Kimdi? Kim. Dünyam zda iz b rakm fl ünlüler ve k sa yaflam öyküleri...

Transkript

1 Yazan: SABR YE AfiIR Kim Kimdi? Dünyam zda iz b rakm fl ünlüler ve k sa yaflam öyküleri... Memur bir babanın o lu olan bu genç ngiliz, babasının borçları nedeniyle küçük yaflta hapse girdi. Henüz 11 yaflındayken, bir ayakkabı boyası fabrikasında çalıflmak zorunda kaldı. 15 yaflına geldi inde bir avukatın yanında çalıflmaya baflladı ve burada stenografi ö rendi. Daha sonra stenograf olarak girdi i bir gazetede yazıları yayımlanmaya baflladı. Gazetede yazdı ı bölümleri, okurların tepkileri do rultusunda düzenleyerek kitaplar yazdı. Halkın ve ezilen iflçilerin yaflamlarına sıkça yer verdi i kitaplarıyla, daha 24 yaflındayken 70

2 hem ülkesi ngiltere, hem de Amerika da tanınan bir isim haline geldi. Yetiflkinlerin çocuklara iyi davranması ve çocukların küçük yafllarda çalıflmak zorunda bırakılmamaları gerekti ini de yazdı. Karakter betimlemesi konusunda ustalıklı ifller çıkaran, Oliver Twist in de aralarında bulundu u pek çok romanın yazarı Charles Dickens Daktilonun baflındaki bu genç muhabir, ülkesi Arnavutluk taki ihtilal nedeniyle ailesiyle birlikte Türkiye ye göç etti. Lise e itimini stanbul da tamamladı ve 1950 lerin ilk yarısının ünlü amatör takımı Çapa da sürekli forma giydi. Genç futbolcu, sol aya ını kullandı ı tekni- iyle hayranlık uyandırırdı. Sonraları bir spor gazetesinde muhabirli e baflladı. Yedi ayrı gazetede 44 yıl boyunca spor yazarlı ı yaptı. Yazılarını hep kurflun kalemle yazardı. Zekası, özgün Türkçesi ve benzetmeleriyle spor yazarlı ını saygın bir meslek BD KASIM 2013 haline getirdi. Okurları ona, bir spor yazarı oldu u kadar bir edebiyatçı gözüyle de bakıyorlardı. Futbolcuydu, gazeteciydi ve yazardı ancak kuflkusuz, en önemsedi i özelli i Fenerbahçeli olufluydu. Yaflamı ve yazarlı ıyla futbol sadece futbol de ildir deyimini bizzat do rulayan Fenerbahçe tutkunu, spor yazarlarının Balzac ı slam Çupi idi ngiliz küçük kız, 11 yaflındayken babasını kaybetti. Yeterli bir e itim göremedi ama daha dört yaflındayken kendi kendine okumayı ö rendi. Yalnız bir çocukluk geçirdi ve küçük yaflta öyküler yazmaya baflladı. Paris e müzik, sanat ve edebiyat e itimi almaya gitti. Çekingen bir karakteri vardı. Yazdıklarını dergilere ve yayınevlerine gönderdi ancak hepsi geri çevrilince cesareti kırıldı. Birinci Dünya Savaflı yıllarında, gönüllü hemflirelik yaparken yazdı ı ilk romanı dört yayınevi tarafından geri çevrildikten sonra, nihayet bir baflka yayınevince basıldı. kinci romanıyla 71

3 birlikte, tanınırlı ı pekiflti. Yaptı ı yolculuklarla Ortado u ülkelerini gezdi ve yeni kitaplar yazmayı sürdürdü. Sade dili, kurguları ve oluflturdu u karakterlerle, tüm kitapları okurlar tarafından be enildi. ngiliz dilinde en çok okunan ve 80 dedektif romanı 103 dile çevrilen polisiye yazarı Agatha Christie Esmer Fransız genç, halı tüccarı bir babanın o luydu. Babasının ısrarıyla hukuk e itimine bafllasa da, resme ilgisi vardı ve ek olarak resim dersleri aldı. Güzel Sanatlar Akademisi ne girifl sınavlarında baflarılı olamadı. Sergi jürisi tarafından, befl yıl boyunca gönderdi i tüm tabloları geri çevrildi. Tüm bunlara karflın resim yapmayı 72 çine kapan k, yaln zl seven ve kendisinden hiçbir zaman hoflnut olmayan bir adamd. sürdürdü. çine kapanık, yalnızlı ı seven ve kendisinden hiçbir zaman hoflnut olmayan bir adamdı. Buna bir de, sanat ve resim çevrelerince bir türlü kabul edilemeyifli ve sanat elefltirmenlerince beceriksiz olarak nitelendirilmesi eklendi. Ancak vazgeçmedi. Yafladı ı süre boyunca, tabloları nadiren sergilense de, eserleriyle kübizm akımının ve bununla birlikte modern sanatın babası olarak kabul edildi. Picasso nun Hepimizin babası, Renoir n Hayran olunacak biri olarak nitelendirdi i, bu öncü ve yenilikçi ressam Paul Cézanne sveç te orta sınıf bir ailenin çocu u olarak dünyaya gözlerini açan bu delikanlı, yedi yaflındayken babasını kaybetti. Hukuk alanında e itim aldı. Ülkesinin ö renci birli inin baflkanıyken, dönemin baflbakanının dikkatini çekti ve ona danıflmanlık teklifinde bulunuldu. Milletvekilli i ve E itim Bakanlı ı görevlerinin ardından, 23 yıl da baflbakanlık yaptı. Kendini öne çıkarmayan, toplu taflıma araçlarını kullanan, halkın arasında korumasız rahatça dolaflan, mütevazı bir insandı. Ateflli bir ö renci liderli inden baflbakanlı a giden yolda; Vietnam Savaflı na, beyazların siyahlardan üstünlük iddiasına ve srail - in Filistin topraklarında uyguladı ı fliddete karflı çıktı. Emperyalizmin gitti i topraklardan alıp götürdüklerine ve insan hakları ihlallerine dikkat çekti. Castro ile birlikte, nükleer silahların üretiminin yasaklanması ça rısı yaptı. Ezilmifller onu seviyordu

4 ama tekerine çomak sokulan büyük devletler, onun varlı ından rahatsızlardı. Modern tarihin en insancıl politikacılarından, bu demokrat barıfl adamı Olof Palme idi Bu genç Alman, 10 yaflındayken a abeyi sayesinde satrançla tanıfltı. Matematik e itimi aldı ve satranç oynamayı sürdürdü. E itimini bitirdikten sonra gitti i ngiltere de önemli maçlar yaptı. Tüm Amerika yı, oynadı ı bütün turnuvaları ve maçları kazanarak gezdi, kendini dünya flampiyonlu- unun en güçlü adayı olarak dünyaya kabul ettirdi. Nitekim, henüz 26 yaflındayken satranç maçında karflılafltı ı, 58 yaflındaki Steinitz i yenerek dünya flampiyonlu unu elde etti. Satrancın psikolojik bir mücadele oldu una dikkat çeken ilk Dünya fiampiyonu olan genç sporcu, en iyi hamleyi de il rakibini en çok rahatsız edecek türde hamleleri seçmeye çalıflırdı. 27 yıl boyunca bu unvanı taflıyarak en uzun süre unvanını koruyan dünya flampiyonu oldu. Einstein ın da yakın bir arkadaflı olan bu satranç büyük ustası, Emanuel Lasker di Örgülü saçl genç kız, sviçreli bir anne ile Cumhuriyet döneminin ilk müteahhitlerinden olan babasının, befl çocu unun en büyü üydü. Büyürken, kardefllerine de hem annelik, hem ablalık yaptı. Daha çocuk yafllarında heveslendi i doktorluk yolunda, stanbul Tıp Fakültesi ni bitirdi. Deri ve Zührevi Hastalıklar alanında uzman oldu. ngiltere ve Fransa da mesleki e itim ve çalıflmalarla kendisini gelifltirdi. Türkiye de kayıtlı 10 bin cüzzamlının oldu u dönemde, bu hastalı a ilgi duyan genç hekim, çeflitli arafltırmalar yaptı. Cüzzamla Savafl Derne i ve Vakfı nı kurdu. Yıllar boyunca ülkeyi karıfl karıfl gezerek cüzzam hastalı ını yok etmeye çalıfltı. Dünyadan ve Türkiye den cüzzamı silme konusunda sa ladı ı bafları nedeniyle, Hin- 73

5 Türkiye de kay tl 10 bin cüzzaml n n oldu u dönemde, bu hastal a ilgi duyan genç hekim, çeflitli araflt rmalar yapt. Cüzzamla Savafl Derne i ve Vakf n kurdu. distan dan Uluslararası Gandhi Ödülü nü aldı. 12 kitap yazan, ö rencilere burs sa lanması ve sivil toplum faaliyetleri konusunda çalıflmalar yapan bu Atatürkçü aydın Prof. Dr. Türkan Saylan nne ve babas Naziler tarafından ayrı ayrı toplama kamplarına tutsak edilen 7 yaflındaki küçük çocuk, A74 babasının sayesinde kamptan kaçmayı baflardı. Bir baflkası gibi davranarak hayatta kalmaya çalıfltı, neyi bulursa ya da neyi çalabilirse onu yedi. Nazi baskısı nedeniyle en sakin yerlerden olan sinema salonlarına da sık sık sı ındı ve bu yıllarda sinemaya ilgi duymaya baflladı. Esir kampından sa kurtulan babasıyla tekrar bir araya geldi ve teknik e itim veren bir okula gönderildi. Oyunculu a soyundu ve bir film okulunda da yönetmenlik e itimi aldı. Okul bitince filmler çekmeye baflladı. Daha ilk çalıflmalarında Altın ve Gümüfl Ayı ödüllerini kazandı. Rosemary nin Bebe i gibi efsanevi bir filmi henüz çekmifl genç yönetmen, bu dönemde hamile eflini bir cinayet sonucu yitirdi. Yaptı ı filmlerle sinema tarihinde iz bırakan isimlerden birisi olan bu Polonyalı yönetmen Roman Polanski idi