ENDEKS SAYILAR. fiyat, üretim, yatırım, ücret ve satış değişimlerinin belirlenmesi. Doç.Dr. Ali Kemal ŞEHİRLİOĞLU Araş.Gör.

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "ENDEKS SAYILAR. fiyat, üretim, yatırım, ücret ve satış değişimlerinin belirlenmesi. Doç.Dr. Ali Kemal ŞEHİRLİOĞLU Araş.Gör."

Emel Altan
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 ENDEKS SLAR Bir değişenin farlı birimler üzerinde veya zaman içerisindei değişimini oransal olara ifade sayılara ENDEKS SLAR adı verilir. Endes sayılar ısaca endesler olara ifade edilir. Kullanım alanları; Doç.Dr. Ali Kemal ŞEHİRLİOĞLU Araş.Gör. Efe SARB fiyat, üretim, yatırım, ücret ve satış değişimlerinin belirlenmesi Endes sayılar, hesaplandıları seri türlerine göre ; FİYAT ENDEKSİ ve MİKTAR ENDEKSİ, hesaplandıları bileşen sayına göre ; BASİT ENDEKS ve BİLEŞİK ENDEKS olara iişer farlı şeilde ifade edilirler. Basit endesler herhangi bir değişenin mitar veya fiyatının baz alınan zaman değerine göre oransal olara ifade edilmesidir. Bileşi endesler ise birbiriyle orta özellilere sahip birden fazla değişenin fiyat veya mitarının toplamlarından hareet edilere hesaplanan endeslerdir. Bileşi fiyat ve Bileşi mitar endesleri hesaplanıren sırasıyla mitar ve fiyatlarına göre bir ağırlılandırma yapılara hesaplanan endeslere tartılı bileşi endesler denir. 4

2 BASİT FİYAT ENDEKSİ BASİT MİKTAR ENDEKSİ TARTSZ BİLEŞİK FİYAT ENDEKSİ TARTL(LASPRES) BİLEŞİK FİYAT ENDEKSİ TARTL(LASPRES) BİLEŞİK MİKTAR ENDEKSİ BASİT ENDEKSLER Basit endeslerin hesaplanmasında il olara bir temel ( baz ) dönem seçilir. Baz dönemdei değer ( fiyat veya mitar ) 00 abul edilere diğer dönemlerdei değerler baz döneme bağlı olara ifade edilir. Bir ürünün, fiyatı P, mitarı ise Q ile ifade edilmetedir. 6 BASİT FİYAT ENDEKSİ BASİT MİKTAR ENDEKSİ ÖRNEK: Bir ürünün fiyatının ve mitarının yıllara göre değerleri aşağıdai gibi verilmiştir. a)baz yıl 00 olara ifade edilirse diğer yılların fiyat endes değerlerini hesaplayınız. Pi F 00 Qi * Po M 00* Qo P O : BAZ DÖNEM FİYAT Q O : BAZ DÖNEM MİKTAR P i : HESAPLANACAK DÖNEM FİYAT Q i : HESAPLANACAK DÖNEM MİKTAR 7 YL P FİYAT 7 0 i F 00* Po MİKTAR * 00* , * 00* ,67 08, YL F 00 4,67 66, , 8

3 b) Baz yıl 00 olara ifade edilirse diğer yılların mitar endes değerlerini hesaplayınız. YL FİYAT MİKTAR * * , Q M 00* Q 0 00* * ,7 4,7 YL M 4,7 0 68,7 8, 00 9 i o TARTSZ BİLEŞİK FİYAT ENDEKSİ Birden fazla ürünün fiyatının birlite ele alınara ( toplanara bir de ğer elde edilere ) hesaplanan endeslerdir. T P j 00* P j i : dönem j : ürün 0 ÖRNEK: Aşağıda farlı içeceğin yılları arasında fiyatları ifade edilmiştir. Baz yıl 00 olara alındığında tartısız bileşi fiyat endes değerlerini hesaplayınız. YL P j SU(0, LT.) T 00* Ç P KAHVE j , * 7, * * 70, * 0, YL T 00 7,6 4,8 70,9 0,88 TARTL (LASPRES) BİLEŞİK FİYAT ENDEKSİ Birden fazla ürün için bileşi fiyat endesi oluştururen mitarlarına göre ağırlılandırma yapılabilir. Genellile tüm ürünler için mitarlara ulaşma zor olacağından dolayı bir dönem için mitar değerleri ele alınır ve bunlar baz dönemin mitarları ise Laspayres Fiyat endesi adı verilir. L Q j 00* Q j * P * P

4 ÖRNEK: Aşağıda farlı yiyece maddesinin içeceğin 008 yılı içindei fiyatlarının(ytl.) bir maret için elde edilmiş değerleri ve bunların Oca ayı içerisindei satış mitarları (g.) verilmiştir. Baz ay Oca olma üzere Tartılı Bileşi Fiyat Endeslerini hesaplayınız., ŞUBAT, MART,, NİSAN, 4,0, MS Q 00 * P j L 00* 00 Q * P j Q * P 00() (,) 00() 900 j, Lsubat Lmart Lnisan Lmayis T 00(,) () 00() 00 * 7, () (,) 00(,) 00* 44, (,) (4) 00(,) 00* 60, () (,) 00() 00*,8 900 ŞUBAT MART NİSAN MS 00 7,68 44,74 60,,8 4 TARTL (LASPRES) BİLEŞİK MİKTAR ENDEKSİ Birden fazla ürünün mitarında meydana gelen değişimlerin genel bir görünümünü inceleme amacıyla temel dönemin fiyatı ele alara bir ağırlılandırma yapılara hesaplanan endesler Laspayres Mitar Endesi olara adlandırılır. M P j 00* P j Oj * Q * Q ÖRNEK: Aşağıda farlı yiyece maddesinin içeceğin 008 yılı içindei satış mitarlarının (g.) bir maret için elde edilmiş değerleri ve bunların Oca ayı içerisindei fiyatları (YTL.) verilmiştir. Baz ay Oca olma üzere Tartılı Mitar Endeslerini hesaplayınız. P * Q j 00 00, ŞUBAT 0 00 MART M NİSAN MS 0 00 P * Q j 00* P * Q j 00() (,) 00()

5 M subat M mart Mnisan M mayis M 0() 00(,) () 00 * 86, () 00(,) 40() 00 * 86, () 00(,) 600() 00* 97, () (,) 00() 00*, ŞUBAT MART NİSAN MS 00 86,84 86,84 97,7,79 7 TEMEL ( BAZ ) DÖNEMİN DEĞİŞTİRİLMESİ Özellile resmi urum ve uruluşlar tarafından açılanan endes sayılar genellile temel ( baz ) dönemi değiştirere bilgileri güncelleştirmetedir. OY E YBY OY 00* E YBY : belirlenen yeni baz dönem göre hesaplanan endes : Hesaplanaca olaca dönemin esi endes değeri : belirlenen yeni baz dönemin esi endes değeri 8 ÖRNEK: Aşağıda bir ürünün yıl için basit fiyat endesleri verilmiştir. Temel dönemin 00 yılı olması durumunda yeni endes değerlerini hesaplayınız. YL F OY 00* 0 00 OY 00* 7 OY 00* 6, E YBY 90 0 OY 00* 8,7 OY 00* 7, YL OY 6, ,7 7, 9