ELEKTRİK MAKİNA DENEYLERİ DENEY FÖYÜ

Transkript

1 T.C. DÜZCE ÜİERSİTESİ ÜHEDİSLİK FKÜLTESİ ELEKTRİK ELEKTROİK ÜHEDİSLİĞİ BÖLÜÜ BHR Y.Y. ELEKTRİK KİLRI LB. ELEKTRİK Kİ DEEYLERİ DEEY FÖYÜ DERS SORULULRI: RŞ. GÖR. DİÇER DE RŞ. GÖR. SEL LK RŞ. GÖR. ERE CI RŞ. GÖR. OS DİKE

2 X X X X DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) Deney no 2: EDÜÝ (RTÖR) E EDÜKTÖR (UYRTI) DÝRECÝÝ ÖLÇEK Deneyin amacý: D.C makinalarýn parçalarýný tanýmak ve D.C þönt (D/) makinanýn endüvi ve endüktör dirençlerini ölçmek raç Gereçler: -Enerji üniteli deney masasý -Raylý motor sehpasý -D.C þönt makina -D.C ölçüm ünitesi -yarlý reosta w -vometre -Jaglý kablo, IEC fiþli kablo Y-036/003 Y-036/023- Y-036/006 Y-036/066 Deney baðlantý þemasý : EERJÝ GÝRÝÞÝ D I K. DERE EERJÝ ÖLÇÜLÜ.C EERJÝ C/DC EERJÝ C D C - + D. C GÜ Ç KYÐI L Y-036/006 Y-036/066 R v D.C Y-036/006 1 F1 ÞÖT F2 1 F1 ÞÖT F2 2/B1 B2 /D TERÝSTÖR Y-036/023- Y-036/023-2/B1 B2 /D TERÝSTÖR Þekil 2.1 Endüvü direnci ölçülmesi deneyi baðlantý þemasý Þekil 2.2 Endüktör direnci ölçülmesi deney baðlantý þemasý 124

3 (+) P (-) DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) (+) P (-) Rö 1 F1 ÞÖT F2 1 F1 ÞÖT F2 /D TERÝSTÖR /D TERÝSTÖR 2/B1 B2 Þekil Endüvü direnci ölçülmesi deney baðlantý þemasý. Y-036/023-2/B1 B2 Þekil Endüktör direnci ölçülmesi deney baðlantý þemasý. Y-036/023- ot: D.C seri makinada seri endüktör sargý direnci, endüvü direnci ölçülmesi þekilde devreye seri baðlý ayarlý direnc (Rö) baðlanmalýdýr. Þönt sargý (endüktör) direnci uygun ohmetre ile ölçülebilir. Deney iþlem basamaklarý: ot: Deneyde kullanýlacak D.C makina etiket deðerini inceleyiniz.deneyde D.C makinanýn nominal U-I-rpm deðerine dikkat ediniz. Endüvi direnci ölçülmesi: -Þekil 2.1, 2.3 deki baðlantýyý yapýnýz. -Rö devredeki seri direnci maximun deðere ayarlayýnýz. -Devreye endüvi nominal gerilimini uygulayýnýz. -Rö seri direnci ayarlayarak endüvi nominal akýmýný devreden geçiriniz. -Devredeki D.C ölçüm ünitesinden U-I deðerini kaydediniz. -Endüvi (D.C makina milini) yavaþ yavaþ elle çeviriniz, her konumdaki (deðiþim oluyorsa) U-I deðerini kaydediniz. -Ohm kanunundan yararlanarak R=U/I dan endüvi direncini bulunuz farklý deðerler verirse ortalamasýný alýnýz. - Devreye gerilim uyguladýðýnýzda D.C makina (endüvi) dönüyorsa deney devam edin. ve U-I deðerini kaydediniz. 25

4 - Enerjiyi kesip devreye uyguladýðýnýz D.C gerilimin (+ -) uçlarýný deðiþtirin D.C makina (endüvi) dönmeyecektir deneye devam edin ve U-I deðerini kaydedin. -Son iki koþul oluþmuþsa analiz ediniz. -D.C makina ýsýsýný kontrol ediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. Endüktör direncinin ölçülmesi -Þekil -2.2, 2.3 deki baðlantýyý yapýn. - Seri endüktör sargýsý için uyarýyý dikkate alýnýz. -Endüktör sargýsýna nominal gerilimi uygulayýnýz. -Devredeki D.C ölçüm ünitesinden U-I deðerini kaydediniz. -Endüktöre nominal geriliminin altýnda deðerler uygulayýp U-I deðerini kadediniz. -Ohm kanunundan yararlanarak R=U/I dan endüktör direncini bulunuz. - Endüktör direnci direnci ölçülmesi deneyi bitiminden kýsa bir süre içinde endüvi direnci ölçülmesi deneyini yapýlýr ise endüvi milinin hareket etmesi olayý gözlemlenir. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrnýz. Deneyde alýnan deðerler: DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) Endüvi direncinin ölçülmesi: U I 40v 50v 58v Endüvi dönüyor. Endüktör direnci ölçülmesi: U ý Deðerlendirme: Soru 1:Endüvi direnci ölçümünde kaydettiðiniz U-I deðerinden endüvi direncini bulunuz? Soru 2:Endüvi direnci ölçülmesinde nede Rö (seri ön direnç) kullanýlýr açýklayýnýz? Soru 3:Endüvi direnci ölçerken D.C makina mili (endüvi) neden döndü ve bu konudaki ölçülen U-I ve bulunan R deðerini analiz ediniz? Soru 4:Endüktör direnci ölçümünde kaydettiðiniz U-I deðerlerianden endüktör direncini bulunuz? Soru 5:Seri endüktör sargý direnci ölçülmnesinde neden seri öndirenç gereklidir açýklayýnýz? Soru 6:Deneyde kulandýðýnýz D.C makinanýn parçalarýný sýralayýnýz? Soru 7:Deney sononundaki gözlemlerinþ açýklayýnýz?. 3 26

5 X X X X DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) Deney no 8: D.C ÞÖT OTOR YOL EREK DEÝR YRII YPK E YÖ DEÐÝÞTÝREK Deneyin amacý: D.C þönt motora yol vermek,durdurup çalýþtýrmak devir ayarý yapmak ve yöndeðiþtirmekle ilðili bilgi beceri kazanmak. raç Ðereçler:-Enerji ünieli deney masasý -Raylý motor sehpasý -D.C þönt makina -D.C ölçüm ünitesi w ayarlý reosta (Ry) w ayarlý reosta (Ru) (endüktör direncine yakýn olmalý) -2 kutuplu sigorta þalter Takometre (devir ölçer), Deney baðlantý þemasý : Y-036/003 Y-036/023- Y-036/006 Y-036/065 Y-036/066 Y-036/052 - Jaglý kablo, IEC fiþli kablo EERJÝ GÝRÝÞÝ O I K. DERE EERJÝ ÖLÇÜLÜ.C EERJÝ C/DC EERJÝ C D C D. C GÜÇ KYÐI Y-036/006 Y-036/065 Y-036/066 Y-036/065 Y-036/066 Y-036/052 Y-036/052 Y-036/006 1 /D 2/B1 B2 ÞÖT ÞÖT 1 F1 F2 F1 F2 TERÝSTÖR Y-036/023- /D TERÝSTÖR 2/B1 B2 Sola dönüþ Saða dönüþ Þekil 8.1 D.C þönt motorun çalýþmasý deney baðlantý þemasý Y-036/023-45

6 DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) P(+) (-) F1 Ry Ru Ru Ru 1 F1 ÞÖT F2 1 F1 ÞÖT F2 /D TERÝSTÖR /D TERÝSTÖR 2/B1 2/B1 B2 B2 Sola dönüþ Saða dönüþ Þekil 8.2 D.C þönt motorun çalýþmasýnýn devre baðlantý þemasý Deney iþlem basamaklarý: ot: Yolverme (LR) reostasý yerine w ayarlý reosta yerine endüviye seri, uyarým devresinde w uyartým reostasý kullanýlmaktýr. Ýkinci ayarlý D.C kaynak (Y-036/003) kullanýlarak uyartým devresini ayarlý (uyartým reostasý kullanmadan) D.C kaynakla daha geniþ bantta ayar yapabilirsiniz. -Þekil 8.1,8.2 ye göre deney baðlantýsýný kurunuz. -(Ry) yol verme reostasý maximum deðerde, (Ru) uyartým reostasý (kýsa devre) direnci sýfýr iken þalteri kapayýp enerji veriniz. -(Ry) yol verme reostasýný kademe kademe devreden çýkararak motora yol veriniz Im Um,n deðerlerini gözlemleyip kaydediniz. -(Ru) uyartým reostasý ile motoru nominal devrine ayarlayýnýz Im,Um,n motor devrinin %50,%100 üne ve 1,2 katýna ayarlayýp gözlem deðerlerini kaydediniz. -Þalteri açýp enerjiyi kesiniz,bu konumda Um gösterdiði deðeri gözlemleyip kaydediniz. -Diðer yönde dönüþ için diðer baðlantýyý kurunuz ve yukardaki iþlem basamkalrýný sýra ile gerçekleþtiriniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. 546

7 Deneyde alýna deðerler : DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) Um Im n çýklama Deðerlendirme : Soru 1: Deneyde kullandýðýnýz motorun yol verme reostasý deðeri ne olmalýdýr? Soru 2: Yol verme reostasý kýsa devre ve ya küçük direnç deðerinde olmuþ olsa ne olur çýklayýnýz? Soru 3: Uyartým reostasý hangi konumdayken devir yükesliyor sebebini açýklayýnýz? nýz? Soru 4: Endüktör (kutup) akým yönü deðiþtirdiðinizde dönüþ yönü deðiþtimi,baþka nasýl dönüþ yönü deðiþir açýkalyýnýz? Soru 5: Þalteri kapatým enerjiyi kestiðinizde voltmetrenin (Um) gösterdiði deðer nedir açýklayýnýz? Soru 6: Deney sonunda gözlemlerinizi açýklayýnýz? 647

8 DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) Deney no 9:D.C ÞÖT OTORU BOÞT ÇLIÞSI. DEÝR KREKTERÝSTLÝÐÝ Deneyin amacý: D.C þönt motorun boþ (yüksüz) çalýþmak ve motor akým (Im) motor gerilimi (Um),uyartým akýmý (Im) ile motor devri arasýndaki baðlantýyý analiz ederek devir karekteristliði (eðrisini) çýkarýp,konuyla ilgili bilgi beceri kazanmak. raç Gereçler : -Enerji üniteli deney masasý -Raylý motor sehpasý -D.C þönt makina -(Ry) Yol verme reostasý ( w) -(Ru) Uyartým reostasý ( w) Deney baðlantý þemasý : Y-036/003 Y-036/023- Y-036/065 Y-036/066 -D.C ölçüm ünitesi Y-036/006-2 kutuplu þalter sigorta Y-036/052 -Takometre (devir ölçer) -Jaglý kablo,iec fiþli kablo EERJÝ GÝRÝÞÝ X X X X O I K. DERE EERJÝ ÖLÇÜLÜ C EERJÝ.C/D.C EERJÝ.C D.C YR D.C GÜÇ KYÐI Y-036/006 Y-036/052 Y-036/006 Y-036/023- Y-036/066 1 /D 2/B1 B2 Y-036/066 ÞÖT F1 F2 TERÝSTÖR Þekil 9.1 D.C þönt motorun boþta çalýþmasý deney baðlantý þemasý. 7 48

9 P(+) (-) DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) Im Iu Um Ry Ru 1 /D F1 ÞÖT TERÝSTÖR F2 2/B1 B2 Þekil 9.2 D.C þönt motorun boþ çalýþmasý devre þemasý Deney iþlem basamaklarý: ot: Yolverme (LR) reostasý yerine w ayarlý reosta,uyartým devresinde w ayarlý reosta kullanýlmaktýr. Uyartým devresinde ikinci ayarlý D.C kaynak (Y-036/003) kullanýlarak daha geniþ bantta ayar yapýlabilir. D.C þönt makina etiket deðerlerini inceleyiniz. -Þekil 9.1,9.2 deki deney baðlantýsýný kurunuz. -Uyartým direnci sýfýr iken (Ru) uyartým reostasý kýsa devre ve (Ry) yol verme ayarlý reostasý maximum deðerde iken. -Devreye D.C motor nominal (200v) gerilimi uygulayýp motora yol veriniz Im,Um,Iu,n deðerlerini kaydediniz. -Uyartým direnci kademe kademe devreye alarak motorun devrini ayarlayýnýz her kademede motora uygulanan gerilimi nominal deðerinde sabit tutunuz.her kademe sonunda Im,Um,Iu,n deðerlerini kaydediniz. -otor nominal devrini %25, %50, %100 e artýrýn uyartým reostasýný kýsa devre edip Um,Im,Iu,n deðerlerini kaydediniz. -otor nominal devrini %100 e artýrdiðinda motora uyguladýðýnýz gerilimi nominal deðerinin altýna doðru küçültün Im,Um,Iu,n deðerlerini kaydediniz. -Ýki kutuðlu þalteri kapatýp motora uyguladýðýnýz enerjiyi kesin,endüvi devresindeki (Um) gösterdiði deðeri gözlemleyip kaydediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. 849

10 Deneyde alýna deðerler : DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) Um Im Iu n d/dak çýklama Deðerlendirme : Soru 1: Yol verme reostasý olmadan motoru çalýþtýrýrsak ne olur açýklayýnýz? Soru 2: (Iu) uyartým akýmý azaldýkça (n) devir ne oluyor açýklayýnýz? Soru 3: (n) devir arttýkça (Im) motor endüvi akýmý deðiþiyormu sebebi nedir açýklayýnýz? Soru 4: D.C þönt motorun devir sayýsýný nasýl deðiþiyor,uyartým direnci sýfýr iken (uyartým reostasý kýsa devre) oluþan devrin sayýsý deðiþtirilirmi nasýl yapýlýr açýklayýnýz? Soru 5: Deneyde alýnan deðerlerle (n) ile (Iu) arasýandaki baðlantýyý D.C þönt motorun boþta devir karekteristliði eðrisini çiziniz? Soru 6: Deney sonunda edindiðiniz gözlemlerinizi açýklayýnýz? 950

11 DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) Deney no 10:D.C ÞÖT OTORU YÜKTE ÇLIÞ,DIÞ. KREKTERÝSTLÝÐÝ. Deneyin amacý: D.C þönt motorun yükte çalýþmasý ile motor akýmý (Im) ile (n) devir sayýsý arasýndaki baðlantýyý gözlemleyip,motor akýmý (Im) arttýkça, (n) devir sayýsýnýn düþümünü analiz yapmaktýr. raç Gereçler : -Enerji üniteli deney masasý -Raylý motor sehpasý - üç faz varyak (C/DC çýkýþlý) -Ýki kutuplu sigortalý þalter -D.C ölçüm ünitesi -D.C þönt makina Deney baðlantý þemasý : -Fucolt freni (dinamik yük) Y-036/003 -(Ry) ayarlý reosta w Y-036/002 -(Ru) ayarlý reosta w Y-036/052 -Takometre (devir ölçer) Y-036/006 -Jaglý kablo,iec fiþli kablo Y-036/023- Y-036/024 Y-036/065 Y-036/066 EERJÝ GÝRÝÞÝ X X X X O I K. DERE EERJÝ Ölçümlü.C Enerji X X X EERJÝ L1 L2 L3.C/D.C EERJÝ.C D.C YR D.C GÜÇ KY ÐI - D.C + E. GÝRÝÞÝ.C - YR + ELEK. ULTÝ L3 L2 L1 Y-036/052 Y-036/006 Y-036/065 Ry Y-036/066 Ru L 1 1 F1 ÞÖT F2 Y-036/ /B1 B2 /D TERÝSTÖR Y-036/023- Þekil 10.1:D.C þönt motor yükte çalýþma deney baðlantý þemasý

12 L DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) P(+) (-) v P(+) (-) v If Im Uf Um Ry Ru Y-036/015 L Þekil 10.2: D.C þönt motorun yükte çalýþmasý devre þemasý. Deney iþlem basamaklarý : 1 1 F1 /D 2/B1 2 B2 ÞÖT TERÝSTÖR F2 Y-036/023- ot: Fucoult freni (ayarlý dinamik yük) etiketini inceleyiniz, uzun süre nominal deðerin üzerinde çalýþtýrýmayýnýz. D.C þönt makina etiket deðerini inceleyiniz. D.C þönt motora enerji vermeden (Ry) yol verme reostasý maximum deðerde (Ru) uayartým reostasý minumum ve ya sýfýr dirençte (Ru kýsa devre) olmalýdýr. -Þekil 10.1,10.2 deki deney baðlantýsýný kurunuz - D.C kaynak 200v Y-036/002 ayarlý D.C kaynaðý 0v getiriniz. -D.C þönt motora enerji verip (Ry) yol verme reostasý ile yol veriniz -(Ru) uyartým reostasý ile D.C þönt motoru nominal devrine ayarlayýp Um,Im,n deðerlerini kaydediniz. -Fusolt freni ile (dinamik yükte) D.C enerjiyi 0v baþlayarak uygulayýp D.C þönt motoru yükleyiniz.d.c þönt motora uygulanan (Um) nominal deðerine getiriniz Im,n deðerlerini kaydediniz. -D.C þönt motoru,fucoult frenine (dinamik yük) uyguladýðýnýz D.C gerilimi artýrarak kademe kademe nomimal gücüne kadar yükleyiniz,her kademede motora uyguladðinýz (Um) gerilimi nominal deðerine getirip Im,n deðerlerini kaydediniz. -D.C þönt motoru nominal gücünün 1,2 katýna kadar fucoult freni ile yükleyiniz,motora uygulanan gerilimi nominal deðerinde tutup Im,n deðerlerini kaydediniz. -Enerjiyi kýesip deneyi sonlandýrýnýz. 1152

13 Deneyde alýna deðerler: Um Im Iu n If Uf çýklama 200 v 200 v 200 v 200 v 200 v 243 v DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) isteðe baðlý isteðe baðlý Boþta %20 yükte %50 yükte Tam yükte 1.3 katý Yük kaldýrýlmýþ sýfýr Deðerlendirme: Soru 1: otor yüklendikçe devir deðiþiyormu sebebi nedir açýklayýnýz? Soru 2 :(Im) motor akýmý deðiþtikçe uyartým devresi akýmý deðiþirmi nedenlerini açýklayýnýz? Soru 3 :Yük arttýkça motor gerilimini sabitlemessek ne olur açýklayýnýz? Soru 4 :Yük arttýkça motor akýmý neden artat endüvi iç direncinden dolayý düþen gerilim ne olur? Soru 5 :otor nominal yükünde yol vermeden çalýþtýrýrsak ne olur gözlemleyip nedenlerini açýklayýnýz? Soru 6: Deneyde alýnan Im,n deðerleri ile motorun yük eðrisini çizip deney sonundaki gözlemlerinizi açýklayýnýz? 1253

14 DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) Deney no 11: D.C ÞÖT OTORU D.C KOTROLCÜSÜYLE. YÜKTE ÇLIÞ Deneyin amacý:d.c þönt motor kontrolcüsünü tanýmak notor kontrolünü yapmak yük, akým, gerilim ve devir arasýndaki baðlantýyý kavramaktýr. raç Gereçler :-Enerji üniteli deney masasý -Raylý motor sehpasý -D.C þönt makina -Fucolt freni (dinamik yük) -D.C motor kontrolcüsü -D.C ölçüm ünitesi -Jaglý kablo,iec fiþli kablo Y-036/003 Y-036/023- Y-036/024 Y-036/025 Y-036/006 Deney baðlantý þemasý : EERJÝ GÝRÝÞÝ X X X X O I K. DERE EERJÝ Ölçümlü.C Enerji X X X EERJÝ L1 L2 L3.C/D.C EERJÝ.C D.C YR D. C GÜÇ KYÐI Y-036/025 L O I F2 F1 1 2 Y-036/006 Y-036/006 F1 ÞÖT F2 1 1 Y-036/023- TERÝSTÖR 2/B1 B2 /D 2 Y-036/024 Þekil 11.1: D.C þönt motorun D.C kontrolcü ile yükte çalýþma deney baðlantý þemasý. 1354

15 L DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) P(+) (-) v L L F1 F2 1 2 Iu Im If Uu Um Uf Y-036/023- ÞÖT TERÝSTÖR F2 1 2/B1 /D B2 Þekil 11.2: D.C þönt motorun D.C motor kontrolcüsüyle yükte çalýþma devre þemasý. Deney iþlem basamaklarý: ot: D.C motor kontrolcüsü kullaným kýlavuzunu inceleyiniz,gerekli parametreleri giriniz (deneydeki kullanýma göre proðramlanmýþtýr). D.C motor yüklenmesinde nominal deðerlerin üzerine uzun süre çýkmayýnýz. -Þekil 11.1,11.2 deki deney baðlantýsýný kurunuz -Fucolt freni (dinamik yük) ün fan motoru deney süresince çalýþtýrýnýz. -D.C motor kontrolcüsüyle D.C þönt motoru çalýþtýrýp hýz potu ile motoru nominal devirine ayarlayýnýz (Um) motor gerilimi,(im) motor akýmý,(uu) uyartým gerilimi (Iu) uyartým akýmý n (motor devri) deðerlerini kaydediniz. -Fucoult frenine ayarlý D.C (0-50v) gerilim uygulayarak D.C þönt motoru nominal gücün veya nominal akýmý %25-%50-%100 ve 1.2 katýna kadar kademe kademe yükleyiniz her kademede Um,Im,Uu,Iu,n,Uf,If deðerlerini kaydediniz. -En son yük kademesinde fucaolt freninin enerjisini kesip Um,Im,Uu,Iu,n deðerlerini kaydediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. 1 2 L Y-036/

16 Deneyde alýna deðerler: n d/dak Um (v) Im () Uu(v) Iu () Uf (v) If () çýklama DEEY 1 (18 ŞUBT 2015) Boþta çalýþýyor yüklü Yüksüz çalýþýyor Deðerlendirme: Soru 1: D.C motor kontrolcüsü çalýþma prensibini açýklayýnýz? Soru 2: Devir (n) ile yük akýmý (Im) arasýndaki baðlantý nedir.bu konuma etki eden nedenleri açýklayýnýz? Soru 3: D.C motor kontrolcüsü kullanmanýn avantajlarý ve dezavantajlarý nelerdir açýklayýnýz? Soru 4: (Uu),(Iu) uyartým devresi gerilim ve akýmýnýn sabit kalmasýnýn avantajlarý ve dezavantajlarýný açýklayýnýz? Soru 5: Deneyde alýnan deðerlere göre (Im),(n) D.C þönt motorun yükte çalýþmasý eðrisini açýklayýnýz? Soru 6 :Deney sonundaki gözlemlerinizi açýklayýnýz? 156

17 DEEY 2 (25 ŞUBT 2015) Deney no 4: YBCI UYRTILI D.C ÞÖT DÝOU B OÞ ÇLIÞSI Deneyin amacý :Dinamoyu çalýþtýrýp remonans gerilimini gözlemleyip, uyartým Iu ile diinamo gerilimi U arasýndaki iliþkiyi analiz edip boþ çalýþma karekteristliði (eðrisini) çýkartmaktýr. raç Gereçler :-Enerji üniteli deney masasý -Raylý motor sehpasý -D.C þönt makina -Üç faz asenkron motor -Üç faz asenkron motor kontrolcüsü -D.C ölçüm ünitesi w ayarlý reosta -Takometre (devir ölçer) -Jaðlý kablo IEC fiþli kablo Deney baðlantý þemasý : Y-036/003 Y-036/023- Y-036/015 Y-036/026 Y-036/006 Y-036/066 EERJÝ GÝRÝÞÝ X X X X O I K. DERE EERJÝ Ölçümlü.C Enerji X X X EERJÝ L1 L2 L3.C/D.C EERJÝ.C D.C YR D. C GÜ Ç KYÐI L.C SÜRÜCÜ U W Y-036/026 Y-036/006 Ry Y-036/066 Y-036/015 U W 3 X Y Z 1 2/B1 B2 /D F1 ÞÖT F2 TERÝSTÖR Þekil 4.1: Yabancý uyartýmlý D.C þönt dinamonun boþ çalýþma deney baðlantý þemasý. Y-036/

18 L DEEY 2 (25 ŞUBT 2015) P(+) (-) Uu L Iu G1 U W Ub v Ru Y-036/015 U W 3 X Y Z 1 2/B1 /D B2 F1 ÞÖT TERÝSTÖR Þekil 4.2 Yabancý uyartýmlý D.C þönt dinamonun boþ çalýþma devre þemasý. Deney iþlem basamaklarý: ot:.c asenkron motor kontrolcüsü dökümanlarýný inceleyiniz..c sürücü ile motor devrini nominal deðerlerinin üzerinde olacak þekilde ayarlayýnýz. D.C þönt makina etiket deðerlerini inceleyiniz. Uyartým deveresini ayarlý D.C kaynakla besleyip uyartým resostasý kullanmaya bilirsiniz. F2 Y-036/023- -Þekildeki deney baðlantý devresiniz kurunuz. -C/DC enerji kýsmýnda D.C enerjiyi 220v ayarlayýnýz. -Uyartým devresi açýkken dinamoyu nominal devrinde (1500 d/dak) döndürünüz ve Ub (dinamo remonans) gerilimini kaydediniz. -Uyartým devresindeki direnç maximum deðerinde iken uyartým devresine D.C enerji uygulayýnýz Ub-Uu-I- deðerlerini kaydediniz. -Uyartým devresi Ry ayarlý direncini kademe kademe küçülterek dinamo gerilimini nominal gerilim Ub-200v getiriniz her kademede Ub-Uu-Iu deðerlerini kaydediniz. -Uyartým reostasý ile þayet yeterli olmuyorsa uyartým gerilimini arttýrarak dinamo nominal gerilimini 1.1 katýna kadar arttýrýnýz ve Ub-Uu-Iu deðerlerini kaydediniz. -Uyartým reostasý direncini artýrarak uyartým akýmýný kademe kademe azaltýnýz her kademede Ub-Uu-Iu deðerlerini kaydediniz. -Uyartým akýmý 0 (sýfýr) oluncaya kadar uyartým reostasý ile þayet yeterli olmuyorsa uyartým gerilimini azaltarak uyartým akýmýný Iu=0 yapýnýz. -Iu=0 olunca uyartým devresi enerjisini kesiniz Ub (dinamo gerilimini) ölçüp kaydediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz

19 DEEY 2 (25 ŞUBT 2015) Deneyde alýna deðerler: Devir Ub Uu Iu Konum n=1486 d/dak sabit 10v 144v 157v 180v 200v 210v 220v 209v 190v 180v 165v 136v 80v 10v 0v 220v 220v 220v 220v 271v 333v 270v 192v 193v 193v 193v 97v 0v Ry max 500 Ry 500 küçülüyor RY RY 0 minumum Güç kaynaðý gerilimi artýyor Güç kaynaðý küçülüuor RY deðeri büyüyor Ry 500 max Güç kaynagý gerilimi küçülüyor Uyartým devresi enerjisi kesik Deðerlendirme: Soru 1: Uyartým devresine enerji uygulanmadýðýndaki ölçülen Ub (dinamo gerilimi) nedir? Soru 2: Uyartým devresi akýmý Iu artýsý ile dinamo gerilimi Ub artýþ oraný doðrusalmýdýr ve ya deðilse sebebi nedir açýklayýnýz? Soru 3: Uyartým akýmý çok yükselince gerilim Ub yüksekliði çok oluyormu açýklayýnýz? Soru 4: Dinamo nominal deðere 200v ulaþtýðýndaki Iu uyartým akýmý dinamo nominal akýmýnýn (etiketten) % kaçtýr? Soru 5: Uyartým devresi Ry olmadan hangi usulle uyartýlýr açýklayýnýz? Soru 6: Bu deneydeki gözlemlerinizi yazýnýz? 18 35

20 DEEY 2 (25 ŞUBT 2015) Deney no 5: YBCI UYRTILI D.C ÞÖT DÝOU YÜKTE ÇLIÞSI Deneyin amacý: D.C þönt dinamoyu yükte çalýþtýrarak; devir sayýsý, yük akýmý dinamo gerilimi ve uyartým devresi akým ve gerilim arasýndaki baðlantýyý analiz etmektir. raç Gereçler: -Enerji üniteli deney masasý -Raylý motor sehpasý -D.C þönt makina -Üç faz asenkron motor -Üç faz asenkron motor kontrolcüsü -D.C ölçüm ünitesi w ayarlo reosta -2 kutuplu sigortalý þalter -Takometre (devir ölçer) -Jaglý kablo IEC fiþli kablo Y-036/003 Y-036/023- Y-036/015 Y-036/026 Y-036/006 Y-036/066 Y-036/052 Deney baðlantý þemasý : EERJÝ GÝRÝÞÝ X X X X O I K. DERE EERJÝ Ölçümlü.C Enerji EERJÝ L1 L2 L3.C/D.C EERJÝ.C D.C YR D. C GÜ Ç KYÐI Y-036/066 L.C SÜRÜCÜ U W Y-036/026 Y-036/006 Y-036/052 Y-036/015 U W 3 X Y Z Baðlantý 1 2/B1 B2 /D F1 ÞÖT F2 TERÝSTÖR. Þekil 5.1:Yabancý uyartýmlý D.C þönt dinamonun yükte çalýþmasý deney baðlantý þemasý. Y-036/

21 L DEEY 2 (25 ŞUBT 2015) P(+) (-) v F1 Ry L G1 U W Iy Ud Y-036/015 U W 3 X Y Z baðlayýnýz 1 2/B1 /D B2 F1 ÞÖT TERÝSTÖR Þekil 5.2:Yabancý uyartýmlý D.C þönt dinamonun yükte çalýþmasý devre þemasý. Deney iþlem basamaklarý: ot:.c asenkron motor kontrolcüsünün frekans ayarýný (100Hz) dökümanlardan ayarlayýnýz 3 faz asenkron motorun devrini nominal deðerin üzerine çýkartmakiçin. C/DC kýsmýný kullanýnýz. D.C makina ve üç faz asenkron motor etiketini inceleyiniz. -Þekildeki baðlantý devresini kurunuz. -.C sürücü asenkron motor ile dinamoyu nominal devrinde çalýþtýrýnýz. (dinamonun devrini deney süresince nominal deðerinde tutunuz.) -Uyartým devresi gerilimi ayarlayarak dinamoyu (boþta) nominal gerilmine ayarlayýnýz Ud-Uu-Iu-n deðerini kaydediniz. -Þalter,sigorta kapatýp dinamoyu ayarlý yük reostasý ile nominal deðerinin yarýsýnda, tamamýnda ve 1.2 katýanda yüklediðinin her yüklemede dinamo deverini ölçüp nominal deðerine getiriniz.her konumda Ud,Iy,Uu,Iu deðerlerini kaydediniz. -Yukardaki yüklemeyi ikinci kez bastan yapýp düþen dinamo devrini sabitlemeye çalýþmadan dinamo nominal gerilimindeki düþümü uyartým, deveresi gerilimini artýrarak karþýlamaya çalýþýn (uyartým devresi gerilim akýmýný nominal deðerinin katýný aþmayýn) her konumda Ud,Iy,Uu,Iu,n deðerini kaydediniz. -Yukardak yüklemeyi üçüncü kez baþtan yapýp, dinamodaki gerilim düþümünü hem devri sabit tutarak, hemde uyartým devresi gerilimini artýrarak dinamo gerilimini mümkün oldugu kadar nominal deðerinde tutmaya çalýþýn her konumda Ud,Iy,Uu,Iu,n deðerlerini. kaydediniz. F2 Y-036/

22 DEEY 2 (25 ŞUBT 2015) -Yukardaki yükleme dördüncü kez yapýn nominal deðerin 1.2 katýna kadar yükleyin dinamo devrini sabit tutun kýsa süre yük uçlarýný kýsa devre edin Ud-Iy-Uu-Iu-n degerlerini kaydediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. Deneyde alýna deðerler: n Ud Iy Uu Iu çýklama Deðerlendirme: Soru 1: Dinamo yüklendikçe dinamo geriliminin düþmesini açýklayýn? Soru 2: Yük arttýkça dinamo devri neden düþer, dinamoyu döndüren asenkron motor akýmý neden artar açýlayýnýz? Soru 3: Deneyde alýnan deðerlerle D.C þönt dinamonun yükle çalýþma ve dýþ karekteristlik eðrisini çýkartýnýz? Soru 4: Dinamo devrini göz önünde tutarak, alýnan deðerlerle endüvi direncinden dolayý düþen gerilimleri bulup sonucunu analiz ediniz? Soru 5: D.C þönt dinamonun özelliklerini ve nerelerde kullanýlýr açýklayýnýz? Soru 6: Bu deneyle ilgili gözlemlerinizi yazýnýz?

23 DEEY 2 (25 ŞUBT 2015) Deney no 6: KEDÝDE UYRTILI D.C ÞÖT. OTORU BOÞ ÇLIÞSI Deneyin amacý: Dinamoyu boþ çalýþtýrýp remanons gerilimini gözleyip,uyartým (Iu)uyartým akýmý ile (Ub) dinamo gerilimi arasýndaki baðlantýyý analiz edip kendinden uyartýmlý dinamonun boþ çalýþma karekteristliðini (eðrisini) çýkartmak. raç Gereçler : Deney baðlantý þemasý : -Enerji üniteli deney masasý -Raylý motor sehpasý -D.C þönt makina -Üç faz asenkron motor -Üç faz asenkron motor kontrolcü -D.C ölçüm ünitesi w ayarlý reosta (endüktör direncine yakýn olmalý) -Takometre (devir ölçer) -Jaglý kablo,iec fiþli kablo Y-036/003 Y-036/023- Y-036/015 Y-036/026 Y-036/006 Y-036/065 EERJÝ GÝRÝÞÝ X X X X O I K. DERE EERJÝ Ölçümlü.C Enerji X X X EERJÝ L1 L2 L3.C/D.C EERJÝ D.C GÜÇ KYÐI L Y-036/066.C SÜRÜCÜ U W Y-036/026 Y-036/006 Y-036/015 U W 3 X Y Z 1 2/B1 B2 /D F1 ÞÖT F2 TERÝSTÖR Þekil 6.1: Kendinden uyartýmlý D.C þönt dinamonun boþ çalýþma deney baðlantý þemasý. Y-036/

24 L DEEY 2 (25 ŞUBT 2015) F1 G1 L U W v Iu Ru Ub Y-036/015 U W 3 X Y Z 1 2/B1 /D B2 F1 ÞÖT TERÝSTÖR Þekil 6.2- kendinden uyartýmlý D.C þönt dinamonun boþ çalýþma devre þemasý. Deney iþlem basamaklarý: ot: Uyartým reostasý endüktör direncine yakýn deðerde olmalý. -Þekil 6.1, þekil 6.2 deki deney baðlantý þemasýný kurun. -Uyartým reostasý maximum deðerde olmalý ve deneye baþlarken uyartým deversi açýk (reostaya baðlanan ucun biri çýkarýlmýþ) olmalý. -Üç faz asenkron motoru, asenkron motor konturolcüsüyle çalýþtýrýlýp kontrolcünün frekans ayarý ile asenkron motorun devrini, dolayýsýyle D.C þönt dinamonun devrini nomiinal (1500 d/dak) deðerine ayarlayýnýz.takometre ile devri ölçüp (n),ub,(iu=0) deðerini kaydediniz. -Uyartým reostasý en yüksek deðerde iken reostadan çýkarýlan baþtaki ucu takýn Ub,Iu,n deðerlerini kaydediniz. Þayet Ub (dinamo gerilimi) artmamýþ hatta düþüuyorsa endüvü dönüþ yönü tersir, enerjiyi kesip motor dönüþ yönünü deðiþtirip yukardaki iþlemleri tekrarlayýnýz. -Uyartým reostasýnýn direncini kadame kademe küçültünüz (ayný yönde) her kademe Ub, Iu,n deðerlerini ölçüp kaydediniz. -Uyartým reostasý deverden çýkýncaya kadar devam edip Ub,Iu,n deðerlerini ölçüp kaydediniz. -Uyartým reostasý uçlarýný kýsa devre ediniz Ub,Iu,n deðerlerini ölçüp kaydediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. F2 Y-036/

25 DEEY 2 (25 ŞUBT 2015) Deneyde alýna deðerler: n d/dak Ud Iu (mp) çýklama Deðerlendirme: Soru 1: Uyartým devresi açýkiken (Ub) voltmetrede ölçülen deðer nedir? Soru 2: Uyartým deversi kapatýldýðýnda direnç (uyartým reostasý) deðeri deðiþmediði halde bir süre gerilimde (Ub) hýzlý bir artýþ oldu sebebi nedir açýklayýnýz? Soru 3: (Iu) uyartým akýmý artýþ ile (Ub) gerilim artýþý ayný orandamýdýr sebebini açýklayýnýz? Soru 4:Dinamo nominal gerilim için uyartým akýmý nedir ve dinamo nominal akýmýnýn % kaçtýr? Soru 5: lýnan deðerlerle Ub-Iu ile kendinden uyartýmlý D.C þönt dinamonun boþta çalýþma karekteristliði eðrisini þiziniz? Soru 6: Deney sonunda edindiðiniz gözlemlerinizi açýklayýnýz? 24 41

26 X DEEY 2 (25 ŞUBT 2015) Deney no 7: KEDÝDE UYRTILI D.C ÞÖT. DÝOU YÜKTE ÇLIÞSI Deneyin amacý: D.C þönt dinamoyu yükte çalýþtýrarak ; devir sayýsý (n), yük akýmý (Iy) dinamo gerilimi (U) ve uyartým akýmý Iu arasýndaki baðlantýyý analiz etmektir. raç Gereçler :-Enerji üniteli deney masasý -Raylý motor sehpasý -D.C þönt makina -Üç faz asenkron motor -Üç faz asenkron motor kontrolcü -D.C ölçüm ünitesi w ayarlý reosta (Ry) w ayarlý reosta (Ru) (endüktör direncine yakýn olmalý) -2 kutuplu sigortalý þalter - Takametre (devir ölçer) Jaglý kablo,iec fiþli kablo Y-036/003 Y-036/023- Y-036/015 Y-036/026 Y-036/006 Y-036/065 Y-036/066 Y-036/052 Deney baðlantý þemasý : EERJÝ GÝRÝÞÝ X X X X X X O I K. DERE EERJÝ Ölçümlü.C Enerji EERJÝ L1 L2 L3 C/DC EERJÝ D.C GÜÇ KYÐI L.C SÜRÜCÜ U W Y-036/026 Y-036/006 Y-036/052 Ry Ru Y-036/066 Y-036/065 Y-036/015 U W 3 X Y Z baðlayýnýz 1 2/B1 B2 /D F1 ÞÖT F2 TERÝSTÖR Þekil7.1 Kendinden uyartýmlý DC þönt dinamonun yükte çalýþmasý deney baðlantý þemasý Y-036/

27 L DEEY 2 (25 ŞUBT 2015) Ry F1 Ru Iu L G1 U W Iy U Uu U W 1 F1 ÞÖT F2 3 /D TERÝSTÖR Y-036/015 X Y Z baðlayýnýz 2/B1 Þekil 7.2: Kendinden uyartýmlý D.C þönt dinamonun yükte çalýþmasý devre þemasý Deney Ýþlem Basamaklarý: ot: Üç faz asenkron motor ve D.C þönt dinamonun etiket deðerlerini inceleyiniz makinalarý nominal güçlerinin 1.2 katýnýn üzerinde uzun süre yüklemeyiniz. Üç faz asenkron motorun nominal gücü 1.2 üzerinde yükteki devri 1500 d/dak olacak þekilde,asenkron motor kontrolcüsünün frekans üst sýnýrý (100Hz) ayarlayýnýz. -Þekil 7.1 deki deney baðlantý þemasýný kurunuz. -Uyartým reostasýný maximum deðerde ve dinamo yük devresi þalter-sigorta açýk iken dinamoyu nominal devirde (1500d/dak) döndürüp, deney boyunca sabit tutmaya çalýþýnýz. (U) dinamo gerilimi yükselmiyorsa dinamonun dönüþ yönü terstir enerjiyi kesip deneyi durdurup asenkron motorun besleme fazýnýn ikisini yerini deðiþtirerek motor dinamo dönüþ yönünü degiþtirin. -Uyartým reostasýný (direncini küçülterek) ayarlýyarak ayný yönde Iu uyartým akýmýný kademe kademe artýrýn her kademede dinamo gerilimi artýþ deðerini gözlemleyin U,Uu, Iu,n deðerlerini kaydediniz. -Uyartým reostasý ayarýný dinamo nominal gerilimini alýncaya kadar devam edip U,Uu,Iu, n ve asenkron motorun çektiði akýmý gözlemleyip kaydedin. -Yük devresindeki þalter sigortayý kapatýp dinamoyu nominal gücün %50 Ry ayarlý reosta ile yükleyiniz.u,iy,uu,iu,n ve asenkron motorun akýmýný gözleyip kaydediniz. -Dinamo devrini nominal deðere (1500d/dak) getirip U,Iy,Uu,Iu,n ve asenkron motor akýmýný gözlemleyip kaydediniz. -Dinamoyu nominal gücün %100, yükleyip U,Iy,Uu,Iu,n ve asenkron motoroun çektiði akýmý gözlemleyip kaydediniz. -Dinamo devrini nominal deðere (1500d/dak) getirip U,Iy,Uu,Iu,n ve asenkron motorun çektiði akýmý gözlemleyip kaydediniz. B2 Y-036/

28 DEEY 2 (25 ŞUBT 2015) -Dinamoyu nominal gücün 1,2 katýna kadar yükleyip U,Iy,Uu,Iu,n ve asenkron motorun çektiði akýmý gözlemleyip kaydediniz. -Dinamoyu nominal devrine (1500d/dak) getirip U,Iy,Uu,Iu,n ve asenkron motorun çektiði akýmý gözlemleyip kaydediniz. -Kýsa bir süre yük uþlarýný kýsa devre edip U,Iy,Uu,Iu,n ve asenkron motorun çektiði akýmý gözlemleyip kaydediniz. Kýsa devre anýnýn baþlangýcýnda Iy akýmýný kýsa süre yüksek gurup daha sonra küçük deðer görülecek U,Uu,Iu, sýfýr görülebilir.bu konumda mutlaka n ve asenkron motor akýmýný gözlemleyip kaydediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. Deneyde alýna deðerler: otor Uyartým Dinamo çýklama n d/dak I(mp) Uu Iu U Iy Deðerlendirme: Soru 1: Dinamo yüklendikçe U gerilim düþümü nedenlerini açýklayýnýz? Soru 2: Dinamoyu döndüren asenkron motorun çektiði akýmý (I) ve devrindeki (n) deðiþim nedenlerini açýklayýnýz? Soru 3: Dinamo yüklendikçe uyartým devresindeki Uu,Iu deðerlerindeki deðiþimin nedenlerini açýklayýnýz? Soru 4: Þönt dinamo kýsa devre edilince ne oldu, alýnan deðerleri göz önünde tutarak bu konumu analiz ediniz? Soru 5: D.C þönt dinamonun yükte çalýþma (dýþ karekteristliði) eðrisini alýnan deðerlere göre çýkacak? Soru 6: Bu deneyle ilgili gözlemlerinizi açýklayýnýz? 27 44

29 DEEY 3 (4 mart 2015) Deney no 16: D.C KOPUT OTOR YOL EREK. DEÝR YRI YPK DÖÜÞ YÖÜÜ DEGÝÞTÝREK Deneyin amacý: D.C komput motora motora yol vermek,devir ayarý,dönüþ yönü deðiþtirmekle ilgili bilgi,beceri kazanmaktýr. raç Gereçler: -Enerji üniteli deney masasý -Raylý motor sehpasý -D.C komput motor -D.C ölçüm ünitesi -(RyL) ayarlý yol verme reosta -(Ru) ayarlý reostasý w -Ýki kutuplu siðortalý þalter -Jaglý kablo,iec fiþli kablo Takometre Y-036/003 Y-036/022 Y-036/006 Y-036/066 Y-036/065 Y-036/052 Deney baðlantý þemasý : EERJÝ GÝRÝÞÝ O I K. DERE EERJÝ ÖLÇÜLÜ.C EERJÝ.C/D.C EERJÝ.C D.C D.C GÜÇ KYÐI YR D.C kaynaða Y-036/065 Y-036/052 Y-036/066 Y-036/052 Y-036/006 Y-036/006 Ru RyL RyL Ru Y-036/065 Y-036/066 F2 ÞÖT F1 1 1 F1 ÞÖT F2 SERÝ /D /D SERÝ Y-036/022 D2 D1 2/B1 2/B1 D1 D2 TERÝSTÖR B2 TERÝSTÖR B2 Þekil 16.1:D.C komput motora motora yol verme,dönüþ yönü,devir ayarý deney baðlantý þemasý. Y-036/

30 P(+) (-) DEEY 3 (4 mart 2015) 200v P(+) (-) 200v Um Um U Im Im Ru RyL RyL Ru Y-036/022 ÞÖT ÞÖT 1 1 F1 F2 F1 F2 SERÝ /D /D SERÝ D1 D2 2/B1 2/B1 D1 D2 TERÝSTÖR TERÝSTÖR B2 B2 Þekil 1 þekil 2 Þekil 13.2:D.C komput motora yol verme,dönüþ yönü ve devir ayarý devre þemasý Y-036/022 Deney iþlem basamaklarý : D.C komput motora yol verme -Þekil 16.1,16.2 deki þekil-1 ve ya þekil-2 deki deney baðlantýsýný kurunuz -(RyL) yol verme reostasý maximum deðerde,(ru) uyartým reostasý minumum ve ya sýfýrda iken,sigorta-þalter gurubunu kapatýp motora nominal gerilim uyðulayýnýz. -(RyL) yol verme reostasýný ayný yönde yavaþ yavaþ hareket ettirerek devreden çýkartýp motora yol veriniz.devir yönünü n,um,im deðerlerini gözlemleyip kaydediniz -(Ru) uyartým reostasý ile motoru nominal devrini ayarlayýp n,um,im deðerlerini gözlemleyip kaydediniz. -sigorta-þalter gurubunu açýp motorun enerjisini kesiniz,bu andaki (Um) voltmetre deðerini gözlemleyip kaydediniz. -(RyL) yol verme reostasý,(ru) uyartým reostasýný deney baþlamadan önceki konuma getiriniz. -Enerjiyi kýesip deneyi sonlandýrýnýz. D.C komput motorun devir ayarýný yapmak. -D.C komput moturu yukarýda belirtilen iþlem sýrasý ile yeniden çalýþtýrýnýz. (RyL) yol verme reostasýný devreden çýkararak motura yol verip,(ru) uyartým reostasý ile motoru nominal devrine ayarlayýnýz. -(Ru) uyartým reostasýyla motor devrini çeþitli deðerlere ayarlayýnýz,(nominal deðerden düþük,yüksek deðere) her konumda n,um,im deðerlerini gözlemleyip kaydediniz

31 DEEY 3 (4 mart 2015) -Sigorta-þalter gurubunu açýp motorun enerjisini kesiniz.ryl-ru reostalarý ilk konuma getiriniz. -enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. D.C komput motorun devir yönünü deðiþtirmek -D.C komput motorun 1-B2 uçlarýnýn yerini deðiþtiriniz.otoru yukarýda bahsedilen þekilde çalýþtýrýp devir yönünü saplayýnýz. -Sigorta-þalter gurubunu açýp motoru durdurunuz. -D.C komput motorun þönt sargý (F1-F2) uçlarýný deðiþtiriniz.otoru yukarda bahsedilen þekilde çalýþtýrýp devir yönünü saplayýnýz. -Sigorta-þalter gurubunu açýp motoru durdurunuz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. Deneyde alýna deðerler : n Um Im çýklama Deðerlendirme : Soru 1: Þekil-1 ve þekil-2 deki baðlantýlarda devir yönü deðiþtimi,devir yönü baþka hangi usülle deðiþir açýklayýnýz ve baðlantýsýný çiziniz? Soru 2: Deney sonunda (RyL)-(RU) reostalarý neden ilk konuma getirilmesi gerekir (RyL) yol verme reostasý getirilmezse ne olur açýklayýnýz? Soru 3: Uyartým reostasý hangi konumda deviri yükseliyor,hangi konumda devir düþüuor açýklayýnýz? Soru 4: otoru durdurmak için sigorta-þalter gurubu açýldýðýnda voltmetrenin gösterdiði (Um) deðeri neden kaynaklanýr açýklayýnýz? Soru 5: D.C komput motorun ve ya D.C motorlarda enerji kesildiðinde motorun frenlemesi için ne yapýlmalýdýr açýklayýnýz? Soru 6: Deney sonu gözlemlerinizi açýklayýnýz? 30 76

32 DEEY 3 (4 mart 2015) Deney no 17: D.C KOPUT OTORU YÜKTE. ÇLIÞ Deneyin amacý: D.C komput motorun yükte çalýþtýrmak,komput motora uygulanan (Un) gerilimle,uyartým akýmý (Iu) sabit iken motor devri (n) ile yük akýmý (Im) arasýndaki baðýntýyý analiz edip gerekli bilgi ve beceri kazanmak. raç Gereçler : -Enerji üniteli deney masasý -Raylý motor sehpasý -aryak (C/DC ayarlý enerji çýkýþlý) -(RyL) ayarlý reosta w -(Ru) ayarlý reosta w Deney baðlantý þemasý : Y-036/003 Y-036/002 Y-036/066 Y-036/065 -D.C ölçüm ünitesi Y-036/006 -D.C komput makina Y-036/022 -Fucolt freni (dinamik yük) Y-036/024 -Ýki kutuplu sigortalý þalter Y-036/052 -Jaglý kablo,iec fiþli kablo,takometre EERJÝ GÝRÝÞÝ O I K. DERE EERJÝ Ölçümlü.C Enerji EERJÝ L1 L2 L3.C/D.C EERJÝ.C D.C YR D.C GÜÇ KYÐI D.C E. GÝRÝÞÝ.C + ELEK. - ULTÝ - + YR L3 L2 L1 RyL Y-036/066 Y-036/006 Y-036/052 Ru Y-036/006 Y-036/065 L 1 1 F1 ÞÖT F2 Y-036/ /B1 B2 /D SERÝ D1 D2 TERÝSTÖR Y-036/022 Þekil 17.1:D.C komput motorun yükte çalýþma deney baðlantý þemasý

33 L P(+) (-) DEEY 3 (4 mart 2015) P(+) v (-) v If Im Uf Um Iu Ru RyL Y-036/024 ÞÖT L 1 1 F1 F2 /D SERÝ D1 D2 2/B1 TERÝSTÖR 2 B2 Þekil 17.2: D.C kompunt motor yükte çalýþmasý devre þemasý. Y-036/023- Deney iþlem basamaklarý : ot: Þekildeki D.C kompunt eklemeli kompunt baðlantýdýr. Fucolt (dinamik yük) Freni D.C komput makina etiket deðerlerine dikkat ediniz. Fucolt freni nominal D.C gerilimi 48v tur kýsa süreli 60v D.C uygulana bilir nominal akýmýný dikkate alýnýz. -Þekil 17.1,17.2 deki deney baðlantýsýný kurunuz -D.C kompunt motora nominal gerilimini uygulayýp ( RyL) yol verme reostasý ile yol veriniz. -D.C kompunt motoru,(ru) uyartým reostasý ile nominal devrine ayarlayýp Um,Im,Iu,n deðerlerini gözlemleyip kaydediniz. -Fucolt (dinamik yük) freni fanýný enerji (220v.C) uygulayýp çalýþtýrýnýz. -Fucolt freni D.C beslemesini kademe kademe artýrarak motoru dinamik yüktle,motor nominal deðerine kadar yükleyiniz.her konumda Um,Im,Iu,n,Uf,If deðerlerini gözlemleyip kaydediniz. -D.C kompunt motoru Fucolt fren yardýmýyla nominal yükünün 1.2 katýna kadar yükleyiiniz.bu konumda Um,Im,Iu,n,Uf,If deðerlerini gözlemleyip kaydediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz.reostalarý ilk konuma getiriniz. Ýsteðe baðlý D.C kompunt motor baðlantýsýný eksiltmeli kompunt yapýnýz. -Yukarýda belirtilen deney iþlem basamaklarýný sýrayla uygulayýnýz

34 Deneyde alýna deðerler : DEEY 3 (4 mart 2015) n Um Im Iu Uf If çýklama Deðerlendirme : Soru 1: Deneyde aldýðýnýz Im,n deðerleri ile D.C kompunt eklemeli-eksiltmeli baðlantýya göre yük eðrisini çýkartýnýz? Soru 2: Çizdiðiniz eðriye ve deneydeki gözlemlerinize göre eklemeli-eksiltmeli kompunttaki Im,n arasýndaki iliþkiyi analiz ediniz? Soru 3: Sorudaki yaptýðýnýz analize göre D.C kompunt eklemeli-eksiltmeli konumuna göre motorun kullanýlabilecek yükleri ve ya çalýþma koþullarýný açýklayýnýz? Soru 4: Eklemeli kompunt ile eksiltmeli kompunt özelliklerini sýralayýp aralarýndaki fark nedir açýklayýnýz? Soru 5: D.C kompunt motorun seri-þönt özelliði öne çýkmasý nasýl saðlanýr bu yapýnýn etkileri neler olur açýklayýnýz? Soru 6: Deney sonu gözlemlerinizi açýklayýnýz? 33 79

35 DEEY 4 (11 RT 2015) Deney no 19:BÝR FZLI TRSFORTÖRÜ B OÞ ÇLIÞSI E DÖÜÞTÜRE ORII BULUSI Deneyin amacý: Transformatörün boþ çalýþmasýný analiz edip,boþ çalýþmadaki kayýplarý kavramak ve trafo dönüþtürme oranýný hesaplamak konuyla ilgili bilgi-beceri kazanmak raç Ðereçler:-Enerji ünieli deney masasý -.C ölçüm ünitesi -Enerji analizatörü -Bir faz transformatör -Jaglý kablo, IEC fiþli kablo Y-036/005 Y-036/004 Y-036/027 Deney baðlantý þemasý : EERJÝ GÝRÝÞÝ O I K. DERE EERJÝ ÖLÇÜLÜ.C EERJÝ C/DC EERJÝ C D C D.C GÜÇ KYÐI L1 L2 L3 L1 L2 L3 Y-036/005 1 a3 a2 a1 B1 b1 b2 B2 b3 Y-036/004 Y Þekil 19.1 Bir faz transformatorun boþ çalýþmasý deney baðlantý þemasý

36 L DEEY 4 (11 RT 2015) I1 U1 L1 L2 L3 PR-53 L1 L2 L3 U,I,COS W,,WR U2 Y-036/027 a3 1 a2 a1 B1 b1 B2 b2 b3 Þekil 19.2 Bir fazlý transformatörün boþ çalýþmasý devre þemasý. Deneyin yapýlýþý : ot: Transformatör etiket deðerlerini dikkate alýnýz.ýki pirimer gerilimi belirtilen transformatörde sekonder gerilim deðeri, büyük pirimer deðeri uygulandýðýndaki deðerlerdir Pirimere uyguladýðýnýz gerilime göre sekonder sargýlarýndaki gerilim deðerleri deðiþecektir. Ölçüm ünitelerinde, boþ çalýþma deneyinde I, Cos güç deðerlerini akým deðeri küçük olduðundan görülmeyebilinir bu konumda m ölçüm özellikli multimetre kullanýnýz. -Þekil deki deney baðlantýsýný kurunuz. -Pirimer devresindeki þalter-sigortayý kapatýp trafo pirimer devresine sýfýr (ov) dan baþlayarak kademe kademe trafo pirimer nominal gerilimini uygulayýnýz. -Her kademede U,I,U2 deðerini ve enerji analizatörlerindeki U,I,Cos,W,,R deðerleyeterli deðil ise Y-036/002 ünitesinden yararlanabilinir. ni gözlemleyip kaydediniz. - Transformatör pirimer devresine uygulanan ayarlý.c gerilim ünitesinde -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz

37 DEEY 4 (11 RT 2015) Deneyde alýna deðerler : U1 I1 U2 Enerji nalizatörü U I COS W R çýklama Deðerlendirme : Soru 1: Transformatörün pirimer devresine neminal gerilim (U1) uygulandýðýnda ve sekander devresi yüksüz iken,enerji analizatöründe gözlemlediðiniz güç nedir tanýmlayýnýz? Soru 2: Deneyde aldýðýnýz U1,U2 deðerlerine göre trasnformatörün dönüþtürme oranýný bulunuz? Soru 3: Deneyde aldýðýnýz U,I1 deðerleri ve enerji analizatörü deðerlerini gözlemleyerek transformatörün boþ çalýþma grafiðini çiziniz? Soru 4: Transformatörün sarým sayýsýný nasýl buluruz açýklayýn? Soru 5: Trasnformatörün çalýþma prensibini açýklayýnýz? Soru 6: Deney sunu gözlemlerinizi açýklayýnýz? 36 94

38 DEEY 4 (11 RT 2015) Deney no 20: BÝR FZLI TRSFORTÖRÜ PÝRÝER-SEKDER DERE DÝREÇLERÝÝ ÖÇÜLESÝ Deneyin amacý: Transformatörün pirimer-sekander devre (sargý) dirençlerinin D.C ile ölçülmesiyle ilgili bilgi-beceri kazanmak. raç Ðereçler:-Enerji ünieli deney masasý -D.C ölçüm ünitesi -Enerji analizatörü -Bir faz transformatör Y-036/027 ve ya -Jaglý kablo, IEC fiþli kablo -vometre Y-036/006 Y-036/004 Y-036/028 Deney baðlantý bemasý : EERJÝ GÝRÝÞÝ O I K. DERE EERJÝ ÖLÇÜLÜ.C EERJÝ C/DC EERJÝ C - + D C D.C GÜÇ KYÐI yarlý D.C kaynak Y a3 a2 a1 b1 b2 B1 b3 Y-036/005 Þekil 20.1 Bir faz transformatorun pirimer-sekander devre (sargý) dirençlerinin ölçülmesi deney baðlantý þemasý. Deney baðlantý pirimer-sekandere sýra ile uygulanacak

39 DEEY 4 (11 RT 2015) v P(+) (-) Deney devre þemasý pirimer devreden sonra sekander devrede,her kademe için ayrý ayrý uygulanýr. I U a3 1 a2 a1 B1 b1 b2 b3 Þekil 20.2 Bir fazlý transformatörün pirimer-sekander devre (sargý) dirençlerinin ölçülmesi devre þemasý Deneyin yapýlýþý: ot: Deneyde pirimer-sekander devrelerden (sargý) nominal akým deðerlerinin üzerinde akým geçirmeyiniz.uzun süre nominal (D.C) akýmda çalýþtýrmayýnýz. -Þekil deki deney baðlantýsýný kurunuz. -yarlý D.C enerji kaynaðý (U=0v iken) transfarmatöre ugulayýnýz.(0v) sýfýrdan baþlayarak kademe kademe gerilimi artýrýnýz,transfarmatör pirimer sargýlarýndan nominal akým deðerinin geçmesini gerilimi artýrarak saðlayýnýz. -Her konuda U,I deðerlerini gözlemleyip kaydediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. -Yukarde bahsedilen tüm iþlemleri sýrasý ile sekander devrinin her kademesi için ayrý ayrý yapýnýz. -Her konum ve kademede U,I ölçüm deðerlerini gözlemleyip kaydediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. -Ohmetre ile transfarmatörün pirimer-sekander devernin her kademesininin dirençlerini ayrý ayrý ölçüp kaydediniz

40 DEEY 4 (11 RT 2015) Deneyde alýna deðerler : U1 PÝRÝER I1 Bulunan R Ölçülen R U2 SEKODER I2 Bulunan R Ölçülen R çýklama Deðerlendirme : Soru 1: Sargý dirençleri ölçme deneyinde neden D.C kaynak kullanýldý;.c kaynak kullanýrsak ne olur açýklayýnýz? Soru 2: Sargýlarýn.C kullanýmýndaki nominal akýmýn deðerleri dikkate alýnarak D.c uygulanýp akým sýnýrlamsý neden yapýldý ve ya sargýlara nominal çalýþma geriliminin deðerini D.C uygulanýrsa ne olur açýklayýnýz? Soru 3: Deneyde aldýðýnýz U,I deðerleri ile transfarmatörün sargý dirençlerini R=U/I dan bulunuz? Soru 4: Transformatöre.C uyguladýðýmýzda sargý dirençleri ne olur bu direnç deðiþiminin sebebi nedir açýkalyýnýz? Soru 5: Ohmetre ile ölçülen sargý direnç deðerleri ile R=U/I dan deneyde bulunan deðerler arasýndaki fark nedir nedenlerini açýklaynýz? Soru 6: Deney sunu gözlemlerinizi açýklayýnýz? 39 97

41 DEEY 4 (11 RT 2015) Deney no 22:BÝR FZLI TRSFORTÖRÜ KIS DERE DEEYÝ E BKIR KYIPLRII ÝCELEESÝ Deneyin amacý:transformatörün pirimer-sekander sargýlarýnýn bakýr kayýplarýnýn nulunup kýsa devre geriliminin saplanmasý. raç Ðereçler:-Enerji ünieli deney masasý -.C ölçüm ünitesi -Enerji analizatörü -Bir faz transformatör -Jaglý kablo, IEC fiþli kablo Y-036/005 Y-036/004 Y-036/028 Deney baðlantý þemasý : EERJÝ GÝRÝÞÝ C/DC EERJÝ O I K. DERE EERJÝ ÖLÇÜLÜ.C EERJÝ C - + YR D C D.C GÜÇ KYÐI L1 L2 L3 L1 L2 L3 Y-036/005 1 a2 a1 b1 B1 Y-036/004 b2 b3 Y Þekil 22.1 Bir faz transformatörün kýsa devre deney baðlantý þemasý. a

42 L 0-250v DEEY 4 (11 RT 2015) Ip L1 L2 L3 PR-53 L1 L2 L3 U,I,COS W,,WR Usk Y-036/028 b1 B2 b2 b3 a3 a2 a1 Isk 1 B1 Þekil 22.2 Bir fazlý transformatörün kýsa devre deneyi devre þemasý. Deneyin yapýlýþý : ot: Deneyde kullanýlan transformatörün pirimer-sekander devreleri nominal akým deðerlerlerine dikkat ediniz. -Þekil deki deney baðlantýsýný kurunuz. -yarlý.c güç kaynaðýnýn gerilimini (0) sýfýra getirip transformatör pirimer devresine uygulayýnýz. -Pirimer devresine uyguladýðýnýz gerilimi kademe kademe artýrarak nominal (Ip) akýmýnýn geçmesini saðlayýnýz.her konumda Ip,Up enerji analizatörü parametrelerini ve Usk,Isk deðerini gözlemleyip kaydediniz. -Transformatör pirimerinden nominal akýmýn %150 si kadar akým gecinceye kadar uygulanan.c gerilimi artýtýnýz.bu konumda Ip,Up,enerji analizatörü parametreleri ve Usk,Isk deðerlerini gözlemleyip kaydediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz

43 DEEY 4 (11 RT 2015) Deneyde alýna deðerler : Up Ip Enerji analizatörü para metreleri U I COS W R Usk Isk çýklama Deðerlendirme : Soru 1: Kýsa devre deneyi hangi amaçla yapýlýr açýklayýnýz? Soru 2: Ip nominal deðerinde iken Up deðeri nedir,bu deðerin nominal deðere oraný nedir açýklayýnýz ve bu deðere ne ad verilir? Soru 3: Kýsa devre geriliminin küçük-büyük olmasý ne anlama gelir açýklayýnýz? Soru 4: Ip ve Isk nominal deðerlerinde iken enerji analizatöründeki parametreleri (güç) deðerleri neyi gösterir analiz ediniz? Soru 5: Deneyde alýnan deðerler ile transformatörün kýsa devre deneyi Pk=f(Ik) ve ya Pk=f(Uk) eðrisini çiziniz? Soru 6: Deney sunu edindiðiniz gözlemlerinizi açýklayýnýz?

44 DEEY 4 (11 RT 2015) Deney no 21: BÝR FZLI TRSFORTÖRÜ YÜKLÜ ÇLIÞSI REGÜLSYO E ERÝÝ BULUSI Deneyin amacý: Transformatörlerin yüklü çalýþmasýný inceleyip,regülasyon ve verimin etkenlerini analiz etmek. raç Ðereçler: -Enerji ünieli deney masasý -.C ölçüm ünitesi -Bir faz transformatör -Enerji analizatörü Y-036/005 Y-036/028 Y-036/004 -iki kutuplu sigortalý-þalkter -yarlý reosta w -Jaglý kablo, IEC fiþli kablo Y-036/052 Y-036/066 Deney baðlantý þemasý : EERJÝ GÝRÝÞÝ Ölçümlü.C Enerji L1 O I K. DERE EERJÝ L2 L3 C/DC EERJÝ D.C GÜÇ KYÐI Ry Y-036/005 Y-036/028 a1 a3 1 a2 b1 B1 b2 b3 Y-036/005 Y-036/004 Y-036/066 L1 L2 L3 L1 L2 L3 U21 U22 U23 Y-036/028 Y-036/052 Þekil 23.1Bir fazlý transformatörün yüklü çalýþmasý deney baðlantý þemasý

45 L DEEY 4 (11 RT 2015) Ry Ip Is Up Us Pirimer L1 L2 L3 PR-53 L1 L2 L3 U,I,Cos W,,R U,I,Cos W,,R L1 L2 L3 PR-53 L1 L2 L3 Sekonder a3 1 b1 b2 b3 a2 a1 B1 Y-036/028 Þekil 23.2 Bir fazlý transformatörün yüklü çalýþmasý devre þemasý. Deneyin yapýlýþý : ot: Transformatör pirimer nominal gerilimine göre L- ve ya L-L besleme olanaklýdýr. Pirimer devre enerji ölçümü enerji ünitesi () üzerindeki enerji analizatörü ile yapýlabilir. Sekander çýkýþlarýnýn birinde veya istenilen tüm çýkýþlarda ayrý ayrý deney yapýlabilir (ayrýayrý yapýlmasý önerilir). yarlý reosta yeterli olmadýðýnda lamba gurubu ve ya ikinci ayarlý reosta kullanýlýr. -Þekil deki deney baðlantýsýný kurunuz. Transformatör yüksüz çalýþýrken (I-W) akým ve gücün ölçümünde daha küçük degerleri ölçen ölçü alatleri seçilmesi gerekir. -Sekonder devrede yük yok iken transformatörün pirimer devresine nominal gerilimini uygulayýnýz.bu konumda Ip,Up,pirimer devre enerji analizatörü parametreleri ile Us deðerlerini gözlemleyip kaydediniz. -yarlý (Ry) yük reostasý ile kademe kademe transformatörü nominal gücüne, daha sonra 1,25 katýna kadar yükleyiniz her konumda Up,Ip,pirimer devre enerji analizatörü Us,Is sekonder devre enerji analizatörü parametre deðerlerini gözlemleyip kaydediniz

46 DEEY 4 (11 RT 2015) -Sekander devre nominal yükte iken %Rg Boþtaki Us-ominal yükte Us =.100 ominal yükle US ( ) gerilim regülasyonunu bulunuz. -Yüklemin her konumundaki verimi P2 ( =.100) bulunuz. P1 -Ýsteðe baðlý sekander her kademesi için ayrý ayrý yukardaki iþlemleri yapýnýz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. Deneyde alýna deðerler : U PÝRÝER DERE SEKODER DERE I COS W R U I COS W R çýklama Deðerlendirme : Soru 1: ominal yükteki verimi ve %20 yükteki verimi bulup transformatörün verimini nelerin etkileyeceðini analiz ediniz? Soru 2: Transformatörde regülasyon nedir tanýmlayýnýz regülasyon deðerinin büyük-küçük olmasý ne anlama gelir açýklayýnýz? Soru 3: Transformatörün sekander gerilim düþümüne etki eden unsurlar nelerdir açýklayýn gerilim düþümünü minumun deðerde tutmak için neler yapýlmalýdýr açýklayýnýz? Soru 4: Deneyde alýnan deðerler ile transformatörün verim grafiðini çýkarýp bu gýrafiði analiz ediniz? Soru 5: Deneyde alýnan deðerlerle transformatörün pirimer devre gücü ile sekander (Us) gerilimi arasýndaki baðýntýyý veren grafiði çýkarýp bu grafiði analiz ediniz? Soru 6: Deney sunu edindiðiniz gözlemlerinizi açýklayýnýz?

47 46 DEEY 5 (18 mart 2015 ) Deney no 26: ÜÇ FZLI TRSFORTÖRÜ YÜKLÜ ÇLIÞSI Deneyin amacý: Üçfazlý trafonun çeþitli yüklerde (ohmik,endüktif,kapasitif) çalýþtýrýp regülasyon,verimin bulunup incelenmesiyle ilgili bilgi-beceri kazanmaktýr. raç Ðereçler:-Enerji ünieli deney masasý -Enerji analizatörü -.C ölçüm ünitesi -Üç faz transformatör -Üç faz sigortalý-þalkter -Bara -Üç faz ayarlý ohmik yük -Üç faz ayarlý endüktif yük -Jaglý kablo,iec fiþli kablo,vometre Y-036/004 Y-036/005 Y-036/029 Y-036/051 Y-036/053 Y-036/056 Y-036/058 Deneyin yapýlýþý : Deney baðlantý þemalarý sonraki sayfalarda! ot: Deney labaratuar olanaklarýnýz doðrultusunda farklýlandýrýlýr Transformatörünüzün sokander çýkýþý birden fazla ise en yüksek kademesi kullanýlmalýdýr. -Þekil 26.1,26.2 deki deney baðlantýsýný kurunuz. -Üç faz trafo baðlantýsý / ve sekander çýkýþý en yüksek kademede. -Sekander devre yük þalter-sigorta açýk iken (trafo yüksüz) trafo pirimer devresine nominal gerilimni uygulayýnýz. -Pirimer-sekander devredeki enerji analizatöründen tüm gözlemlediðiniz parametreleri (U,I,cos,W,,R v.s) deðerlendirip kaydediniz. -Sekonder devre yük þalter-sigortasýný kapatýp kademe kademe omik yükle yükleyiniz yüklemeyi trf. nominal gücünün 1,2 katýna kadar yapýnýz.bu konumda her kademede pirimer-sekonder devredeki enerji analizatöründeki parametreleri gözlemleyip kaydediniz. -Sekonder devredeki omik yükü,endüktif yükle deðiþtirip yukarýdaki iþlemi sýrasýyla yapýnýz.pirimer-sekonder devredeki enerji analizatöründeki parametreleri gözlemleyip kaydediniz. -Transformatörün farklý yük ve kademelerde her konumda ( ) verimi ve (%Reg) regülasyonu hesaplayýnýz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz. -Ýsteðe baðlý olarak trf. baðlantýsýný /, /, / olarak baðlantýlarýný ayrý ayrý yapýp her baðlantý konumunda yukardaki deney iþlemlerini sýra ile yapýnýz. -Deðiþik baðlantýlardaki verim-regülasyon deðerlerini analiz ediniz. -Transformatör baðlantýlarýnýn farklýlýk nedenlerini deneyde elde ettiðiniz deðerlerle analiz ediniz. -Deðiþik yük konumlarýndaki trf. verim-regülasyon ve baðlantý yapýlarýna göre analiz ediniz. -Enerjiyi kesip deneyi sonlandýrýnýz

48 47 Deney baðlantý þemasý : DEEY 5 (18 mart 2015 ) EERJÝ GÝRÝÞÝ O I KUD DERE EERJÝ 220v 24v.C 24v D.C Ölçümlü.C enerji EERJÝ L1 L2 L3 C-DC EERJÝ D.C GÜÇ KYÐI 4 Y-036/028 Ua Xa 1 Y1 W1 Z1 4 U1 X1 1 1 W1 Z1 U2 X2 2 2 W2 Z2 U3 X3 3 3 W3 Z3 L L1 L2 L3 x y z Y-036/058 Y-036/004 L1 L1 L2 L2 L3 L3 Y-036/051 L L1 L2 L3 x y z Y-036/058 L1 L2 L3 Y-036/053 Þekil 26.1 Üç fazlý transformatörün yüklü çlýþmasý deney baðlantý þemasý

49 48 L1 L2 L3 DEEY 5 (18 mart 2015 ) 2 L1 L2 L3 PR-53 L1 L2 L3 Y-036/028 4 U1 X1 1 Y1 W1 Z1 4 U3 U2 U1 X1 X2 X Y1 Y2 Y3W3 W2 W1 Z1 Z2 Z3 2 L1 L2 L3 PR-53 L1 L2 L3 3 L1 L2 L3 2 Y-036/056 L1 L2 L3 3 Y-036/ BR L3 L2 L1 Þekil 26.2 Üç fazlý transformatörün yüklü çalýþmasý devre baðlantý þemasý. L3 L2 L

50 49 DEEY 5 (18 mart 2015 ) Deneyde alýna deðerler : U I COS W R U I COS W R çýklama R-L L (endüktif) R(omik) Deðerlendirme : Soru 1: Üç fazlý trafo baðlantýlarýnýn seçiminde dikkate alýnmasý gereken unsurlar nelerdir açýklayýnýz? Soru 2: Deneyde uyðuladýðýnýz baðlantý guruplarý arasýnda verim ve regülasyon göz önüne alýnarak analiz ediniz? Soru 3: Trafo yüklerine göre,verim-regülasyon açýsýndan ne gibi gözlemleriniz oldu açýklayýnýz? Soru 4: Deney sonucu aldýðýnýz deðerlere göre n=(p1)f ve U2=f.( P1) grafiklerini çýkarýnýz? Soru 5: Transformatörde verimin maximun deðeri hangi yükte olusuyor nedenlerini açýklayýnýz? Soru 6: Deney sunu edindiðiniz gözlemlerinizi açýklayýnýz?