinden Abdullah Efendinin babas ndan sonra fleyh olarak; Tekyei Tarikat 1155 (1742 tarihinde vefat ettikde babas yan nda defn olunmufltur. Yerine o lu Es-seyyid Efl-fleyh Abd'ül-Gani Efendi postniflin oldu. Bunun zaman nda tekkede pek çok cemiyet olarak zengin ve fakir eksik olmaz imifl. 6 Ca (15 Ocak 1788) tarihinde vefat edip tekkede medfundur. Son-ra Abdurrahman Efendi fleyh olup (15 fiubat 1810) senesinde vefat etti. Bu da orada medfundur. Sonra Kanbur fieyh Salim tekkede fleyh oldu. Hemen sadece cumartesi günleri oturarak zikretmekle yetindi. Baflka günlerde tekke kap s kapal idi. 13 Ra 1234 (7 Tem-muz 1819)'da öldü ve tekkeye gömüldü. Sonra Debba lar Yaz c s fieyh Sad k Efendiye fieyhülislam ekki-zâde ustafa sim Efendi birinci meflihatlerinde, fieyh Salim Efendi yerine baflkas gösterilemedi i için, bu tekkenin fleyhli i verildi. Sad k Efendi Salahi Abdi Efendinin halifesi idi (1819) da fleyh olup 1242 senesi flevvalinde (may s 1827) hastalan p, fia'diyye tarikatinden Efl-fleyh es-seyyid ehmed Emin Efendiye 2000 kurufla tekkeyi mütevellili i ile birlikte verdi. Böylece tekke, Uflflakiyye'den 101

7 EYÜPSULTAN TAR H Sa'diyye'ye naklolundu. fieyh Sâd k Efendi dahi 1242 zilkadesinin 22. günü (17 Haziran 1827) vefat etmifltir. fieyh Emin Efendi 1243 senesi muhareminin 4. günü (28 Temmuz 1827) fleyh olup tekkeyi açt. Tekkenin Padiflah emri ile yenilenmesi de onun zaman nda olmufltur. Taflburun fleyhi iken hac yolunda vefat eden Efl-fleyh Ahmed Efendinin hülefas ndan efl-fieyh Salih Efendi ehmed Emin Efendinin mürflididir. Salih Efendi dahi 1244 muharreminin 5. günü (18 Temmuz 1828) vefat etmifltir. Emin Efendi Hz. Halid R.A. Efendimiz'in türbedarl ile dahi kesb-i fleref eylemifltir. Eflfleyh seyyid ehmet Emin Efendi dahi 1257 senesi zilkadesinin dördüncü günü (Aral k 1841) vefat ederek tekkede türbeye defnedilmifltir. Tekkenin bir müddet fleyhsiz kald n 9 Za (2 ay s 1830) tarihli bir ilam'dan anl yoruz. lam'a göre "Balç k skelesi'nde Karaman Livas irimirani Gazi Hasan Pafla'n n Zaviyesi zaviyederlik cihetinin tevcihi" istenmifltir. Yerine o lu ehmet Ziya Efendi fleyh oldu. Vefat 1294 (1877) tarihindedir. Onun yerine ehmet Halit Efendi fleyh olmufltur. Vefat tarihi belli de ildir fieyh Ziya Efendinin do um tarihi 1246 (1830)'d r. Tekkenin ikinci fleyhi ise, yine fieyh Emin Efendinin o lu ve 1255 (1839) do umlu ahmud Efendi idi. ahmud Efendinin o lu ise, 1285 (1868) do umlu ehmed Emin Efendi idi. Tekkede bu zevattan baflka, iki dervifl bulunuyordu. Tekke, âyin günü Cumartesi olan bir Sadiye dergâh idi. 518 senelik mazisi olan bu tekke ve mescidin avlu kap s yan nda bulunan, Sultan II. ahmud'un tamirine ait kitabe fludur: fiehinfleh-i dervifl Hû kutb- Huda ahmud Hân tmekde lutf sû besîsâhib dilân- flâdman Rub'i meskûna temam âbâd idüb virdi nizâm Adli ile nâas u avam devrinde oldu kâmran Dâ'im du'â-i ehl-i hâl alur o z ll-i lâyezâl Yapdtrd oldu bî misâl budur Hankâh- Sâ'diyân fieyh-i müridi halk iden Rabb-i Kerim-i Zülmenen Bânii hayrat ü hasen küsün o fiah her zemân Nazm Udi safvet Be güzel târih-i tamn n oku gel Sâad ile yapd bî bedel bu dergâh ahmud Hân 1251 (1835) Hadika Yazar 'n n mahfel alt nda bulundu unu söyledi i türbe bugün de mevcut olup çok harapt r. Bunun hemen yan nda da escid'in bulundu u k ble duvar üzerindeki mihrabdan anlafl lmaktad r. Tekkenin kurucusu, Tiryaki Hasan Pafla, ünlü bir okçu idi. fiecaat ve cesareti kadar zekas ile de meflhur olup Kanije KaPas n 9000 kifli ile, Avrupa'n n her yerinden gelmifl kiflilik bir orduya karfl 69 gün süren flanl bir müdafaada bulunarak onlar kaç rtm fl idi. Bu savunma 1010 R. Evvelinde (Eylül 1602) bafllam flt r. Bu s rada Pafla'n n 80'lik bir ihtiyar oldu u ve at üzerinde s rt ndan bir tahta ile ba lanarak durabildi i ve bu halde iken Kal'adan ç karak düflmana en önde sald rd rivayet edilir (1612) tarihinde, ikinci defa Budin Valisi oldu u s rada orada vefat etti. Kendisi, Sultan III. ehmed'in ad bilinmiyen bir k z ile evlenerek saraya dâmât olmufltur. Evkaf Defteri'ne göre tekke, Sokullu Türbesi evkaf na mülhak olarak gösterilmifltir. Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/281) ( st. Ans. 4/1979) (T. Öz. st. Camileri 1/32) (Ayverdi, Fatih Devri, 111/323) (Z. Dan flman, E. Çelebi Seyahatnamesi, 2/95) (fi. Akbatu, st. Tekkeleri, 2/37) (Si. Osm. 3/342 Abdül-gani Efendi) (Si. Osm. 4/324 ahmud Efendi) (Si. Osm. 2/129 Tiryaki Hasan Pafla) (ec. Tekâya) (1258 ve 1294 Tarihli Tekkeler Listesi) (Da-niflmend, Kronoloji 3/209) (G. Oransay, Osm. Dev. Kim Kimdi S: 215) (. Ziya, st. ve Bo aziçi, S: 136) (A. Çetin, stanb ldaki Tekke... Vak flar Der. 13/587) (Baflbakanl k Arflivi, Kepece tasnifi, Nüfus Defteri No: 6290/1 S:274) (Si. Osm. 1/430 Emin ehmed Efendi) (Saliha Sultan Dü ünü, bnülemin Yaz. st. Üni. Kütüp. No: 2802 S: 2 l/b) ( St. Belediyesi, hsaiyat ec S: 21) (Osman Bey, ec. Cevâmi, 1304 S: 2/2 S ra No: 5) (Osm. Arfl. Dairesi,. Cevdet Tas. Evkaf Def. 11. No No ). II. No: IV. No: ) (Ayvansaray, vefeyat, haz. F. Derin S: 28) Cafer Pafla Tekkesi yüp'te, Kalendarhâne Cad. üzerinde ve K z l De irmen ESoka n n sol köflesinde idi. Ön taraf nda Cafer Pafla'n n harap türbesi bulunmaktad r. Hadika Yazar, "Cafer Pafla'n n bir medresesi ile Tarik-i Halvetiyye'ye meflrut olarak zaviyesi dahi vard r." diyor (1784) tarihli tekkeler listesinde "Cafer Pafla Türbesi'nde Hac Yahya-y Kadiri Tekkesi" diye kay tl d r (1840) ve 1294 (1877) tarihli listelerde ise ad yoktur. ec. Tekâya'da yaln z "Sa'diyye'den Cafer Pafla Tekkesi" diye yaz lm fl olup fleyhinin ad verilmemifltir. Buna göre tekke, âyin günü cuma olan bir Sa'diyye Tekkesi idi. Cafer Pafla taraf ndan 1587 tarihinden evvel yapt r lm flsa da 1784 tarihinden sonra faaliyetini durdurmufltur. Tekkenin ikinci kurucusu Salih S rr Efendi'dir. Bunu flahidesindeki kitabesinden ö reniyoruz. Kitabe fludur: Tarikat-i aliyye-i Sa'diyye'den Südlüce Dergâh- fierifi fleyhi Süleyman S dk Efendi'nin halifesi ve bu makâm- tarik-i Sa'diyye'ye meflihat va'ziine muvaffak olan efl-fleyh el-hac Salih S rr Efendi. 3 Z (17 art 1869) tarihli fiahi-desi de Sa'diyye sikkeli olup Cafer Pafla türbesi içindedir. Tekkenin ikinci fleyhi olan, 1213 (1798) do umlu fieyh ustafa Efendi'nin de flahidesi türbededir. Kitabesi fludur: Tarikat-i aliyyei Sa'diyye'den Cafer Pafla Dergâh- fierifi 102

8 TEKKELER postniflini K r mî efl-fleyh el-hac ustafa Efendi. 2 B 1295 (2 Temmuz 1878). ustafa Efendi'nin yerine o lu, K r mî Hac Haf z smail Hakk Efendi fleyh olmufltur. Kendisi, ünlü bir müzisyen idi. Hilafeti, Eyüp Tafll burun Tekkesi fleyhi Süleyman Efendi'dedir. Vefat tarihi belli.de ildir. Tekkenin fleyhlerinden biri de Süleyman Avni Efendi idi. fiahidesi Cafer Pafla Türbesi'nde olup kitabesi fludur: Tarikat-i aliyyei Sa'diyye meflâyihinden efl-fleyh el-hac Süleyman Avni Efendi el-k r mî. 24 Za (15 fiubat 1871) Kendisi, ehmed Efendi'nin o lu olup 1216 (1801)'de K r m'da do du. Torunu, uhterem Efendi ise, 1272 (1855)'de dünyaya gelmifltir. Bu tekkenin fleyhi es-seyyid el-hac Hasan Efendi, 1834'de yap lan Saliha Sultan dü ününe davetli olarak kat lm flt r. Tekke hücreleri medrese tarz nda olup yak n tarihlerde restore edilmifltir. Kitabesi yoktur. Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/278) (ec. Tekaya) (A. Çetin, stanbul'daki Tekke... Vak flar Der. 13/587) (S. N. Ergun, Türk usikisi Ant S: 658) (Osm. Arfl. Dairesi, Kepeci Tas. Nüfus Def. No: 6290/1 S: 266 (Saliha Sultan Dü ünü S: 20/a) Çad rc Tekkesi takç lar civar nda, eski ad, Otakc lar Caddesi olan Oflimdiki Abdurrahman fieref Bey Caddesi üzerinde, 101 kap nolu yerde idi. Hemen yan nda Hüdayi Aziz ahmud Efendi vakf olan hamam, karfl s nda ise Ferrah Baba Ahflap Türbesi vard r. Hamam çok eskiden yok olmuflsa da türbe mevcuttur. Tekke, Eski Saray A as Yakub A a mektebi ve haziresi ile Helvac fierif Soka aras nda idi. Hamam ise bu soka n sa köflesinde bulunuyordu. Tekkenin kurulufl tarihi ve fleyhleri belli de ildir. Otakc lar'dan biraz ileride, Niflanc lar'da, fieyh urad Efendi Tekkesi haziresinde rastlad m bir flahide üzerinde flu kitabe vard r: "Otakc lar civar nda Takyeci ahallesi'nde Tarikat-i Aliyyei Kadiriyye meflâyihinden Çad rc Hüseyin Efendi 1308 (1890)" Tekke bu tarihten sonra faaliyetini durdurmufl olmal d r. Ayin günü belli de ildir. ec. Tekaya, ismini kaydetmemifltir ve 1256 tarihli tekkeler listesinde de ismi yoktur tarihlerinde kurulmufl olmal d r. Ferruh Baba Türbesi yan ndaki ahflap evin bir odas nda da Rufa'iye ayinleri yap l rd. Kaynak: (Gezi notu) (B. Turnal - E. Yücel, st Baz Tekke Yerleri, Vak flar Der. 18/151) Çolak Hasan Bâli Efendi Tekkesi ekke, Balmumcu-Zâde Râflid Efendi ve mevkiinden Tdolay da drisköflkü Tekkesi isimleri ile de bilinir. Eyüp'te, drisköflkü Caddesi ile Piyer Loti Kahvesi'ne giden Balmumcu Soka n n birleflti i yerde ve soka n sol köflesinde idi. Hemen yan nda, 909 (1503) tarihli vakfiyesi bulunan Nakilbend Hasan A a'n n türbesi, karfl s nda ise, ahflap drisköflkü Karakolu vard r. Türbe bahsine bak n z. Hadika Yazar Zeyneb Hâtûn escidi bahsinde diyor ki: "Çolak fieyh Hasan Efendi zaviyesini bu fleyhe, Sultan III. ustafa Hân ( ) ( ) bina eylemifltir. fieyh, Tarik,i Halvetiyye'den olup evvelleri muharebe erbab ndan olarak Baltac Vezir (ehmed Pafla) ile oskov seferinde (1123) (171) bulunarak parmaklar flehid olup kemâl-i haraket ile bayg n iken iki yi it gelip, bunu kald r p bir tas su verdiler. Sonra kendine gelip kimlersiniz diye sordukta Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin olduklar n bildirip hemen kaybolmufllard r. Sonra bu fleyh yanm flt r. Sultan I. Abdülhamid'in saltanat (1775) bafllar nda vefat edip urtezâ Efendi Tek-kesi (Kaflgari Tekkesinden yukar iki yol a z nda o lu R -za Efendi ile medfundurlar." Burada yapt m aramada flahidelerini bulamad m. Büyük bir ihtimalle tafl dikilmemifltir. Hasan Efendi Tekkesi, âyin günü cuma olan bir Nakflibendi dergâh olup ahflap, küçük bir bina idi. Tekkenin fleyhleri s rasiyle flunlard r: 1- Çolak fieyh Hasan Efendi. El-halveti. Vefat takriben Çolak fieyh Hasan Efendi'nin o lu fieyh Haf z ehmed R za Efendi el-halveti. Vefat, 13 C. ah r 1213 (22 Kas m 1798). 27 L (14 Nisan 1798) tarihli bir ilam'a göre, Nahilbend Hasan Bey evkaf mahsulünden olmak üzere bu tekkeye zaviyedarl k ciheti tevcihi yap lm flt r. Ayr ca (27 Nisan 1803) tarihli bir inha ile "Dervifl ustafa Zaviyesi Vakf Zaviyedarl n n tevcihi" yap lm flt r. 3- Balmumcu fieyh ustafa Efendi 2 Zilhicce 1241 (9 Temmuz 1826) tarihinde, Topkap Saray A alar Cami'inde fieyhülislam Kad -Zâde Tahir Efendi (Tekkesi vard r)nin baflkanl nda, Yeniçeri Oca 'n n kald r lmas na dair verilen karar n toplant s na ifltirak etmifltir. Vefat tarihi belli de ildir. 4- Balmumcu-Zâde Râflid Efendi Nakflibendiye'den olup vefat tarihi belli de ildir (1833)'de fleyh idi. 5- fieyh Akif Efendi Nakfli olup vefat tarihi belli de ildir (1889)'da fleyh idi. Tekke bunun zaman nda y k lm flt r. 6- Son fleyh ise Hasan Efendi idi. Hariciye memurlar ndan olup Beylerbeyi fieyh Hâmil Efendi Bedevi Tekkesi fleyhi ehmed Râmî Efendinin kalemden arkadafl bulunuyordu. Tekke, ilk önce Halveti sonra Nakfli ve daha sonra da Kadiri olmufltur. Balmumcu fieyh ustafa Efendinin o lu, Dervifl ehmed Refik Efendi 17 Ra (16 fiubat 1816) tarihinde vefat etmifltir. Kabri, Piyer Loti Kahvesi girifline çok yak n bir yerde,karya d Soka üzerindeki yüksek, kesmetafl sofada olup Haliç ve Sütlüce'nin her yerinden görülebilecek bir mevkidedir. Kendisi, Enderûn- Hümâyun Seferli A alar 'ndan olup, üç sene hasta yatt ktan sonra vefat etmifltir. 103

9 EYÜPSULTAN TAR H Bafl ve ayak flahidelerinde uzun bir kitabesi vard r. Zerrin bafl emsalsizdir. Hemen yan ndaki sofada, 10 Za 1275 tarihinde vefat eden Teberderân- Hassa'dan ç ra olan Ka tç lar Kethüdas Es-seyyid El-hac ehmed Efendinin kabri vard r. Refik Efendi kabrinin hemen arkas nda bir kabir daha yard r. fiahideleri k r lm flt r. Bir flahidesi, Refik Efendi kabrinin alt na sokularak ona destek yap lm flt r. Bunun, Balmumcu fieyh ustafa Efendiye ait oldu u san lmakta-d r. Çolak fieyh Hasan Efendinin k z 1206 (1791) tarihinde vefat etmifltir. Kabri, Nakilbent Türbesi karfl s ndaki mezarl kta ve köfleye yak n bir yerdedir. Hamzavi tafl ndaki kitabe fludur: Cennetmekan / fieyh Hasan Efendinin / Kerimesi merhume / Hadice onla/ Ruhuna fatiha (1784) tarihli tekkeler listesinde Çolak Hasan Efendi Tekkesi'nden baflka " drisköflkü'nde Özbek Tekke-si" ve " drisköflkü'nde Çakmak Hasan Efendi Tekkesi" ad ile kay tl iki tekke daha vard r. Kaynak: (Hadika 1/ ) (. Koman, Eyüp Sultan S: 11) (Z. fiükrü, st Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu, si. ed. ec. Say : 5:91) (ec. Tekaya, 1307 S: 3) (1256 Tarihli Tekkeler Listesi) (B. Turnal -E. Yücel, stanbul'daki Baz Tekkelerin Yerleri, Vak flar Der. 18/157) (A. Çeün, Vak flar Der. 13/587) (Reflad Ekrem Koçu, Yeniçeriler ve Bektaflilik, Hayat Tarih ec. Kas m 1970 S: 10-14) (Saliha Sultan Dü ünü S: 14/a) (Osman Bey, ec. Cevâmi, /4 No:6) (Osm. Arfl. Evkaf Def. 11 No No ) Dolanc Dervifl ehmed Efendi evlevihanesi drisköflkü evkii'nde, Çolak fieyh Hasan Efendi Tekkesi arkas nda ve drisköflkü Caddesi ile Karya d Soka aras nda idi. Bugün tamamen kapal bir bölgede kalm flt r. Cadde üzerindeki 16 nolu evden geçilerek gidilebilir. Hadikat'ül-Cevâmi'ye baz ilaveler yapan Ali Sat Efendi diyor ki: "Tarik-i evleviye'den Dolanc Dervifl ehmed 1230 (1815) tarihinde bir mevlevihane bina etmifl ve kendisine Konya'dan fleyhlik getirtmifl idi. Lakin stanbul'da olan fleyhler itiraz ettikleriden bir veçhile semâ ve âyin-i mevleviyeden bir nesneye kadir olamay p hâli üzere terk etmekle, zamanla y k ld. fieyh Dolanc 1240 (1824) tarihinde vefat edip Kas mpafla evlevihanesi mezaristan nda medfundur." Fakat kabri bugün mevcut de ildir. 4 Ca (18 Aral k 1792) tarihli bir arzuhal ile " d-ris Köflkü kurbinde skender Dede Zaviyesi vakf zaviyederli inin tevcihi" istendi ine göre tekkenin 1815 tarihinden evvel mevcut olmas laz m gelir veya, Dervifl ehmed Efendi mevlevihaneyi bu tarihte yenilemifl olmal d r. 25 Ekim 1722 ( ) tarihinde de bir fleyh tayini yap l-m flt r. Bu yerde eskiden beri baz tesislerin bulundu u bilinmektedir. Tekke mahallinde 997 (1589) tarihinde vefat eden skender Dede isminde bir mevlevinin kabri vard r. evlevi sikkeli flahidesi elan mevcuttur. Yan nda, namazgah, büyük bir havuz, iki kuyu ve bir çeflme, ayr ca Sultan IV. urad' n irahuru olup 25 Zilhicce 1035 (17 Eylül 1626) tarihinde attan düflerek vefat eden Ali A a ve aile efrad n n kabirleri bulunmaktad r. fiahideleri orijinal ve nefis tafllard r. Bu mevlevihanenin yerinde Sultan I. ustafa Devrinde ( iki devrede) de bir tekkenin oldu u anlafl lmaktad r. Bunun, 997 (1589) tarihinden evvel kuruldu u skender Dede'nin tafl ile belli olmaktad r. Bu padiflah n emri ile tekkenin vak flar zaptedilmifl ve Sultan 4. urad zaman nda ( )'da, irahur Ali A a vas tas yla dik-tirilmifl ve bu yerler Ali A a'n n eline geçmifltir. Evliya Çelebi drisköflkü esiresi'ni anlat rken diyorki: "Banisi Bayramiye Tarikati fleyhlerinden fieyh dris adl azizdir. Güzel bir tekke yapt rm fl idi ki tarikat yaran ve dervifller orada toplan p safa ederlerdi. Fakat Sultan ustafa Han' n tahta ç k fl yla bu fleyhi dinsiz, Allah's z diye suçlayarak tekke ve ota n harab ettiler. Hâlâ bir kaç gü-zel ç nar a açlar, çimenlikleri, namazgah fleddi, tatl su çeflmesi, büyük havuzu durur. drisköflkü derler, güzel bir gezinti yeridir." As l ad dris-i uhtefî (Gizlenen dris) olan dris Efendi 1024 (1615)'de vefat etmifltir. uhteflem flahidesi, Kas mpafla'- da Tersane ard ndaki mezarl ktad r. Tekkenin vefat ndan sonra y kt r ld anlafl lmaktad r ( ) tarihlerinde y kt r lan bu tekke yerine, Sultan III. Osman' n 3. kad n Zevkî Kad n, 1182 (1768)'de bir Namazgah yapt rm flt r ki kitabe tafl elan duruyor. Bu namazgah Evliya Çelebi'nin bahsetti i namazgah safas na yap lm fl olmal d r. Bu tekkenin üst taraf nda ise, dris-i Bitlisi'nin köflkü bulunuyordu. Kaynak: (Hadika 1/265) (Dan flman, E. Çelebi 2/100) (Abdülbaki, elamilik. S: 123) (B. Turnal -E. Yücel, st Baz Tekke Yerleri. Vak flar Der. 18/157 ve Devam ) (A. Gölp narl, evlanadan sonra evlevilik S: 252) (Osm. Arfl. Evkaf Def. 4 No: 31108) (Tarih-i Selâniki, Haz.. pflirli S: Ali A a) (Evkaf Df. 1 S: 230) Emin Baba Tekkesi alide Sultan Tekkesi ve Kuyubafl Tekkesi isimleri ile de Vbilinir. Edirnekap d fl nda ve hemen sa taraftaki Savaklar Caddesi üzerinde, Defterdar'a do ru yürürken sol tarafta, köfleye yak n bir yerde ve Edirnekap ezarl 'n n bafllang c ndad r. Sa taraf nda, s r Tarlas tabir olunan alana, 1974 senesinde, çevreyolu yap l rken, mezarl ktan bir çok flahide nakledilmifltir. Tekke, Dervifl brahim Namazgah sofas nda tesis edilmifltir. fiimdiki tekke binas n n önünde, iki iri köfeke tafl flahide vard r. Biri, 1175 (1761) tarihinde vefat eden Dervifl ehmed'- e, di eri ise Dervifl brahim'e aittir. Bunun vefat tarihi yaz lmam flt r. Bunun yan nda ise, 1175 tarihli muhteflem namazgah tafl vard r. Dervifl brahim Namazga-h bahsine bak n z. Semahane önündeki küçük avluya sol taraftaki bir aral ktan girilmektedir. Sa taraf nda ufak ayna tafll bir çeflme ve yala bulunmaktad r. Ayna tafl n n üzerine Sultan Abdülaziz'in bir tu ras yerlefltirilmifltir. Çeflmenin arka yüzünde abdest musluklar vard r. 104

10 TEKKELER Emin Baba Tekkesi evlevihanesi yan ndaki Galata kad s Abdülkadir Bey Sofas Avluyu kutaflan alçak duvar üzerindeki, köfeketafl babalar ve bunlar aras ndaki flebeke demirler yok edilmifltir. Çeflmenin arkas nda ise yukar da yaz lan flahideler ve namazgah tafl bulunmaktad r. Semahane kap s n n sa taraf na, 1974 tarihinde üç flahide dikilmifltir ki flunlard r: 1197 (1783) tarihinde vefat eden ustafa (1821) Yeniçeri Çorbac s ismail Befle. 32. Orta subay d r (1822) Salih A a. 94. Orta cemaatindendir. smail Befle'nin flahidesi ok iflaretlidir. Tekke, Sultan Abdülaziz'in annesi Pertevniyâl Valide Sultan taraf ndan flimdiki flekliyle ihya edilmifltir. Bunu belirten ve befl sat r halinde haz rlanm fl olan kitabesi semahane kap s üzerindedir ki fludur: Pâdiflâh- Hazret-i Suttan Aziz'in mâderi Hazret-i Pertev-Niyâh Sultan ü ziflân ûlyâ Dergâh pâk- r zâ Hakk ma'mur eyledi Görmemifl asla felek böyle kerem-kân ü saha Rahata oldu mübeddel ehl-i fakirin firkati Böyle sâhib-i merhamet Sultan 'a k lsunlar du'â Oldu bu evrâd- ezkâr n hemi dilde kârim Dâ'imâ olsun mu'in-i Halik ve arz ü semâ Subhiyâ cevherle târih-i zâhirâ bu dergah Ol Emin Baha'ya elmâh urtazâ gördü reva 1284 (1867) Kitabe güzel bir hat ile yaz lm fl olup imzal d r. Fakat uzak oldu undan imza okunamad. Kitabe, Subhi Abdüllatif Pafla taraf ndan haz rlanm flt r tarihinde aarif Naz r idi (1886) tarihinde vefat etti. Kabri, Sultan II. ahmud Türbesi bahçesindedir. 13. Asr- hicride Osmanl Ricali adl eserde R za Bey diyor ki: "Sultan Abdülaziz, tahta ç k fl n n birinci senesinde 1284 senesi seferinin 18. cum'a günü (21 Haziran 1867) Avrupa gezisine ç kt ktan sonra, Valide Sultan, o lunun gezisinin uzamas ndan endifleye düflmüfl ve o s rada gördü ü rüyalardan, güya o lunun geri dönemiyece ine hükmederek merak etmeye bafllad nda, bu derdini Tiryal Han m'a açm fl ve o da Edirnekap d fl nda ve mezarl k içinde münzevî bir hayat süren Laz Emin Baba'ya son derece itimat ve itikad bulundu undan ona bafl vurulmas n tavsiye eder. Evi küçük bir kulübeden, döflemesi de iki k r k has r iskemleden, eflyas da bir cezve ile bir fincandan ibaret olan Emin Baba, ziyaret edilir ve Padiflah n ne zaman stanbul'a dönece i sorulur, o da: Önümüzdeki çarflamba de il, öbür çarflamba der. Sultan Aziz de Emin Baba'n n söyledi i günde ve gezisinin 41. günü yani, 1284 R. ahirinin 6. günü (7 A ustos 1867) stanbul'a avdet eder. Ve Valide Sultan' n Emin Baba'ya itimad artar ve Hassa Hazinesi Naz r Ferid Pafla'ya Emin Baba'n n ev, eflya ve para gibi ne isterse yap lmas n emreder. Emin Baba ise herfleyden önce kendi mürflidi olup o civarda bulunan Salih Baba'ya bir mezar tafl konulmas n ve bir de o civarda Kuyulu-Kahve denilen yerde gayet küçük bir ev yap lmas n isteyip bu arzulan derhal yerine getirilir. Salih Baba'n n küçük türbesi bugün de mevcut olup tekkenin sa ilerisindedir. 105

11 EYÜPSULTAN TAR H Emin Baba Tekkesi nin 1994 senesindeki durumu. Önde görülen flahide Namazgâh sahibi Dervifl ehmed Efendi ye aittir. Tekkenin duvarlar kargir çat s ahflap iken çökmüfltür. Cümle kap s n n karfl s nda semahane ve iki yan nda odalar vard r. Kap n n iki yan nda üçer pencere bulunmaktad r. Bina son zamanlarda ah r olarak kullan lmakta iken, art 1990 tarihinde vak fça onar ma al nm flsa da bir müddet sonra durdurmufltur. Yap lan hafriyatta, tekkeye ismini veren kuyunun etraf n çeviren kare fleklindeki istinat duvarlar ortaya ç kar lm flt r. Bu istinat duvarlar, arazinin meylinden dolay, binan n sa ve arka taraf nda bulunmaktad r. Kuyu, cümle kap s n n 2 metre ilerisindedir. Tekke binas, kuyu sofas ndan daha genifl tutuldu undan, bina yan ve arka cephesi ile istinat duvarlar aras, tekkenin yap m s ras nda toprak ile doldurulmufltur. Hafriyatta ç kan toprak pencerelerden d flar at lm fl ve öylece b rak lm flt r. Bu s rada muhteflem Namazgah Tafl da yerinden ç kar larak yere yat r lm fl ve yaz ile kandil kabartmas n n baz yerleri k r lm flt r. Bina önündeki flahideler de öteye beriye at lm flt r. Ve onar m tahribatla bafllam flt r. Emin Baha'n n kabri, dergah kap s n n sol taraf ndad r. fiahidesi üzerinde 12 dilimli bir Bektafli tac ve boynunda ise Teslim Tafl kabartmas vard r. Hû Dost diye bafll yan kitabesi fludur: Budur banisi bu dergâh- Bektâflîye'nin zâ'ir Ali'nin hayy nn erbhabma güyâna gitmifldir Tarik-i Nazenin 'de sad hezârâ bâb- dil gelmifl S rr ü ban n virüb eflvak ile canâne gitmifltir Nice gavs ile Kutb'ül-ârifin aktab- a'zamdar Gelüb bir lahza aram eyleyüb cevelâne gitmifldir Düflsün bir cân- zercân- nâs n zebrineyim Hak kim Bu s rr- mücemmedi o bir mürg-i mu'allâd r Semâya uçd kendi kakesadelâne gitmifldir. Bu tarihim yaz ls n seng-i cevher üstüne ahft Emin Baba teniser ile rûh- seyrâne gitmifldir 1304 (1886) ec. Tekâya'ya göre, âyin günü perflembe olan bir Nakfli dergâh idi tarihlerinde Halim Efendinin, bu tekkenin fleyhi oldu u belirtilmifltir. O zamanlar Bektafli Tekkeleri, Nakfli Tekkesi olarak gösterilirdi. Osman Bey'e göre ise, âyin günü cuma olan bir Halveti tekkesidir. Emin Baba kabrinin bafl taraf nda iki büyük aile sofas vard r. fiahideleri çok güzel ve eflsizdir. Büyük sofada 12 kabir bulunup en eski tarihlisi molla sar kl ve evlevi sikke kabartmal olup 10 Ramazan 1284 (5 Ocak 1868) tarihinde vefat eden; "Sudur- a'zam zaviy'ül-ihtiramdan ve muhakkikin-i ulemâdan stanbul kad s ehmed Arif Efendi Hazretlerine aittir. Do umu 9 R. evvel 1210 (23 Eylül 1795) tarihinde olup iki niflan ile süslenmifltir. (Si. Osm. 3/277) Büyük sofan n d fl nda ve sa taraf nda, Râflid Efendizâde Osman Faik Efendinin efli Fatma Y ld z Han m' n lahdi vard r. Bu sa lam lahid 1985 senesi k fl nda özellikle parçalanm flt r. Lahdin ön yüzünde flu kitabe vard r: Âlime bir zevcesiydim ben de Osman Faik'in Ders verirdim Um ü irfan mla her bir sâlihe Âh kim eflraf zafer nâm nda vard k zlar m Göz atub payk- ecel açd ci erden cariha Anlar n nâr- firak ndan teverrüm eyleyüb Derd-i evlâ'dan olurdum gice gündüz rayiha Piset sâle gençken vard kda ömrüm has l Gel deyu geldi bende-i destime bir layiha A layub ebr-i behar âsa mezar m seyr iderek Ey bu ma'bereden ubur eden kerve sâliha Okuyun cevherli bir târih düflmüfl fevtime Fât ma Y ld z Han m ruhun diyek el-fâtiha 1296 Bafltafl üç parça halinde olup kitabesi fludur: Yeniflehir Fener Hânedân- / Kadiminden Râflid Efendi/Zade es-seyyid Osman Faik / Efendinin halilesi Fât ma Y ld z Han m / fievval 1296 (6 Ekim 1879) Etraf parmakl kl küçük sofada: 1294 (1877) tarihinde vefat eden, Yeniflehir Fener Hâ-nedân- kadiminden fiefik Bey, kabri lahid olup flahidesi bektâfli taçl d r (1893) Yeniflehir Fener hanedan ndan fiefik Bey'in efli elek Han m. fiahidesi teslim tafll d r. Emin Baba n n kabri 106

12 TEKKELER Sofa d fl ndaki flahideler flunlard r: 1296 (1879) Tarikat-i fiabaniye'den Kufladal Efl-fleyh brahim Efendi K.S. Hazretlerinin halifelerinden efl-fleyh Bosnavî Hac ehmed (Tevfik) K.S. halifelerinden Fâtih Sultan ehmed türbedar efl-fleyh hac Bekir Efendi. C.E (1888) Bektafli fleyhi ahmud Efendi 12 dilimli sikkeli ve teslim tafll d r (1908) Gazi Turhan Bey ahfad ndan ve Teselya Yeniflehir Hânedân 'ndan Hasan Bey-Zâde Hüsameddin Bey. Sol tarafta, etraf kesme tafl duvarl büyük aile sofas ndaki flahideler flunlard r: 1285 (1868) Rumeli pâyeli, Yeniflehirli Abdullah Bey-Zâde Ahmed Necib Beyefendi'nin efli Ayfle Sâbire Kad n. (Si. Osm. 4/546 Necib Ahmed Bey. Kabri, urad Pafla Camii haziresindedir (1871) Rumeli sadr- payeli, Yeniflehirli Ahmed Bey'in efli Fatma uti Han m (1877) Sadr- Rumeli pâyeli, Yeniflehirli Ahmed Bey'in efli Fatma uti Han m 1294 (1877) Sab ka Galata Kad s Abdülkâdir Bey'in efli Kâhin Kad n (1879) Rumeli sadr pâyeli, Yeniflehirli Ahmed Bey- Zâde sab ka Galata Kad s Abdülkâdir Bey. (Si. Osm. 3/350) 1326 (1908) Abdullah Bey'in o lu Bâb- li umur- flehbenderi alemi hulefâs ndan ahmud Hayri Bey. K z Fatma Han m 1343 (1924)'de vefat etmifltir. Tekkenin sol gerisinde, etraf parmakl kl bir kabrin bafl taraf nda, düz bir mermer kitabede flunlar yaz l d r. 18 art 1915 Çanakkale Harbi'nde Frans z Büve Z rhl s 'n bat r p di erlerini kaçmaya mecbur ederek deniz zaferini kazanan ecidiye Bataryas 'nm kahraman komutan, tarikat-i fia'baniye Pirân 'ndan Fâtih Türbedar Ahmed Amifl Efendinin hulefâ-i bendegân ndan emekli albay anast rl uhammed Hilmi fianl top rûhiçün fatiha. 22 Nisan Arabi, 20 c. evvel (1919) Yeniflehir Fener'in kadim hanedan ndan Ali Kâtib Beyzade brahim Bey Haziran 9. Evrenos vakf mütevellesi Fatir Türbedar Amifl Efendi'nin müridi, fâz l flâir, ressam Sami Evrenos Bey. Fatih Cami'i haziresinde medfun olan Amifl Efendi'nin flahidesindeki fliir bu zat nd r. Eyüp'te, rahmetli araflel Fevzi Çakmak' n kabrinin önünde Emin Baba Tekkesi'nin fleyhlerinden biri medfundur ki kitabesi fludur: Tarikat-i Aliyye-i Nakflibendiyyei meflâyih-i uzam ndan esseyyid el-hac ehmed Nuri El-Edirnevî K.S.A. Efendi Hazretlerinin hülefây azam ndan Edirnekap s haricinde Kuyubafl Dergâh fierifi postniflini reflâdetlû efl-fleyh es-seyyid Halil'ür-Rahman el-karani K.S ilbâri Efendi Hazretleri (1894) Kitabede ad geçen ehmed Nuri Edirnevî Efendinin kabri de burada olup, vefat tarihi 10 R. ahir 1307 (Aral k 1887). Tekkenin ilk fleyhi Emin Baba, Osman Efendinin o lu olup 1240 (1824) tarihinde do du. Tekkede, kendinden baflka dervifl Yunus ile ad bilinmiyen bir dervifl bulunuyordu. Kaynak: (Gezi Notu) (. K. nal, Son Sadrazamlar S: ) (Ali R za Bey, 13. as r- hicride Osmanl Ricali, Tercüman Yay. 11/9-10) (Hadika 1/235) (ec. Tekaya) (Baha Tanman, st. erdivenkö'yü'ndeki Bektafli Tekkesi'nin eydan Evi Hakk nda, S. Eyice Arma an S: 328) (Baflbakanl k Osm. Arflivi, Kepeci Tas. Nüfus Def. No: 6290/1 S: 304) (Osman Bey, ec. Cevami 2/2 No: 4) Haki Baba Tekkesi yüp'te, Evlice Baba escidi karfl s nda ve Evlice Eescidi Soka üzerindedir. Tekke, yin günü cuma olan bir Kadiri Dergâh idi (1797) tarihinde fieyh Haki Efendi taraf ndan kurulmufltur. Tekkeler kapat ld ktan sonra, senelerce bofl kalm fl olan selaml k k sm ile semahane harap oldu undan, 1942'de çökmüfltür. Selaml k kap s üzerinde ve üç s ra halinde haz rlanm fl bulunan kitabesi bugün Hâki Baba aç k türbesinin önündedir. Kitabe fludur: El-kutb'ür-Rabbâni vel-gavs'üs-semdani Kanz-i yek-nûrâni mahbûb- sultani Hazret-i fieyh Seyyid Sultan Abd'ül-Kâdir Geylâni Hazâ zâviyei Ebû a'rûf El-Kâdiri'ül-Hâki li bâb- Allah 15 cim 1216 (23 Ekim 1801) Kitabenin sol taraf nda ve dipte ise, 18 Sad 1212 tarihi yaz l d r. Orta yerde, Sultan Selim'in bir tu ras vard r. Hâki Baha'n n kabri bu kitabenin arkas nda olup tafl yoktur. Vefat tarihi belli de ildir. Bunun yerine Ahmed Efendi fleyh olmufltur. Ahmed Efendi'nin efli, fierife Ayfle onla, 1250 (1834)'de vefat ederek Evlice Baba haziresine gömülmüfltür. fieyh Ahmed Efendi'nin yerine, o lu oldu unu sand m, aruf Efendi fleyh olmufltur. aruf Efendi'nin ad, 1834 tarihinde yap lan Saliha Sultan Dü ününe davetli fleyhler aras nda geçmektedir. Bunun yerine Nuri Baha'n n fleyh oldu u san lmaktad r. Nuri Baha'n n kabri, Hâki Haki Baba Türbesi 107

13 EYÜPSULTAN TAR H Haki Baba Tekkesi yerine yap lan ahflap evler. Son fieyh halen burada oturmaktad r. Sa tarafta görülen çeflme Çoruhlu Ali Pafla Çeflmesidir. Efendi'nin yan nda olup küçük flahidesi üzerinde dört dilimli bir sikke vard r. Kitabesi fludur: Bu dergâh- fierif Post-niflini efl-fleyh Nuri Baha'n n Ruhuna fatiha (1900) Bunun yerine, ehmed Sa'deddin Efendi fleyh olmufltur. Onun zaman nda ahflap olan tekke yanm fl ve 1330 (1911) harem, selaml k ve semahane k s mlar yine ahflap olarak yeniden yap lm flt r. Bu s rada, d fl kap üzerine sikke kabartmal flu levha yerlefltirilmifltir: Hazret-i Abd'ül-Kadir Dergâh 1330 Bu s rada bir de sebil yap lm fl olmal d r. Aç k türbedeki bir mermer levha üzerinde flu ibare yaz l d r: mâmeyn aflk na sebil-ullah Tarih yoktur. Tekkenin son fleyhi Sa'deddin Efendinin o lu Haf z Hüseyin Nazmi Ceylân Efendidir. Tekke, halk dilinde Evlice Baba Tekkesi olarak bilinmektedir (1840) ve 1294 (1877) tarihli "Asitane-i aliyye ve bilâr- selâsede kain olan tekkeler" listesinde ismi "Favrî" olarak kay tl d r. ecmua-i Tekâya'da ise, Nuri Tekkesi ad ile zikredilmifltir. Haki Baba Türbesi 1993 senesi sonlar nda tamamen yeniden yap lm fl ve cephesi mermer ile kaplanm flt r. çten kubbeli olarak yap lan türbenin üzerine bir sivri kubbe ve bunun üzerine de bir Kadiri sikkesi yerlefltirilmifltir. Büyük penceresi üzerine sikke kabartmal : Hazret-i /Abdül-kâdir / dergâh /1330 (1911), levhas yerlefltirilmifltir. Kap s üzerine de üç s ra halinde haz rlanm fl, evvelce yazd m kitabe konmufltur. Orta yerinde tu ra bulanan bu kitabenin tarihi 15 Cim 1216 (23 Ekim 1801) idi. Türbe içine iki ahflap sanduka konmufltur. Sa dakinin levhas nda "efl-fieyh Abdül-Haki Nuri baba el-kadiri, K (1896), yan ndaki sandukan n önünde ise: "Hâdim'ül-fukara eflfieyh es-seyyid efl-fierif el-hac Hüseyin Nazmi el-geylâni el- Kadiri K.S. 1314" diye yaz l bir levha vard r. Türbe içten ahflap bir parmakl k ile ikiye ayr larak, kap karfl s namaz mahalli haline getirilmifltir. Duvarlar na bir çok levha as lm fl olan türbenin kap s ve kubbesi bak r ile kaplanm flt r. Kaynak: (1 Eylül 1994 tarihli gezi notu) (ec. Tekaya) (Koçu, st. Ans. 10/5418) (Saliha Sultan Dü ünü S: 20/a) 108

14 TEKKELER Hüsrev Pafla Tekkesi Hüsrev Pafla Tekkesi ekke, Bostan skelesi Soka ile Boyac Soka n n Tbirleflti i yerde ve soka n sol köflesindedir. Tam köflede Damat ahmud Pafla'n n türbesi, karfl s nda ise, sokak ismi verilen boyahane vard r. 12 Nolu büyük kap dan tekkenin avlusuna girilir. Yap, iki katl ve kargirdir. çinde, son fleyh Efendinin k z Lamia Han m oturmaktad r. Alt kat semahanedir. Hüsrev Pafla, 1271 (1855) tarihinde vefat etmifl ve tekkesinin yan ndaki türbesine gömülmüfltür. Türbesi bahsine bak n z. Tekke, âyin günü perflembe olan bir nakflibendi dergah idi tarihlerinde urad Efendi bu tekkenin fleyhi idi. Tekkenin son fleyhi olan ehmed fiefik Eryuvas Efendinin k z Say n Lamia Dünderen Han m' n verdi i bilgiye göre, dergâh n dedegân odalar, tekkenin karfl s nda, yani Hasan Hüsnü Pafla Türbesi'nin sa taraf nda idi tarihinden sonra y k lm fl ve yerine bir boyahane yap lm flt r tarihinde bu dahi y kt r larak yeri mezarl a dahil edilmifltir. Boyahanede, Feshane'nin baz kumafllar boyanmakta idi. Tekkenin ad, 1250 (1834) tarihinde yap lan Saliha Sultan Dü ünü için tanzim edilen defterde ve 1256 (1840) tarihli tekkeler listesinde olmad na göre, bu tarihten sonra kurulmufltur. Kara ezak Ahmed A a evlevihânesi adika Yazar diyor ki: "Silâhi ehmed Bey escidi Hyak n nda flimdi horasanc dükkan olan yer, fiehid Sultan Osman Han olay nda eflkiyan n reisi olan ezak ad nda bir kiflinin evlevihane yapt rd yerdir. Ancak k sa sürede y kt r lm flt r. Karfl s nda Evrenos Dede mevleviyyeden bir kifli gömülüdür." Si. Osm. Yazar "Kara mezak Ahmed A a, Yeniçeri Oca 'nda 1030 (1620)'da Baflçavufl ve Turnac bafl olup 1035 zilhiccesinde (Eylül 1626) idam olundu." demektedir. Sultan II. Osman vakas nda Padiflah, 9 Recep 1031 (20 ay s 1622) tarihinde, Orta Cami'e getirildikte, onun durumundan müteessir olan Turnac -Bafl kendi tülbendini ç kar p, "Padiflah m, temizdir, mübarek bafl n z ç plak durmas n sar n", diye Genç Osman'a vermiflti. Yeni veziriazam n tayini için Valide Sultan' n yan na gidiltikte, onun, damad na meyli oldu u görüldü. Bunun üzerine Davud Pafla'ya mans b hatt n, okur yazar oldu u için Kara ezak yazm fl ve kendisine de Baflçavuflluk hatt n kaleme alm flt. Kara ezak, Cigala-Zâde ehmed Pafla serdarl nda, Abaza Pafla'ya karfl gönderilmifltir. Naima Tarihi'nde flu bilgi vard r: "Esad Efendinin ikinci defa fleyhülislam 1032 (Ekim 1623) ve ere Hüseyin Pafla'n n yakalan p katledildi i s rada, Yeniçeri Oca 'n n meflhurlar ndan Kara ezak, Eyüp'te bostan içinde bir evlevihane yapt rm flt. Palendesiz direkler üzerine alt köfleli yüksek bir bina olmakla ayakta duramay p y k ld. Halk, Ebi Eyyüb Ensâri ruhaniyetinin men etti ine yordular." Evliya Çelebi ünlü Seyâhatnamesi'nde diyor ki: "Sultan ustafa'n n cülusunun ilk günlerinde (ay s 1622) Yeniçeri Oca Baflçavuflu Kara-Çavufl, Zalpafla (Cami'i) yak n nda, herdem bahar bir bahçe içinde bir mevlevihane yapt rm t r ki, benzeri bulunmazd. Bir gece zelzele olup mevlevihaneyi yerle bir etti. Yeri bostan olmufltur." Kaynak: (Naima Tarihi, Haz. Z. Dan flman 2/ ) (. H. Daniflmend, Kronoloji Tarihi 3/309) (Hadika 1/255) (Si. Osm. 1/212) (E. Çelebi, Seyahatname, Zuhuri Ter. 2/95) Karya d Tekkesi drisköflkü mevkiinde, Karya d Soka ile eski ad Bâli Baba olan flimdiki Ball Baba soka n n birleflti i yerde olup etraf bir duvarla çevrilmifltir. Piyer Loti Kahvesi'nin biraz ilerisindedir. Tekke binas ve di er müfltemiat yap lar ahflap olup, yak n tarihte bir k sm yanm fl ve bir k sm da y k lm flt r. Bugün yaln z tek katl ahflap bir ev mevcuttur. Di er bütün Bektafli tekkeleri gibi yerleflim bölgesinden uzak bir yerde yap lm flt r. Buras, Eyüp Sultan' n en yüksek tepesidir. Tekke civar n n, vaktiyle arazi meyillerine uyularak setlerle tahkim ve tanzim edildi i, buraya ç kan yola da, büyük tafllar döflendi i kal nt lar ndan anlafl l yor. Eskiden, bu tekkenin yukar taraflar nda, büyük kar kuyular vard. Bu yerler bugün mezarl k olmufltur. Tekke, Karya d Baba taraf ndan kurulmufltur. Kendisinin Horasan Erenleri'nden oldu u ve stanbul'un fethinde bulundu u söylenmektedir. Kabri, tekkenin haziresindedir. Etraf parmakl k ile çevrili lahdinin bafl taraf na elifi sikkeli, k sa ve kal n silindirik bir flahide yerlefltirilmifltir. Kitabesini yazarken, Karya d haziresine kar ya yordu. Kitabe fludur: Kutb 'ül-ârifin gavs 'ül-vasilin Hazret-i Karya d Es-seyyid ehmed Ali Kuddise s rruh. Alt na rakam yaz lmam flt r. Hadika Yazar Çolak fieyh Hasan Efendi Zaviyesi'ni anlat rken, "ad geçen zaviye Karya d Baba Tekkesi denmekle maruftur. Halen fleyhi araç (topal) ustafa Dede'dir ki, babas dahi bu tekkede fleyh olup ismi Abdi ve bu dahi araç idi." diyor. Abdi Efendinin elifi taçl flahidesi bugün de hazirede- 109

15 EYÜPSULTAN TAR H Karya d Baba Tekkesi nden arta kalanlar dir. Üzerindeki yaz fludur: Hazret-i fieyh Safi sülâle-i tahiresinden Es-seyyid ehmed Abdi Baba. Rakam yaz lmam flt r. 15 Haziran 1826 tarihinde Yeniçeri Oca 'n n imhas üzerine stanbul'daki bütün Bektafli Tekkelerinin y kt r lmas n n s ras nda Karya d Baba Bektafli tekkesi de y kt r ld. Fakat, Sultan Abdülmecid döneminde ( ) Nakflibendi Tekkesi ad alt nda tekrar aç ld ve y k lan binalar yeniden yapt r ld. Ve içlerinde gizli olarak Bektafli âyinleri yap ld. ec. Tekâya'ya göre, âyin günü perflembe olan bir Nakfli tekkesidir tarihlerinde, Salih Efendi tekkenin fleyhi idi ve 1294 tarihli tekkeler listesinde ise "Bayramiyye'den Abdi Baba Tekkesi" diye kaydedilmifl ve âyin gününün de Cuma oldu u belirtilmifltir (1784) tarih-li listede ismi yoktur. Baflbakanl k Osmanl Arflivi'ndeki fi (A ustos 1779) tarihli bir inha (Atama) da, Hac Bektafl Postniflini Abdüllatif imzas yla "Eyüp'te Zeynep Hatun ahallesi'nde Bektafli Bosnavi ustafa Baba Zaviyesi vakf zaviyedarl n n vakfiye flart gere- ince halifelerinin eslaf ndan (ileri gelenlerinden ) Dervifl Ali'ye tevcih" edildi i yaz l d r. ki kap l avlusunun ortas nda etraf malta tafll bir kuyu vard r flaban gurresinde (13 Kas m 1901) Hz. Hüseyin ruhiçün sebil etti i yaz l d r. Hazirenin sol taraf nda semahane binas vard r. Bugün yaln z üç duvar ve oca kalm flt r. Hazirenin Haliç taraf na aç lan kap s örülmüfl-tür. Semahanenin kap s da bu taraftad r. Semahanenin sol taraf nda, Piyer Loti Kahvesi taraf na do ru, kap nosu 7 olan ahflap bir köflk vard r. Karya d Baba Bektafli Tekkesi'nin son fleyhi Yaflar Baba'- n n mersiye okumakta üstün bir yetene i vard. Çaml ca Bektafli Tekkesi Babas Ali Nutkî Efendiden nasib alm fl ve 17 Ocak 1934 tarihinde vefat etmifltir. Kabri, Eyüp'te K rkmerdivenler mezarl ndad r. Bahariye evlevihânesi hücreniflinlerinden, k ymetli yazar Abdülbâki Gölp narl 'n n dedesi brahim Zuhuri Dede (ölm. 1935) Yaflar Baha'dan nasib alm flt r. Karya d Tekkesi'nin alt taraf nda, Piyer Loti Kahvesi arkas nda, 1589 tarihinden evvel kurulmufl, Dolanc Dervifl ehmed Efendi evlevihânesi vard. Buras 1624 tarihinde y kt r lm flt r. Bu tekke bahsine bak n z. Bu y k m s ras nda acaba bu Bektafli Tekkesi de zarar görmüfl müdür? Karya d Tekkesi haziresindeki flahideler flunlard r: 1227 (1812)'de vefat eden, bektafli sikkeli Süleyman Baba 1232 Z 5 (16 Ekim 1817) Bektafli sikkeli ûsâ Baba. Kitabesi fludur: ûsâ Baba kim ol bendei All-i âbâ / Tarike hidmet eyleyüb olmufl idi pür safa /Nice y llar k l nm flt r bu tarikin zevkine / Hemân mahrum ilmiye Hazret-i ustafa / Bu dergâha geldi ol buldu fleref/ Kutb- âlem Hac Bektafl- Veli'den buldu nûri ziya /ûsâ Ba-ba'n n rûh~ revan flâd ola (1827) Bektafli sikkeli, Cennetmekân merhum, Sâhibetül-hayrât, Haseki Sultan imareti aflç bafl s Kalyoni ehmed Baba Za 10 (17 Nisan 1864) fieyh'ül-harem-i Hazretle- Karya d Baba Tekkesi haziresi yan ndaki fleyh evi. 110

16 TEKKELER ri Nebevi ustafa Pafla'n n efli ve Abdurrahman Pafla'nm k z Nuriye Han m (1867) Fatma Nuriye Han m (1874) 28 fiubat. Bektafli taçl. Karya d Baba Hazretlerinin / Dergâh post-niflini / ehmed Necib Baha'n n /rûh- revan sâd/ve handan ola. Necib Efendi 1230 (1814) tarihinde do mufltur. Babas ehmed Arif Efendi olup devrinde tekkede iki dervifl bulunuyordu (1883) Küçük flahide. Karya d Ali Baba dergâh post-niflini Haf z Salih Baha'n n o lu brahim Selim uharrem 2 (20 Eylül 1887) Karaa aç Dergâh flerifi post-niflini Hasib bendegan ndan yorganc sim Efendi Receb 26 (Kas m 1900) Fesli ve bektafli taç kabartmal Rumelihisar 'nda fiehidlik dergâh postniflini Nâfi' Baba muhibban ndan Kumkap ser komiseri Ali R za Efendi (1913) 29 kanunisâni. Karya d Ali Baba türbedar ve seccade niflin Haf z ehmed Salih Baba. Bektafli sikkeli olup ön yüzündeki kitabesini kendisi yazm flt r. Karya d Ali Baha'n n ayak taraf na flu kitabe konmufltur: Sadat- sülâle-i Kâz miyye'den Horosânî Karya d Ali Baba Kuddise s rruh el-celi el-a'la Rakam yoktur. Evvelce tekkenin kap s üzerinde bulunan bir levha bugün hazirededir. ermer olup tek s ra halindedir. Bir daire içine flu ibare yaz lm flt r: El-Cûd mezz'ül-mevcûd Bunun yan ndaki yaz fludur: Karya d makama izzet ile... Bunun yan ndaki daire içinde de: Kuddusi elvedûd Rakam yoktur. Ankara'da, Karya d Hâtûn isimli bir türbe vard r. Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/264) (. Koman, Eyüp) (ec. Tekaya) (Cevdet Tarihi, Oçdal Nefl. 12/238) (Türkiye'de Vak f Abideleri, Karya d Hatun. 1/439) (S. N. Ergun, Türk usikisi Ant S: 657) (A. Çetin, Vak flar Der. 13/587) (A. Gölp narl, evlanadan Sonra evlevilik S: 303) (Osm. Arfl. Dairesi, Nüfus Def. S: 268) (Osm. Arfl. Evkaf Def No: 24138) Kolanc fieyh Emin Efendi Tekkesi pekke, Kolanc ehmed Emin Efendi ve fieyh Emin TEfendi Tekkesi adlar ile de bilinir. Tekke, Otakc lar'da, Paflmakc Caddesi ile ünzevf K flla Caddesi aras nda ve sonradan ad verilen, De irmen Soka üzerinde idi. Bu sokak ile Fethi Çelebi Caddesine aç lan ehmed Bey escid soka na bakan kap lar vard. Paflmakc Çay r Caddesi, Fethi Çelebi Caddesi ve ünzevî K flla Caddesi aras 1950 tarihlerine kadar tamamen k rl k bir yer idi. Tekkenin biraz ilerisinde, Emir Buhâri Tekkesi ile S r Tekke bulunuyordu. Bu civarda, fieyhülislam Paflmakc -Zâde Ali Efendinin köflkü ve genifl arazisi bulundu undan Caddeye, Paflmakc Çay r denmifltir. Kendisi 1124 (1712) tarihinde vefat ederek biraz ileride ve eski Edirnekap -Topçular yolu üzerindeki aç k türbesine gömülmüfltür. Tafl vard r. Paflmakç -Zâde Türbesi bahsine bak n z. ec. Tekâya'ya göre, 1890 tarihlerinde ayin günü cumartesi olan bir Kadiriyye Tekkesi idi. Bu tarihte, Nuri Efendi tekkenin fleyhi olarak gösterilmifltir. Ayn tarihlerde yaz lan "Asitânei aliyye ve bilad- selâsede kain" tekkeler listesinde ise, ayin günü cuma olan bir Halveti Tekkesi olarak gösterilmifltir. Ve bu s rada tekke yerinin arsa oldu u belirtilmifltir (1840) ve 1294 (1877) tarihli tekkeler listesinde aynen flöyle yaz l d r: "Halvetiyye'den Kolanc fieyh Emin Efendi Tekkesi der Otakc der Çay rbafl, arsad r." fiükrü Efendinin " stanbul Tekkeleri" adl eserinde ise yaln z tekkenin ismi kaydedilmifltir (1784) tarihli tekkelerin isimlerini belirten müfredat defterinde ise ismi: "Otakc lar'da, Çay rbafl 'nda Kolanc fieyh ehmed Efendi Tekkesi" diye geçmektedir. Yine bu defterde "Otakc lar'da Kay kç fieyh Süleyman Efendi"nin bir tekkesi kay tl d r tarihlerinde yaz m tamamlanan bir nüfus defterinde tekkenin Cerrahi Dergâh oldu u ve bu s ralarda es-seyyid smail Efendi'nin o lu, 1233 (1817) do umlu ustafa Efendi'nin bu tekkenin fleyhi oldu u yaz l d r. fieyh ustafa Efendi'nin o lu smail Aziz Efendi 1274 (1857) tarihinde bu tekkede dünyaya gelmifltir. Tekkenin dervifli yoktu. Hadika yazar flu bilgiyi vermifltir: "fieyh El-hac ustafa Efendi ki, Kirpasi flöhretiyle maruf olup Otakc lar'da fieyh Emin Efendinin hülefas ndan olup mezbur fieyh Emin Efendi dahi evâs t- devr-i sultan Selim Han'ide (1215 / 1800) tarihleri vefat edip mahalli mezburede defn olunup sonra tekkesi bostan olma la mezar gaip olmufl ve Kirpasi gayretiyle meydana ç kar lm flt r." Tekkenin haziresinde 7-8 flahide vard. Bunlar sonradan oradaki bir duvara dolgu tafl olarak kullan lm fl ve yaln z iki tanesi ayakta kalabilmifltir. Bu iki flahide bugün buradaki bir fabrikan n bahçesi içindedir. Fakat yol kenar nda oldu u için rahatl kla görülebilir. Bunlardan biri, el-hac Osman Efendi'nin efline aittir. Di eri ise, 1218 (1803) tarihinde vefat eden ve bir çok halife yetifltiren fieyh Abdüs-Selâm Efendi'ye aittir. fiahidesi tarik sikkelidir. Kaynak: (Gezi notu) (ec. Tekâya) (A. Çetin, Vak flar Der. 13/588) (Hadika 1/268) (Osm. arfl. dairesi, Kepeci Tas. Nüfus Def. No. 6290/1 S: 288) Lagar Tekkesi afll burun ve Lagar ehmed Efendi Tekkesi isimleriyle Tde bilinir. Tekke, Silahdar A a Caddesi üzerinde, drisköflkü Tepesi ete inde, Bahariye evlevihanesi civar nda ve Ebu Bekir A a Çeflmesinin sa taraf ndad r. smini kurucusunun lakab ndan ve biraz ilerideki Tafll burun'dan alm flt r. Bugün yaln z haziresi ve arsas mevcuttur. Tekke, Belgradl olup çok zay f oldu u için Lâgari lakab yla an lan, Cennet ehmed Efendi taraf ndan tesis edilmifltir. Bayramiye'nin gizli kulundand r. Vefat tarihi ihtilafl d r. Zâkir fiükrü Efendi 1093 (1682)'de, Sicill-i Osm. yazar ise 1140 (1727)'de vefat etmifltir, diyor. Hadika Yazar ise vefat tarihini vermemifltir. 111

17 EYÜPSULTAN TAR H Lagari Tekkesi nin ilerisi. stanbul ve Bo aziçi adl k ymetli kitab n yazar meflhur ihtifalci ehmed Ziya Bey in aile sofas. Lâgari ehmed Efendinin vefat ndan sonra "Bektâfliye Tarikati"nden Lâgari Fahri ve K l cî ehmed Efendiler postniflin olduktan sonra Sa'diyye tarikatinden Gözo lu denmekle maruf Hüseyin Efendi fleyh olmufl ve 1151 (1738) tarihinde vefat etmifltir. Kabri, Cadde üzerinde harabesi görülen türbesindedir. Tafl yoktur. Eyüplü olan Gözo lu Hüseyin Efendi Sa'diyye tarikati'nin piri Seyyid Sa'deddin Civâbi'nin (ölm ) neslinden, brahim Ebû'l-fiâmî'nin halifesidir. brahim Efendi stanbula geldi inde bu tekkede misafir olmufl ve Sa'diyye'den meflihat getirmifltir. fieyh brahim Efendi 1113 (1703) veya 1115 (1705) tarihinde stanbul'a gelmifl ve bu tekkede misafir olmufl ve Sa'diyye'den de meflihat getirmifltir. Gözo lu Hüseyin Efendi o s rada Eyüp kad s idi. Bu zata intisab ederek Sa'diyye'den hilafet alm fl ve bu tekkeye fleyh olmufltur. Hüseyin Efendi'den evvel tekke çok harap ve vakf da olmad ndan bir kaç y l hâli kalm fl ve y k lmak üzere iken fieyh Hüseyin Efendi meflihat hizmetini üzerine alm fl ve dergâh da ihya etmifltir. Vefat na flair Lebib Efendi flu ta-rihi söylemifltir: Feyz-yâb- fieyh Sa'deddin olub Seyyid Hüseyin Cezbe-i enfâs- pâki itdi s rr ndan zuhur üflir-i kâmil-i mükemmil fleyh-i bî-hemtâ idi Sâlikâne himmeti mebzul flifâ-bahfl- sudur Nûr- rûh- pür-fütûhu âzim-i cennet olub azhar- envâr- rahmet eylesün Rabb'ül-Gefûr Ehli hâle dâim olsun feyz-i rûhâniyyeti Eylemifl zahirde safa bezm-i fâniden mürur Didi târihin Lebibâ harf- cevherdâr ile fieyhimez Seyyid Hüseynin kabridir me'vâ- nur "fieyh Hüseyin Efendi'nin tarikat-i aliyye-i Sa'diyye'den intisablar flu suretle hikaye olunur ki, Hüseyin Efendi Eyüp Kad s iken kendisine umumi felç gelir. Bu esnada fieyh Ebû'1- Vefâ-i Sa'di (fieyh brahim Ebû'1-fiâmi) stanbul'a geldi. Sülale-i tahire-i Sa'diyye'den ve ehl-i feyz ü kerametden bir fleyh-i sahib-kemâl olduklar flayi olmakla, Hüseyin Efendi'nin yan na götürülerek bir nefes etmeleri rica olunur. O da nefes ve dua ederler. Bi kudreti'llâhi te'âlâ Hüseyin Efendi fli'fâ-yâb olur. Bunun üzerine intisab eder ve sonradan hilâfetle kâm-yâb olur." Tekke, 1716 senesine kadar evvela Bay rami sonra Bektafli ve nihayet Nakfli olmufl ve son Nakfli fleyh ehmed Efendi, 1128 (1716) tarihinde vefat ederek tekke Sa'di dergâh olmufltur. Kabri dergâh n haziresinde idi. Fakat tafl n bulamad m. Bunun yerine R faiyye'den Nizami Efendi fleyh olmufl ve 1153 (1740) tarihinde hacda vefat etmifltir. Yerine, Göz-o lu'nun halifesi, Çelebi fieyh Abdurrahman el- Halebi geçmifltir. Babas fieyh Yusuf, onun babas fieyh Hüseyin Efendi'dir. Sadatdand r. Pek kâmil, arif ve deryadil bir zat idi (1755)'de vefat etti. Sikkeli flahidesi hazirede olup erimektedir. Bunun yerine Abdurrahman Efendi'nin halifesi K r ml Süleyman S dk Efendi 19 S (24 Kas m 1755) tarihinde ve fieyhülislam Damad-Zâde Feyzullah Efendi'nin iflareti ile fleyh olmufl ve 1197 (1783)'de vefat etmifltir. fiahidesi tekke haziresinde iken bugün mevcut de ildir. O lu fieyh smail Necâ Efendi ile damad Has ri-zâde fieyh ustafa zzi bin Halil eddemenhûri el-m sri'yi Sütlüce'de bir zaviye tesisine memur etmifltir. Damad n n mürflidi idi. k z n n flahidesi hazirededir. Yerine, fieyh Süleyman Efendi'nin o lu smail Necâ (Necati) Efendi fleyh olmufltur. Hilafeti babas ndand r. Pek az bir zaman meflihat ile meflgul olmufl, vefat na yak n "Cezbei Rahman'a mazhar" olarak inzivay tercih etmifl ve fleyhlikten el çekerek Eyüp'te Gümüflsüyü adl mahalde bir evde "Uzlet-niflin" olmufltur (1791)'de vefat etti. Kabri, babas n n yan ndad r. Tafl nda Sa'diyye'den oldu u ve "Baba fieyh Süleyman'dan ahz-i Tarikat" eyledi i yaz l d r. fieyhlikten çekildikten sonra, babas n n halifelerinden fieyh Salih Efendi nâib tayin olunmufltur. fieyh smail Efendi'nin vefat nda da bir müddet asaleten meflihate getirilmifltir. Yerine, Abdüsselam Tekkesi fleyhi ustafa Haydar Efendi'nin halifesi Eyüplü, el-hac Ahmed Hulusi Efendi fleyh olmufltur. Haydar Efendi Eyüp'te, Evlive Baba Cami'inde Sa'diyye usulü icra ederken Tafll burun tekkesinde fleyh olmufltur (1816) senesi hac yolunda flehid oldu. Bunun yerine, fieyh Ahmed Efendi'nin halifesi Salih Efendi vekil fleyh olmufl ve 5 uharrem 1244 (18 Temmuz 1828) tarihinde vefat etmifltir. fiahidesi hazirededir. Bundan evvel de vekilli i vard r. Yerine, fieyh Ahmed Hulusi Efendi'nin o lu el-hac, Süleyman S dk Efendi fleyh olmufltur. Vefat, 17 Sefer 1308 (2 ekim 1890) tarihinde olup flahidesi hazirededir (1806) tarihinde dünyaya geldi. Devrinde tekkede derviflanla beraber alt kifli bulunuyordu. Tekkenin son fleyhi ise Sa'deddin Efendidir. Vefat tarihi belli de ildir. Kendisi musikiflinas olup bir çok kere Bahariye evlevihanesi'ne gider ve buran n fleyhi Hüseyin Fahreddin Dede Efendi ile sohbet eder ve toplanan musikiflinaslarla fas llar meflk ederlerdi. Durak ve i'raciye'yi en iyi okuyanlardand. Tekke, âyin günü perflembe olan bir Sa'diyye dergâh idi (1836) senesinde fieyh Süleyman S dk Efendi zaman nda 112

18 TEKKELER Sultan II. ahmud taraf ndan yeniden yapt r lm flt r. Bunu belirten kitabe tekkenin Caddeye aç lan kap s üzerinde iken bugün kap ile beraber mevcut de ildir. Kitabe fludur: esned âra-y Hilâfet fiâh- kutbiyyet makam Ya'ni Sultan velâyet-i menkibet ahmud Hân Köhne bünyân cihan lutfile tecdid idüb K ld dünyây imaretlerle manend-i cinân Ol fiehinflâh- keramet pise oldu âleme Nevbe-nev vaz'- nizâm ile mücedded bikeman Sayesinde oldu derviflân mesrur ol fieh 'in Yap lub Tafll burun 'dan hangâh- Sa 'diyân Tâki âlemde kuruldukça zemin üzre bina Ol fieh 'in olsun makâm- flevketi çün âsumân Geldi bir hail ehli Ziver söyledi târihini Bu makam yapd kutb-i sultaniyyet-i fiâh- cihan 1252 Ahflap selaml k dairesi ile semahanesi, I. Dünya Savafl devam nca asker iflgalinde kalm fl, harap olmufl, mütareke y llar nda (1920 tarihleri) y kt r lm flt r. Dergâh n iki katl ve sekiz odal harem dairesi de 1980 tarihinde y kt r lm flt r. Yerinde bir fabrika vard r. Tekkenin iki avlu kap s bulunmakta idi. Biri flimdiki Bahariye Polis Karakolu yan ndaki Ebu Bekir A a Çeflmesi yan ndaki yokufl yol, di eri ise Gözo lu Hüseyin Efendi Türbesi'nin sa taraf ndaki cümle kap s idi. Bu kap n n iki taraf ndaki hazire, bugün pek hazin durumdad r. Kap n n karfl s ndaki flad rvan n flimdi yaln z kaide tafllar kalm flt r. Suyu dristepesi'nden getirilerek buradaki bir sarn ca boflal yordu. Bu sarn ç elan mevcuttur. Hazirede mevcut olan flahideler flunlard r: 1110 (1698) tarihde vefat eden ve tafl nda yaln z ismi yaz l olan Abdülkadir Kulu'nun flahidesi Ra. 8 (10 Eylül 1731) Hamzavî tafl, iki parça halinde olup yere at lm flt r tarihinde, Bahariye'de fiah Sultan Camii karfl s nda iken buraya getirilmifltir. Yaz s nefistir. HüvelHayy'ül-Pâki/Allah Sübhâne Ta'âlâ/irahur Câmi'i mam / Hattat Es-seyyid Abdullah / kuluna ve bil cümle müminin ve / ü'minata rahmet eyliye /(k -r k) el-fâtiha. Bu tafl muhakkak kurtar lmal d r (1751) Sikkelidir. Efl-fleyh Es-seyyid Abdürrahman Efendi Postniflin idi. Yaz silinmek üzeredir (1770) Sikkeli. mam-zâde ustafa Efendi (1782) Zevcei fieyh Tekyei fiah Sultan, merhume Ayfle onla Kad n (1783) Sikkeli Süleyman olla (1784) Büyük molla sar kl muhteflem lahdi, fiah Sultan Camii karfl s nda iken buraya getirilerek at lm flt r. Sab ka Eyüp Kad s Ali Sedid Efendi (1807) Sab ka Reis'ül-küttab el-hac ustafa Efendi- Zâde Dervifl Es'ad Efendi. (Si. Osm. 4/429 ustafa Efendi) 1231 cim 28 (ay s 1816) Sultan ahmud Han' n Ser musahibi, tarikat-i Sa'diyye'den ve kutb'ül-ârif n efl-fleyh Abdürrahman Efendi hülefâsmdan Efl-fieyh ehmed Salih Efendi Sad 15 (Kas m 1821) Kâtibi sikkelidir. Tersanei âmirede gemiler veznedar bas s ehmed Efendi (1825) Katibi sikkeli, s r Has rc lar ndan has rc Es-seyyid ehmed (1828) Sikkeli, fieyh Salih Efendi tafl gömülüdür (1837) Yerde, taçl, ârif-i billah mürflid-i agah fieyh Abdullah Efendi (1837) De iflik sikkelidir. Eyyubi Ahmed Dede'nin k z fiehide... Han m. fiah Sultan Cami'i karfl s nda iken buraya getirilerek at lm flt r (1845) Lahid, da lm fl yerde. Fesli, çok güzel çiçek kabartmal ve nefis hatl, Ömer Bahir Efendi (1845) fieyh Süleyman Efendinin k z, Has rî-zâde ustafa zzi Efendinin efli Saliha Kad n R 15 (5 Ocak 1855) Tafl k r kt r. Efl-fleyh Haf z ehmed Emin Efendi (1854) Rical-i Devlet-i Aliyye'den sab ka Enbiyei Hassa müdürü Abdülhalim Efendi (Si. Osm. 3/304) 1272 (1855) Yorganc l kta yekta olan Ömer Efendi N 15 (Nisan 1859) Enderûn- Hümâyun'dan ç ra olan Sultan ahmud Han Pazarbafl s Bekir Efendi (1862) azlum ustafa Pafla. (Si. Osm. 4/499) ( nal, Son As r Türk fiairleri S: 384) 1281 (1864) Ali Aflkar Pafla sülalesinden ehmed Tevf k Efendi (1865) ehmed Sahib Efendinin k z fierife Fatma Han m (1865) ühendis Ahmed (Bi) Can Pafla'n n mühürdar ehmed Reflid Efendi (1868) Kudemây müflirân- saltanat- cemiyye'- den ve sab ka eclis-i Vâlâ-y Ahkam- Adliye azay kirâm ndan el-hac Ali Asker Pafla. (Si. Osm. 3/571) 1286(1869) sikke kabartmal, fleyh'ül-harem-i Hz Nebevî-i esbak, flkodral fieriff ustafa Pafla'n n efli Hadice Nevres Kad n R. ah r 10 (Nisan 1876) Tarik sikkeli, el-hac Tahir Pafla kethüdas ustafa R fat Efendi. ehmed Ziya Bey sofas yan, Sadrazam elek Ahmed Pafla ya ait oldu u san lan tepeleri ok iflaretli köfeke tafl flahideler. 113

19 EYÜPSULTAN TAR H Lagari Tekkesi nin periflan haziresi Zilkade 22 (28 Kas m 1879) Rical-i Devlet-i Aliyye'den Trablusgarp defterdar el-hac ehmed Haflim Efendi (1882) Tersanei mire kaymakamlar ndan kâbleci ustafa Bey (1882) Enderûn- Hümâyun Hatt Hocas Ali Rasim Efendinin o lu ehmed Rüfldi Efendi. ( nal, Son Hattatlar 304, erakid 47) 1301 (1883) Naz r- Ferik el-hac Dervifl Haf z ehmed Örf Pafla bin ehmed Arif bin Dervifl Osman. (Si. Osm. 2/100) 1301 (1883) Sudur- azamdan Sa'di Bey-Zâde Eyüb ollas brahim Beyefendi'nin efli Kamer-Vefl Kad n Efendi fievval 29 (Temmuz 1887) Rical-i Devlet-i Aliyye'den Bâb- âli komisyon reisi atûfetlû Pertev Efendi. (Si. Osm. 2/39) 1308 Sefer 17 (Ekim 1890) Taçl, Bu makamda fieyh-i seccade 77 y l meflihat eyliyen Süleyman S dk Efendi. Uzun kitabesinin tarih beyti fludur:. ükemmel fleyh idi sâhib-i vekar ve vecd ü hâl idi Serüb seccadesin kurb-i Hûda'ya Hû deyüb göçdü 1308 sefer (1890) Sadr- esbak Naili Abdullah Pafla ve A r - bozlu Elçi brahim Pafla hafidesi sudur- azamdan Sadi Bey- Zâde Eyüp onlas brahim Beyefendinin k z ve Rical-i Devleti Aliyye'den Evkâf- Hümâyun muhasebecisi At f Bey Efendinin efli Fat mat'üz-zehra Han m. evlevi sikke kabartmal d r (1890) fieyh Süleyman Efendinin hemflire-zâdesi H fz Efendinin efli Fitnat Han m fiubat 6 (art 1892) Sikke kabartmal, Tarikat-i aliyyei Sa'diyye'den Tafll burun Tekkesi fierifi nukbâs Saray- Hümâyun Has rc bafl 's El-hac Aziz ahmud Efendi. Kad köy'de Yo urtçu Park civar nda, Has rc bafli Soka üzerindeki köflkleri bugün de mevcuttur Sad 5 (10 Eylül 1891) Ebaiyei Aliyye memuru merhum Ferik Bekir Pafla-Zâde Çatalca Topçu Kumandan Ferik Âs m Pafla (Si. Osm. 3/285) 1311 (1893) Tafll burun Dergâh- fierifi postniflini müteveff el-hac fieyh Süleyman Efendinin damad Selim Efendi (1894) Bu dergâh n postniflini erhum Süleyman S dk Efendinin k z Trablusgarb defterdar Hâflim Efendinin efli Zeliha Han m Ramazan 10 (24 fiubat 1896) Sadr esbak Edhem Pafla'n n bald z ve Ticaret-Hânei âmire ebniyei Hassa muhasebecisi Hac Tahir Efendinin efli hace Aifle S d ka Han m A os. 15 (1904) Lahid, Konya redif kumandan irliva Osman Pafla. Kabri biraz ileridedir. Tarih K s mlar Gömülü Olanlar: De iflik bafll k, befl parçal sikke, Tarikat-i aliyyei Sa'diyye hülefas ndan, es-seyyid, efl-fleyh ehmed Abdüllatif Efendi. Tarik sikkeli, fieyh Ahmed Efendi. Ahmed Efendi hacda vefat etmifltir. Bu makam tafl olabilir. Tarihini görmek laz m. evlevi sikkeli, Dervifl Ali Baba. Defter-i Hakâni bafl kâtibi zzet Efendi. Sikkeli, Arap Cami'i imam, Tafll burun fleyhinden feyz alm fl olan... Bu dergah- flerifde seccadeniflin olan merhum efl-fleyh elhac Ahmed Hulusi Efendinin k z... s rl Hüsnü... Han m Efendi. 122? Son rakam yaz lmam flt r, tepelikli ve günefl flual bafl tafl ndaki kitabesi aynen fludur: Hüvel-Bâki/ Rumeli Kazaskeri/atlabas iken irtihal-i / Dar- beka iden merhum / Ve ma furli el-hac / Ebû Bekir A a rûhiçün / El-fâtiha /122? Ayaktafl zincir ve kandil kabartmal d r. Ebû Bekir A a'n n bu tekkenin hemen sol taraf nda ve cadde üzerinde 1207 (1792) vefatih'te, Niflancada, Niflanc Cami'i avlu kap s karfl s nda 1208 tarihli iki çeflmesi vard r. Son rakam yaz lmad na göre tafl n kendi haz rlam fl olmal d r. (Si. Osm. 1/185) A a'n n, Fatih Niflancas 'nda kona, Bahariye sahilinde de yal s oldu u anlafl l yor. Tafll burun Tekkesi haziresinin devam olan yerde ve biraz ileride, Bahariye evlevihanesi hizas nda " stanbul ve Bo aziçi" adl eserin yazar rahmetli ihtifalci Ziya Bey'in kabri vard r. Etraf demir parmakl kla çevrilmifl büyük bir sofad r. Fesli bir flahidede flu kitabe yaz l d r.: Asr- Sultan ahmud Han- sanide Rikâb- Hümâyun çökerinden Haf z ehmed Arif Efendi. bn-i el-hac ali el-karsi'nin mahdumu Hazinei Evrak odas kuremay mütekaidan ndan Tokad Evkaf üdürü esbak ve Y ld z hamam mutasarr f Osman Vasf Efendi (1904) Haf z ehmed Arif A a hafidi, Osman Vasfi o lu htifalci ehmed Ziya Bey (1930). Kaya Sultan Saray bahsine bak n z. Bu hazirede Sultan I. Abdülhamid'in k z Ayfle Sultan' n hizmetkarlar ndan üç kad n n flahidesi vard r. Tekke haziresindeki Emin Efendinin kitabesi aynen fludur: Tarik-i Rufaiyye hülefalanndan / Ve tarik-i k yâmiye dergâhlar nda/ Ser-Nâflid olan erhum / Ve ma fur ilâ rahmet Rabb 'ül-gafur/can-flin firdevs-i fliyat / Hakkak efl-fleyh Haf z ehmed/emin Hayatî Efendi. /1271R15 fieyh Süleyman Efendinin k z, Haz rî-zâde ustafa zzi Efendinin efli Saliha Kad n' n kitabesi aynen fludur: Yan na duhteri fieyh Süleyman ald / Rüzgâr ile bulub vakti hayât encam / ustafa zzi Efendi ki Haz rî-zâde / Hem-firafl oldu bu merhumeye bir çok a'vân / t- 114

20 TEKKELER di isbat- vücud o gül-i ba - sevda / Âh- matemde idüb adne sa'adetle haram/ravz- rahmete... halas ile taltif ideli / azhar- Lutf-i Resul eyliye Rabb-i Allah / Yazd tarihini fatiha ile Safvet / Saliha Kad n ide gülflen-i firdevs-i makam /1261 Tafl yerde olup iki parça halindedir. Hatt nefistir. Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/256) ( st. Ans. 4/1853) (Asar- Ziver Pafla S: 86) (Zakir fiükrü Efendi. st Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu 2/97) ( nal, Hofl Sadâ S: 197) (Si. Osm. 2/88 Cennet Ef.) (ithat Serto lu, stanbul Sohbetleri S: 11) (Osm. Arfl. Dairesi, Kepeci Tas. Nüfus Def. No. 629/1 S: 260) (Si. Osm. 1/430 Emin ehmed Efendi) (C. S. Revnako lu, i'raciye, Yeni Tarih Dünyas 1954 S: 765) (H. Vassaf, Sefine-i Evliya, Sehâ Yay. 1/ ) (Osm. Arfl. Evkaf Def. 11. No ) olla Çelebi Tekkesi yüp'te, Cezeri Kas mpafla ahallesi'nde, Feshane ECaddesi ile K z lde irmen Soka 'n n birleflti i yerde ve soka n sol köflesinde idi. Debba hâne Tekkesi ve ahmud Efendi Tekkesi isimleri ile de bilinir. Tekkeye Feshane Caddesi üzerinde bulunan ve yanl fl olarak fiaire Fitnat Han m Türbesi denilen, ehmed Vusûli türbesi ile efli, Hubbi Hatun türbesi aras ndaki ç kmaz yoldan gidili-yordu. Tekkenin di er bir yolu da, Zal Pafla Caddesi'ne aç -lan K z l escid odalar ç kmaz idi. Dergâh n ayr ca K z l De irmen Soka 'na aç lan bir kap s daha vard. Bu son iki ç kmaz sokak, K z l escid'in iki taraf nda bulunuyor-du (1890) tarihli ecmua-i Tekâya'ya göre tekke, âyin günü cuma olan bir Kadiri Dergâh idi. Bu tarihte Eflref-Efendi tekkenin fleyhi bulunuyordu (1840) ve bunun bir kopyas olan 1294 (1877) tarihli "Asitânei aliyye ve bilâd- selâsede kain tekâya" listesinde ise âyin günü sal d r ve tekke, ahmud Efendi Tekkesi ad n tafl maktad r. ahmud Efendi'nin kabri, Hubbi Hatun Türbesi kap s önünde olup flahidesindeki kitabesi fludur: Yâ-Hû erhum ma fur Efl-fleyh ahmud Efendi-i el-kâdiri ruhiçün / El-fâtiha 1143 (1730) 1125 (1713) tarihinde tekkeye fleyh olan ahmud Efendi'den sonra, dergâh onun ad ile an l r olmufltur. Tekkenin karfl s ndaki Debba hâne de tekkeye ismini vermifltir. Tekke, ehmet Vusûli Efendi taraf ndan tesis edilmifltir. Kendisi, 998 (1590) tarihinde vefat ederek tekkenin haziresindeki özel türbesine gömülmüfltür. Hadika Yazar diyor ki: "Vusûli ehmed Efendi, 998 recebinin ll'de (16 ay s 1590) vefat ederek Ebî Eyyüb Ensari R.A. lbari'de bulunan Debbe hâne karfl s nda mahall-i mahsusada defn olunmufltur. Civar nda müstakil zaviyesi vard r. Zevcesi, Hubbi Ayfle Hatun dahi civar nda bulunan özel türbede medfundur." ehmed Vusûli Efendi, Kap c bafl Abdullah A a'n n o ludur. Sultan Selim flehzade iken Konya ve Kütahya'ya kad tayin ettirmifl ve mevleviyet payesine yükseltip musâhibesi Hubbi Ayfle Hatun ile evlendirmifltir. Dört defa stanbul kad s olmufltur. Âlim, dini bütün, halim ve flair olup bir mahkeme karar n derhal hükme ba lard. Otori-terdi. F nd kl 'da cami'i ve hamam vard. imar Sinan yap s cami'i bugün de mevcuttur. Aksaray'da Parmakkap 'da dahi bir mescid ve mektebi vard. Ayr ca eserleri vard r. Tekke fleyhlerinin bir k sm hazirede medfundur ki flunlard r: 1132 (1719) Tarihinde vefat eden fieyh Selim Efendi (1719) fieyh brahim Efendi C. âhir (Ekim 1737) Efl-fleyh ehmed Feyzullah Efendi. fiahidesi sikkelidir Cim 3 (29 Temmuz 1873) Kadiri sikkeli flahidesinde "Kad asker ehmed olla Çelebi Dergâh postniflini efl-fieyh el-hac ahmed S dk el-kâdiri" diye yaz l d r. Babas smail Efendi olup 1228 (1813)'de dünyaya geldi. Devrinde tekkede derviflanla beraber alt kifli bulunuyor-du. O lu, Abdülkâdir Efendi fleyh olmufltur fievval 2 (7 Eylül 1880) Kad asker ehmed Çelebi Dergâh postniflini efl-fieyh es-seyyid Abdül-Kâdir-i el-kâdiri. Bu tekkenin fleyhi Ahmed S dk Efendi'nin o lu olup 1257 (1841) tarihinde dünyaya geldi. O lu, 1286 (1869) do umlu, smail Sezai Efendi bu dergâhda do du fiubat 25 (1901) Kad asker ehmed olla Çelebi Hazretleri'nin dergâh- flerifi postniflini efl-fleyh el-hâc ehmed Eflref Sabri el-kâdiri. fiahidesi sikkelidir. 22 Zilhicce fieyh Ahmed S dk Efendi'nin ikinci o lu olup 1262 (1846)'da dünyaya geldi. O lu, 1281 (1864) do umlu smail Hakk Efendi. Tekkenin 1250 (1834) tarihlerindeki fleyhi Nakfli Ahmed Hayati Efendi idi. Kendisi bu tarihte yap lan Saliha Sultan Dü ününe davetli fleyhler aras nda bulunuyordu. Osman Bey tekkeyi "Debba hane'de ahmud Efendi Tekkesi" diye kaydetmifltir. Ona göre tekke, âyin günü sal olan bir Kadiri dergah d r. Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 2/82-83) (ec. Tekaya) (Si. Osm. 4/127) (Saliha Sultan Dü ünü s: 14/a) ( st Belediyesi, hsaiyat ec S: 19) (Osman Bey, ec. Cevami, st 1304 S: 10 No: 23) (. Nermi Haskan, Eyüp Tarihi 1/ ) (Osm. Arfl. Dairesi, Kepeci Tas. No: 6290/1) (A. Çetin, Vak flar Der. 13/588) Selami Tekkesi yüp'te, Naz r A a Çeflmesi Soka üzerindedir. ENiflanc lar eydan 'ndan gelindi ine göre, yokufl olan bu yolun ortalannda ve sa taraftad r. Güzel bir manzume olan bu tekkenin semahanesi, dervifl evi, fleyh evi, mutfak, pek harap bir su haznesi ve periflan haziresi elan mevcuttur. Avlu kap s yola nazaran çukurdad r. Sokak kap s ndan bir merdivenle d fl avluya girilir. Kap üzerinde, d fl ve iç taraf nda kelime-i tevhid hak edilmifltir. Tarih yoktur. erdivenin solunda türbedar odas kap s, karfl taraf nda ise üç katl Dedegân Evi'nin kap s bulunmaktad r. Bu uzunca avlunun orta taraf nda, iç avluya aç lan, iki taraf nda kal n tu la ayaklar olan bir kap bulunmaktad r. Kap n n karfl s nda, yeni bafltan restore edilmekte olan semâhâne vard r. Üst pencereleri renkli camlarla süslenmifl, genifl 115

21 EYÜPSULTAN TAR H Selâmi Tekkesi Dedegân dairesi saçakl, ahflap güzel bir yap d r. Semahaneye genifl, büyük bir kap dan girilir. Kap n n iki yan nda yüksek pencereler vard r. Tek katl semahanenin tavan n, daire fleklinde dizilmifl on ahflap sütun tafl maktad r. Bu orta yerin iki taraf nda da, ayr ca ahflap sütunlar vard r. çten kubbeli olup Galata evlevihanesi semahanesini and rmaktad r. Zemini malta tafl döfleli avlunun ortas nda bir vazoyu and ran mermer, zarif bir flad rvan vard r. Dört yüzlü olup köfleleri pahl d r. Alt taraf ince olup ufak bir havuzun içine oturtulmufltur. Kitabesi dört yüzünde de devam etmekte olup fludur: Kethüdâ-y Sadr- âli menba'- cûd ü kerem Yâ'ni brahim Nesim ol-zat- ahmud'ül-hisâl Hasbeten Lillâh k ld bu dergâh bina Tâ ola bi-nev' feyz ü mecma'-i sehab- hâl nzimâm- efsal'ül-a'mhal saki ol mâi ile Hayr n itmam itdi râh- Hakk'de ber vech-i kemâl ç imâmeyn aflk na bu âb- fladirvândan fiir-i mâdâr gibi âfl k cam na olsun helâl Havz- kevserdir ki lezzet bahfl ve râh- rûhdur Pifligâh- Ka'bet'ül-Uflflâk'da Zemzem misâl Kalb-i âfl k gibi gerd-i masivâdan pâk ü sâf Güyiya âyinedir kim görünür Nür- Cemâl Sâlik-i Hakd r ki k lm fl Nakflibend Dergâh 'na Dem-be-dem kalbde câri lafza-i sm-i Celâl Nûfl idüb bir cerr-i ayn Râzî didin târihini Tekyei Dar'üs-Selâme sürüp yüz mâi zülâl Tarih yokturl Tekke, Arabac -Zâde brahim Nesim Efendi taraf ndan, fieyh Selâmi Efendi için, 1213 seferinin dördünde (18 Temmuz 1798) Sadaret Kethüdas oldu u s rada yapt rm flt r. Kendisi, Hotin Serhaddin'de bir cami imam n n o ludur. Babas n n vefat ndan sonra Hotin Arabac Bas s ehmed A a, annesinin babas olma la onun yan nda ter-biye görmesiyle Arabac -Zâde flöhretini alm flt r (1770)'de annesi ile stanbul'a gelmifl 1189 (1775)'de sadaret ektûbi Odas 'na dahil oldu. Gayet becerikli olma la 1203 (1788)'de Ordu ç k fl nda Hac brahim Efendiye mühürdar oldu. Bir müddet sonra Sadaret ektubcusu ser halifesi olup 1209 (1794)'de ektubcu oldu seferinin dördünde (18 Temmuz 1798) sadaret kethüdas olup 15 Nisanda Rikab- Hümâyun Kethüdas oldu. Ordunun dönüflünden sonra 1218 (1803)'de 2. defa Sadaret Kethüdas oldu. Sonra ilaveten Beyhan Sultan kethüdas olup bu vesile ile bazen padiflah n huzuruna ç kma flerefine mazhar olmakta idi recebinin 23 (Ekim 1806)'de memuriyetinden ayr ld ysa da manen müsteflar ve makbul idi. Rusya seferi ç k nca mühimmat naz r olup çal fl rken usa Pafla'n n fesad na u rayarak 1222 R. evvelinde (may s 1807) Etmeydan 'nda flehid edildi. Aksaray'da Tevekkül Hamam civar nda defn edilmifltir. Devlet ifllerine vak f, seri anlay fll, hay r sahibi ve zengin idi. Avlunun sa taraf nda üç katl fieyh Evi, mutfak ve ince tu ladan yap lm fl uzun bacas ve bunun arka taraf nda ufak hazire ve onun yan nda ise bir yüzü soka n üzerinde olan su haznesi bulunmaktad r. Sol tarafta ise iki katl Dedegân odalar vard r. Arkadan iki katl olan bu büyük yap n n avlu taraf tek katl d r. Saçakl, zarif, büyük pencereli bir son as r yap s d r. Avluya aç lan bir kap dan semahanenin kad nlar mahfeline girilmektedir. Arka taraf nda, iki sütun üzerine oturtulmufl bir cihannümâs vard r. Selami Tekkesi genifl bir alana yay lm fl olup bahçesi, kademeli bir flekilde, alt taraftaki Gül Suyu Soka na kadar uzanmaktad r. Tekke, ayin günü pazar olan bir nakflibendi dergah idi. Tekkenin fleyhleri flunlard r: 1- fieyh Seyyid ustafa Selami Efendi, zmirli fieyh Seyyid smail Efendinin o lu olup Nakflibendi fleyhi idi. Si. Osm. göre iyi bir flair olan Selâmi Efendi siyahiden idi (1813) tarihinde vefat etmifltir. "fl kan- meflâyih-i Nakflibendiyye'den bir zat" idi. Divân nda, babas n n 1200 (1785) tarihinde zmir'de bir tekke yapt rd yaz l d r. Divân matbu olun bir de evlid manzumesi vard r. fievk-i turab makam nda bestelenen na't- nebevisi çok meflhurdur. Kabri, fevkani olan semahanenin alt nda ve ahflap döflemeyi tafl yan kal n sütunlar aras ndad r. K ble taraf ndaki demir kap dan içeri girilir. Kabirler hemen sol taraftad r. Selâmi Efendi kabrinin etraf tafllarla çevrilmifl olup bafl taraf na bir sütun ve bunun üzerine de bir tarikat sikkesi Selâmi Tekkesi flad rvan 116

22 TEKKELER Selâmi Tekkesi fieyh Evi sonunda bu durumda idi. oturtulmufltur. Bunun yan nda ayr ca üç toprak kabir ve fieyh üfltak Efendi'nin k z na ait k r k, küçük bir flahide vard r. Di erlerinin flahidesi veya kitabesi yoktur. Türbe kap s n n üstünde tevhidhânenin d fla taflmal mihrab ç k nt s bulunmaktad r. 2- Bitlisi fieyh ustafa üflkat Efendi. Kadiri fleyhi olup Bitlis'ten stanbul'a gelip bu tekkenin fleyhi oldu. Sonra memleketine döndü. Orada, 1247 (1831) tarihinde flehid edildi. Ermifl bir zat olup divân vard r. Birçok müridi vard. zmir Valisi Osman Pafla bunlardan biri idi. Pafla'n n kabri, Beykoz'da Çakmak Dede ezarl 'ndad r. Bitlisi ustafa üfltak Efendi, 1789, 1810 ve 1814 tarihlerinde olmak üzere üç defa stanbul'a gelmifltir. stanbul'da iken bu tekkenin meflihati vekaletinde bulunmufl ve Selâmi Efendi'nin vefat ndan sonra asaleten fleyh oldu u gibi onun efli ile de evlenmifltir. Bu han mdan bir k z dünyaya gelmiflse de küçük yaflta vefat etmifltir. Kabri, tevhid-hânenin alt ndad r. Daha sonra ufl'a gitmifl ve orada Yezidiler taraf ndan bo ularak öldürülmüfltür. ufl mezarl ndaki kabri ziyaretgâhd r. O lu ve halifesi efl-fieyh elhac brahim Edhem Efendi'dir. Halifelerinden Sa'dullah Efendi, stanbul'da, Etyemez'de Gümüflbaba Tekkesi'ne fleyh olmufltur. Di er halifesi, usullu Baba, Haseki'de Paflmak- fierif Dergâh fleyhi idi. ehmed Celal ve Ahmed Cemal Paflalar hulefâs ndan olup Ahmed uhlis Pafla da damad idi. Z (Eylül 1819) tarihli bir hükümle "baz ifllerini tasfiye için stanbul'a gelmifl olan fieyh üfltak, alt dervifliyle Bitlis'teki tekkesine gidece inden yollarda menzil beygiri ve yiyecek verilerek müreffehen gitmesine yard mc olunmas " emredilmifltir. 3- fieyh ustafa Selâmi Efendi'nin o lu ve fieyh Bekar Bey'in halifesi R fai fleyhi Seyyid ehmed Bahaüddin Nadi Efendi (1812)'de do mufl ve 1296 (1879) tarihinde de vefat etmifltir. Kabri, samâhânenin alt ndad r. 4-fieyh ehmed Bahaüddin Efendi'nin o lu fieyh ustafa Selâmi Naci Efendi (1847) do umlu olup, 19 C. evvel 1327 (12 Haziran 1909) tarihinde vefat etti. Kabri, babas n n yan ndad r. 5- fieyh ehmed Kâz m Bey, Kabri, semahanenin alt nda olup vefat tarihi belli de ildir. R fai fleyhi idi. 6- fieyh Ali uhsin Bey. Tekkenin son fleyhidir.. H. Uzunçarfl l, Bekar Bey Tekkesi fleyhi hsan Bey'in, Selâmi Tekkesi fleyhi Kâz m Bey'den hilafet ald n belirtmifltir. fieyh evinin arkas nda ve sokak üzerindeki hazirede üç kabir bulunmaktad r ki flunlard r: 1227 (1812) tarihinde vefat eden zmiri Yeniceli-Zâde es- Seyyid el-hac Ahmed A a'n n k z fiehmâh Han m. Kabri lahit fleklindedir Za. 5 (30 Ekim 1813) Yeniceli-Zâde es-seyyid el-hac Ahmed Pafla'n n zevcesi Fatma Han m. uflteflem lahdi da lm fl durumdad r. fiahidesindeki kitabesi onalt m srad r. Selâmi Tekkesi Semâhânesi nin d fla taflmal mihrab ve alt ndaki türbe 117

23 EYÜPSULTAN TAR H 1301 (1883) Tarikat-i aliyye-i R faiyye'den, Asakir-i Hümâyun'dan iflbu Dergâh- Nakflibendi muhiblerinden el-hac ehmed Efendi. Tekke, 1920 senelerinde mükemmel bir surette tamir edilmiflse de sonradan harab olmufl ve 1983 tarihinde tekrar onar lm flt r. Kaynak: (. Tahir, Osm. el. eral Yay. 1/188 Selami Ef.) (. Tahir, Ayd n eflahiri, zmir 1324 S: 14) (Sefine-i Evliya 2/159 Ayn eser, Seha Yay. 1/143) ( si. Ans. 1/245 Akif Pafla) (Osm. Arfl. dairesi, Kepeci Tas. Nüfus Def. No: 6290/1 S: 290) (Ergun, Türk usikisi Ant ) (Saliha Sultan Dü ünü, S: 13/b) (Z- fiükrü, st. Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu, si. ed. ec. Say : 5/94)(Si. Osm. 3/53 Selâmi Ef.) (Cev-det Tarihi, Üçdal Nefl. 8/ ve devam ) (G. O ulukyan' n Ruznamesi, 111. Selim, IV. ustafa, II. ahmud. Ter. eden Anddeasyan S: ) (. H. Uzunçarfl l, Alemdar ustafa Pafla S: 195) ( st. Beledi-yesi hsaiyat ec S:20) (Osman Bey, ec. Cevami 1304 C: 2/6 No: 12) (1256 Tarihli Tekkeler Listesi SO 6) (ec. Tekâya, st S: 7) (Osm. Arfl. Evkaf Def. III. No ) Sertarîk-zâde Tekkesi ertarik Camc Tekkesi ismiyle de bilinir. Tekke, Eyüp'te, SNiflanc ustafa Pafla ahallesi'nde ve Davut A a Caddesi ile lâhiciler Soka 'n n birleflti i yerde ve soka n sol köflesindedir. Tekkenin arka taraf ndaki ç kmaz soka a ve caddeye aç lan kap lar vard r. Dergâh n sol taraf nda, Kap a as escidi ismiyle de an lan ve caddeye ad verilmifl bulunan, Bâb'üs-Sa'âde A as Davud A a'n n 962 (1554) tarihinden evvel yapt rm fl oldu u mescidi, az ileride de fieyh urad Efendi tekkesi ve türbesi bulunmaktad r. Hadikat'ül-Cevâmi Yazar, fieyh urad Efendi Tekkesi escidi bahsinde diyor ki: "Sertarik-Zâde ehmed Emin Efendi'nin bina eyledi i zaviye vard r ki kendi ve validesi ve Fâz l Ali Efendi-Zâde Fâz l fleyh Abdullah Efendi ve ad geçen Emin Efendi yerine fleyh olan Seyyid ustafa Efendi cümle orada medfundurlar. Emin Efendi, Haf z Pafla Cami'i civar nda babas n n tekkesinde fleyh iken bu tekkeye geçerek 1172 (1758) tarihinde vefat eylemifltir." fieyh Abdullah Efendi, ehmed Emin Efendi'nin babas fieyh Abdullah Efendi ile fieyh Abdülbãki Efendi flahideleri olup kabri, tekkenin karfl s ndaki sette ve cadde üzerindedir. Zâkir fiükrü Efendi'ye göre, 1122 (1710) tarihinde vefat etmifltir. Tafl nda "mecmuai Um, hâf z- Kur'an, fâz l- asr, fleyh Abdülbâki Efendi'nin vâlidi efl-fieyh hac Abdullah Efendi" diye yaz l d r. Yan nda o lunun sikkeli flahidesi vard r ki kitabesi fludur: ekkei ükerreme / fleyhi merhum / ma furleh / fleyh Abd'ül-Bâki / Efendi'nin ruhiçün /el-fâtiha /1142 (1729). Tekkenin kurucusu ehmed Emin Efendi, 1098 (1687) tarihinde Fâtih'te, Kumrulu escid civar nda dünyaya geldi. fieyh Abdülbâki Sivasi neslindendir. lk tahsilini Haf z Pafla ektebi'nde, yüksek tahsilini ise, Fâtih Cami'i edresesi'nde tamamlad. Bu s rada Nureddin Cerrahi'ye intisab etti ve onun üçüncü halifesi olarak 12 Rebi-ülevvel 1123 (1 ay s 1711)'de hilafet ald (1705)'de Üsküb Kad s Abdülgani Efendi'nin o lu ustafa Efendi'nin tasavvuf okutmas için Kumrulu escid'de tesis etti i zaviyeye 1124 (1712) tarihlerinde meflihat koyarak, Sal Tekkesi ad ile an lan Sertarik-Zâde Tekkesi'ni tesis etti ve buraya fleyh oldu. Fakat bu tekkenin babas Sertarik (fieyh uavini) Abdullah Efendi taraf ndan kuruldu u da söylenmektedir. Abdullah Efendi, Nureddin Cerrahi Tekkesi'nde yetiflmifl fakat orada fleyh olamay nca bu tekkeyi tesis etmifltir. fieyh ehmed Emin Efendi, Kumrulu escid Tekkesi'nin fleyhi iken, Pir Nureddin Cerrahi Efendi'nin ikinci halifesi olup 1169 (1755) tarihinde vefat eden fieyh ehmed Hüsameddin Efendi'nin, Fâtih Otlukcu Yokuflu'nda kurdu u, Hacegi Cami'i Tekkesi'ne fleyh oldu. Fakat bir müddet sonra fleyhli i, Hüsameddin Efendi'nin halifelerinden Küçük fieyh lakabl Ahmed Efendi'ye terk etti. Bu s rada yani 1755 tarihinden evvel, Eyüp Niflancas 'ndaki bu tekkeyi kendi paras ile tesis ve tekkenin ilk fleyhi oldu. Bu görevde iken, Rumelihisar 'ndaki Durmufl Dede Tekke-si'ne fleyh tayin edildi ve ayn zamanda Rulemihisar Cami'i kürsü fleyhli ini ifa etti Rebiülevvelinde (Aral k 1755), Nureddin Cerrahi Tekkesi fleyhi Hüsameddin Efendi'nin vefat üzerine, yerine Yumurtac ehmed Efendi'yi vekaleten b rakarak âsitanenin dördüncü fleyhi oldu. Bu vazifede iken 10 fievval 1172 (6 Haziran 1759) tarihinde vefat etti. Emin Efendi'den sonra tekkeye flu kimseler fleyh olmufllard r: 1- Sertarik-Zâde Yumurtac ehmed Efendi. Vefat, 1183 (1769) tarihinde olup kabri, tekkenin türbesindedir. 2- Sertarik-Zâde halifesi Tekneci fieyh Halil Efendi. Vefat, 1189 (1783) tarihinde olup kabri tekkenin türbesindedir. 3- fieyh ehmed Sâd k Efendi, Eyüplü'dür. Hilafeti, Hacegi Tekkesi fleyhi E rikap l ehmed Sa'deddin Efendi (ölm, )dendir (1800) tarihinde Nureddin Cerrahi Tekkesi'ne nakledildi ve bir sene sonra 24 Rebiülâhir 1216 (3 Eylül 1801)'de vefat etti. Kabri, Eyüp'teki bu tekkenin türbesindedir. 4- fieyh ehmed Sâd k Efendi'nin o lu, fieyh ustafa fiükrü Efendi. Vefat, 1221 (1806) tarihinde olup, kabri tekkenin türbesindedir; 5- fieyh ehmed Sâd k Efendi'nin ikinci o lu fieyh ehmed Nureddin Efendi. Bir kaç aydan sonra vefat etmifl- 118

24 TEKKELER Ser-tarik-Zâde Tekkesi hacet penceresi tir. Hilafeti babas n nd. Kabri, Edirnekap s d fl nda, Belediye Ekmek Fabrikas yan nda ve s r Tarlas tabir edilen mezarl ktad r. Sonradan buraya bir çok nakiller yap lm flt r. 6- Zeynelâbidin Efendi'nin o lu fieyh Üsküdarl Abdülaziz Zihni Efendi (1822)'de Nureddin Cerrahi Tekkesi'ne nakledilmifl ve orada 22 fievval 1270 (18 Temmuz1854)'de vefat etmifltir. Kabri, âsitane türbesindedir. 7- Hacegi-Zâde Tekkesi fleyhi Hasan Hamdi Efendi. Hilafeti, âsitane fleyhi Abdurrahman Zihni Efendi'dendir (1827)'de, Hacegi Tekkesi fleyhi ustafa fiem'i Efendi'nin vefat üzerine, buraya fleyh oldu ve Sertarik-Zâde Tekkesi'ni de fieyh Haf z Ali R za Efendi'ye devretti. Vefat, 11 Zilkade 1248 (1 Nisan 1833) tarihindedir. 8- fieyh Abdülaziz Zihni Efendi'nin halifesi, fleyh el-hac Haf z Ali R za Efendi. Hilafetinin, Nureddin Cerrahi sitanesi'nin 15. fleyhi Abdülaziz Zihni Efendi'nin halifesi, Ordu fieyhi Haf z Efendi Tekkesi'nin 4. postniflini el-hac Ahmed fievki Yesari Efendi (ölm 1875)'den oldu u da rivayet edilmektedir. fieyh Ali R za Efendi evvelce, Aksaray Camc lar Cami'in imam oldu undan, Sertarik-Zâde Tekkesi, onun yeniden yap m ndan sonra, Sertarik Camc Tekkesi ad ile an l r olmufltur. Hilafet ald ktan sonra bir müddet Camc lar Cami'inde Cerrahi âyini yapm flt r. Nüfus Defteri'ne göre babas n n ad Abdurrahman Efendi olan Ali R za Efendi, 1840 tarihinden sonra, arsa haline gelmifl olan Sertarik-Zâde Tekkesi'ni yeni bafltan yapt rm fl ve tekkenin ikinci banisi olmufltur. Kendisi, 1250 (1834) tarihinde yap lan Saliha Sultan Dü ünü'ne davetli fleyhler aras nda idi (1840) tarihli tekkeler listesinde, tekkenin yeri arsa olarak gösterilmifltir. Bu durumda tekkenin tarihleri aras nda yanm fl veya y k lm fl oldu u söylenebilir. Vefat, gurre-i Rebiülahir 1304 (28 Aral k 1886) tarihinde olup 1222 (1807)'de do mufltur. Kabri tekkenin türbesinde idi. 9- fieyh Ali R za Efendi'nin o lu 1278 (1861) do umlu, fieyh ehmed Râflid Efendi. Hilafeti babas ndand r. lk zamanlar Nureddin Cerrahi âsitanesi Sertarik'li i görevini üstlendi. Fakat âsitanenin son fleyhi brahim Fahreddin (Erenden) Efendi, 1331 (1913) tarihinde onu bu vazifeden azletti. Vefat, 1945 tarihinde olup kabri, Eyüp'te Kaflgari Tekkesi civar nda ve eflinin yan ndad r. Tekkenin semahanesi caddeye göre çukurdad r. Ahflap çat s çökmüfl, döflemesi yok olmufltur. Duvarlar kargirdir. ihrab nifl fleklinde olup semahanenin yan türbedir. Ayn çat alt nda olup ikisi aras ndaki ahflap sütunlara çat oturtulmufl bulunuyordu. Nureddin Cerrahi Türbesi'nin küçük bir benzeridir. Türbe taraf nda alt, cadde üzerinde ise bir büyük penceresi vard r. Bu pencere üzerinde ve tek sat r halinde haz rlanm fl flu kitabe mevcuttur: Eâz m- Halvetiyye'den Pir-i Sâni Sertarik-Zâde ehmed Emin Efendi kuddise s rruh'ül-âli. 19 Rebiülevvel 1319 (6 Temmuz 1901) Ketebe Ahmet R fat. Tekke bu tarihte tamir edilmifltir. Semahane ve türbe pek harap durumda iken, 1990 senesi nisan ve may s aylar nda vak fça temizlenmifl ve kaybolan kabir pehleleri bulunarak üzerlerine flekilsiz, beton sandukalar yap lm flt r. Bu hafriyat s ras nda üç flahide ortaya ç km flt r. Sandukalar alt adettir. 119

25 EYÜPSULTAN TAR H "Han m Ninesi bir tane idi/ Ola cennet bülbülü Ahmed Cemil Bey." Tekkenin selaml k bölümü türbenin sol taraf nda olup çok harap oldu undan 1990 tarihinde terk edilmifltir. Bunun sol taraf nda ise, tekkenin mutfa bulunuyordu. Arsa-s na 1992 tarihinde kargir tek katl küçük bir bina yap l-m flt r. Tekkenin harem k sm, ç kmaz soka n sa taraf nda idi. Bugün yerinde gecekondular vard r. Ser-tarik-Zâde Tekkesi yan cephesi Temmuz 1990 tarihinde, sa daki ikinci sandukan n önüne flu mermer kitabe yerlefltirilmifltir: Sertarik-Zâde / es-seyyid efl-fieyh / uhammed Emin Efendi El-Cerrahi / Hazretleri. Hazret-i fieyh Abdülbâki Sivâsi (K.S) /Hazretleri'nin Sertariki/Hazret-i fieyh Abdullah- Sivâsi (K.S) Hazretleri'nin o ludur. / Pirân- Halvetiyye'den / hâtem el-mücahidin /Hazret-i Pir uhammed Nureddin el-cerrahi'nin / halifesidir. /Fatih medreselerinde müderris olup / bu dergâh- flerifin bânisidir. Veladeti 1098 (1687) rtihali 1172 (1761) fieyh Eyyûbî ehmed Efendi bu tekkenin zâkirbafl s idi. Ünlü bestekar Zekai Dede ile Hac Arif Bey'i yetifltirmifltir. fiahinbey-zâde diye bilinen bu zat 1267 (1850)'de vefat etti. Eyüp'te, Piyer Loti Kahvesi civar ndaki Kad Kahvesi ezarl na gömüldü. Tekkenin di er bir zâkirbafl s da Pepeyi fieyh Hasan Efendi idi. Kendisi ayn zamanda Nureddin Cerrahi Tekkesi zâkirbafl l n da ifa etmifltir (1822)'de vefat etti. Kabri, S.N. Ergun'a göre tekkenin türbesindedir. Onun yerine fieyh ustafa Efendi zâkirbafl oldu. Tekke, âyin günü pazar olan bir Cerrahi Dergâh idi. Tekkenin türbesinde, yukar da yaz lanlardan baflka, flu kimselerin kabirleri vard r: 1169 (1755) tarihinde vefat eden, Lofçal fieyh Fâz l Abdullah Efendi. Köstendili Ali Efendi'nin mürflidi ve Lofçal fieyh Ali Efendi'nin o lu. Türbeye ilk defnedilen zatt r (1759)'da vefat eden, Sertarik-Zâde fieyh ehmed Emin Efendi'nin efli Ayfle Hatun (1912)'de vefat eden, stihkam Livas ustafa fiükrü Pafla. Kendi telif eserlerini, feyz ald bu tekkenin kütüphanesine vakfetmifl ve vefat nda buraya defnedilmifltir. Vefat tarihi bilinmeyen, Nureddin Cerrahi sitanesi postniflini Seyyid Abdülaziz Zihni Efendi'nin halifesi Seyyid fieyh Halil Aflki Efendi (Ölm. 1858)'nin halifesi iralay Osman Bey. Türbede bulunan flahideler ise flunlard r: K r k bir tafl "Nefise Han m" 1222 (1807) Hadice Han m. Yaln z ismi yaz l d r (1843) Kap c Selim A a'n n efli Fâtime Han m Ra. 12 (Haziran 1871) Üst k sm k r k bir tafl. Kaynak: (Hadika 1/ ) (Zâkir fiükrü, st. Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu, si. ed. ec. Say : 4/95-99 ve Say : 5/104) (Si. Osm. 1/407 Emin Ef.) (A. ünib, ec. Tekaya, st S: 7) (. Tahir, Om. üel. eral Yay. 3/297) (Y. Öztuna, Türk usikisi Ans. 2/19) (Ergun, Türk usikisi Ant. S: 482) (Saliha Sultan Dü ünü, st. Üni. erkez Kütüp. bnül-emin Yaz. No S: 18/a) ( st. Belediyesi hsaiyat ec S: 22) (Osman Bey, Cevami, st /6 No. 10) (A. Çetin, Vak flar Der. 13/587) (1256 Tarihli Tekkeler Listesi) (Baflbakanl k Osm. Arflivi, Kamil Kepeci tas. Nofus Def. S: 288 No. 146) (Osm. Arfl. Evkaf Def. III No: 26345) Ser Tekke - S r Tekke ekke, Edirnekap d fl nda, Otakc lar' n üst taraf nda ve TSak z A ac mevkiinde idi. Tekkenin yerinde ve civar nda bugün Haliç Köprüsü çevre yolu kapal geçidi bulunmaktad r. stanbul'un fethi s ras nda, Fatih Sultan ehmed Han' n ilk defa ota n burada kurdurdu u ve bu yüzden buraya Du'â Tepe dendi i rivayet edilir. Burada birbirine çok yak n befl tekke vard : 1-Emir Buhari Tekke-si 2- Ser Tekke 3- Paflmakç Tekkesi 4-ustafa Pafla Tekkesi 5-Emin Baba Tekkesi. Bu bahislere bak. Tekke, Emin Efendinin, enâk b- Kethüdâ-Zâde Arif ( st S: 305) adl eserde, S rt Tekke ismi ile kay tl d r. Eserde, Sünbül-Zâde Vehbi Efendinin burada gömülü bulundu u yaz l d r senesinde, çevreyolu yap l rken Sünbül- Zâde'nin flahidesi toprak alt ndan ç kar lm flt r. Kabir, ünzevi K flla Caddesi üzerinde ve çevreyolu kapal geçit yerinde idi. Buradaki flahidelerin bir k sm ile beraber, Edirnekap fiehitli i giriflindeki küçük camiin mihrab önüne nakledilmifltir. Sünbül-Zâde'nin yan nda medfun oldu u bilinen Süruri Efendinin tafl ise, yap lan hafriyat s ras nda bulunamam flt r. ünzevi K flla Cad senesine kadar stanbul'u Topcular'a ba layan yegane yoldu. fiimdiki ana yol 1915 tarihinden sonra oluflmufltur. Vehbi Efendinin flahide kitabesi için Edirnekap fiehitli i bahsine bak n z. Tekkenin 1256 ve 1294 tarihli tekkeler listesinde ad yoktur. ec. Tekâya'ya göre, 1890 tarihlerinde, âyin günü cuma olan bir Sa'diyye Tekkesi olup bu tarihten evvel yokoldu u için yeri arsa olarak gösterilmifltir. Fakat fleyhinin ehmed Efendi oldu u belirtilmifltir. htifalci Ziya Bey, Edirnekap s ananelerini anlat rken flunlar yaz yor: Silivrikap gibi Edirnekap s 'n n da baz ananeleri vard. ahallince yapt m araflt rmadan anlafl ld üzere bayram arefesinde akflam üstü ulema ve meflâyih ve mahalle sakini Edirnekap 'dan d flar ç karak fiehidlik'in üst taraf ndaki Sak z A ac civar nda Ser Tekke denilen mahalde du- 120

26 TEKKELER alar aderek ölmüfllerinin ruhlar na ve Hz. Fâtih'le gelen mücahidine fatihalar gönderip dönerlerdi. Ertesi bayram günü de Bayram namaz ndan sonra yine kalabal k önünde ulema ve meflâyih bulundu u halde ihrimah Sultan Camii fierifi'nden ç karak do ruca kap haricinde Ser Tekke'ye gidilip dualar ederek fatihalar okurlard. Bundan 38 sene evvel (1880 seneleri) mutad olan duay ihrimah Sultan Camii Kayyum bas s Hoca Kâmil Efendi okurmufl. fiimdi (1917 tarihleri) bu mukaddes vazifeyi camiin fleyhi Haf z Fâz l Efendi ifâ etmektedir. Evliya Çelebi, bu tekke için flunlar yazm flt r: "Akçal Bekir Efendi Nazillili'dir. ezar tafl ndaki vefat tarihi: fiûden bu Bekr Efendi vâs l Rabb 1013 (1604) Edirnekap s 'nda Körkazanlar ve Türbeler Tekkesi yan nda bir sofa üzerinde gömülüdür. Bu türbeye Fatih zaman ndan beri binlerce büyükler gömülmüfltür. Her sene günlük gömülen ölü sicillere kaydolunur. Hepsi muayyen isim ve resimleriyle yaz l d r. Çünkü baz mezarlar n hududu davas oldu u vakit ferman ve sicillere baflvurulur. Bu siciller acalip ölü defterleridir ki, güya bu hakirin seyâhatnamesidir. O siciller k yametten bir niflanedir. Bütün ölülerin böyle sicillere kay t ve tescil edilmesi hiç bir diyarda ve hiç bir devirde görülmemifltir." Fâz l bir müderris olan Ebu-Bekir Efendi'yi Sicill-i Osmani yazar da kaydetmifltir. Tekkenin ad, Osmanl Arflivi'nde "ezarc lar Tekkesi" ad ile kay tl olup, 9 L (20 Aral k 1710) tarihli bir ilamda, buraya fleyh tayini istendi i görülmektedir. Kaynak: (Gezi notu) (ec. Tekaya) (. Ziya, st. ve Bo aziçi 1/159) (Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Zuhuri Ter. 2/67-68) (Si. Osm. 1/172 Ebubekir Efendi) (Osm. Arfl. Dairesi, Evkaf Def. 11. No ) Seydi Bey Tekkesi abet bugün mevcut de ildir. Fethi Çelebi ahallesinde ve ayn ismi tafl yan cadde ile ehmed Bey escidi Soka n n çevreledi i bir aday iflgal ediyordu. Haliç Köprüsü çevre yolu, mescid arsas üzerinden geçti inden tamamen ortadan kalkm flt r. Hadika Yazar diyor ki: "Banisi Otakc bafl Hüseyin A a'n n kardeflidir. Otakc - bafl 'n n mescidi dahi bu civardad r. ehmed Bey, mescidinin mihrab önünde medfundur. ahallesi vard r. Bu ehmed Bey'e fieydi ehmed Bey derler idi. Saraydan ç kma Deli Bey denmekle maruf olan Bey, tarik-i R fâ'iye'den mustahlef olma la Sultan III. Selim Hân zaman nda bu mescidi flerifi tekke yaparak mukabeleye bafl-lad kda bu tarihi demifllerdir: erkezin buldur sa'r ya'ni Deli fleyh oldu Bîfluûrân hünerver idiib an temyiz Didiler bir iki mecnûn delinin idâs n ki m ra'da iki târih san'at-âmiz Sa'y idiib sân m tekmile iki be lik içün fieydi Be Câmi'ine postaki serdi be imiz 1214 (1799) fieyh fieydi Bey, Sultan ahmud Han saltanat n n bafllar nda (1810) vefat etdikte mescid haziresine gömülmüfltür. Yerine halifesi Derzi fieyh postniflin olup 1229 (1814) senesi tekkeyi tamir ettikden sonra 1234 (1819) senesi hac-i flerife gidip ekke'de vefat etmifltir. Onun yerine halifesi fieyh Osman Efendi postniflin olmufltur." escid Sahibi ehmed Bey ile tekke sahibi ehmed Bey ayn kimse de ildir. lki Fatih devri ricalindendir. escidini de 1460 tarihlerinde yapm flt r tarihlerinde harap haziresi yan nda 1260 (1844) tarihli Hakk Bey Çeflmesi vard. 1974'de sökülerek Fethi Çelebi Caddasi üzerine yeniden monte edilmifltir. Bu çeflmenin sa taraf nda ve ehmed Bey Soka n n sa köflesinde ehmed Bey'in kabri bulunuyordu. Biraz afla da camii bulunan Otakc bafl Fethi Çelebi'nin amcas idi tarihlerinde Râflid Efendi tekkenin fleyhi olup âyin günü pazar idi (1840) ve 1294 (1877) tarihli tekkeler listesinde Sa'diyye'den oldu u belirtilmifltir. ec. Tekâya'da ise, Cerrahi oldu u yaz l d r. Bu mecmuadaki ad, fieyh Ali Tekkesi'dir (1784) tarihli tekkeler listesinde de "Otakc lar'da fieyh Ali Efendi Tekkesi" ismi ile kaydedilmifltir. Kaynak: (Gezi notu) (Hadika 1/289) (T. Öz, st. Camileri 1/101) (Ayverdi, Fatih devri 3/453) (ec. Tekaya) (A. Çetin, Vak flar Der. 13/588) Sipahi Dede Tekkesi rikap haricinde idi. Yeri belli de ildir. Tekke, Sipahi E fieyh Ali Efendi taraf ndan kurulmufl ve vefat nda o lu Seyyid ehmed fievki Efendi fleyh olmufltur. Her ikisinin de vefat tarihi belli de ildir. fievki Efendi'den sonra tekkenin devam edip etmedi i de meçhuldür. Kaynak: (Atilla Çetin, stanbul'daki Tekke, Zaviye ve Hankahlar Hakk nda 1199 (1784). Vak flar Der. 13/588) Sivasî Tekkesi Eyüp Niflancas 'nda ve Eyüp-Niflanca Yolu üzerinde, fieyh Abdülmecid Sivâsi Efendi Türbesi'nin sa taraf nda idi. Bugün yeri arsad r. Tekkenin kurulufl tarihi belli de ildir. fieyh Abdülmecid Efendi 1032 (1622) tarihinde ve bir müddet sonra da fieyh Abdülahad Nuri Efendi, stanbul'da Çarflamba'da ehmed A a Tekkesi'ne fleyh olmufllard r. Bu iki zat n ayn zamanda Yavuz Sultan Selim Cami'i civar ndaki Sivâsi Tekkesi'ne de fleyh olduklar bilinmektedir. Tekkenin bu iki zat n vefat ndan sonra adlar na tesis edildi i san lmaktad r (1784) tarihli tekkeler listesinde: "Otakc lar civar nda Sivâsi Efendi Tekkesi" diye kaydedilmifltir. Fakat, 1840 ve 1877 tarihli tekkeler listesinde ad yoktur tarihlerinde yaz m tamamlanan bir nüfus defterinde ise, "Otakc lar civar nda fiemsiyye'den Sivâsi Tekkesi postniflini es-seyyid fiükrü Efendi'nin o lu Nureddin Efendi. Do umu, 1281 (1864)" diye yaz l d r. Bu s rada 121

27 EYÜPSULTAN TAR H fleyh efendilerden baflka üç de dervifl bulunuyordu tarihinde icra edilen Saliha Sultan dü ününe bu tekkeden kimse davet edilmedi ine göre tekke, bu tarihte mevcut de ildi tarihinde bast r lan ecmua-i Tekâya'da aynen flunlar yaz l d r: "yin günü perflembe olan bu tekkenin ad, fiemsi Sivasi olup Eyüp Niflancas 'ndad r. Bu tarihlerde fleyhi Tevf k Efendi'dir. Bayram- fleriflerin dördüncü günleri Sünbüliye usulü icra olunur." Z (Haziran 1796) tarihli bir arzuhal ile fieyh "Abdülmecid Sivasi Efendi'nin Eyüp Niflancas 'nda vakf eyledi i bahçe ve tatl su vakfiyesinin kay t ve tescili" istenmifl fakat tekkeden söz edilmemifltir. Kaynak: (A. Çetin, Vak flar Der. 13/588) (Osm. Arfl. Dairesi, Nüfus def. S ra No: 151) (ec. Tekaya) (Osm. Arfl. Evkaf Def. II. No ) fiah Sultan Tekkesi yüp'te Bahariye isimli semtte ve Silahdar A a Caddesi Eüzerindedir. Caddeye aç lan kap s ndan avluya girilir. Kap n n sa taraf nda iki bölümden oluflan hazire, sol tarafta köflede ise, büyük hazneli, küçük ayna tafll, kitabesiz ve bak ms z bir çeflme bulunmakta idi nisan nda yol geniflletilir ve yükseltilirken bu çeflme y kt r ld. Bu s rada, kap n n sa taraf ndaki kitabesiz bafl ve ayak tafllar bulunan bir kabir de toprak alt nda kalm flt r. Yol taraf ndaki bir lahit hazire içine al nm flt r. Kap n n karfl s nda ve yol afl r yerde harap, Çall Ali Efendi'nin türbesi bulunmaktad r. abet, imar Sinan' n eseridir. Alt ahflap sütunun üzerinde yine ahflap bir çat bulunan son cemaat yerindeki sofada birer mihrabc k mevcuttur. inaresi sa da olup tamire muhtaçt r. Kare planl mabedin kemerli kap s üzerinde üç sat r halinde haz rlanm fl flu kitabe vard r: Bulub Hakk'a giden râh / der seyr-i ilâ ilâhi/bina k ld kabul eyle/ki fiâh bint-i Selim fiâh' / Dididhâtif ana târih / Ve inn 'el-hayr Lillah 963 (1555) Bu kitabe orijinal de ildir. Nuri hatt ile yeniden yaz lm flt r. abet, iki s ra tu la ve bir s ra kesme tafltan yap lm flt r. ihrab istalaktitli ve minberi ahflapt r. Hünkar mahfeli yoktur. Çat s ahflap ve kiremit döflelidir. Cami yanmadan evvel kubbeli imifl. ihrab yönünde ve sol taraftaki pencere arkas nda fieyh Ahmed Nakflibendi Efendi'nin türbesi bulunmaktad r. Hadika Yazar, bu cami için flu bilgiyi vermektedir: "Banisi fiâh Sultan'd r. Sultan I. Selim'in k z, Sadrazam Lütf Pafla'n n eflidir. fiah Sultan tekke dahi yapt rm flt r.. Cami ve tekke Sultan III. ustafa zaman nda tamir olunmufltur. fiah Sultan' n avlu kap s üzerinde bir de mektebi vard r. Hücreler ve fleyh evi Haliç sahilindedir. Bitifli inde bulunan ve hâlâ Hançerli Sultan Saray denmekle meflhur sahil saray n ilk sahibinin fiâh Sultan oldu u söylenir. fiâh Sultan' n ana caddeye bakan özel türbesi vard r. Rivayete göre, Sultan Süleyman Han, 943 (1536) tarihinde Korfu seferine giderken fiâh Sultan dahi padiflah hasekileri ile beraber olup sonra dönüfllerinde efli Lütf Pafla ile Yanya'dan gelirken haramilere rast gelip külli rencide hat r olduklar nda hemen erkez Efendi Hazretleri'ni görüb teselli bulup sevindiklerinde ve fieyh Hazretleri'ne bafllang çtan dahi inanm fl iseler bile bu kerametlerini gördükte kalbinde en samimi sevgi ve muhabbet eylediklerine binâen stanbul'a geldiklerinde bu cami'i flerif ve güzel hankâh erkez Efendi için yapt rm flt r. Lâkin cami'i flerifin yap l fl tarihi bu rivayetin do rulu una ayk r düflüyor. Belki tekke, camiden evvel yapt r lm flt r." abet, 1179 (1766) depreminde y k lm fl ve Sultan III. ustafa zaman nda yenilenmifl ve daha sonra Sultan II. ahmud taraf ndan tamir ettirilmifltir. Bunu belirten kitabe fludur ki bugün mevcut de ildir. Hâkân-t hadi aflr-i bint-i sa'âdet ahteri Bu ma'bed-i ferhundeyi yapm fld bir vefk-i murad ken mürûr- vakt ile olmufldu viran ü harâb a'mûr ve ihya eyledi Sultan ahmud- ictihad Aynîdidim târih-i tâm oldu cemâ'at flâd-kâm Bu flâh Sultan Cami'i tecdid olundu sa'dâbâd 1251 (1834) Cami, 1953 senesi tekrar ve 1971'de de Vak fça onar lm flt r. Bu onar m s ras nda iki katl olan ön bölüm y kt r larak yerine flimdki ahflap direkler yerlefltirilmifltir. Tekke, ilk yap ld zaman camiden ayr oldu u halde sonradan âyinler mabet içinde yap lmaya bafllanm flt r. Bunun, 1766 depreminden sonra oldu u san lmaktad r. fiah Sultan Tekkesi, 944 (1537) tarihinde camiden evvel erkez Efendi için infla olunmufltur. Ayin günü sal olan bir Sünbüli dergâh idi. Fakat tekkenin, erkez Efendi'den sonra Kocamustafapafla Tekkesine fleyh olan Germiyâni Yakub Efendi (ölm ) için yap ld da söylenmektedir. erkez Efendi'den sonra tekkeye fleyh olanlar flunlard r: 1- erkez Efendi'nin halifesi, Gömleksiz efl-fieyh ehmed Efendi. Vefat, 951 (1544) tarihindedir. Kabri, Eyüp'te Bahariye'ye giden yol kenar nda, sol taraftaki köflede idi (1923) tarihlerinde mevcuttu. Bugün yoktur. 2- Eyüp Sultan türbedar ve alemdar efl-fieyh es-seyyid Abdül-Halik Efendi. Vefat tarihi belli de ildir. Sefine Yazar ; "Abdülhalik Efendi, Kocamustafapafla fleyhi Seyyid ehmed Efendi'nin babas d r. Seyyid ehmed Efendi,1071 (1660)'de edine'de vefat etti. Sülalei S dd kiyye'den fieyh Abdülhalik Çelebi'nin ikinci o lu ise, Kocamustafapafla Tekkesi fleyhi Hasan Adli Efendi'nin halifesi fieyh Eyyubi edeni Efendi idi. 107l'de edine'de vefat etti. 3- Abdül-Halik Efendi'nin o lu efl-fieyh Bostan Efendi (1630) tarihinde vefat etti. 4- iftahi-zâde efl-fieyh Ahmed Adimî Efendi. fieyh Hasan Adli Efendi'nin halifesi olup 1072 (1661) tarihinde vefat etti. Adimî Efendi'nin babas brahim Efendi, armara Surlar kap lar ndan biri olan Narl kapr'n n mifdahdar (Kap y aç p kapayan anahtarc ) oldu undan iftahi-zâde diye meflhur idi. Kocamustafapafla Tekkesi fieyhi Seyyid ehmed Efendi'den ahz- tarikat eyledi. Zahir ve bât n mamur idi. fieyhi ehmed Efendi'nin kardefli Bostan Efendi'nin yerine bu tekkenin fleyhi oldu. Ayn zamanda Eyüp 122

28 TEKKELER fiah Sultan Tekkesi Camii Cami'i cuma va'izi idi. Hacca gitmifl ve dönüflünde fiam'da vefat etmifltir. Vefat na bu tarih düflürülmüfltür: iftahi- Zâde'ye aç ld cennet (1630) tarihinde hilafet alm flt r. 5- iftahi-zâde torunu efl-fieyh smail Efendi. Vefat, 1097 (1685) tarihindedir. 6- fieyh smail Efendi'nin o lu efl-fieyh ehmed Nizami Efendi (1722) tarihinde vefat etmifltir. Hac yolunda vefat etti. 7- Cankurtaran Belgradf efl-fieyh Abdullah Efendi. Vefat, 3 Ramazan 1145 (17 fiubat 1733) tarihindedir. Suyolcu-Zâde Necib Efendi vefat na flu tarihi söylemifltir: Tekyei fânidir ukbâ cesrini Geçdi Yâ-Allah deyû Cankurtaran fieyh ahmud Nizami Efendi'nin o lu, efl-fieyh Abdürrahim Efendi. Vefat, 27 fiaban 1159 (14 Eylül 1746) tarihindedir. Babas Nizami Efendi hac yolunda vefat etti. Vefat na flu tarih söylenmifltir: fiâh Sultan fleyhi tekye-niflin azhar- ser câhid ü ifna Can n Udi visâl-i Hakk'a feda Kutb- irflad fieyh Abdullah Vâlid-i mâcid olmufl idi ana Cânflin olub vefat nda tdi flart- tarikat icra Pederi ile an me'vâda Hem-dem ide Resûline evlâ Ana bir beyt ile didim târih Göçdü Abdürrahim Efendi hay fa 1159 fiükrü Bey'in stanbul Tekkeleri adl eserinde tekkenin 8. fleyhi olarak Nizâmi-Zâde Abdürrahim Efendi'yi göstermesi, bu fliirdeki aç kl a göre, do ru olmamas gerekir. 9- Cankurtaran-Zâde fieyh Abdullah Efendi'nin di er o lu efl-fieyh ahmud Efendi. Vefat, 23 Ramazan 1162 (6 Eylül 1749) tarihinde olup flahidesi hazirededir. 10- fieyh Abdullah Efendi'nin üçüncü o lu efl-fieyh Abdülkâdir Efendi. Vefat, 15 fiaban 1163 (20 Temmuz 1750) tarihinde olup flahidesi hazirededir. 11- fieyh ehmed Dede Efendi. Vefat, 7 uharrem 1167 (4 Kas m 1753) tarihinde olup kabri, bu tekkenin haziresindedir. Tafl bugün mevcut de ildir. fiahidesi üzerinde flu kitabe vard : fieyh ehmed ârif-i esrâr- Hakk fleyh idi fiâh Sultan Tekyesi'nde rû-çevher fleyh idi Teflne-dâr- câm ser aflk- dirâr- Hüdâ Terk-i tecrid eyleyüb k lm fl idi azm-i beka Rahmet ide zevalinin rûh- revan flâd ola Âb- kevserin içüb kanifl dili âbâd ola Hakk Ta'âlâ lutfu âsân ile kusun ber murad Her kim okur ruhuna Allah içtin bir fatiha Geldi Üçler lafza vü ma 'nâ ç kd Dede Bin yüz altm fl yedide çekiib bir hû göçdü Dede 12- Halim Efendi'nin kardefli fieyh ehmed Dede Efendi. Vefat, 1169 (1755) tarihindedir. 13- fieyh ehmed Dede Efendi'nin o lu efl-fieyh Ahmed Efendi. Vefat, 4 fiaban 1174 (11 art 1761) tarihindedir. 14- fieyh ehmed Efendi'nin o lu efl-fieyh Yahya Efendi. Vefat, 15 fievval 1174 ( )'dedir. 15- fieyh ehmed Dede Efendi'nin o lu efl-fieyh Abdürrahim Efendi. Vefat, 1181 (1767)'dedir. 16- Kocamustafapafla Tekkesi zâkirbafl s Buhûr-Zâde fieyh Abdülkerim Kemteri (Kendisini hakir ve aciz gören) Efendi. Kocamustafapafla fleyhi Kudbeddin Efendi'den mustahleftir. Vefat na üstakim-zâde bu tarihi düflürmüfltür: Hoca Abdülkerim 'e tekye-i adn-i mekân 1192 Di er bir tarih de fludur: fiâh Sultan Tekyesi fleyhi Buhûrî-Zâde kim ustafa Pafla'da olmufldu re'is-i zâkirân 123

29 EYÜPSULTAN TAR H Niçe demler idüb ol dergâha hizmet zikr ile fieyh Nureddin ve Kutbeddin vermifl ana flân Çok nazar olmufldu bir sâhib-basiret p r idi Nûr- çeflm- merdmân insân- ayn- ârifân rci'i emri irince azm-i lâhût eyledi Râh- vasl- Hakk'da oldu târih-i cân ü cihan Rihleti târihini yazd du'â birle kalem Hakk ide Abdülkerim'e tekye-i adni mekân 20 C. evvel 1192 (16 Haziran 1778) Kocamustafapafla Tekkesi zâkirbafl s iken bu tekkenin fleyhli ine tayin edilmifltir. Ayr ca, Kocamustafapafla Tekkesi fleyhi Nureddin Efendi'den de icazet alm flt r. Yafl sekseni geçti i halde vefat etti. Bestelenmifl ilahileri ve Kemteri mahlasl fliirleri vard r. Kabri, Sünbül Efendi Tekkesi haziresindedir. 17- erkez-zâde fieyh Ahmed Efendi. Vefat, 1229 (1814) tarihinde olup kabri, fiah Sultan Cami'i k blesi yönündeki türbesindedir. Ulemâdan ve sülehâdan bir zat olup, tekke anlaflmazl meydana geldikte islâh ve temyizini fieyhülislâmlar buna havale ederlerdi. Hüseyin Vassâf Bey'e göre, 1233 (1817) tarihinde vefat etmifltir. Hilafeti, F nd kl 'da Keflfi Cafer Efendi Türbesi'nde medfun fieyh Nebih (Naml -fierefli) Efendi'den olup onun fleyhi Sünbüliyye'den fieyh ikinci Haflim Efendi'dir. 18- fieyh Ahmed Efendi'nin halifesi Yekçeflm fieyh Ubeyd Dede Efendi. eflihati 1251 (1835)'de kald r lm fl ve 19 Sefer 1253 (25 ay s 1837) tarihinde de vefat etmifltir. "1251 senesi sonlar nda (Haziran 1835) cami ve tekkenin, Sultan II. ahmud taraf ndan yapt r lan tamiri tamamlanm fl ve ilk olarak fieyh Ubeyd Efendi üç ay meflihette oturup sonra Savaklar'da bulunan Uflflâkiye'den Cemâli tekkesi fleyhsiz kalmakla ayn senenin eylülünün sonlar nda Ubeyd Efendi'ye Cemâli Tekkesi tevcih ve fiah Sultan Tekkesi dahi Nakfliye'den fieyh Necati Efendi'ye seza görüldü. Tekkenin devran çarflamba günü icra olunur iken Necati Efendi sal gününe çevirip her hafta cami'de halvetiyye âyini yap lmaktad r." 19- Efl-fieyh el-hac brahim Necati Efendi (1792) do umlu olup 1282 (1969) tarihinde vefat etti. Babas fieyh Nazif Efendi, Üsküdar'da kibar meflâyih Ali Behçet Efendi'den Nakflibendiyye tarikini "ahz- feyz" eyledi i için o lu Necati Efendi, fiah Sultan Tekkesi'nde Nakfli âyini icra etmifltir. Ayr ca kendisi fieyh Yunus Efendi'den Sünbüli icazeti ve hilafeti alm flt r. O lu Ebû'1-Feyz Efendi'de Sünbüliye'den hilafet alm flt r. Necati Efendi'nin kabri, yukar da ad geçen fieyh Ahmed Efendi türbesinde ve onun sol taraf ndaki sandukan n alt ndad r. 20- fieyh Necati Efendi'nin o lu, 1243 (1827) do umlu eflfieyh Ebû'1-feyz. Bir rivayete göre, 1336 (1917)'de, di er bir söylentiye göre de, 1329 (1917)'de vefat etmifltir. Do umu da 1236 (1820)'d r. 93 y l yaflam fl ve 47 sene meflihette bulunmufltur. Haluk, nâzik bir zat idi. Herkesin hürmetine mazhar olmufltu. Kabri, fieyh Ahmed Efendi Türbesinde ve onun sa taraf ndad r. Yukar da ad geçen fieyh Nazif Efendi, fieyh Ahmed Efendi'nin o ludur (1822) tarihinde Üsküdar'da Band rmal -Zâde Tekkesi fleyhi iken vefat etmifl ve Karacahmed mezarl na defn edilmifltir. Befl sene mefliheti vard r. brahim Necati Efendi'nin di er o ullar, 1270 (1853) do umlu Ahmed Bahaüddin Efendi ile 1278 (1861) do umlu ustafa Haflim Efendi idi. 21- fieyh Ebû'1-feyz Efendi'nin o lu fieyh Burhaneddin Efendi. Tekkenin son fleyhi olup vefat tarihi belli de ildir. Sak b Efendi isminde bir de kardefli vard. fiah Sultan Cami ve tekkesi 1310 (1892) tarihinde ve Sultan II. Abdülhamid devrinde tamir ettirilmifltir. Kaynak: (Hadika 1/ /73-74) (Z. fiükrü, st. Tekkeleri, Haz. fi. Akbatu, si. ed. ec. Say : 4/70-71) (Si. Osm. 4/241 ehmed Efendi 1/283 erkez-zâde Ahmed Efendi 4/241 ehmed Efendi 1/45 fiah Sultan. 4/363 erkez Efendi) (Tahsin Yaz c, lk Halveti fieyhleri, st. Ens. Der. 1/104) (Ayni Divan S: 276) (Hadika 1/132) (T. Öz, st. Camileri 1/137) (.H. Uzunçarfl l, Osm. Tarihi 2/548) (. H. Daniflmend, Kronoloji Tarihi 2/220) (T. Gökbilgin, Lütfi Pafla. si. Ans. 7/99) (Ç. Uluçay, Padiflahlar n Kad nlar S: 32) (T. Gökbilgin, Edirne ve Pafla Livas S: 498) (fiakaik S: 522 erkez Efendi) (Ata tarihi 2/19) (Osm. Arfl. Dairesi Nüfus Def. S: 258) (Hüseyin Vassâf, Sefine-i Evliya, Süleymaniye Kütüp. Yazma Ba fllar No / ) (üstakim-zâde, ecmua, Süleymaniye Kütüp. Esad Ef. Böl. No S: ) (Ergun, Türk usikisi Ant S: ) (Hulvi, Lemezat, Haz.. Serhan Tayfli S: 361) (Sali-ha Sultan Dü ünü S: 15/B) (Osman Bey, ec. Cevami, st /6 No. 13) (Osm: Arfl. Evkaf dareleri Katalogu 1/15) fiazeli Tekkesi (1840) tarihli tekkeler listesinde âyin gününün 1256 pazartesi oldu u ve "fiâzeli Tekkesi, der Karyei Ali Bey"de bulundu u kaydedilmifltir. ecmua-i Tekâya'ya göre ise, âyin günü cuma olup 1890 tarihlerinde Tahsin Efendi bu tekkenin fleyhi idi. Kendisi iyi bir müzisyen olup fiâzeli usulü ilâhi okurdu. Baz talebeler yetifltirmifltir. 18 fievval 1331 (20 Eylül 1913)'de vefat etti. Kabri, Sütlüce'de ahmud A a Cami'i haziresindedir. Pembe pramit fleklindeki tafl nda: Tarikat-i Aliyyei / fiâze-liyye'den Alibey Köyü/ Tekkesi Postniflini/eflfieyh el-hac/hasan Tahsin Efendi / diye yaz l d r. Tekkenin ad, 1999 (1784) tarihli tekkeler listesinde yoktur (1834) tarihinde yap lan Saliha Sultan Dü ününe davetli fleyhler aras nda bu tekkenin fleyhi elhac Ahmed Efendi de vard tarihlerinde yaz m tamamlanan bir nüfus defterinde: "Alibey Köyü'nde fiâzeliyye'den Abdullah A a Tekkesi postniflini ustafa Bahaüddin Efendi bin fieyh ehmed, do umu 1258 (1842); fieyh-i sâni ahmed Râflid Efendi bin fleyh ehmed, do umu 1261 (1845); Dervifl smail Hakk bin Ali, do umu 1260 (1844); fieyh Efendi'nin hemflirezadesi ehmed Said Efendi bin Hüseyin, do umu 1280 (1863)" diye yaz l d r. fieyh ehmed Efendi ile ehmed Râflid Efendi bu tekkeye fleyh olmufllard r. Tekke, bir rivayete göre, köyün merkezindeki Hibetullah Hatun escidi (Hatice Han m) yan nda, di er bir söylentiye göre de, biraz ilerideki hamam n yan nda bulunuyordu. Köyün yafll lar mescide Tekke escidi diyor. Tekke, Silahdar Abdullah A a taraf ndan 1206 (1791) tarihlerinde yapt r lm flt r. A an n, Silahdar A a Caddesi üzerinde, Silahdar A a köprüsü ile Elektrik santral karfl - 124

30 TEKKELER s nda 1791 tarihli bir çeflmesi vard r. Bir çeflmesi de Hal - c o lu'nda, Turflucu Hüseyin Cami'i civar ndad r. Abdullah A a, Ladik'te medfun Seyyid Bilal ahfad ndan ve erzifoni Seyfeddin Dede sülalesindendir. Dede-Zâde denir. Enderun'dan yetiflmifl ve 1200 (1789)'de Silahdar A a oldu (1796) senesinde vefat etti. lim ve edib bir zat idi. Abdullah A a'n n birinci çeflmesi önünde ve Haliç sahilinde bir de kasr bulunuyordu. Burada yap lan müsabakalara Sultan III. Selim s k s k gelirdi. C (Aral k 1829) tarihli bir inhaya göre "Alibey Köyü'- nde esbak Silahdar A a'n n müceddeden bina eyledi i fiazeli Dergâh ve sair hayrat evkaf ndan muayyen vazife ile cibayet (Akarlar n toplayan kimse) cihetinin tevcihi" istenmifltir. R (Eylül 1800) tarihli bir takrire göre, tekke dervifllerinin yemeleri için günde iki okka et tahsisi yap lm flt r. Tekke, 1311 (1893) tarihinde evkafça tamir ettirilmifltir. Kaynak: (ec. Tevârih) (1256 Tarihli Tekkeler Listesi) (Osm. Arfl. Dairesi, Kepeci Tes. Nüfus Def. No. 6290/1S0 272) (Saliha Sultan Dü ünü S:19/a) (. Nermi Haskan, Eyüp Tarihi 2/137) (Si. Osm. 3/ ) (III. Selim'in S r Kâtibi Ahmed Efendi Taraf ndan Tutulan Rûznâme, Haz. V. Sema Ar - kan. T.T.K. Yay S: 420 fihrist) (Osman Bey, ec. Cevami,1304 S: 2/12 No. 29) (Ergun, Türk usikisi Ant S: 659) (Osm. Arfl. Evkaf Def. II. No III ) (Evkaf dareleri Katalogu, Osm. Arfl. 1/37) fieyh Afl k Tekkesi fl k Baba Tekkesi de denirdi. Tekke, Arpac Hayreddin ASoka nihayetinde ve Arpac Çeflmesi ad ile an lan kitabesi, klasik çeflme civar nda ve Alaca Tekke Soka üzerinde idi. Kurulufl tarihi belli de ildir tarihinde yap lan Saliha Sultan dü ününe davetli fleyhler aras nda bu tekkenin fleyhi Afl k Baba da bulunuyordu. Burada, "Eyyüp'de Çömlekciler'de fieyh Afl k Tekkesi fieyhi Afl k Baba Efendi" diye yaz l d r. Osman Bey, ecmua-i Cevâmi adl eserinde ve 1304 (1886) tarihlerinde bu tekkeyi "Tahir A a Tekkesi Çömlekçiler" diye kaydetmifl ve âyin günü perflembe olan bir Nakfli dergah oldu unu belirtmifltir. Fakat yine ayn yazara göre "Arpac Çeflmesi'nde Hakik Osman EfendP'nin, âyin günü perflembe olan bir Nakflibendi Tekkesi" daha vard r. Vak flar Genel üdürlü ü Hayrat sicil kayd na göre tekke, Bahriye Naz r Hasan Hüsnü Pafla taraf ndan yenilenmifl ve onun ismini alm flt r. Tekkenin ad 1784 tarihli tekkeler listesinde olmad na göre tekke, 1784 tarihi ile 1834 tarihleri aras nda tesis edilmifl olmal d r. Fakat, 1890 tarihinde bast r lan ecmua-i Tekâya'da ismi yoktur. Kaynak: (Gezi notu) (Saliha Sultan Dü ünü 20/b) (Osman Bey, ec. Cevami S: 2 S: 8 No: 17 ve 2/4 No.7) Ümmi Sinan Tekkesi yüp'te, Dü meciler ahallesi'nde, Dü meciler Cad- ba lanan Ümmi Sinan Soka 'n n sol tara- Edesi'ne f ndad r. Caddeden gelindi ine göre, sol köflede, Gül Baba Haziresi ve biraz ileride ise, Ümmi Sinan Türbesi ve tekkesi bulunmaktad r. Gül Baba haziresinde köfeke tafltan bir kaç kabir vard r. Burada, Fatih'in dökümcübafl s n n kabri mevcuttur. Semte yanl fl olarak Dökmeciler yerine Dü meciler denmektedir. Eski yaz da her iki kelime ayn flekilde yaz ld ndan bu yanl fll k olmufltur. Ümmi Sinan Türbesi'nin sa nda, alt kat kargir, üst kat ahflap, ikixkatl fleyh evi ve semahane bulunmaktad r. Genifl bahçesinde Xe türbesinin arkas nda haziresi mevcuttur. Dedegân kap s karfl s nda, sokakta kitabesiz bir çeflme mevcuttur. Çeflmenin arkas ndaki setli bahçede, eskiden yaz günleri dedegân oturup sohbet ederler ve a açlar n gölgesinde serinlerlermifl. Köfeke tafl, kemerli bir kap dan avluya girilir. Buras oldukça büyük bir bahçedir. Sol tarafta, Semâhâne-escid ve türbe, tam karfl da ise ahflap fieyh Evi bulunmaktad r. Semahaneye gitmek için evvela tafl bir avluya girilir. Sa tarafta hane halk n n oturdu u eve geçilen merdivenli bir kap vard r. Buras misafir odas d r. Semahane kap s karfl s nda nifl fleklinde bir mihrap bulunmaktad r. inberi yoktur. Yan galeriler ve kad nlar mahfeli, ahflap dört köfle direkler üzerine oturtulmufltur. Sol taraftaki kap dan ve on ayak merdivenle türbeye inilir. Sa ayakla ve efli e basmamak ihtariyle, bu uhrevi mekana girilir. Türbesi bahsine bak n z. Tekke, Ümmi Sinan Efendi'nin halifesi, fieyh Nasuh Efendi taraf ndan yapt r lm flt r. Yap l fl tarihi belli de ildir. Sinan Efendi'nin bizzat kendi tekkesi, Topkap civar nda, Pazar Tekkesi yak n nda ve eski ad Kanl Bostan olan Kürkçü Bostan Soka üzerinde idi. Bu tekke bahsine bak n z. Bu tekke, 958 (1551)'de yap lm flt r. Eyüp'teki tekkenin, bu tarihten sonra yap ld san lmaktad r. Ayvansaray Vefeyât nda tekkenin fieyh Nasuh Efendi taraf ndan yap ld n yazm fl ve flöyle devam etmifltir: "Gerçi meflhur olan resm üzere tahrir olundu lakin tekkenin banisi fieyh fiücâ', fieyh Nasuh'un halifesidir ki fleyhine bina eylemifltir. Kendisi Zal Pafla Cami'i civar nda bulunan horosanc dükkan bitifli inde olan iki kabrin birinin sahibidir." Zal Pafla Caddesi üzerinde bulunan kabirler, Evrenos Dede'nin yan nda olup birbirinin ayn iki kabirdir. Biri, Sultan III. ehmed'( )in imam Hüsameddin Efendi'ye aittir. Bunun yan ndaki di er kabirde isim ve tarih yaz l de ildir. Bu, fieyh fiüca'a Efendi'ye ait olmal d r. Tekkenin ilk veya ikinci fleyhi Nasuh Efendi çok cezbeli bir zat imifl. Tekkedeki bir kay tta ad "eczub- lâhiye'den Dede Nasuh" diye yaz l d r. Vefat tarihi belli de ildir. Kendisinden sonra kimlerin fleyh oldu u flimdilik meçhuldür. Büyük bir ihtimalle, Ümmi Sinan Zadeler, her iki tekkeyi beraberce yönetmifllerdir (Haziran-1767) tarihli bir arzuhal ile fieyhülislam Veliyüddin Efendi'den "Nasuh Dede Zaviyesi vakf zaviyedarl n n tevcihi" istenmifltir. Ayr ca, 7 L (14 art 1799) tarihinde de "Zaviyedar cihetinin tevcihi" yap lm flt r. fieyh Nasuh Efendi'nin torunu, Haf z ehmed Efendi'nin k z Rabia Hatun'un, 1084 (1673) tarihli flahidesi, Eyüp usa Çavufl escidi Tekkesi haziresindedir (1784) tarihli tekkeler listesinde "Eyüp'te Dökmeciler ahallesi'nde Ümmi Sinan Tekkesi" diye kay tl oldu u halde 1834 tarihinde yap lan Saliha Sultan Dü ünü- 125

31 EYÜPSULTAN TAR H ne bu tekkenin fleyhi davet edilmemifltir (1840) tarihli tekkeler listesinde âyin günü çarflamba olan tekkeler aras nda gösterilmifltir tarihlerinde yaz m tamamlanan bir nüfus defterinde de flunlar yaz l d r: "Sinaniyye'den Ümmi Sinan Tekkesi Eyüp postniflini elhac Râflid Efendi'nin o lu 1284 (1867) do umlu Ali Efendi." devrinde tekkede ayr ca iki dervifl bulunuyordu. fieyh Ali Efendi'nin vefat tarihi belli de ildir. Yerine o lu Râflid Efendi küçük yaflda fleyh oldu undan, Pazar Tekkesi fleyhi Ahmed Zâriff Efendi (ölm ) evvela vekaleten ve sonra asaleten fleyh oldu. Vekalet müddeti onbefl sene kadard r. Râflid Efendi meflihatta bir müddet bulunmufltur. Kendisi uzun boylu, yak fl kl ve çok terbiyeli bir zatt. Râflid Efendi'nin vefat nda o lu Nurullah Efendi fleyh tayin edilmifltir. Fakat yafl küçük oldu undan Ahmed Zârifî Efendi'nin o lu fieyh Gâlib Efendi vekalet etti. Nurullah Efendi daha sonra hilafete nail olunca, 1340 (1921) tarihinde bir müddet meflihatte bulundu. Pazar Tekkesi bahsine bak n z. Sonra mefliheti fieyh Râflid Efendi'nin kardefli meflhur Yahya Gâlib bey seccade niflin oldu. Hilafeti fieyh Gâlib Efendi'dendir. stiklal Harbi s ras nda Ankara valisi bulunan Yahya Gâlib Karg Beyefendi, Ümmi Sinan ahfad ndan fieyh Ali R za Efendi'nin o ludur. Efli üflerref Han m'd r. Say n Bilge Tüfekçio lu, Gâlib Bey'in torunu olup halen fleyh evinde oturmaktad r. Atatürk'ün "Hakan" dedi i Gâlib Beyefendi, dürüst ve cesur bir memleket evlad idi (1874)'de bu tekkede dünyaya geldi ve ocak 1940 tarihinde Ankara milletvekili iken vefat etti. Kabri, Eyüp, Bahariye'de fiehidlik evkii'ndeki mezarl kta ve duvar n hemen arkas ndaki aile sofas ndad r. Tekkenin son fleyhi, Talib Beyefendi idi. Kabri, Ümmi sinan Efendi Türbesi arkas nda olup tafl ndaki yaz fludur: Hadim-ülfukara Bende-i al-i aba. sitâne-i Hazret-i Üm-mi Sinan postniflini fieyh ehmed Talib Karg Gâlib Beyefendi'nin ünlü bahçesi ve evi, Dü meciler Caddesi üzerinde ve Ümmi Sinan Türbesi karfl s ndaki, Eyüp Kent Blok Apartman yerinde idi. Burada glayör so an ve karanfil yetifltirdi i söylenir. Tekkeye I. Dünya Harbi s ras nda asker yerlefltirildi i için harab olmufl iken Yahya Gâlib Beyefendi'nin himmetiyle Evkaf daresince mükemmel bir flekilde tamir edilmifltir. Ümmi Sinan Efendi Türbesi Semahanenin sol taraf nda olup on ayak merdivenle inilir. Kap s Semahaneye aç lmaktad r. Kap s üzerinde bugün mevcut olmayan flu kitabe vard : Tecelligâh- Bari mültecây uflflâkand r bu Bütün erbâb- vecd ü hâle bir dâr'ül-amand r bu Tarikatden, hakikatden e er zevk almak istersen Dehalet eyle Sa'di türbei ümmi Sinan'd r bu. Ortadaki ahflap büyük sanduka Ümmi Sinan Efendi'ye ait olup etraf ahflap flebeke ile çevrilmifltir. Bunun iki yan nda ikifler, ayak taraf nda ise yedi sanduka vard r. Hepsi levhas zd r. Türbenin duvarlar kargir çat s ahflapt r. Soka a bakan büyük hacet penceresi üzerinde flu beyt vard r: ürid-i râh- Hakk'a k blegâh-t âfl kand r bû Edeble bir gözün aç türbe-i Ümmi Sinan 'd r bû Bu beyt, Topkap 'daki Ümmi Sinan fieyhi Zekâyi Efendi taraf ndan söylenmifl ve bütün tekkelere âlem olmufltur. Türbenin ayr ca hazireye bakan iki penceresi daha vard r. Türbede gömülü olanlar n bilinenleri flunlard r: 1-Ümmi Sinan Efendi 2- fieyh Nasuh Efendi 3- Ümmi Sinan Efendi'nin k z bide Bânu Hatun. 4- Ümmi Sinan Efendi'nin damad fierif ehmed Efendi. 5- Âbide Hatun'un o lu Ced Hasan Efendi. Ayvansarayi Vefeyat nda "fieyh brahim (Sinan) Efendi'nin kerimeleri bide Bânû ve an n dahi kerimesi Hadice Bac 'n n o ludur." diyor ve " stanbul'da olan zaviyesinde müstakil türbede medfundur." diye ilave etmektedir. Bugün böyle bir türbe mevcut de ildir. 6- fieyh Hasan Efendi'nin o lu fieyh Hüseyin Hüsameddin Efendi. 7- bide Bânû Hatun'un k z Hadice Bac. 8- Alemdar, Tekirda l ir efl-fieyh Ali Efendi. bide Hatun'un kocas idi. 9- fieyh fiefkati Efendi. Kendisi, Ümmi Sinan Efendi'nin halifesi olup vefat tarihi belli de ildir. Gayet âfl k ve sâd k, yüce bir zat idi. Ona ba l l ndan dolay fleyhinin ayak ucuna defnedilmifltir. Aksaray'da 1918 yang n nda yanm fl bulunan Sultan Cami'i karfl s nda kona vard. evlanakap, Edirnekap, Topkap ve Eyüp civar ndaki bakkal dükkanlar n dolafl r, dul, yetim ve yoksul kad nlar n bakkallara olan borçar n kendisini belli etmeden öderdi. 10- fieyh Hüseyin Hüsameddin Efendi'nin o lu fieyh ustafa Efendi. 11- fieyh ustafa Efendi'nin o lu, ikinci Hasan Efendi denilen fieyh Hasan Efendi. Kendisi edib bir zat olup 1210 (1795) tarihinde çocuksuz olarak vefat etmekle tekkeye hariçten fleyh tayin edilmifltir. Âbide Bânu, Alemdar Tekirda l ir efl-fieyh Ali Efendi ile, onlar n k z Hadice onla da Haleb'li Arap fieyh Abdülkerim Efendi'nin o lu fieyh ehmed Efendi ile evlendirilmifltir. Bu sonuncu evlilikten Ced Hasan Efendi do du. bide Hatun'un 113, Hadice Hatun'un da 110 yafl nda vefat etti i söylenir. Ümmi Sinan Efendi'nin Bursal veya Karamanl oldu u ve 839 (1488)'de do du u sölenir. Vefat na flu m sra tarihtir: Târihi eyler Süf yâ bu lafz "fieyh Allah" beyân 975 (1567) Kendisinin baz ilahileri vard r. fiu k ta onundur: Erenlerin hücceti ele giresi de il krar ile gelenler mahrum kalas de il Ümmi Sinan yol ayan olubdur herfley beyân Dervifllik yolu hemân tâc ve h rkas de il Kaynak: (ec. Tekaya S: 11) (. Tahir, Osm. üel. eral Yay. 1/ ) (F. Köprülü, lk utasavv flar S: ) (Hadika 1/ ) (. Z. Pakal n, Tarih Deyimleri, Sinaniyye 3/228) (Sad k Vicdani Tomar- Turuk- Aliyyenin 4. kitab S: 99) (Nurullah Tilgen, Eyüplü Hattatlar S: 7) (A. Çetin, Vak flar Der. 13/587) (Osm. Arfl. Dairesi, Nüfus Def. Kepeci Tas. No. 6290/1 S: 276) (1256 tarihli Tekkeler Listesi) (Sefine-i Evliya 5/77. 4/ ) (Kâmil Erdeha, illi ücadele'de Vilayetler ve Valiler S: 246) ( st Belediyesi hsaiyat ec S: 20) ( st Belediyesi ec. Y l: Say : 194) (Si.. Osm. 4/842. 3/151 fiefkati Ef.) (Sefine-i Evliya 4/161.3/220) (üstakimzade, Tac Risalesi) (Sohbetname-i brahim) (Saliha Sultan Dü ünü S: 19/a) (Osm. Arfl. Dairesi, Evkaf Def. 4." No ) (Evkaf Def. I. S: 297) 126

32 TEKKELER Yahya-Zâde Tekkesi Seccade Niflini fieyh fiaban Efendi nin kabri Yahya-Zade Tekkesi yüp Sultan Camii önündeki meydan n yan nda, Ka- Caddesinin sol taraf nda ve yeni aç lan Elenderhâne Eyüp-Edirnekap Bulvar 'n n karfl s nda bulunan Saçl Abdülkadir Efendi Cami'inde tesis edilmifltir. Dar'ül-Hadis Tekkesi ismiyle de bilinir. Hadika Yazar flu bilgiyi vermifltir: Abdülkadir Efendi escidi yan nda bulunan, Yahya-Zâde Tekkesi demekle maruf tekkeyi, fieyhülislâm Hoca Sadeddin Efendir Dar'ül-kurra olmak üzere yapt r p sonradan Efendinin ikinci o lu fieyhülislam Es'ad ehmet Efendi Dar'ül-kurray Kastamonili Efl-fieyh fia'ban Efendiye zaviye olmak üzere vermiflti. Ve istekleri üzerine de hücreler yapt r ld ndan baflka bir özel fleyh evi de infla olundu. Esad Efendi, 1032 (1622) tarihinde vefat etti. uhteflem lahdi, hemen yan taraftaki hazirededir. fia'ban Efendi Halvetiye tarikatinden olup 977 (1569) tarihinde vefat eden Kastamonili Efl-fieyh fia'ban Efendinin halifesi olup 1082 (1671) tarihinde vefat ederek tekkenin sol taraf ndaki hazireye gömülmüfltür. Köfeke tafl lahdinin flahidesi üzerinde, Bu hankâhide seccade niflin erhum Efl-fleyh fia'ban Efendi. Ruhi çün fatiha 1082 diye yaz l d r. Kabri, camiin hemen yan nda ve Abdülkadir Efendi Türbesi'nin arkas ndad r. Yerine o lu Yahya Efendi fleyh olmufltur. Do umu 1050 (1640) tarihinde tahsilini tamamlad ktan sonra, annesinin vefat nda, Eyüp Bahariye'sindeki fiah Sultan Tekkesi'nde fleyh olan Halvetiye'den üftaki-zâde Efl-fleyh Ahmet Efendiye ba lanarak tarikate girmifl ve tarikat esrar na vâk f olduktan sonra 1099 (Nisan 1688)'de Çavufl-Zâde damad Osman Efendi yerine, Galata surlar d fl nda, Azablar'da Sokullu ehmed Pafla Cami'i vaizli i ve 1100 (Niflan 1689)'da Eyüp Cami'i vaizli ine laik görülmüfltür. Bu vazifede iken 1109 (Haziran 1698)'de arife günü vefat etti. Kabri, vaiz kürsüsü hizas nda olan pencere önünde ve Küçük Emir Türbesi yan ndad r. fiahidesi dört köfle olup üzerinde çok de iflik bir tarikat sikkesi vard r. Yahya Efendinin yerine Halvetiye'den o lu Efl-fleyh ehmet Emin Efendi getirilmifl ve vaizlik görevi de Amasya üftüsü ustafa Efendiye verilmifltir. Emin Efendi 4 Ramazan 1169 (2 Haziran 1756)'da vefat etmifltir. 59 sene meflihat makam nda kalm flt r. Kabri, tekkenin sa taraf ndaki hazirededir. fiahidesi köfeke dört köfle taflt r. Yerine o lu Sa'deddin Efendi fleyh olup 9 C. Evvel 1199 (20 art 1785) tarihinde, H z r Dede fieyh ehmet Efendi yerine Eyüp Camii vaziyesi ihsan olunup ve bu vazifeden emekli olduktan sonra 12 fiaban 1205 (16 Nisan 1791) tarihinde vefat etmifltir. Kabri, tekkenin haziresinde olup bafl nda: erhum fieyh Yahya-Zâde erhum fieyh ehmed Sa'deddin Efendi. 12 fiaban 1205 diye yaz l d r. fieyh Salih ahv Efendi halifesi idi. Yerine vekil fleyh el-hac Edirnevî brahim Efendi getirilmifl ve 1211 (1796) tarihinde vefat etmifltir. R fai sikkeli flahidesi hazirede olup kitabesi fludur: Kutb'ülârif n gavs'ül-vasilin meflâyih-i kiramdan el-hac es-seyyid brahim Efendi. bifl Efendi diye ünlü idi. (Si. Osm. 1/145). 127