ROAD TRAFFIC NOISE AND LEVELS OF EFFECTS BY NOISE IN THE CITY OF NIGDE

Transkript

1 Niğde Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 7 Sayı1-2, (2003), NİĞDE MEKEZİNDE YOL TRAFİK GÜRÜLTÜSÜ VE GÜRÜLTÜDEN ETKİLENME SEVİYELERİ L. GÜREMEN 1 ve C. T. ÇELİK 2 1 Niğde Üniversitesi Müh-Mim. Fakültesi Mimarlık Bölümü Niğde lguremen@nigde.edu.tr 2 Niğde Üniversitesi müh- Mim. Fakültesi Jeodezi ve Fotogrametri Bölümü ctcelik@nigde.edu.tr ÖZET Kentlerde ulaşımdan kaynaklanana gürültü, günlük yaşam koşulları içerisinde giderek insanları daha çok tedirgin etmekte ve psikolojik ve fizyolojik rahatsızlıklara neden olmaktadır. Bu çalışmada Niğde ilinde belirlenen 11 bölgede anayol ve kavşaklarında 61 referans noktada yapılmış trafik gürültüsü düzey ölçümleri ve trafik koşullarının belirlenmesine yönelik çalışmanın periyotları içerisinde, bu bölgelerde yaşayan bireylerin gürültüden rahatsızlık derecelerini ve gürültünün çeşitli eylemler üzerindeki etkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu nedenle 199 kişiye hazırlanan özel anketler uygulanmıştır. Gürültüden rahatsızlık, 5 dereceli memnuniyet ölçeğine göre değerlendirilerek bulunan memnuniyet puanları ile ölçülen L10 gürültü düzeyleri ilişkilendirilerek aralarında bir korelasyon bulunup bulunmadığı araştırılmıştır. Anketlerin analizlerinde SPSS 12.0 bilgisayar programı kullanılmıştır. Bu çalışmanın sonucunda gürültüden duyulan genel memnuniyet puanları ile L10 gürültü düzeyleri arasında negatif yönde orta derecede anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Trafik gürültüsü, Rahatsızlık, Etkilenme, Memnuniyet ROAD TRAFFIC NOISE AND LEVELS OF EFFECTS BY NOISE IN THE CITY OF NIGDE ABSTRACT The noise produced by transportation in urban areas is gradually becoming more disturbing to human being and causes physiological and psychological problems. In this study, within the period of determining traffic conditions and noise levels measured at selected 61 points in 11 areas in the city of Nigde, level of disturbance which effects the people who lives in this region and the effects on certain behavior were to be aimed at. Therefore, 199 specially prepared questioners were applied to the people. Disturbance levels were evaluated at 5 grade appreciation. The points were compared to L10 noise levels in order to investigate whether there is a correlation or not between them. In the process of evaluation SPSS 12.0 software were used. The result showed a significant negative mid degree relationship between appreciated points and L10. Key words: Traffic noise, Disturbance, Affection, Appreciation 1.GİRİŞ Çeşitli alanları kapsayan kirlilik kavramının bir türü olan gürültü kirliliği giderek büyüyen ve günlük yaşam koşulları içerisinde insanları tedirgin eden bir toplum ve çevre sorunu olarak ilgi kaynağı olmaktadır[1]. Ulaşım gürültüsü ( Yol Trafik gürültüsü), oto yolların çoğalması trafikteki hızlı artışlar, yoğunlaşmalar ve yüksek düzeyli olmaları çok sayıda kişiyi etkilemeleri, kent ölçeğinde incelenme zorunluluğu ve getirilecek çözümler ile planlama ölçeğinden başlayarak stratejik ve politik kararlar gerektirmesi nedeniyle önem taşımaktadır [2 ]. Çeşitli büyük kentlerde yapılmış trafik gürültüsü ölçüm ve anket çalışmalarının sonuçları, konut, büro, okul, hastane ve mabet gibi yapıları olumsuz yönde etkilediğini ve psikolojik ve fizyolojik rahatsızlıkların giderek büyüyen boyutlara ulaştığını ve denetim altına alınması gerektiğini ortaya koymuştur. Bu çerçevede

2 L. GÜREMEN, C. T. ÇELİK kabul edilebilecek ses koşullarına ilişkin kriter ve önlem önerileri geliştirilmiş, bunların uygulanmaları sağlanmıştır [3,4,5,6,7 ]. Zannin, Brezilya nın Curritiba kentinde yaptığı çalışmada, 1000 kişiye gönderdiği anket sorularına 860 yanıtlayıcıdan cevap geri dönmüş ve soru listeli anket sonuçlarına göre yanıtlayıcıların % 73 ü motorlu taşıt gürültüsünden, % 37 side komşularının gürültüsünden rahatsız olduklarını belirtmişlerdir[8]. Onnu, [ 9] Nijerya nın güneyinde yoğun trafik yolları üzerinde yer alan 8 kentte 60 yerleşim bölgesi için 24 saatlik ölçümler ile saptadığı L 10, Lmax ve Leq seviyelerini değerlendirmiş ve bu bölgedeki konutlarda yaşayanlarla yapılan anket çalışmaları sonuçları ile saptadığı L 10 ve L eq düzeyleri arasındaki ilişkiyi regresyon analizleri yardımıyla ortaya koyarak bazı temel yargılara varmıştır. Sonuçlar rahatsızlık belirtenlerin sosyoekonomik durumları ile ilişkilendirildiğinde alt sosyo-ekonomik grupların yaşadığı bölgelerde çevreye karşı ön yargılı olunduğunu ve gürültüye adaptasyonun ise üst seviyelerde olduğu, buna karşın daha üst seviyede sosyo-ekonomik grupların yaşadığı ve çalıştığı bölgelerdeki nüfusun gün boyunca etkilendikleri trafik gürültüsünden çok rahatsız olduklarını belirleyerek ortaya koymuştur. Ali ve Tamurra, [10] Mısır ın CretaCarrio kentinde farklı kompozisyonlu yollar yakınındaki yerleşim bölgelerinde gürültü çalışmalarında, ölçülen gürültü seviyelerine bağlı olarak o bölgede yaşayanlarla yapılan anket çalışması ile gürültüden duyulan rahatsızlığı değerlendirerek, trafik yönetiminde düzenleme, kısıtlama ve yasaklama önerilerinin uygulamaya konulmasından sonra L eq (Eşdeğer gürültü seviyelerini) ölçerek bu tedbirlerin sonuçlarını değerlendirmiştir. Güremen ve Çelik, [11, 12] Niğde kenti merkezinde belirtilen 11 bölgede yoğun trafik yollarında 61 referans nokta da gürültü düzeylerini ve trafik koşullarının değişimi ile bu düzeylerin ne ölçüde farklılık gösterdiklerini ortaya koymuşlardır. Bu çalışmaları sonucunda Niğde için ölçüt düzeyler olarak tanımlanabilecek gürültü düzeylerinin istatistiksel dağılımlarından elde edilen L 10, L 50, L 90 ve L eq indis düzeylerinin işitme konforu açısından kabul edilebilir max. ve min. düzeylerini saptamışlardır. Ancak gürültü koşullarının kullanıcılarda oluşturduğu rahatsızlıkların ye da hoşnutsuzlukların belirlenmesi de gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı, Niğde kenti merkezinde gürültü ölçüm ve değerlendirmelerinin yapıldığı bölgelerde yoğun trafik yolları ve kavşaklarında veya yakınındaki yerleşim birimlerinde bulunan binaların değişik katlarında yaşayan kullanıcıların bina içi veya bina dışı gürültü koşullarında rahatsızlıklarının araştırılmasıdır. Bireylerin rahatsızlıkları yada tepkileri kendi yaşam çevrelerini saran duvarlarını etkileyen düzeylere bağlı olmaktadır. bu nedenle bu çalışmanın periyotları içerisinde örnek alınan bölgelerde yapılan gürültü üçlüm ve değerlendirmeler sonucu saptanan ve gürültüyü simgelediği kabul edilen L10 düzeyi ile bireylerin gürültü koşullarından rahatsızlıkları veya memnuniyetlerinin belirlenmesi için benzer araştırmalardan da yararlanılarak 5 dereceli memnuniyet puanlamasına göre hazırlanan anketler uygulanmıştır. Sencer Y. ve Sencer M. de yaptıkları çalışmalarında toplumsal araştırmalarda yöntembilim kullanımını incelemişlerdir[13]. Anon, [14] ise gürültü seviyelerini ölçerek istatistiksel bir çalışma yapmıştır. Çalışmanın sonucunda elde edilen bulgulara göre Niğde ili merkezinde trafik gürültüsü ölçüm ve değerlendirmelerinin yapıldığı bölgelerdeki yerleşim birimlerinde bulunan binaların değişik yükseklikteki katlarında yaşayan bireylerin gürültüden genel memnuniyet puanları ile ölçülen L10 gürültü düzeyi arasında negatif yönde orta derecede anlamlı bir korelasyon saptanmıştır. 2. MATERYAL VE METOD Bu çalışmada, Niğde ili merkezinde yoğun trafik yolları ve kavşaklarında yapılan gürültü ölçüm ve analizlerinin yapıldığı bölgelerde yollara cephesi bulunan veya yakın yerleşme birimlerindeki binaların değişik kat yüksekliklerindeki birimlerinde yaşayan bireylerin genel bir ifade ile çevrelerindeki gürültüden rahatsızlık düzeylerini ve tepkilerinin anket yoluyla belirlenmesi amaçlanmaktadır. 16

3 Niğde Merkezinde Yol Trafik Gürültüsü Ve Gürültüden Etkilenme Seviyeleri Gürültüden rahatsızlık ve tepkilerin ölçülmesine ilişkin soru cetvellerinin hazırlanması, yanıtların elde edilmesi ve değerlendirilmesinde istenilen itemlerin, araştırma programındaki amaçlarına uygun olarak değerlendirilmesine bağlıdır. Bu nedenle çalışmada çeşitli toplum araştırmalarında belirtilen genel kurallara uygun olarak hazırlanan anket formları uygulanmıştır [13, 14, ve15]. Uygulanan anket sorularının içerikleri özet olarak aşağıda verilmiştir. A. Olgusal sorular: Yanıtlayıcıların yaş, cinsiyet ve eğitim özelliklerinin belirlenmesi B. Tutum ve Kanı Soruları: 1. Çevresel sorular: Semtten ve konuttan hoşnutluğun ve çeşitli çevre sorunlarının belirlenmesi ve gürültü sorununa verilen önemin araştırılması 2. Çevre Gürültüsüne İlişkin Sorular: Gürültü kaynaklarından etkilenmenin belirlenmesi. Genel rahatsızlık belirlemesi: En çok rahatsız edici bulunan 1. ve 2. derece iç ve dış gürültü kaynaklarının belirlenmesi. Ayrıntılı Değerlendirme: Rahatsız olunan gürültü kaynaklarına ilişkin 5 dereceli memnuniyet ölçeğine göre değerlendirmelerin yapılması Rahatsızlığın zamana göre değişimi (Gün, Mevsim ) Rahatsızlığın mekâna göre değişimi ( evde, işte, sokakta ) C. Bilgi soruları: Yanıtlayıcılardan kendilerini rahatsız eden gürültülere karşı alabilecekleri önlemler konusunda düşüncelerinin alınması. Soru cetvellerinde yanıtlama ve değerlendirme kolaylığı açısından sistemleştirilmiş soru tipi kullanılmıştır. Ancak bazı fikirlerin ortaya çıkarılması için birkaç ucu açık soru bulunmaktadır. 3. Niğde ili merkezinde belirlenen bölgelerde trafikten kaynaklanan gürültünün ölçüm ve değerlendirme çalışmalarının yapıldığı bölgelerdeki binaların değişik kat yükseklikleri de ölçülen düzeyler, dolayısıyla bu katlarda yaşayan bireylerin tepkileri bu katlarda yaşayan bireylerin yaşam birimlerinin duvarlarını etkileyen düzeylere bağlı olmaktadır. Bu nedenle bu çalışma kapsamında gürültünün homojen olduğu saatler için ayrı bir çalışma ile bina içi ölçümler ve değerlendirmeleri de yapılmıştır. Bu araştırmada, ölçüm ve değerlendirmelerin sonuçlarına dayanılarak, saptanan L10 gürültü düzeyleri ile uygulanan yöntem sonucunda bulunan kullanıcıların memnuniyet puanları ilişkilendirilerek aralarındaki korelasyonun varlığı incelenmiştir. Gelişmiş ülkelerde bu konulardaki çalışmalar kişinin tepkilerinin araştırılmasına yönelik olmasına karşın, bu çalışmada, soruların evlere dağıtılıp toplanması biçimindeki uygulamada konut sahiplerinin bu tür araştırmalara karşı kuşkulu ve ilgisiz davranmaları gereken sayıda anket toplamayı engellemiş ve bu sayı 199 kişi ile sınırlı kalmış ve yüz yüze yapılmıştır. Anket sonuçlarından elde edilen bilgilerin tümü bilgisayar ortamına aktarılmış ve değerlendirmeler SPSS 12.0 sürüm programı ile yapılmıştır. Böylece ileride daha çok sayıda anketin elde edilebilmesi durumunda sonuçları verebilecek ve gerekli düzeltmeler varsa yapılabilecektir. 3.BULGULAR VE DEĞERLENDİRMELER Bu çalışma, Niğde ili merkezinde örnek alınan bölgelerde geçerli gürültü koşullarının niceleyici değerlerinin ortaya konulduğu araştırmanın periyotları içerisinde yapılmıştır. Çalışmanın amacı bu gürültü koşullarına sahip çevrelerde bulunan yapılarda yaşayan kişiler üzerinde bir rahatsızlığın söz konusu olup olmadığının araştırılması, eğer varsa oluşan rahatsızlığın tanımlanması ve bu olumsuz etkilenmenin çeşitli fiziksel faktörlere bağlı olarak değişimine ilişkin sonuçların ortaya konulmasıdır. Gürültü ölçüm ve değerlendirme çalışmaları sonucunda gürültüyü simgelediği kabul edilen L 10, L 50, L 90 ve L eq düzeylerinin istatistiksel dağılımlarından elde edilen sonuçlarının ölçüt düzeylerle (tablo başlığındaki parantez içindeki değerler) karşılaştırılması neticesinde bulunan düzeylerin Niğde kentinde ölçüm yapılan bölgeler için gürültü düzeylerinin işitme konforu açısından kabul edilebilir maksimum değerlerin üzerinde olduğu saptanmıştır (Tablo1). 17

4 L. GÜREMEN, C. T. ÇELİK Tablo 1. Trafik gürültüsü ölçüm sonuçlarının ölçütler ile karşılaştırılması [12] Bölge Adı L NP (62) [dba] L 90 (63) [dba] TNI (74) [dba] L 10 (70) [dba] L 50 (65) [dba] L eq (55) [dba] Eğitim 86,9 60,0 91,0 75,3 67,5 72,0 Kardelen 83,5 62,0 82,8 74,7 68,0 72,4 Total 83,8 63,0 82,0 75,2 68,9 72,3 Valilik 83,1 63,0 81,2 75,0 68,4 71,8 Migros 85,1 58,0 90,5 73,6 65,1 71,1 Pasakapı 82,8 57,3 87,9 72,4 63,6 70,4 Rektörlük 84,3 55,5 92,0 72,1 62,8 69,8 Sabancı 82,6 50,0 94,2 68,5 57,8 66,0 Spor 80,2 51,9 87,8 68,4 58,9 66,5 Terminal 85,1 61,7 86,6 75,4 72,1 72,5 Amas 82,5 57,6 85,7 72,1 64,2 69,1 Ölçütlerin altında kalan (kabul edilebilir) bölgeler İnceleme yapılan bölgelerde yola cephesi bulunan veya yakınlarında binaların değişik yüksekliklerindeki katlarında yaşayan kullanıcıların tepkileri incelenmiştir. Tepkiler doğal olarak bireylerin kendi yaşam birimlerini saran duvarları etkileyen düzeylere bağlı olmaktadır. Bu çalışmada gürültü koşullarından etkilenen kişilerin bireysel rahatsızlıkları, 5 dereceli memnuniyet ölçeğine göre hazırlanan ankete verilen yanıtlara göre belirlenmiştir. Yanıtlar bireysel ve sübjektif kanaatleri yansıtmaktadır. Bu nedenle memnuniyet puanlarının tümünün bir arada değerlendirilmesi sonucunda bulunan, genel memnuniyet puanlarının çevresel gürültü koşullarıyla ilişkilendirilmesi yoluyla kantitatif değerlerin bulunması amaçlanmıştır Bu amaç doğrultusunda bölgelere göre ölçümlerle saptamış olan ve gürültüyü simgeleyen L10 düzeyleri ile memnuniyet puanları arasında korelasyon ilişkisi incelenmiştir. Araştırmada ankete katılan 199 kişinin yaş, cinsiyet, eğitim durumlarına ilişkin veriler tablo 2, 3,ve 4 ve şekil 1, 2, ve 3 de verilmiştir. Ankete katılan bireylerin% 25.6 sı 16-25, % 33.2 si 25-35, %19.6 sı 35-45, % 20.6 sı 45- üstü yaş gurubudur yaş grubunda zihinsel çalışma yapanlar tüm bölgelerde %27 olarak bulunmuştur, ve memnuniyet puanlamasında gürültüden en çok rahatsızlık belirten gruptur. Tablo 2. Ankete Katılanların Yaşları Kümülatif Frekans , 6 25, 9 25, , 2 33, 5 59, , 6 19, 8 79, 2 46 VE ÜSTÜ 41 20, 6 20, 8 100, 0 Toplam , 0 100, 0 Kayıp Syst 2 1, 0 Toplaml , 0 Şekil 1. Yaş Ankete katılan 199 yanıtlayıcının cinsiyetlerine göre yapılan incelemede %33.2 si kadın %66.8 i erkektir. Tablo 3 ve Şekil 2. Ankete katılan 199 kişinin cinsiyetlerine göre yapılan incelemede %33.2 si kadın %66.8 i erkektir. 18

5 Niğde Merkezinde Yol Trafik Gürültüsü Ve Gürültüden Etkilenme Seviyeleri Tablo 3. Ankete Katılanların Eğitim Durumları Kümülatif Frekans ILKÖGRETIM 63 31,7 31,8 31,8 LISE 76 38,2 38,4 70,2 ÜNIVERSITE 59 29,6 29,8 100,0 Toplam ,5 100,0 Kayıp Sistem 1,5 Toplam ,0 Şekil 2. Eğitim Katılan 199 Kişinin eğitim durumlarına göre yapılan incelemede %31.7 si ilk öğretim, %38.2 si lise, %29.6 sı üniversite eğitimi almıştır. Memnuniyet puanlamasında bu grupta %38 i zihinsel çalışma eyleminde, %93 inin TV-Radyo, %87 sının karşılıklı konuşma eyleminde, %67 sinin uyku eyleminde rahatsız oldukları belirlenmiştir Tablo 4. Gürültüye Duyarlılık Kümülatif Frekans EVET , 4 81, 4 81, 4 HAYIR 37 18, 6 18, 6 100, 0 Toplam , 0 100, 0 Şekil 3. Duyarlılık Etkilenmenin bağlı olduğu diğer bir faktör kişilerin gürültüye karşı duyarlılıklarıdır. Bu konuda yanıtlayıcıların kendilerini objektif olarak değerlendirmeleri istendiğinde şu sonuçlar elde edilmiştir. Yanıtlayıcıların %81.4 ü gürültüye karşı çok duyarlı olduklarını, %18.6 sı ise gürültüye karşı duyarlı olduklarını belirtmişlerdir. Sonuçları Tablo 4 ve Şekil 3 de verilmiştir. Tüm araştırmada çevrelerindeki gürültüye karşı duyarlı olmadıklarını belirtenler, yalnızca az duyarlı insanlar değildirler. Oldukça yüksek gürültü düzeylerine maruz kalmakta olsalar bile kimi yanıtlayıcılar benzer sosyal ve ekonomik koşullarda olduklarına dikkat edilen diğerlerine nazaran aynı gürültüden hiç rahatsız olmadıklarını belirtmişlerdir. Rahat, duyarsız olduklarını belirtenlerin %9.9 u alışkanlık kazanmış olduklarını, % 9.9 u konutun gürültüsüz arka odalarını kullandıklarını, %13.6 sı konutun ve semtin diğer koşullarından çok hoşnut oldukları için gürültüden etkilenmediklerini, 16 6 sı konutlarında sürekli kalmadıklarını, %1 i pencerelerinde önlem almış olduklarını belirtmişlerdir. Bu konulardan gürültüden alışkanlık kavramı davranış psikolojisinin uğraş alanına girmekte ve anketlerdeki diğer kişisel veriler yardımıyla, bağlı olduğu temel faktörlere göre ayrı bir inceleme konusu oluşturmaktadır. 19

6 L. GÜREMEN, C. T. ÇELİK Diğerleri daha somut nedenlerdir ki tersten gidilerek arka odalarda yaşamanın nedenleri araştırıldığında, örnek alınan bölgelerden taşıt trafiğinin ve ticari aktivitelerin yoğun olduğu Bor yolu Total kavşağı nda ki konut birimlerinde yaşayan kullanıcıların belirttiği gibi, başlangıçta gürültüden kaçma şeklinde oluşan bir davranış, zamanla etkilenmenin olmadığı sonucunu getirmiştir. Araştırma yapılan bölgelerde yerleşim birimlerinde ki konutların değişik yüksekliklerindeki katlarında yaşayan bireylerin kendi yaşam birimlerinin bulunduğu bina içi gürültüden rahatsızlıklarına ilişkin araştırmada, bireylerin konutlarında rastlanabilen genel fiziksel ve sosyal çevre sorununun varlığını incelemek ve hangi gürültülerden rahatsızlık duyduklarını araştırmak amacıyla uygulanan yöntem sonucu memnuniyet puanlaması Tablo 5, ve Şekil 4 de verilmiştir. Tablo 5. Komşudan Gelen Sesler Kümülatif Frekans Çok rahatsız 19 9, 5 9, 6 9, 6 rahatsız 19 9, 5 9, 6 19, 3 Az rahatsız 27 13, 6 13, 7 33, 0 Çok az rahatsız 33 16, 6 16, 8 49, 7 Hiç rahatsız 99 49, 7 50, 3 100, 0 etmiyor Toplam , 0 100, 0 Kayıp Sistem 2 1, 0 Toplam , 0 Şekil 4. Komşudan Gelen Sesler İncelenen bölgelerde, ( Eski Mezbaha Caddesi Migros Bölgesi ve Şehit Ethem Onbaşı Caddesi, Spor Merkezi Bölgesi ve Bor yolu Kardelen kavşağındaki bazı yapılar hariç ) 2, en eskisi 25 yıllık olan konut birimlerinde yaşayanların, evlerinden memnuniyetlerine ilişkin incelemede oldukça yüksek yüzdeler ile olumlu yanıtlar alınmıştır. Ancak düşük yanıt yüzdeleri ile de olsa, kişilerin konutları içerisinde memnuniyet duymadıkları koşullar max. %24 ile kiracı olanlardan ilk sırada kira, daha sonra konut sakinliği ( sessizliği ), konut içi gürültülülüğü analizi sonunda, aldığı % 19 gibi yüzde ile önem verilen bir sorun gibi gözükmemektedir. Ayrıca bu bölgelerde (Şehit Ethem Onbaşı caddesi ) hariç, yapılan gürültü ölçüm ve analizlerinin de ortaya koyduğu yoğun trafikten kaynaklanan dış gürültülerin içeride oluşturduğu gürültü düzeyleri de bu yargıda etkili olmuştur dış çevre gürültüsünün iç çevre gürültüsünü maskelemesidir. Yanıtlayıcıların yaşadıkları konutta komşudan gelen seslere karşı bina içindeki çeşitli aktivitelerden doğan ve yapı elemanları aracılığıyla hacim içlerinde işitilen istenmeyen seslere karşı oluşan genel rahatsızlık söz konusu kaynaklardan yayılan sesleri işitenlerin sayısına göre rahatsız olanların memnuniyet puanlarına göre, yüzdesinin belirtildiği tablo ve grafik incelendiğinde, üst kattaki komşudan gelen seslere karşı rahatsızlık darbe, ayak vurması, kapı çarpması, ve vurma seslerinden rahatsız olunduğu görülmektedir. Ancak bu gürültülerin rahatsızlık yüzdeleri incelendiğinde%73.9 çok rahatsız,%12.6 rahatsız,%8 az rahatsız,%3.5 çok az rahatsızlık duymakta, %1.5 hiç rahatsız olmadıklarını belirtmişlerdir. Sonuçlar Tablo 6 ve Şekil 5 de verilmiştir. 20

7 Niğde Merkezinde Yol Trafik Gürültüsü Ve Gürültüden Etkilenme Seviyeleri Tablo 6. Komşudan Gelen Darbe Sesleri Kümülatif Frekans ÇOK RAHATSIZ 71 35,7 35,7 35,7 RAHATSIZ 26 13,1 13,1 48,7 AZ RAHATSIZ 28 14,1 14,1 62,8 ÇOK AZ RAHATSIZ 22 11,1 11,1 73,9 HIÇ RAHATSIZ 52 26,1 26,1 100,0 ETMIYOR Toplam ,0 100,0.Şekil 5 Komşudan Gelen Darbe Sesleri Çeşitli bina dışı cevre sorunları içerisinde gürültü sorununun yerini belirleyebilmek için inceleme yapılan yaşayan bireylerin rahatsızlık duydukları, diğer çevresel etkenlerin belirlenmesi için uygulanan yöntem sonucunda elde edilen bulgular Tablo 7 ve Şekil 6 de verilmiştir. Tablo 7. Dış Çevre Gürültüsü Ekenleri Frekans Kümülatif ARAÇLAR , 9 81, 8 81, 8 SEYYAR SATICILAR 14 7, 0 7, 3 89, 1 ÇOCUKLAR 12 6, 0 6, 3 95, 3 HAYVANLAR 3 1, 5 1, 6 96, 9 DIGER 6 3, 0 3, 1 100, 0 Toplam , 5 100, 0 Kayıp sistem 7 3, 5 Toplam , 0 Şekil 6. Dış Çevre Gürültüsü Etkenleri Yanıtlayıcıların %78.9 u araçlar, %7.0 seyyar satıcılar,%6.0 çocuklar,%1.5 hayvanlar ve %3 diğer etkenler olarak belirlenmiştir.bu yanıtlar içerisinde yüzdelerin arasında önemli farklar olmasına karşın hiç biri, bireysel tepkiler dışında önemli bir rahatsızlık vermemektedirler. Yanıtlayıcıların çevresel gürültü etkenleri içerisinde en önemlisi olarak gördükleri araç gürültüsünden rahatsızlıklarının puanlamasından elde edilen sonuçlar Tablo 8 ve Şekil 7 de verilmiştir. 21

8 L. GÜREMEN, C. T. ÇELİK Tablo 8. En Önemli Dış Çevre Gürültüsü Kaynağı Kümülatif Frekans Çok rahatsız ,9 74,2 74,2 rahatsız 25 12,6 12,6 86,9 Az rahatsız 16 8,0 8,1 94,9 Çok az rahatsız 7 3,5 3,5 98,5 Hiç rahatsız 3 1,5 1,5 100,0 etmiyor Toplam ,5 100,0 Kayıp Sistem 1,5 Toplam ,0 Şekil 7 Araçlar İnceleme sonucunda, genel memnuniyet puanlamasına göre %73.9 çok rahatsız, %82.6 rahatsız, %8.0 az rahatsız,%3.5 çok az rahatsız, %1.5 hiç rahatsızlık duymadıkları belirlenmiştir. Örnek alınan bölgelerde trafik gürültüsü ölçüm ve analizleri sonucunda günlük ortalama trafik hacmi ilel10 gürültü düzeyleri arasında oldukça anlamlı bir korelasyon elde edilmiştir (sig ). Örnek alınan bölgelerde yerleşim birimlerindeki binaların değişik yükseklikteki katlarında yaşayan bireylerin ulaşımdan kaynaklanan gürültüden en çok rahatsızlık duydukları haftanın günleri ile ilgili memnuniyet puanlaması sonuçları Tablo 9 ve Şekil 8 de verilmiştir. Tablo 9. Gürültüden En Çok Rahatsız Olunan Günler Kümülatif Frekans PAZARTESI 52 26, 1 28, 1 28, 1 SALI 5 2, 5 2, 7 30, 8 ÇARŞAMBA 5 2, 5 2, 7 33, 5 PERŞEMBE 35 17, 6 18, 9 52, 4 CUMA 5 2, 5 2, 7 55, 1 CUMARTESİ 10 5, 0 5, 4 60, 5 PAZAR 73 36, 7 39, 5 100, 0 Toplam , 0 100, 0 Kayıp Sistem 14 7, 0 Toplam , 0 Şekil 8. En Çok Rahatsız olunan Günler Yapılan incelemede örnek alınan bölgelerde yaşayan bireylerin gürültüden en çok rahatsızlık duydukları mevsimlere göre memnuniyet puanlamasına göre %51.5 Yaz mevsiminde, %24.1 İlkbahar mevsiminde en çok rahatsızlık duyduklarını belirtmişlerdir. Duyulan rahatsızlığa bu mevsimlerde pencerelerin daha çok açık tutulması, balkon ve terasların daha çok kullanılmasının etkili olduğu düşünülebilir. Tablo 10 ve Şekil 9 22

9 Niğde Merkezinde Yol Trafik Gürültüsü Ve Gürültüden Etkilenme Seviyeleri Tablo 10. Gürültüden En Çok Rahatsız Olunan Mevsim Frekans Kümülatif SONBAHAR 13 6, 5 6, 6 6, 6 KIŞ 34 17, 1 17, 3 24, 0 İLKBAHAR 48 24, 1 24, 5 48, 5 YAZ , 8 51, 5 100, 0 Toplam , 5 100, 0 Kayıp Sistem 3 1, 5 Toplam , 0 Şekil 9. Mevsim Çevre Gürültüsü koşullarını tanılayan düzeyler ile trafik parametrelerinden olan taşıt yoğunlukları ve ağır taşıt yüzdeleri ile bu koşullardan etkilenen kişilerin bireysel memnuniyet puanları, genel rahatsızlık belirten kişi yüzdeleri memnuniyet puanları ortalamaları gibi değişkenler arasındaki ilişkiler yardımıyla bir takım temel yargılara varmak mümkündür. Yukarıda analizleri ayrı ayrı yapılan, bireylerin yaşadıkları çevrede etkilendikleri gürültü koşullarından duydukları rahatsızlıkların, bina içinden veya dışından kaynaklanmasına göre 5 dereceli bireysel memnuniyet puanlamasının bir arada değerlendirilmesi sonucunda bulunan genel memnuniyet puanları Tablo 11, 12 ve Şekil 10, 11, 12 de verilmiştir. Tablo11. Bina Dışı Memnuniyet Puanları 30 N 193 Kayıp 6 Ortalama 63, 1693 Standart sapma 16, Minimum 12, 50 Maksimum 100, Missing 29,17 45,83 62,50 79,17 100,00 20,83 37,50 54,17 70,83 87,50 MEMNUNIYET PUANI BINA DISI Şekil 10. Bina Dışı Memnuniyet Puanı Tablo12. Bina İçi gürültüden Memnuniyet Kayıp 5 Ortalama 58,8402 Standart sapma 25,04546 Minimum,00 Maksimum 100, Missing 20,00 40,00 60,00 80,00 100,00 10,00 30,00 50,00 70,00 90,00 MEMNUNIYET PUANI BINA ICI 23

10 L. GÜREMEN, C. T. ÇELİK Şekil 11. Bina İçi Memnuniyet Puanı 100 MEMNUNIYET PUANI BINA ICI Missing 100,00 87,50 79,17 70,83 62,50 54,17 45,83 37,50 29,17 20,83 MEMNUNIYET PUANI BINA DISI Şekil 12. Bina İçi ve Dışı Memnuniyet Puanları Yapılan çalışmada inceleme yapılan bölgelerde memnuniyet puanları arasında kurulan ilişkilendirmede standart sapma ve korelasyon saptanmıştır (Tablo. 13 ve Şekil 13). Tablo 13. Memnuniyet Puanı Ort. ve Standart Sapma Değerleri 192 N 7 Ortalama 58,8402 Standart sapma 25,04546 ler 25 52, , ,7273 Şekil 13. Memnuniyet Ortalamaları İncelenen bölgelerde kişilerin genel olarak gürültüden iç ve dış mekan olarak en çok nerede rahatsızlık duydukları ve yaşadıkları semtten memnuniyetleri konusunda cinsiyet gruplarına göre crosstabtesti ile yapılan inceleme sonuçları ile cinsiyetler arasındaki ilişki ayrıca chi-square testi ile değerlendirilmiştir (Tablo 14, 15). Tablo 14. Cinsiyete Göre Gürültüden En Çok Rahatsız Olunan Yerler crosstap CINS Toplam KADIN ERKEK NEREDE EVDE SOKAKTA İŞYERİNDE DİĞER Toplam

11 Niğde Merkezinde Yol Trafik Gürültüsü Ve Gürültüden Etkilenme Seviyeleri Tablo 15.Semtteki Gürültüden Rahatsızlık ve Cinsiyet İlişkisi crsstab CINS Total KADIN ERKEK SEMT ÇOK GÜRÜLTÜLÜ GÜRÜLTÜLÜ AZ GÜRÜLTÜLÜ SESSİZ Total Yapılan değerlendirmeler sonucunda gürültüden en çok rahatsızlığı kadınlar evde erkekler ise sokakta duymakta olduğu saptanmıştır. Genel olarak kişilerin yaşadıkları semtin gürültülü olup olmadığının değerlendirilmesinde alınan yanıtlar ile memnuniyet puanları arasında chi- sqare testi değerlendirilmesi sonucunda anlamlı bir ilişki bulunmuştur (Tablo 16). Tablo 16.Semtteki Gürültünün Değerlendirilmesi ve cinsiyet ilişkisi korelasyonu Değer df Asymp. Sig. (2-yönlü) Pearson Chi-Square 11,937(a) 3,008 Likelihood Ratio 12,140 3,007 Linear-by-Linear Association 8,585 1,003 Hallerin sayısı 199 (a) 0,0 % olan hücrelerin değerleri, 5 ten daha azdır. En kücük değer 12,93 tür Bu çalışmanın amaçları doğrultusunda yapılan inceleme ve analizlerden elde edilen bulgulara göre, Niğde merkezinde seçilen bölgelerde trafikten kaynaklanan gürültü düzeylerinin ölçüm ve değerlendirmelerinin yapıldığı bölgelerde, trafik yollarına açık cephesi olan veya yakınındaki yerleşim birimlerindeki binaların değişik yükseklikteki veya aynı katlarında yaşayan bireylerin tepkileri, kendi duvarlarını etkileyen düzeylere bağlı olmaktadır. Yapılan gürültü ölçümlerinde saptanan L10, L50, L90 ve Leq gürültü düzeylerinin ölçütleri aşmış olması nedeniyle bulunan memnuniyet puanları ile ölçülen L10 gürültü düzeyleri arasındaki ilişki araştırılmıştır (Tablo17, ve Şekil 14). Tablo 17 Bina Dışı Memnuniyet Puanları İle L10, Gürültü Düzeylerinin Karşılaştırılması L10 L10 Pearson Correlation 1 -,173(*) BİNA DIŞI MEMNUNİYET PUANI Sig. (2-tailed).,016 N Pearson Correlation -,173(*) 1 Sig. (2-tailed),016. N * 0.05 seviyesindeki korelasyon dikkate değerdir. (2-tailed). BİNA DIŞI MEMNUNİYET PUANI Yapılan değerlendirmede anket sonucunda saptanan bina dışı memnuniyet puanı ile ölçülen L10 gürültü düzeyi arasındaki ilişkide negatif yönde orta derecede anlamlı bir ilişki bulunmuştur.(sig.0 16 ) korelasyon değerinin beklenenden daha düşük çıkması, kat hizalarındaki düzey değişimlerini oluşturan yansımaların ve girişimlerin hareketli kaynaklar nedeniyle gerçekte zamana göre değişim göstermesi ile açıklanabilir. Yapılan anketlerde yanıtlayıcıların rahatsız olduklarını belirttikleri çevre gürültüsü kaynaklarından oldukları rahatsızlıkları, kendilerine verilen 5 dereceli ölçeğe göre değerlendirmişlerdir. Bu ölçekte hiç rahatsız etmiyor dan, çok rahatsız ediyor a kadar değişik derecelendirmeleri içermektedir. Elde edilen sonuçlara göre en yüksek yanıt yüzdesini trafik gürültüsüne %73.9, bunu, %7 ile seyyar satıcılar, %6 ile çocuk sesleri izlemektedir ancak gürültüden az duyarlı olan veya yoğun trafik yollarından biraz daha uzak yerleşimlerde yaşayan bir grup %1.5 ile trafik gürültüsünden hiç rahatsız olmadıklarını belirtmişlerdir. Yapılan değerlendirmede memnuniyet ölçeğine göre yanıt verenlerin toplam yanıtlar içerisinde 5 dereceli ölçeğe göre 1. derecede maksimuma ulaştıkları görülmektedir. 25

12 L. GÜREMEN, C. T. ÇELİK Örnek alınan bölgelerde bina içi gürültüden duyulan rahatsızlığın değerlendirilmesinde, yerleşim birimlerindeki binaların değişik yüksekliklerdeki katlarda veya aynı katlarda yaşayan bireylerin konutlarında rastlanabilen genel fiziksel ve sosyal çevre sorununun varlığını incelemek amacıyla uygulanan yöntem sonuçlarının birleştirilmesi yoluyla saptanan ortalama memnuniyet puanları ile değişik kat yüksekliklerinde ölçülen L10 gürültü düzeyleri arasındaki ilişki araştırılmıştır (Tablo 18, ve Şekil 14). Tablo 18. Bina İçi Gürültünün Bina içi memnuniyet puanları ile L10 Düzeylerinin Karşılaştırılması Korelasyonlar L10 BİNA İÇİ MEMNUNİYET PUANI BİNA İÇİ MEMNUNİYET L10 PUANI Pearson Correlation 1 -,182(*) Sig. (2- tailed).,010 N Pearson Correlation -,182(*) Sig. (2- tailed),010. N * 0.05 seviyesindeki korelasyon dikkate değerdir. (2-tailed). 1 L Missing 29,17 45,83 58,33 66,67 75,00 87,50 20,83 37,50 54,17 64,34 72,46 79,17 100,00 BINA DISI MEMNUNIYET PUANI Şekil 14. Bina Dışı Memnuniyet Puanı Yapılan değerlendirmede anketler sonucunda bina içi memnuniyet puanları ile ölçülen L10 gürültü düzeyleri arasında orta derecede negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur.(sig. 0.10) Tablo 20 Bina içindeki çeşitli aktivitelerden doğa ve yapı elemanları aracılığıyla hacim içlerine iletilen istenmeyen seslere karşı oluşan genel rahatsızlığın ortaya konulması için yapılan inceleme sonuçları memnuniyet puanlaması sonuçlar histogramlarda da açıkça görülmektedir. Öz konusu kaynaklardan yayılan sesleri işitenlerin sayısına göre rahatsız olanların yüzdelerinin alındığı bu histogramda en çok çarpılan kapılar, ayak darbeler,vurma sesleri en çok rahatsız edici oldukları görülmektedir.ancak bu gürültülerin işitilme yüzdeleri %16.9 ile %13.6 arasındadır. Bunun önemli bir nedeni, kişisel olarak ta belirtildiği gibi bu konutların dış çevre gürültüsünün iç çevre gürültüsünü maskelemesidir. Bina içi gürültüden olan etkilenmenin değerlendirilmesine ilişkin memnuniyet puanlamasında eğrileri genellikle 1 ve 3. derece memnuniyetsizlik puanlarında maksimumu oluşturduğu ve büyük puanlarda düşmeler gösterdiği görülmektedir L10 68 Missing 91,67 89,32 87,50 83,33 82,24 81,12 76,12 74,12 72,16 66,67 64,50 62,50 54,17 46,00 45,00 40,00 29,17 20,83 BINA ICI MEMNUNIYET PUANI Şekil 21 Bina İçi L10 Gürültü Düzeyi ve Memnuniyet Yapılan analizler anketler sonucundaki memnuniyet puanları ile, yapılan ölçümlerdeki L10 düzeyleri arasındaki ilişkide negatif yönde orta derecede anlamlı bir ilişki çıkmıştır.( Sig.0.46) 26

13 Niğde Merkezinde Yol Trafik Gürültüsü Ve Gürültüden Etkilenme Seviyeleri MEMNUNIYET PUANI ,00 69,90 62,00 L10 79,70 78,80 78,20 77,70 77,30 76,90 76,40 76,00 75,60 75,20 74,80 74,40 74,00 73,60 73,20 72,40 72,00 Şekil 22 Memnuniye Puanı Tablo 22. L 10 Düzeyi ve Memnuniyet Puanı İlişkisi Korelasyon L10 MEMNUNİYET PUANI L10 Pearson corre. 1 -,142(*) Sig. (2-tailed).,046. N MEMNUNİYET PUANI Pearson Correlation -,142(*) 1 Sig. (2-tailed),046. N * Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). Gürültü düzeyi arttıkça memnuniyet puanı azalmaktadır. 27

14 L. GÜREMEN, C. T. ÇELİK 4. SONUÇ Niğde de örnek alınan bölgelerde geçerli trafik gürültüsü koşullarının kantitatif değerlerinin ortaya konulduğu çalışmanın periyotları içerisinde yapılan bu araştırmanın amacı, bu gürültü koşullarına sahip çevrelerde yaşayan kişiler üzerinde ki rahatsızlığın söz konusu olup olmadığının araştırılması, eğer varsa oluşan rahatsızlığın tanımlanması ve bu olumsuz etkilenmenin neden olduğu çeşitli fiziksel faktörlere bağlı olarak değişimine ilişkin sonuçların ortaya konulması 199 adet uygulanmış anket sonuçlarına göre yapılmıştır. Araştırma kapsamında trafik gürültüsünün hâkim olduğu örnek bölgelerde yol kenarlarında yer alan konutlarda yaşayanlar arasında yapılan anket çalışmaları ile gürültüden olan rahatsızlık dereceleri, 5 dereceli Memnuniyet ölçeğe göre belirlenmiştir. Bina dışı ve bina içi koşullarında olumsuz etkilenme ortaya konulmuş ve rahatsızlığın gürültü düzeylerine, bina içi, bina dışında hissedilmesine, günlere, mevsimlere, cinsiyete, yaşa, eğitim durumlarına, vd. göre değişimleri incelenerek korelasyonları araştırılmıştır. Sonuçları tablolar ve grafikler olarak verilmiştir. Tüm araştırmada yaşadıkları çevredeki çeşitli kaynaklardan yayılan gürültüden rahatsız olmadıklarını belirtenler, yalnızca az duyarlı kişiler değildir. Oldukça yüksek gürültü düzeylerine maruz kalmakta olsalar bile, kimi yanıtlayıcılar benzer sosyal ve ekonomik koşullarda olduklarına dikkat edilen diğerlerine nazaran aynı gürültüden hiç rahatsız olmadıklarını belirtmişlerdir. Bu araştırma sonucunda elde edilen gürültü ölçütleri diğer ülkeler için konulmuş olan sınır değerleri ile karşılaştırıldığında 5-10dBA daha yüksek olduğu yorumunu getirmektedir. Bu ise ülkemiz insanının çeşitli sorunları arasında gürültüye olan teloransının biraz daha yüksek olduğu yorumunu getirmektedir. Bu sonuç gürültüden alışkanlık kavramını ortaya koymakta ve Onnu, [9] nun araştırmasındaki bulgularla uyumludur. İnceleme yapılan bölgelerde, arka odalarda yaşamanın nedenleri araştırıldığında örneğin, trafik gürültüsü ölçüm ve değerlendirmeleri sonucuna göre L 10, L 50 L 90 ve L eq düzeylerinin, kabul edilebilir düzeylerin 5-10 dba daha üzerinde olduğu belirlenen Bor Caddesinde alınan yanıtlardan çıkarılan, özellikle belirtildiği gibi başlangıçta gürültüden kaçma şeklinde oluşan davranış zamanla etkilenmenin olmadığı sonucunu getirmiştir Günlük yaşam için arka odaları kullanma, gürültü ve yoğun trafikten uzaklaşma, Niğde için yakın gelecekte caddeye bakma veya ana yol kenarında konut edinme arzularının değiştiğini, dolayısı ile bu gibi alanların konut yapımı için artık cazip olmaktan çıkacağını ortaya koymaktadır. Hali hazır durumda, bu tür yerlerdeki konut bloklarının yaygın olarak işyerlerine çevrilmesi olayının, yalnızca ekonomik bir gereksinmeden doğmadığı kanıtlanmaktadır. Diğer yandan akustik soruların büro ve işyerleri içinde geçerli olacağı dikkate alınmalıdır. Kısaca özetlenirse incelenen bölgelerde en az L10nun 68.4 dba. ölçüldüğü ve buna karşın kişilerin en az %73.9 unun konutlarını etkileyen bu gürültüden rahatsız oldukları görülmüştür. 5. KAYNAKLAR 1. Aktürk, N., ve Ünal,Y., Gürültü, Gürültüyle Mücadele ve Trafik Gürültüsü, G.Ü. Fen Bilimleri Enst. Bülteni, No: 3,21-32, Aktürk, N., ve Gürpınar, M., Çevresel Ulaşım Gürültüsünün Trafik Planlaması Yönünden İncelenmesi Trafik ve Yol Güvenliği Kongresi, Gazi Üniversitesi, Ankara , Avşar,Y., Gönüllü, M. T., Mecidiyeköy Bölgesi Gürültü Düzeyi ve Gürültü Haritasının Çıkarılması Kent Yönetimi ve Çevre Sorunları Sempozyumu,17-19 Şubat,İstanbul, Kura, S., Köprüler,Çevre Yolları ve Gürültü Kirliliği, 5. Ulusal Akustik Kongresi,25-26 Mayıs 2000, Y.T.Ü,İstanbul, Avşar,Y., Arslankaya, E., Gönüllü, M. T., Barboros Bulvarı Gürültü Düzeyi Tespit Çalışması, Türkiye de Çevre Kirlenmesi Öncelikleri Sempozyumu III, Kasım 1999, G.Y.T.E., Kocaeli, Nas,B., Konya Kenti Yol Trafik Gürültüsü Seviyelerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ile Görüntülenmesi, 3. Coğrafi bilgi Sistemleri Bileşim Günleri,6-9 Ekim, Kumbur,H.,Özsoy, H. D., Özer, Z., Mersin İlinde Hassas bölgelerde Gürültü Düzeylerinin Yılları Arasındaki Değişiminin Araştırılması Ekoloji Çevre Dergisi,Cilt 13, Sayı 49,25-30, Zannin, P. H. T., Diniz, F. B. R., Barbosa, W. A.., Environmental noise pollution in the city of Curritiba, Brazil Applied Acoustics,63, ,

15 Niğde Merkezinde Yol Trafik Gürültüsü Ve Gürültüden Etkilenme Seviyeleri 9. Onuu, M.U., The Impact of trafic noise in Nigeria:Measurements,analysis and evaluation of nuisance Jornal of sound and vibration, 233(3), , Ali, S.A., Tamurra, A., Road traffic noise levels,restrictions and annoyace in greater Cairo,Egypt, Applied Acoustics 64, , Güremen, L. ve Çelik C.T Niğde Kent Merkezinde Trafik Gürültüsünün Trafik koşulları ve standartlar ile Değerlendirilmesi Niğde Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi 2005 (Yayın aşamasında ) 12. Güremen, L.ve Çelik. C.T.Niğde Merkezinde Trafik Gürültüsü ve Gürültüden Etkilenmenin Bağlı Olduğu Faktörler Açısından İncelenmesi Niğde Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi 2005, (Yayım Aşamasında ) 13. Sencer Y., Sencer M., Toplumsal Araştırmalarda Yöntembilim, Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü, Ankara; Doğan Basımevi, Anon, Statistical Noise Level Analysis and Leq Measurement, Brüel&Kjaer, Report, Gambart R., Myncke H., Cops A., Study of annoyance of Traffic Noise in Leuven (Belgium), App.Ac. v.9, n3,s.193,