Liderlik S rlar : Mehmet Buldurgan Örne i

Transkript

1 Dr. Yeflim Toduk Akifl fiu Ç lg n Türk ler lik S rlar : Mehmet Buldurgan Örne i lik, yönetimin oldu u her dönemde, askeriyede, siyasette bin y ld r tart fl lan, üzerine pek çok araflt rma yap lan, hakk nda her gün yeni bir bulgunun ortaya at ld, hayat n her alan nda karfl m za ç kan genifl bir kavram. Araflt rmac lar aç s ndan da tükenmek bilmeyen bir bilgi kayna. Dünyada liderlik konulu pek çok araflt rma bulunuyor, ancak bunlar aras nda Türkiye ye odaklanan ve konuyu genifl bir perspektifle aç klayan bir araflt rma bulunmuyor... Son 10 y ld r üst düzey yönetici arama ve yerlefltirme sektöründe çal fl yorum. Bu süre zarf ndan 1500 ü aflk n yönetici ile görüfltüm. Bunlar n 200 ü ile bir anket yapt m. Bu görüflmelerin ve anketlerin sonucunu, 2004 te yay nlanan Türkiye nin Gerçek lik Haritas (AlfaYay nc l k) isimli kitapta de erlendirdim. Yapt m araflt rman n sonucunda Türkiye de lider olarak tan mlad m z yöneticilerin ilk 14 özelli i olarak flu liste ortaya ç kt : 1. Güven a) Güvenmesi/Takipçilerine güvenmesi (onlar n yetkinliklerine ve beklentilerine güvenmesi). b) Güvenilir olmas /Takipçilerinin güvenini kazanm fl olmas. 2. Aç k iletiflim kurmas. 3. nançl, kararl ve tutarl olmas. 4. Adalet duygusunun olmas. 5. Vizyon sahibi olmas. 6. Beklentileri vizyonla bütünlefltirmesi. 7. Yenilikçi olmas. 8. nsanlara karfl duyarl olmas. 9. Örnek teflkil etmesi. 10. Tutkulu ve fedakar olmas. 11. lham vermesi. 12. Motive etmesi. 13. yi bir dinleyici olmas. 14. Mütevaz olmas. Bu sonuçlara dayanarak bir özet yapacak olursak, lideri yaln zca sayg duyulan, be enilen, takdir edilen kifli olarak tan mlayam yoruz. in, ifl hayat nda birlikte oldu u kifliler taraf ndan da sevilmesi gerekiyor. Yani kalplerde taht kuran kifli olmal. Bizim kültürümüzde birçok liderlik kitab nda sözü edilen, Anglosakson kültürlerde geçerli olan (ABD de oldu u gibi) kendini öne ç karma ve baflkalar ndan daha iyi oldu unu söyleme gibi özellikler ters tepiyor ve sevgi ba lar n azalt yor. Mütevaz olmak ise somut baflar hikayeleri ile desteklenirse inan lmaz bir sevgi oda oluflmas na ve hayranl a yol aç yor. Bu yaz mda, sizlere böyle bir liderden söz etmek istiyorum. Yapt ifllerle baflar dan baflar ya koflmufl, son befl y lda bir sanayi ürününde, çal flt flirketi Avrupal yapm fl bir lider yönetici. Adana da kurulu Sabanc Holding flirketi, otobüs üreticisi TEMSA n n Genel Müdürü Mehmet Buldurgan... Avrupal olmay, yaln zca marka ile de il, organizasyonel de iflim ile de kal c k lan ilginç bir isim. Buldurgan, 1954, Adana do umlu. Tarsus Amerikan Koleji nden sonra Ankara Fen Lisesi nden mezun olmufl. Bo aziçi Üniversitesi nde flletme e itimi alm fl. Kariyerine finans alan nda bafllam fl, 27 yafl nda Çukurova Elektrik te Ticaret Müdürü olmufl te Mali fller Müdürü olarak TEMSA da çal flmaya bafllam fl. 90 lar n bafl nda Mali fllerden Sorumlu Genel Müdür Yard mc l na getirilmifl te Berdan Tekstil e geçmifl, 1999 da Alt ny ld z a transfer olmufl. ki flirkette de CFO (Mali fller Müdürü) olarak çal flm fl. 1 Ocak 2000 den bu yana TEMSA Genel Müdürü olarak görev yap yor. Buldurgan n, kendi liderli inde TEMSA n n yakalad baflar y, biz bu dönemde ellerden düflmeyen Turgut Özakman n yazd ve son dönemde tart fl lan fiu Ç lg n Türkler deki ana fikire ba l yoruz: mkans z gibi görüneni inanarak, birlikte baflarmak. fiu Ç lg n Türkler kitab ndaki liderlik ve mücadele örne i ile Temsa lideri ve mücadelecileri aras nda bir benzerlik 12 CEO s/ 2006/ Say : 27

2 oldu unun da fark na vard m. Milli Mücadele deki zafer, nas l bir tak m oyununun ve hayatta kalma savafl n n sonucuysa; Mehmet Buldurgan ve di er yöneticiler de böyle bir amaçla yola ç karak zafer kazand lar. Anadolu daki mücadeleye saltanat yanl lar nas l imkans z gözüyle bak p sömürgeyi tek çare olarak gördülerse; Temsa ya da bir dan flmanl k flirketinin verdi i raporda ba ms z bir baflar n n imkans zl ve ancak bir ortakl k yap s yla baflar ya gidilebilece i vurgulanm flt. Bir Frans z diplomat Milli Mücadele döneminde Yusuf Kemal Bey e flöyle demiflti: Ah dostum, azminizi ve sabr n z temsil eden ka n kollar n büyük bir hayranl kla izledim. Ama gerçekçi olun ve bizimle uzlaflmaya bak n. Çünkü ka n, kamyonu yenemez! (Özakman T., 2005) Bu yaz y okuyanlar aras nda yafl nda olup yöneticilik kariyerinde t rmanan kifliler de var; üniversite ö rencileri de var. O nedenle öykünüze en bafltan yani çocuklu unuzdan bafllamak istiyorum. nas l olunuyor? Akl ma gelen ilk fley konuflmay sevmeyen bir çocuk oldu um, ama bir lider, zaman zaman toplant larda, zaman zaman da mikrofonda konuflmak durumundad r. Ben konuflurken yüzü k zaran çocuklardand m. yi bir profesyonel olmak için konuflma yetisinin de geliflmesi gerekti ini görerek bu yönümü gelifltirdim. lkokula bafllad mda, okuma yazma biliyordum. 7-8 odal bir evde, benden 6-7 yafl büyük halalar mla büyüdüm. Bana küçük yaflta okuma - yazma ö rettiler. K sacas, bir ilgi merkeziydim. Evin en büyük torunuydum. Herhalde okuma yazma bilerek bafllad m için, okulun ilk günü s n f n en çal flkan ve lideri oldu umu fark ettim. O günden itibaren de iflte böyle koflmaya bafllad m. Her zaman yafl tlar mdan daha fazla düflünüyordum ve onlardan daha ilerideydim. Her buldu umu okuyarak yafl tlar mdan çok daha h zl gelifltim te benim hayat mda kritik bir nokta olan Tarsus Amerikan Koleji maceram bafllad. Babam bu okulda okumam o kadar çok istiyordu ki, Tarsus Amerikan n s navlar na haz rlayan bir ö retmenden ders almam sa lad. S nava girmeme bir ay kala babam Hasan Ö retmen e gidip beni çal flt rmas n istiyor. O da bu saatten sonra çok zor ama benim özel bir Bat Kültürü" vard. Sosyal yönüm de çok geliflti ve her fleyin çal flmak olmad n gördüm. Çal flkan Mehmet, Bizim kültürümüzde birçok liderlik kitab nda sözü edilen, Anglosakson kültürlerde geçerli olan kendini öne ç karma ve baflkalar ndan daha iyi oldu unu söyleme gibi özellikler ters tepiyor ve sevgi ba lar n azalt yor. bateri çal p, basket oynuyordu. Sonra, 12 bin kiflide 27 nci olarak Adana Fen Lisesi ni kazand. Fen Lisesi ne geçti im için çok piflman olmufltum ama ifl iflten geçmiflti. Belki de Türkiye gerçe ini görme flans n elde etmifltim. Yüksek sorumluluk duygusu ile baflar ya gidebilece imi düflündüm ve 3 ayda her fleyi ö rendim, ifli yönetir hale geldim. Ama, Temsa bunu baflard, t pk Türkler in Milli Mücadele de zafer kazanmas gibi Mehmet Buldurgan ile liderlik öyküsünü ve imkans z görüneni baflarman n s rlar n konufltuk. s nav m var ona girsin durumuna bir bakay m diyor. O s navda 100 kifli içinde 7 nci oldum. Hasan Ö retmen bana bir dolmakalem hediye edip çal flt rmaya bafllad. Tarsus Amerikan a Okul de ifltirince fark yaratan n, somut imkanlar de il, insan oldu unu anlad m. girmeyi baflard m. Bu benim kendime olan güvenimi güçlendirdi. Tarsus Amerikan size neler verdi? Aç k ve dürüst olmay, hakk n aramay, konuflmay ve hizmet etmeyi ö retti. Orada bir papaz hizmet etmek, birilerine faydal olmak için çal fl yordu ve biz onu ister istemez örnek al yorduk. Orada bir Fen Lisesi ne geçiflinizin size ne gibi faydalar oldu? Binan n, laboratuar n hiçbir fley olmad n gördüm. Fark yaratan n, insan oldu unu anlad m. Tarsus da eski püskü binalarda okuyorduk; devlet yard m etmiyordu. Fen Lisesi nde ise bina, flartlar her fley çok daha iyiydi ama insan faktörü devreye girince Tarsus u özler hale gelmifltim. Bo aziçi ne gelinceye kadar tam bir Bat - Do u kültürü ikilemi içinde yaflad m. Bo aziçi ne gelince kendimi toparlad m. Bilim adam olmak için Kimya bölümüne bafllad m ama orada flletme diye bir hazine keflfettim. ki y l sonra bir dilekçe ile flletme bölümüne geçtim. Burada yine Bat Kültürü nün esnekli ini görmüfltüm, çünkü bir dilekçe ile beni farkl bir CEO s/ 2006/ Say : 27 13

3 bölüme geçirmifllerdi. flletmede arad m buldum. nsanlar ne okuyorsun o lum? diye sorduklar nda; flletme derdim. Ne olacaks n? dediklerinde müdür olaca m, ifl yönetece im derdim. De iflik ifl kollar nda 2-3 y ll k tecrübeler edinerek, 5 y lda gerçekten de müdür olmay baflard m. Dünya Bankas hisseleriyle kurulmufl p r l p r l, halka Mercedes vard. Biz ikinci otobüs üreticisi firma olarak bu ifle girdik de ilk olarak Mitsubishi Maraton u ürettik. Türkiye de otobüs üretiminin cazip oldu u görüldü. Bizim arkam zdan MAN fabrikas tekrar aç ld. Böylece, Türkiye de otobüs üretimi canlanm fl oldu. Yine tüketici ve yine ülke kazanm flt. Bu dönem benim için ciddi Bir dan flmanl k flirketi, ba ms z üretim yapamayaca m z hatta stratejik ortakl k yapmazsak yok olaca m z söylemiflti, ama biz baflar y yakalad k. aç k bir flirket olan Çukurova Elektrik A.fi. de Ticaret Müdürü oldum. 27 yafl ndayd m. fiirket tarihinin en genç müdürü olmufltum. lk ifl deneyiminiz neydi? Okuldayken pazarlama alan nda uzmanlaflm fl olmama ra men, bir arkadafl m n babas gelece in finansta oldu unu söyleyerek beni ikna etti. Onlar n flirketinde finans bölümünde çal flmaya bafllad m ve 3 y l kald m. fl hayat na çanta tafl yarak bafllad m. Askerlik öncesindeki bu 3 y ll k dönemde finans çok iyi ö rendim. Pazarlama yönüm zaten Bo aziçi ndeki e itimimden dolay çok iyiydi. Askerlik sonras daha iddial bir ifl aray fl na girdim. Çukurova Elektrik te Ticaret Müdürü olmam bu aray fl n sonucu oldu. Finans d fl nda de iflik bir kulvarda yol almak istedim. Sat n alma, ambarlar, stok kontrol bölümleri bana ba l yd. Üç flef bana rapor ediyordu. Üç ayda onlardan hemen her fleyi ö rendim. 3 ay k sa bir süre. Bu kadar k sa zamanda her fleyi ö renebilmenizin s rr nedir? Merak m, h zl ö renmek mi? Bence baflarma arzusu ve sorumluluk duygusundan kaynakland. Yüksek sorumluluk duygusu ile baflar ya gidebilece imi düflündüm ve 3 ayda her fleyi ö rendim, ifli yönetir hale geldim. Bir süre sonra ifl rutinleflti. O s rada Sabanc Grubu ndan ciddi bir teklif ald m te Otomotiv bölümünü kurmufllard. TEMSA da Mali fller Müdürü olarak ifle bafllad m. Mitsubishi çal flmalar n n hepsinde ilk günden itibaren rol ald m. Burada cesur olmak laz md. Gandi nin flimdi de ilse ne zaman? sözü bana fl k tuttu. Eflimi zor Bafllang çta, yaflamak için çal flt m z söyleyerek ve uzun vadeli mesajlar vermeden liderlik yapt m. ikna ettim ama do ru zamanda ayr l p TEMSA ya geçmifltim. 30 yafl nda Temsa n n Mali fller Müdürü olmufltum te Temsa dan ayr ld m. Hatta, ayr l rken Özdemir (Sabanc ) Bey flöyle demiflti: Yahu Mehmet, nereden nereye geldik? Nereden nereye gelmifltiniz? Birincisi, o y llarda Türkiye de otomotiv ithalat yoktu te otomotiv ithalat serbest b rak ld ve Mitsubishi Türkiye ye geldi. Çok zor flartlarda bafllad k. Araçlar m z n Türkiye ye gelmesiyle pazarda rekabet olufltu. Türkiye deki yerli üreticiler kendilerine çekidüzen vermeye bafllad. kincisi, o zaman Türkiye de otobüs üreticisi olarak sadece Kimsenin kimseyi tan mad, herkesin sadece kendi kulvar nda kofltu u TEMSA y, tak m oyununun oynand ve birbirine güvenen insanlar n oldu u bir flirket haline getirmeyi baflard k bir tecrübe oldu. Ancak üç - dört kez terfi etmifl olmama ra men Mali ve dari fllerden Sorumlu Genel Müdür Yard mc s olunca daha ilerleyemedim. Mali ifller kadrosunda kalmam isteniyordu. Ben Genel Müdür olaca m düflünüyordum. Bu s rada d flar dan bir Genel Müdür getirildi. stanbul a tayinim ç kt. Birden fazla nedeni bir araya getirerek Berdan Tekstil e geçtim. Berdan da her fley farkl yd. Patronun sa koluydum. Sat fl pazarlama bana ba l de ildi ama stratejiyi ben kuruyordum. Berdan bir laboratuar gibiydi ve orada gerçek profesyonel yaklafl m yakalad m. Gerçek profesyonellik sizce nedir? Do ru bildi ini cesurca uygulamakt r. Orada ben bunu yapt ma inan yorum. Berdan, ISO 9001 belgesini o dönemde ald te IPO (ilk halka arz) yapma fikriyle Berdan a bafllam flt m de 6 ayl k süre içinde IPO yapt k, flirketi halka açt k. Bu benim fikrim ve projemdi. fiirketin imaj n de ifltirdik. Çukurova, Berdan ve Temsa bana ba fl kl k kazand rd. Her yerden farkl fleyler ö rendim. Peki konuflurkenki yüz k zar kl n z ne zaman geçti? lk iflimdeyken geçti. Yeni kurulmufl bir firmayd. Ben finans alan nda çal flan biri olarak bazen beyaz yalanlar söylemek zorundayd m. Ama ne zaman mükemmel oldu? derseniz, 1995 te Adana da Rotary Grup Baflkanl yapt m dönem diyebilirim. Zaten lider olan insanlara liderlik yapmak benim için gerçek bir Challenge d. Kabu u orada k rd m diye- 14 CEO s/ 2006/ Say : 27

4 HP ilan CEO s/ 2006/ Say : 27 15

5 bilirim. Temsa daki ilk döneminize bakarsak sizinle çal flan kifliler sizce, sizi nas l tan mlarlar? Güvenilir, paray bilen, h rsl, çal flkan, gözü kara ve bazen biraz fazla sivri Politikaya girmeyi düflünüyor musunuz? O tip iflleri benim gözüm kesmiyor. fiu an tek hedefim, 2007 sonuna kadar Temsa y istedi im yere getirmek Berdan Tekstil den sonra neler oldu? Berdan da profesyonelli in bitti i bir noktada bir beyin avc s ndan teklif ald m da Alt ny ld z da CFO olarak çal flmaya bafllad m. Bafllad ktan 15 gün sonra deprem oldu ve gerçekten zor günler geçirdik. lginçtir ki Alt ny ld z daki üçüncü ay mda Sabanc dan bir teklif ald m. 1 Ocak 2000 de TEMSA ya Genel Müdür oldum. Geldi imde, merkezi bir yap yoktu. nsanlar birbirlerini tan m yordu. Kimsenin kimseyi tan mad, herkesin sadece kendi kulvar nda kofltu u TEMSA y, tak m oyununun oynand ve birbirine güvenen insanlar n oldu u bir flirket haline getirmeyi baflard k. Y k ld k ve yeniden kurulduk diyebilirim. Temsa, tamamen iç piyasa için çal flan bir yap yd ve ihracat çok küçüktü. Kriz Temsa için dönüm noktas oldu. Bizim hedefimiz, yaflayabilmekti. Yaflamak için de mal m z satmam z gerekiyordu. Kriz sonras nda üretimin yüzde 70 ini ihracata çevirmeye karar verdim. D flar ya yapt m z sat fllardan gelen dövizlerle yaflamaya bafllad k. lk y lda, Fransa ya 200 araç satmay baflard k ve bu sonuca biz bile flafl rd k. Stratejiniz ba ms z oyuncu olmakt diyebilir miyiz? Tabii ki. Ben hep ba ms z marka olaca z dedim. Bunun için de müflteri odakl olmam z ve terzi gibi çal flmam z gerekti ini vurgulad m y l nda, 500 otobüs üretip tamam n iç pazara sunmufltuk. Bugün, 800 otobüs üretip bunun 500 ünü yurtd fl na sat yoruz. fiu an, tekstil sektöründe kazand m make or buy decision (yap ya da sat n al karar ) mant yla ilerliyoruz de Mitsubishi motoruyla kendi gövdemizi gelifltirdik de MAN motorlu otobüs modelimizi gelifltirerek bu modellerden 200 adet Fransa ya satt k te ise Avusturya dan ihale kazand k. Avrupa n n do usu ve bat s derken, art k marka olabiliriz demeye bafllad k Sizi temelde ne heyecanland r yor? Ürün gam ve üretimdeki art fl beni heyecanland r yor. Kendimize bir de erler zinciri modeli belirlemifl durumday z. Bu de erler zincirini de flu temel ilkeler oluflturuyor: Dizayn R&D yi bir dinleyiciyim, ama itiraf edeyim ki, 360 derece performans de erlendirmelerinde çal flanlar m, onlarla daha çok vakit geçirmemi talep ediyorlar Prototyping Catia Hitech ve tabii ki pazarlama. Bizim know-how m z bu ilkeler üzerine kurulu Bunu yapmal y z noktas na ne zaman geldiniz? Bu tamamen labour-intensive. Biz çok baflar l ticari araç üreticisi olmal y z dedik. kinci dedi imiz fley pazarlamada güçlü olmam zd. Cironuz ne kadar? Karl y z, uluslararas y z ve 500 milyon dolar n üzerindeyiz. Tüm bunlar yaparken nas l bir liderlik uygulad n z? Aç k konuflmak gerekirse, baflta çok zorland m. Bafllang çta, yaflamak için çal flt m z söyleyerek ve uzun vadeli mesajlar vermeden liderlik yapt m. Ama, birikimimizin tüm bunlar yapmaya yetecek düzeyde oldu unu hep söylüyordum. fiu an, tüm beyaz yakal lar n final konuflmalar n ben yap yorum den beri de benim onay m al nmadan ifle al nan bir tek beyaz yakal bile olmad. Çal flanlar n za örnek oldu unuz ve onlar sürükleyen noktalar neler oluyor? Sizi neden takip ediyorlar? lk baflta korktular. Çünkü kriz vard ve büyük ihtimalle ifllerini kaybetmekten korkuyorlard, ama sonra bu ifl bir milli mücadele oldu. Üretimin gücü var; art k marka gücümüz var. Bana güveniyorlar ve geleceklerini bu iflte görüyorlar. Bir gazetede benim bir röportaj m gördüklerinde flevk duyuyorlar çünkü bu ifl onlar n ifli Sizi, Genel Müdür s fat n z n d fl nda, kifli olarak neden takip ediyorlar? Duygusal zeka konusunda iyi oldu um için diyebilirim. simleri akl mda tutar m. Usta seviyesinde isimle hitap ederim. Çok dolafl r her kap y çalar m. Sizce hangi yönünüz çal flanlar n z mutlu ediyor? Ben biraz fazla talep ederim. Zaman iyi kullanmak istedi im için h zl olmalar n isterim. yi bir dinleyiciyim, ama itiraf edeyim ki, 360 derece performans de erlendirmelerinde çal flanlar m, onlarla daha çok vakit geçirmemi talep ediyorlar. Art k onlara daha çok vakit ay raca m. Bir dan flmanl k flirketi, ba ms z üretim yapamayaca m z hatta stratejik ortakl k yapmazsak yok olaca m z söylemiflti ama biz baflar y yakalad k. fiu Ç lg n Türkler kitab n okuyunca akl ma Temsa daki maceram z geldi. Ayn Türkler in o dönemde yaflad gibi Temsa ya da ba ms zl k seçene i tan nm yordu ama zafer kazand k. Siz sloganlar yaratmay m seviyorsunuz? flin özünü ç karmay seviyorum. Odaklanmay seviyorum. Referanslar: (1) AK fi, Y.T., Türkiye nin Gerçek lik Haritas, Alfa Yay nlar, (2) ÖZAKMAN, T., fiu Ç lg n Türkler, Bilgi Yay nevi, Ekim CEO s/ 2006/ Say : 27