KONYA ULUSLARARASI M ST K MÜZ K FEST VAL

Transkript

1 KONYA ULUSLARARASI Eylül 2011 M ST K MÜZ K FEST VAL Mistikli in da a tafla sindi i kadîm flehir Konya da, Eylül tarihlerinde dünya mistik müzikleri yank lan yor. Rüzgârlar nda ney sesi iflitilen, yapraklar nda gül kokusu hissedilen, zaman ve mekân n derde derman, gönle sultan Hz. Mevlâna ile doldu u, mistikli in da a tafla sindi i kadîm flehir Konya da 2004 y l ndan beri her y l düzenlenen Uluslararas Mistik Müzik Festivali nin sekizincisi Eylül 2011 tarihlerinde yap lacak. Yeflil Kubbe nin huzur veren gölgesinde dünya halklar n n mistik müziklerinin sergilenece i Festivalin ücretsiz, halka aç k konserleri Konya Büyükflehir Belediyesi Mevlâna Kültür Merkezi nde gerçekleflecek. lk kez 2004 y l nda düzenlenen Konya Uluslararas Mistik Müzik Festivali önceleri Aral k ay ndaki Vuslat Y ldönümü Anma Törenleri (fieb-i Arûs) kapsam nda yer al rken, 2008 y l ndan beri Eylül ay nda, kapan fl gecesi 30 Eylül e, yani Hz. Mevlâna n n do um gününe gelecek flekilde düzenlenmektedir. Bu uygulama ile Hz. Mevlâna y anma ve anlamaya yönelik yeni bir zaman dilimi oluflturulmas hedeflenmekte, Uluslararas Konya Mistik Müzik Festivali nin dünyan n say l festivalleri aras na girmesi için yo un gayret sarf edilmektedir. Festival ile Hz. Mevlâna n n sözle ifâdesi mümkün olmayan s n rs z aflk na, bütün insanl kucaklayan tevâzû ve hoflgörüsüne lây k bir anma program hedeflenmektedir. Dünyan n çeflitli yerlerinden mistik müziklerin buluflma noktas hâline gelen Konya Uluslararas Mistik Müzik Festivali, dünya mistik müziklerini, popüler unsurlarla kar flmadan, özgün geleneksel yap lar içinde tan tmay ve müzi in etkili gücü sayesinde dinler-medeniyetler aras diyalogu en üst seviyede sa lamay amaçlamaktad r. Festivalin Sanat Yönetmenli ini Dr. Timuçin Çeviko lu, Yönetmen Yard mc l klar n Feridun Gündefl ve Burak Kaynarca üstlenmifllerdir.

2 22 EYLÜL PERfiEMBE Davullar, özellikle cembe, Afrika halklar n n günlük hayatlar nda ve ibadetlerinde önemli bir yere sahiptir. Malinke halklar n n yaflad Mali ve Gine de cembe ad verilen davul, bin y l aflk n süredir dini törenlerin vazgeçilmez bir parças d r. Müzik, dü ün, do um, cenâze ve di er özel törenlerde çal nan bu özel davullar ile yönetilir. Ayr ca kötülükleri uzaklaflt rd na inan lan bu davullar, hasta tedavi etmede de kullan l rlar. Cembe ayr ca Malinke halklar n n uzun mesâfelerden iletiflim kurmas na da yard mc olmufltur. Bu nedenlerle cembe, kabile hayat n n vazgeçilmez bir parças d r. Gine nin en ünlü ritimcileri, müzisyenleri ve dansç lar taraf ndan kurulan GuinéePercussions, geleneksel çizgilere ba l kalarak sahneledikleri zengin müzik ve danslar n tüm dünyada izleyicilerin be enisine sunmaktad r. Grubun müzi i, Gine nin ormanl k, sâhil ve orta bölgeleri ile cembe davulunun merkezi olarak tan nan yüksek da l k bölge müziklerinin sentezidir. Bat Afrika Davullar / Guinéepercussions GiNE 13 kifliden oluflan GuinéePercussions, dinleyicilerini seslerin ve ritimlerin inan lmaz gücüyle, büyüleyici bir yolculu a ç karmaya haz rlan yor. nsanl k tarihinin bafllang c ndan itibaren var olan müzik geleneklerini dinleyicilerle buluflturan grup, performans yla yaln z Gine kültürünü yurtd fl nda tan tmay de il ayn zamanda genç kuflaklara Afrika kültürünün gücü ve zenginli i hakk nda bilgi vermeyi amaçl yor.

3 23 EYLÜL CUMA Eski zamanlarda baflta Moritanya olmak üzere Kuzey Afrika n n tümünde yerleflik bir etnik grubun ad olan Gnawa, bugün yerel halk n ba l oldu u tasavvufî ak mlar adland rmak için kullan lmaktad r. Arap-Bedevî geleneklerinin özgün bir bileflimi olmakla beraber Afrika etkisini de yo un bir flekilde hissettiren bu ak mlar, bugün baflta Fas ve Cezayir olmak üzere Kuzey Afrika n n tümünde yayg n bir flekilde yaflamaktad r. Gnawa müzik ve dans n n slâm öncesi dönemin animist geleneklerinden esinlendi i söylenebilir. Müzik ve dans, bu inan fllara mensup Afrika toplumlar nda hastal klar iyilefltirmek ve bir vecd hâli yaratarak ruhlarla irtibata geçmek için yap lan törenlerle benzerlik içindedir. Derdeba ad da verilen Gnawa Âyinleri, insan rûhunu hemen sar veren, h zl ve heyecanl ritimleri ve bu ritimlere uygun akrobatik danslar içerir. Gnawa Âyini / Maâlem Hamid El Kasri Köklü bir Gnawa ailesinin mensûbu olarak Fas n kuzeyindeki Ksar El-Kebir de do an Maâlem Hamid El Kasri, bu müzi in günümüzdeki en önemli temsilcilerinden biridir. Dünyan n birçok ülkesinde Gnawa müzi ini sergileyen sanatç, ayn zamanda guimbri saz n n önde gelen icrâc lar ndand r. Hamid El Kasri ve 6 seçkin icrâc n n yer ald topluluk, renkli giysileri, h zl ritimleri ve heyecanl akrobatik danslar ile tüm dünyada ilgiyle izlenen ve be eni toplayan derdeba sûfî gelene ini sahneye tafl yor. FAS

4 24 EYLÜL CUMARTES Hindistan Klâsik Müzi i / Pandit Hariprasad Chaurasia HiNDiSTAN Hint yar madas n n Klâsik müzi i, insanl n ortak kültür miras n n en geliflmifl ifâde tarzlar ndan biri olup zengin bir geçmifle sahiptir. Kökleri 5000 y l öncesine, kadîm Indus uygarl na kadar uzan r. Hint müzi inin Müslüman kültürle ilk karfl laflmas, Hindu tap nak müziklerinin câzibesine kap lan sûfî dervifller arac l ile olmufltur. Sûfî dervifller, bu müzi in bölgenin yerli halk n n günlük yaflam nda büyük önemi oldu unu fark ederek, slâm n ö retilerini yaymakta kullanm fllard r. Baflta Hazret Amir Khosro (Emîr Hüsrev) olmak üzere birçok mânevî önder, düzenledikleri semâ ve kavvâlî toplant lar ile slâm yaym fllard r. Hint flütü bansuri nin uluslararas alandaki en büyük icrâc s Hari Prasad Chaurasia 1938 y l nda, flu anda Pakistan s n rlar içinde bulunan Allahâbâd da do mufl, küçük yaflta müzi e ilgi duymufl ve daha genç yafllarda iken kariyerinin en üst noktas na eriflmifl, gelene e ba l ancak yeniliklere de aç k, kendine özgü bir tarz geliflmifltir. Hayat boyunca yapt performanslarla Hindistan n en çok sayg duyulan müzisyenlerinden biri olmufl ve birçok ödül kazanm flt r. Dünyan n hemen her yerinde sahne alm fl, Yehudi Menuhin, Jean Pierre Rampal gibi dünyaca ünlü birçok müzisyenin ve dinleyenlerin büyük övgülerine mazhâr olmufltur l y llardan beri Rotterdam Müzik Konservatuar nda e itmenlik yapan ve Hint Müzi i Bölümü nün sanat yönetmenli ini yürüten Chaurasia ya, 2008 y l nda Hollanda Kraliyet Ailesi taraf ndan Amsterdam da yap lan göz kamaflt r c bir törenle Officier in de Orde Van Oranje-Nassau ünvân verilmifltir. Ayr ca 2009 y l nda Fransa da ve dünyada kültürün yay lmas na yapt kayda de er katk lar nedeniyle Fransa Kültür Bakanl taraf ndan Ordres des Arts et Lettres ünvan ile flövalyelik pâyesi verilmifltir. Festival konserinde Hari Prasad Chaurasia ya, yine bansuri ile Sunil Bhagwan Avachat, tabla ile Hindistan n en önemli tabla virtüözlerinden üstâd Rashid Mustafa Thirakwa ve tanpura ile Nayanashree Pushpanjali Chaurasia efllik edecek.

5 Afroamerikan Gospel Müzi i / The Fairfield Four ABD 25 EYLÜL PAZAR Hristiyanl k ve Hristiyan yaflam na iliflkin mânevî konular dile getiren Gospel Müzi i, dinî ya da törensel amaçlar için bestelenen ve ayn zamanda estetik be eniyi hedefleyen bir müziktir. Gospel Müzi inin ana temas övgü, ibâdet ya da Allah a, sa Peygamber e ve Kutsal Ruh a flükrân sunmakt r. Afroamerikan Gospel Müzi inin tarihi XVIII. yüzy l Amerika s na, Afrika kökenli siyâhî kölelere dayan r. Bu nedenle sözlü bir gelenek fleklinde oluflan Gospel Müzi i, okuma yazma bilmeyenlerin de ibâdet edebilmesine imkân sa layan tekrarlardan oluflur. XVII ve XVIII. yüzy llarda köle olan Afrikal lar n gitti i kiliselerde düzenli olarak kullanabildikleri müzik aletleri ve bugün oldu u gibi kilise korolar bulunmamaktayd. Kiliselerde yap lan müziklerin ço u akapella yani sadece insan sesleri ile yap lan müziklerdi. Kayna n siyâhî mânevîyât ndan ve Amerika da köle olarak çal flt r lan Afrikal lar n çal fl rken söyledi i flark lardan alan Gospel Müzi inin, jazz ve blues gibi yayg n müzik türleriyle birçok ortak noktas vard r. Afroamerikan Gospel Müzi inin günümüzdeki en önemli temsilcisi olan The Fairfield Four, 1921 y l nda Tennessee eyaletinin Nashville kentindeki Fairfield Vaftiz Kilisesinin papaz yard mc s Reverend J.R. Carrethers taraf ndan kurulmufltur. The Fairfield Four, blues sanatç s B. B. King in de aralar nda bulundu u birçok de erli sanatç ya ilham kayna olmufltur. B. B. King: Mississippi Indianola daki evimde yaflarken, her sabah ifle gitmeden önce radyoda The Fairfield Four çalard. Zamanla gruba hayrân oldum. tiraf etmek gerekirse Sam Mc Crary nin flark söyleyiflim üzerinde çok etkisi oldu. demifltir. Fairfield Four, Coen Kardefllerin 2000 y l nda yapt klar O Brother Where Art Thou filminde ve yine ayn filmin müziklerinin bulundu u albümde yer alm fl ve büyük ilgi çekmifltir y l nda yapt klar I Couldn t Hear Nobody Pray isimli albümle En yi Geleneksel Gospel Kayd dal nda Grammy Ödülü alan grup, bugüne kadar birçok ödül alm fl ve ödüle aday gösterilmifltir. Festival, izleyicilerini 5 kifliden oluflan The Fairfield Four un ola anüstü müzi i ile buluflturuyor.

6 26 EYLÜL PAZARTES Felek Müzi i / Davlatmand TACiKiSTAN Özbekistan, Afganistan, K rg zistan ve Çin in kesiflim yerinde, Pamir Da lar n n gölgesinde, Farsça konuflulan bir ülke olan Tacikistan, geçmiflten bugüne birçok kültürün etkisinde kalm flt r. Bu etki, belki de en iyi biçimde müzik alan nda gözlenebilir. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmi, Bîdil-i Dehlevî, Bedreddîn-i Hilâlî, Hâf z- fiirâzî gibi büyük mutasavv f velîlerin manzûm sözlerinin, ç Asya kökenli melodiler ve ritimler eflli inde okunmas, Tâcik müzi ine özgü eflsiz bir sentezdir. Tacikistan n çeflitli bölgelerinin müzikal karakterleri birbirinden farkl d r. Bu farkl l klar ritimler, melodik yap lar ve icrâ biçimlerinde görülebilir. Güney bölgesinde yap lan müzik, Felek Müzi i olarak adland r l r. Davlatmand Kholov, 1950 y l nda, Felek müzi inin merkezi olarak tan nan Tacikistan n güneyindeki Katlan bölgesinin Kulâb flehrinde do mufltur. Küçük yafllardan itibaren, usta bir müzisyen olan babas ndan gicak ve baflta Hz. Mevlânâ olmak üzere mutasavv f velîlerin söyledi i manzûm sözleri ö renmifltir. Felek müzi inde ve birçok saz n icrâs nda usta olan Davlatmand, Özbekistan Duflanbe Konservatuar nda flefl-makâm, yani klâsik müzik e itimi alm flt r. Daha sonra Kulâb, Pamir ve da l k Badakflan bölgesinde derleme çal flmalar yapm fl, böylece genifl bir repertuara sahip olmufltur. Mezar Kulâb da olan Mîr Seyyîd Ali Hamedânî ve özellikle (Tâcik kaynaklar na göre) Katlan da do an Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî gibi büyük mutasavv f velîlerin manzûm sözlerini, müzikle seslendiren Davlatmand n icrâ etti i Felek Müzi i, bölgenin kültürel birli i için yap lan bir ça r d r. Davlatmand e Festival konserinde kendi kurdu u toplulu un 5 seçkin icrâc s efllik edecek.

7 27 EYLÜL SALI Budist Âyini / Tashi Lhunpo Manast r Râhipleri TiBET Budizm, dünyan n her yerinde takipçileri olan bir felsefe ve dindir. M.Ö. 500 y llar nda yaflayan ve Buda olarak tan nan Siddharta Guatama adl bir mistik mânevî öndere dayan r. Buda kelimesi ayd nlanm fl, olgunlaflarak kemâle ermifl anlam ndad r. Buda n n ölümünden sonra Budizm, Hindistan ve komflu bölgelerde yay lm fl, zaman içinde oluflan Budist düflüncenin de iflik ekolleri manast rlarda kurumsallaflm flt r. Bu ekollerin en önemlilerinden biri Tibet ve Himalayalar n baz bölgelerinde yayg n olan ve Tantrik Budizm olarak da adland r lan Tibet Budizmi dir. Tibet Budizmi, Bodhisattva olarak adland r lan, daha önce ayd nlanm fl ve insanlar ayd nlatmak için dünyaya dönmüfl rûhlar n reenkarnasyonu oldu una inan lan kiflilerin mânevî önderli inde özgün bir renk kazanm flt r. Bodhisattva dan gelen reenkarne rûhlara sahip önderler dalay lama veya pançen lama gibi ünvânlar tafl rlar. Yüksek da larda kurulmufl manast rlarda yap lan âyinler, yo unlaflma (meditasyon); dua; davul, zil ve borular eflli inde okunan dînî sözlü müzikler (ilâhî) eflli inde yap lan danslardan oluflur. Tashi Lhunpo Manast r, mânevî önderlikte dalay lama dan sonra ikinci s rada gelen pançen lama lar n makâm d r y l nda ilk dalay lama taraf ndan Tibet te kurulan manast r, Tantrik Budizmin en önemli merkezlerinden biridir. Tashi Lhunpo Manast r bir dönem, ayn anda 5000 kadar râhibe ev sahipli i yapm flt r. Çin taraf ndan göçe zorlanan Budist râhipler, 1972 y l nda Hindistan da bir araya gelerek manast r yeniden kurmufllard r. Manast r, özenle haz rlanm fl giysileri ve ola anüstü hareketlerle bezenmifl Çam Dans ile ünlüdür. Tashi Lhunpo Manast r n n 8 râhibi, Festival konserinde Budist Âyini sergileyecekler.

8 28 EYLÜL ÇARfiAMBA K rg z müzi i, da lar, göller ve genifl bozk rlar n göçebe kültürüne dayan r. Bu bölgelerde yaflayan kufllar, çeflitli hayvanlar, rüzgâr ve suyun sesleri ile baflta Manas olmak üzere efsânevî kahramanlar n hikâyeleri müzi in esin kaynaklar d r. K rg z müzisyenler, kendine özgü do al ay rt edici özelliklere sahip kurganlara büyük sayg gösterirler. Genellikle bir yat rla iliflkili olan bu kurganlar, orada yatan ulu kifli ve onun ad na adanan kurbanlar yoluyla do aüstü güçlerle iliflki kurulan yerlerdir. Müzikle anlat lan hikâyeler ve destânlar, K rg z mistik müzi inde önemli bir yere sahiptir. Özellikle Manas anlatan yaklafl k m sral k Manas Destân, K rg z müzi inin en yayg n konusudur. Müzisyenler, kurganlar ziyâret ederek, baflta Manas olmak üzere efsânevî kahramanlar n rûhlar ile iliflki kurmaya çal fl rlar. K rg z Mistik Müzi i / Tengir Too KIRGIZiSTAN K rgizistan n kadîm müzi ini yapan yeni bir grup olan Tengir Too, ad n K rgizistan la Çin aras nda yer alan Tengir (Tengri, Tanr ) Da lar ndan al r. Eski ad K rgizistan Devlet Sanatlar Enstitüsü olan K rg zistan Ulusal Konservatuar ndan mezun olan ve büyüdü ü Kuzey K rgizistan n da l k Nar n bölgesinde geleneksel müzi i ö renen Nurlanbek Nayflanov yönetiminde çal flmalar n sürdüren Tengir Too, K rg z geleneksel müzi ini geleneksel sazlar ve geleneksel üslûpla icrâ etmektedir. 6 kifliden oluflan Tengir Too, kadîm K rg z müzi ini Festival e tafl yacak.

9 29 EYLÜL PERfiEMBE iran Fars Klâsik Müzi i / Parissa Fars Klâsik Müzi i nin makam sistemi Dastgâh ve ezgi hazinesi Redif, fliirdeki ölçüler temel al narak, fliire efllik etmek ve fliirdeki uhrevî dünyaya fl k tutmak için gelifltirilmifltir. E er gazel naz m flekli ran fliir gelene inin en parlak mücevheri ise, redife dayal ezgiler de gazelin esrâr n en iyi flekilde ortaya ç karan müzik çeflididir. Klâsik müzikteki anlat m tarzlar, kendi dünyas n tan mlamak için ço u kez mecâzî anlat mlar ve gizemli sözlere baflvuran flairin mesaj n en iyi flekilde iletmek üzere gelifltirilmifltir. Melodik cümlelerin eflit olmayan uzunluklar ve usûller, fliirde kullan lan vezin esas al narak, tam da buna göre tasarlanm flt r. crâ esnas nda, müzik önce bir hiçlikte bafllay p yavafl yavafl fl a ve ayd nl a do ru yönelir. Öyle ki müzi i ve efllik etti i fliirleri dinlerken bir gizem dünyas gözlerimizin önüne serilir y l nda ran da do an Parissa (Perûze/Firûze), müzik çal flmalar na Fars Klâsik Müzi i nin üstâdlar ndan Mahmoud Karimi (Mahmud Kerîmî) gözetiminde bafllad. K sa bir zaman sonra Kültür Bakanl taraf ndan ran Ulusal Radyo ve Televizyon Kurumu na atanan Parissa, Kültür Bakanl bünyesinde çal flt befl y ll k dönemde eflsiz üslûbu ve disiplinli çal flmalar sayesinde ünlü ranl müzisyenler ve hocalar aras nda kendine yer edinmifltir y l ndan itibaren kat ld festivaller ve konserler ile ad n tüm dünyaya duyuran Parissa, son dönemde kendini ran daki yeni yeteneklere adam flt r. Festival konserinde Parissa ya efllik edecek Madjid Khaladj (Mâcid Hallac) 1962 y l nda Gazvin de do mufl, ran vurmal sazlar n n tart flmas z en büyük ustalar ndan biridir. Khaladj, 1984 y l nda, Sorbonne Müzikoloji Enstitüsü ne ba l Yehudi Menuhin idaresindeki Ortado u Müzik Çal flmalar Merkezi taraf ndan ran vurmal sazlar n ö retmek üzere Paris e davet edilmifl, 1996 da ran Ritim Sazlar Çal flma Merkezi olarak da bilinen Ecole de Tombak adl okulu kurmufltur. Ayr ca 1998 den beri de Paris te Cite de la Musique adl kurumda ve sviçre de Basel Devlet Müzik Akademisi nde dersler vermektedir. Genç kufla n önde gelen besteci ve tar virtüözü Iman Vaziri (Îmân Vezîrî) ise 1970 y l nda ran da do mufltur. Tahran Üniversitesi ve Almanya Köln Üniversitesinde müzikoloji e itimi görmüfltür. 13 yafl ndan beri Klâsik ran Müzi i ve tar ile ilgilenen Iman Vaziri, Avrupa da birçok solo konser vermifltir.

10 30 EYLÜL CUMA Türk Tasavvuf Müzi i Örnekleri ve Semâ Âyini Konya Türk Tasavvuf Müzi i Toplulu u TÜRKiYE Türk Tasavvuf Müzi i, repertuarlardaki eser say s bak m ndan baflta Yûnus Emre olmak üzere Niyâzî-i M srî, Azîz Mahmûd Hüdâyî ve Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî gibi büyük mutasavv f velîlerin manzûm sözleriyle bestelenmifl eserlerden oluflur. Bu eserlerin beste formu olarak en yayg n olanlar çeflitli amaçlarla bestelenen ilâhî ler, en hacimli olanlar ise semâya efllik amac yla bestelenen Mevlevî Âyinleri dir. Semâ, sözcük olarak iflitmek anlam ndad r. Mevlevîler aras nda ise, mûsikî na melerini dinlerken vecde gelip hareket etmek, kendinden geçip dönmek anlam na gelir. Sembolik olarak kâinât n oluflumunu, insan n âlemde diriliflini, Yüce Yarat c ya olan aflk ile harekete geçiflini ve kullu unun idrâkine vararak, nsan- Kâmil yani Olgunlaflm fl nsan olmaya yöneliflini anlat r. Semâ ayakta, sessizce ve dönerek yap lan bir zikirdir. Semâzenler her dönüflte içlerinden sessizce Allah diyerek zikrederler. Kültür ve Turizm Bakanl n n 1990 y l nda kurdu u Konya Türk Tasavvuf Müzi i Toplulu u, bu müzi in tek resmî toplulu udur. Topluluk, Konya da düzenlenen Hz. Mevlânâ y Anma Haftas ndaki programlar d fl nda, Mevlânâ Kültür Merkezi nde gerçeklefltirdi i periyodik konserlerde Tasavvuf Müzi i örnekleri sunmakta ve Semâ Âyini icrâ etmektedir. Ayr ca yurtiçi ve d fl nda yapt say s z programlarla Türk Tasavvuf Müzi i gelene ini tan tmaktad r. Toplulu un yönetmeni Yusuf Kayya Kütahya da do mufl, erken yafllardan itibaren gelene in günümüzdeki son temsilcilerinden neyzen Ahmed Yakubo lu dan ney meflk etmifltir. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Co rafya Fakültesi Arap Dili ve Edebiyat Bölümü nden mezun olduktan sonra TRT ye sanatç olarak girmifl, Ankara Radyosu nda neyzen ve Müzik Dairesi nde uzman olarak görev yapm flt r y l nda Kültür ve Turizm Bakanl Konya Türk Tasavvuf Müzi i Toplulu u na neyzen olarak nakleden Kayya, 2004 y l ndan beri topluluk genel yönetmenli i görevini yürütmektedir. Türkiye nin en önemli müzik icrâ kurumlar ndan biri olan Konya Türk Tasavvuf Müzi i Toplulu u iki bölümden oluflacak program n n birinci bölümünde Türk Tasavvuf Müzi i repertuar ndan seçkin örnekler sunacak, ikinci bölümde ise Semâ Âyini icrâ edecektir. Dr. Timuçin Çeviko lu / Festival Sanat Yönetmeni timucincevikoglu@mistikmuzikfest.com