TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 3. Çeyrek

Transkript

1 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 3. Çeyrek 2011

2 Icindekiler BAfiKANIN MESAJI GENEL DE ERLEND RME VE BEKLENT LER...04 B R BAKIfiTA ÜÇÜNCÜ ÇEYREK...06 I. DÜNYA EKONOM S...08 II. DÜNYA NfiAAT VE KONUT SEKTÖRÜ III. DÜNYA T CAR GAYR MENKUL SEKTÖRÜ IV. TÜRK YE EKONOM S V. TÜRK YE KONUT SEKTÖRÜ VI. TÜRK YE T CAR GAYR MENKUL SEKTÖRÜ VII. TÜRK YE GAYR MENKUL SEKTÖRÜ F NANSAL GÖSTERGELER VIII. TÜRK YE NfiAAT SEKTÖRÜ IX. TÜRK YE F NANSAL GÖSTERGELER... 31

3 02 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Türkiye ve Dünya Gayrimenkul Raporu Üçüncü Çeyrek 2011, Ekonomi ve Strateji Dan flmanl k Hizmetleri taraf ndan ba ms z olarak haz rlanm flt r. Çal flmada ulusal ve uluslararas resmi ve özel kurumlar n verileri ile bu verilere dayal analiz ve de erlendirmeler yer almakta olup, haz rlayan kurumun görüfllerini yans tmaktad r. YAYINLAYAN Gayrimenkul Yat r m Ortakl Derne i Nispetiye Caddesi, Levent fl Merkezi, 6 / Levent - stanbul Tel: Faks: YAZAR Dr. Can Fuat Gürlesel Ekonomi ve Strateji Dan flmanl k Hizmetleri. Aral k 2011 HAZIRLAYAN Sanart Reklamc l k ve Dan flmanl k Hiz. Ltd. fiti. Tüm haklar sakl d r Gayrimenkul Yat r m Ortakl Derne i Kaynak Gösterilmeden Al nt Yap lamaz

4 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 03 GYODER Yönetim Kurulu Baflkan 011 y l üçüncü çeyrek döneminde Türkiye ekonomisi beklentilerin üzerinde h zl bir büyüme ortaya koymufltur. Ekonomiyi so utmaya yönelik önlemlerin büyüme üzerindeki etkileri üçüncü çeyrekte s n rl kalm flt r. Ekonomide yavafllama iflaretleri daha çok y l n son aylar nda ortaya ç kmaktad r. Üçüncü çeyrekte yaflanan önemli bir geliflme Türk Liras nda yaflanan de er kayb ile Türk Liras kredi faizlerinde görülen art flt r. Kredi genifllemesi üçüncü çeyrekte de devam etmifl olmakla birlikte izleyen aylarda geniflleme hissedilir flekilde yavafllamaktad r. Y l n son çeyre i de geride kal rken 2012 y l n n ilk yar s na iliflkin yavafllama beklentileri artmaktad r. Dünya ekonomisinde ise AB borç sorunu ve ba l olarak geliflmifl ülkelerde dura anlaflan büyüme hem küresel ekonomiyi hem de küresel gayrimenkul sektörünü olumsuz etkilemeye devam etmektedir. Türkiye de inflaat sektörü üçüncü çeyrek dönemde de iki haneli büyümesini sürdürmüfltür. Özel sektörün inflaat harcamalar seviyesi sektördeki yüksek yat r m ve ifl yapma ifltah n n sürmekte oldu unu göstermektedir. nflaat sektörü istihdam tarihi zirvesine ulaflm flt r. Konut sektöründe üçüncü çeyrekte yap ruhsatlar ve yeni arzlar ikinci çeyre in üzerinde gerçekleflmifltir. Ancak konut kredisi faizlerinin yükselmesi ve ekonomik beklentilerin d flar s kaynakl bozulmas ile birlikte konut kredisi kullan m yavafllam flt r. Konut sat fllar ise üç büyük il d fl ndaki illerde artm flt r. Ticari gayrimenkul sektöründe ise ekonomik faaliyetlerdeki h zl geniflleme ile birlikte canlanma sürmektedir. Ofis ve AVM alan nda yarat lan yeni arzlara yeterli talep gelmektedir. Ancak döviz kurlar ndaki art fl ile birlikte ticari gayrimenkullerin kiralar na iliflkin tart flma yeniden yaflanm flt r. Tüm bu geliflmeler fl nda 2012 y l na iliflkin ekonomik büyümedeki yavafllama beklentilerine ra men inflaat ve gayrimenkul sektörlerinde istikrarl ve makul büyümenin sürece ine inanc m z tamd r. Son iki y lda gerçekleflen h zl büyümenin ard ndan 2012 y l soluklanma dönemi olacakt r.

5 04 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU GENEL DE ERLEND RME VE BEKLENT LER... DÜNYA EKONOM S Yavafllama endiflesi ve borç sorununa çözüm aray fllar G eliflmifl ülke ekonomilerinde büyüme endifleleri ile Avrupa Euro bölgesinde borç sorununa yönelik çözüm aray fllar dünya ekonomisinde belirleyici olmaktad r. Üçüncü çeyrekte ABD ekonomisi beklentilerin üzerinde büyüyerek resesyona girmekten kurtulmufltur. Avrupa Birli i nde ise ekonomi h zla durgunlu a yaklaflmaktad r. Euro bölgesinde yaflanan borç sorununun çözümü için ise zamana yay lan önlemler al nmaya devam etmektedir. Geliflen ülkelerin büyüme performans da ilk kez hissedilir flekilde yavafllamaktad r. Tüm bu geliflmelere ba l olarak varl k ve emtia fiyatlar göreceli dura an geliflme göstermektedir. Faiz oranlar ise çok düflük kalmaya devam etmektedir. DÜNYA NfiAAT KONUT VE T CAR GAYR MENKUL SEKTÖRÜ Geliflmifl ülkelerde dura anl k sürüyor nflaat, konut ve gayrimenkul sektörlerinde faaliyetler geliflmifl ülkelerde dura anl n korurken, geliflen ülkelerde de göreceli bir yavafllama yaflanmaktad r. ABD de üçüncü çeyrek inflaat faaliyetleri yine dura an ve zay f kal rken, konut sektöründe ise yeni ve mevcut ev sat fllar üçüncü çeyrekte de düflük kalm flt r. Konut fiyatlar nda ise son dört ayd r s n rl art fl e ilimi ümit vermektedir. Ticari gayrimenkul sektöründe de talep ve fiyatlar dura anlaflmaktad r. AB de ise inflaat sektöründe 12 çeyrektir süren küçülme sona ermifltir. Üçüncü çeyrekte inflaat faaliyetlerinde ilk kez s n rl da olsa bir büyüme olmufltur. Geliflen ülkelerde ise inflaat ve gayrimenkul sektörlerinde balon endiflelerine karfl yavafllama sürmektedir. Küresel ölçekte ticari gayrimenkul yat r mlar s n rl ölçüde gerilerken, finansman olanaklar yeniden s n rlanmaktad r.

6 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 05 GENEL DE ERLEND RME VE BEKLENT LER... TÜRK YE EKONOM S Ekonomide h zl büyüme sürüyor Türkiye ekonomisi y l n üçüncü çeyrek döneminde beklentilerin üzerinde yüzde 8.2 büyümüfltür. Y l genelinde uygulanan ekonomiyi so utmaya yönelik önlemlere ra men h zl büyüme üçüncü çeyrekte de sürmüfltür. Ancak y l n son çeyre inden itibaren ekonomide yavafllama iflaretleri ortaya ç kmaya bafllam flt r y l n n en önemli önceli i olan cari aç kta ise iyileflme gecikmeli olarak yaflanmaktad r. Ekim ay itibariyle y ll k cari aç k 78.6 milyar dolard r. Türk Liras da üçüncü ve dördüncü çeyrekte önemli ölçüde de er kaybetmifltir. Yine üçüncü ve dördüncü çeyrekte Türk Liras faiz oranlar nda hissedilir bir art fl oryaya ç km flt r. Enflasyonda yükselme e ilimine girmifltir. Buna karfl n iflsizlik ve bütçe aç klar h zla azalmaktad r. TÜRK YE NfiAAT KONUT VE T CAR GAYR MENKUL SEKTÖRÜ nflaat ve gayrimenkul faaliyetlerinde h zl büyüme nflaat sektörü y l n üçüncü ikinci çeyre inde yüzde 10.6 büyümüfltür. nflaat sektöründe göreceli h zl büyüme sürmektedir. H zl büyümenin arkas nda bu kez kamu kesiminin artan inflaat harcamalar bulunmaktad r. Üçüncü çeyrekte konut yap ruhsatlar ve özellikle yeni konut arzlar ile konut sat fllar göreceli yüksek seviyelerini korumufltur. Konut kredisi faiz oranlar ndaki yükselmeye ba l olarak kredi kullan m yavafllamaktad r. Yeni AVM ve Ofis yat r mlar, yeni arzlar ve yerli yabanc flirketlerin kiralama talepleri sürmektedir. Türk Liras n n de er kayb dolar cinsi kiralar dura anlaflt rm flt r.

7 06 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU B R BAKIfiTA ÜÇÜNCÜ ÇEYREK... 1 ABD 5 Avrupa 9 Konut 3 Emtia ekonomisi yüzde 1.6, Euro ekonomisi yüzde 1.4 büyüdü. ve varl k fiyatlar dura an, döviz kurlar dalgalan yor. 2 Bileflik Euro bölgesinde inflaat 6 ABD de sektöründe küçülme sona erdi. 7 Türkiye ekonomisi yüzde 8.2 büyüdü. kredilerinde y ll k büyüme h z yüzde Üçüncü Öncü Göstergeler dünya ekonomisindeki dura anlaflmay gösteriyor. 4 ABD de inflaat harcamalar dura an. Konut fiyatlar nda s n rl art fl yafland. ticari gayrimenkul fiyatlar dura anlaflt. 8 Al nan konut yap ruhsatlar say s oldu. çeyrekte kulland r lan yeni konut kredisi 5.3 milyar TL. 11 Konut kredisi ayl k faiz oran ortalama yüzde 1.29 a yükseldi. 12 Konut sat fllar adet oldu.

8 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 07 B R BAKIfiTA ÜÇÜNCÜ ÇEYREK Hane 17 Lojistik 13 Konut fiyatlar ve konut kiralar nda s n rl art fl yafland. halk tüketim harcamalar yüzde 7.0 büyüdü. 16 stanbul binas ve AVM kiralar nda dura anl k sürüyor. 14 Aç lan 8 AVM ile birlikte toplam AVM say s 286 ya, toplam kiralanabilir alan büyüklü ü 7.15 milyon m 2 ye ulaflt. ofis piyasas nda M A bölgesi A ve B tipi ofislerde düflük boflluk oranlar sürüyor. Kiralar dura anlaflt. 18 MKB de ifllem gören 22 GYO piyasa de eri 11.7 milyar TL olarak gerçekleflti. 19 Yabanc lara gayrimenkul sat fl 264 milyon dolar, do rudan yabanc sermaye yat r mlar 160 milyon dolar oldu. 20 nflaat sektörü yüzde 10.6 büyüdü. nflaat sektörü istihdam 1.9 milyon ile rekor seviyede.

9 08 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU I. DÜNYA EKONOM S Dünya ekonomisinde büyüme yavafll yor Dünya ekonomisinde üçüncü çeyrekte geliflmifl ülkelerin büyüme performanslar nda Dünya Ekonomisi Büyüme (GEÇEN YILIN AYNI ÇEYREK DÖNEM NE GÖRE) yavafllama ve özellikle borç ABD % EURO BÖLGES % Ç N % JAPONYA % 2009 Q sorunu belirleyici olmufltur Q Yüksek kamu borçlar nedeniyle 2010 Q ABD nin kredi notu k r lm fl, Avrupa Euro bölgesi borç krizi 2010 Q Q ile karfl karfl ya kalm flt r. Buna 2011 Q Q ba l olarak beklentilerin ve 2011 Q , tüketim ile yat r m ifltah n n KAYNAK: OECD azalmas sonucu ekonomik büyümeler yavafllamaya bafllam flt r. Büyümedeki yavafllama hem geliflmifl ülkelerde hem de geliflen ülkelerde yaflanmaktad r. Öncü göstergeler geriliyor Dünya genelindeki iktisadi faaliyetlerdeki geliflmeleri ölçen OECD bileflik öncü göstergeleri birinci çeyrekte ulaflt zirve ard ndan gerilemeye bafllam flt r. kinci çeyrekten sonra üçüncü çeyrek dönemde de öncü göstergeler Dünya Ekonomisi Öncü Göstergeleri gerilemektedir. Öncü göstergelerdeki gerileme iktisadi faaliyetlerdeki OECD B LEfi K ÖNCÜ BALTIK CAPSIZE IMF METAL OECD BÖLGES GÖSTERGE ENDEKS TAfiIMACILIK ENDEKS F YAT ENDEKS fis ZL K % TOTAL yavafllamay göstermektedir. Yavafllayan talebe ba l olarak metal fiyatlar nda da gerileme yaflan rken tafl mac l k fiyatlar göreceli yüksek kalmay sürdürmektedir Q Q Q Q Q Q Q Q Q (1) (2) (1) 8.3 (1) KAYNAK: OECD, IMF, WTO VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) EK M, (2) ARALIK

10 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 09 Dünya Ekonomisi Mali Göstergeleri DOW JONES ENDEKS PETROL VAR L DOLAR ALTIN ONS DOLAR ABD MERKEZ BANKASI FA Z % EURO DOLAR PAR TES 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q4 (1) Varl k ve emtia fiyatlar zay f KAYNAK: MENKUL KIYMET, EMT A VE VADEL filem BORSLALARI, FED VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) 15 ARALIK Y l n üçüncü çeyrek döneminde dünya ekonomisindeki yavafllama ve Avrupa borç sorununa ba l olarak varl k ve emtia fiyatlar nda önemli bir gerileme yaflanm flt r. Bu dönemde hisse senedi ve petrol fiyatlar gerilemifltir. Alt n fiyatlar ise rekor seviyelere yükselmifltir. Avrupa borç sorununa ba l olarak Euro zay f kalmaya devam etmektedir. Faiz oranlar da en düflük seviyelerini korumaktad r. Y l n son çeyre inde ise varl k ve emtia fiyatlar nda göreceli bir toparlanma yaflanmaktad r. Dünya Ekonomisi Güven ve Beklenti Endeksleri MALAT SANAY BEKLENT ENDEKSLER TÜKET C GÜVEN ENDEKSLER ABD AB Ç N ABD AB Ç N 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q (2) 46.4 (2) 49.0 (2) 67.7 (3) (2) (1) Beklenti ve güvenlerde bozulma KAYNAK: RESM STAT ST K KURUMLARI VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) EK M, (2) KASIM, (3) ARALIK 2011 y l n n üçüncü çeyrek döneminde ABD, AB ve Çin de hem reel kesimin beklentileri hem de tüketicilerin güveninde h zl bir bozulma yaflanm flt r. Dünya ekonomisinde yavafllama ve Avrupa borç sorunu beklenti ve güvenlerde zay flamaya yol açm flt r. Y l n son çeyrek döneminde ise ABD de beklenti ve güven endekslerinde iyileflme yaflanmaktad r. Buna karfl n AB ve Çin de beklenti ve güven endekslerinde bozulma devam etmektedir.

11 10 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU II. DÜNYA NfiAAT VE KONUT SEKTÖRÜ ABD inflaat harcamalar zay f ve dura an ABD de inflaat harcamalar y l n üçüncü çeyrek döneminde zay f ve dura an kalmaya devam etmifltir. Üçüncü çeyrekte konut inflaat harcamalar ikinci çeyrek dönemin de alt nda kal rken inflaat harcamalar hemen ayn kalm flt r. Son çeyrek içinde ise Ekim ay verilerine göre konut ve konut d fl bina inflaat harcamalar yine dura an kalmay sürdürmektedir. ABD nflaat Sektörü Harcamalar YILLIK M LYAR DOLAR KONUT NfiAATI HARCAMALARI KONUT DIfiI B NA NfiAATI HARCAMALARI 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q (1) (1) KAYNAK: US BUREAU OF CENSUS VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) EK M ABD konut sektörü dura an ABD konut sektöründe y l genelinde dura an bir geliflme yaflanmaktad r. Yeni ev sat fllar y l genelinde zay f ve dura an kal rken, mevcut ev sat fllar nda iki çeyrek üst üste yaflanan h zl gerileme ard ndan üçüncü ve dördüncü çeyrekte art fl yaflanmaktad r. Ancak y ll k bazda sat fllar geçen y l n halen alt ndad r. Konut fiyatlar nda ise üçüncü çeyrekte art fllar s n rl kalm fl ve konut fiyatlar dura anlaflm flt r. ABD konut sektörü kriz öncesi döneme göre halen zay f seyretmektedir. ABD Konut Sektörü YEN EV SATIfiLARI AYLIK B N MEVCUT EV SATIfiLARI YILLIK B N KONUT F YATLARI ENDEKS CASE SHILLER 20 CASE SHILLER Q Q Q Q Q Q Q Q Q4 307 (1) (1) KAYNAK: NATIONAL ASSOCIATION OF REALTORS, US STANDARD AND POORS CASE SHILLER HOUSE PRICE INDICES VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) EK M

12 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 11 Euro alan nda inflaat faaliyetlerinde küçülme sona erdi Avrupa Birli i Euro alan nda inflaat harcamalar son 12 çeyrektir yaflad küçülme ard ndan ilk kez 2011 y l n n üçüncü çeyrek döneminde büyüme göstermifltir. 12 çeyrek küçülme ard ndan dip seviyesini bulan inflaat harcamalar nda s n rl da olsa bir art fl ortaya ç km flt r. Konut inflaatlar nda büyüme yüzde 1.6, konut d fl bina inflaatlar nda büyüme yüzde 0.5 olmufltur. Altyap inflaat harcamalar n n da katk s ile üçüncü çeyrek döneminde inflaat faaliyetleri yüzde 1.7 büyümüfltür. Avrupa Birli i Euro Alan nflaat Faaliyetleri B R ÖNCEK YILIN AYNI ÇEYREK DÖNEM NE GÖRE DE fi M YÜZDE TOPLAM NfiAAT SEKTÖRÜ KONUT NfiAATI KONUT DIfiI B NA NfiAATI 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: EUROSTAT CONSTRUCTION OUTPUT VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE III. DÜNYA T CAR GAYR MENKUL SEKTÖRÜ Ticari gayrimenkul piyasas yeniden dura anlafl yor Dünya genelinde iktisadi faaliyetlerdeki yavafllama ve büyümeye iliflkin ortaya ç kan endiflelere ba l olarak y l n ikinci yar s nda ticari gayrimenkul piyasas nda dura anlaflma yeniden kuvvetlenmektedir. Geliflen ülkelerde de hem ekonomik yavafllama hem de gayrimenkul balonlar n n oluflmas n engellemeye yönelik uygulanan politikalar ile ticari gayrimenkul sektöründeki büyüme s n rlanmaktad r. Ticari gayrimenkul sektöründe kiralama talebi yavafllarken, yeni arzlar n genifllemesi de etkilemektedir. Ticari gayrimenkul piyasas nda fiyatlar dura anlafl rken, s n r ötesi sat n almalar nda da risk ifltah zay flamaktad r. Ticari gayrimenkul getirileri de y l n ikinci yar s nda s n rlanmaktad r.

13 12 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU ABD Ticari Gayrimenkul Piyasasi Fiyat Endeksleri 2000 = 100 OF S B NALARI SANAY LOJ ST K B NALARI PERAKENDE B NALARI APARTMANLAR 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q3 (1) KAYNAK: MOODYS REAL COMMERCIAL PROPERTY PRICE INDICES VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) A USTOS ABD ticari gayrimenkul fiyatlar zay f ve dura anlaflt ABD de ticari gayrimenkul fiyatlar ikinci ve üçüncü çeyrekte hemen ayn seviyelerini korumaktad r. Ofis binalar, sanayi lojistik binalar, perakende binalar ve apartmanlar n fiyatlar üçüncü çeyrekte aynen korunmufltur. Talep taraf ndaki zay fl k ticari gayrimenkul fiyatlar n dura anlaflt rm flt r.

14 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 13 IV. TÜRK YE EKONOM S Türkiye Ekonomisi ktisadi Faaliyetlerde Büyüme GSMH MALAT SANAY T CARET ULAfiTIRMA LET fi M MAL H ZMETLER 2009 Q Q Q Q Q Q1 12,0 14,3 18, Q Q3 8,2 8,9 9,6 9,7 15,8 KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Üçüncü çeyrekte de h zl büyüme Türkiye ekonomisi üçüncü çeyrek dönemde de h zl büyümesini sürdürmüfltür. Üçüncü çeyrek dönemde büyüme yüzde 8.2 olmufltur. Böylece y l n ilk dokuz ay nda büyüme yüzde 9.6 olarak gerçekleflmifltir. Üçüncü çeyrek dönemde tüm alt iktisadi faaliyetlerde h zl büyümenin sürdü ü görülmektedir. malat sanayi yüzde 8.9 ve ticaret faaliyetleri yüzde 9.6 büyürken, mali hizmetler sektöründe büyüme yüzde 15.8 olmufltur.

15 14 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Türkiye Ekonomisi Temel Göstergeler TÜKET C F YATLARI %YILLIK CAR AÇIK YILLIK M LYAR DOLAR BÜTÇE AÇI I YILLIK M LYAR TL fis ZL K % DOLAR/ TÜRK L RASI MERKEZ BANKASI FA Z ORANI% 2009 Q Q Q Q (1) 2010 Q Q Q Q Q (3) 78.6 (2) 18.2 (2) (3) KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU, TC MERKEZ BANKASI, MAL YE BAKANLI I Yüksek cari aç k ve enflasyon VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) MB Politika faizi olarak 1 haftal k repo faiz oran n kullanmaya bafllam flt r. (2)EK M,(3)KASIM Türkiye ekonomisinin temel göstergeleri içinde cari aç k ve enflasyonda yükselifl belirleyici olmaktad r. Y ll k cari aç k Ekim sonu itibari ile 78.6 milyar dolara, tüketici enflasyonu ise Kas m sonu itibari ile yüzde 9.48 e yükselmifltir. Türk Liras n n de er kayb enflasyonda yükselifle neden olmufltur. Bütçe aç ve iflsizlik oran nda ise h zl bir iyileflme yaflanmaktad r. Merkez Bankas politika faiz oran ayn kalmakla birlikte gecelik faiz oranlar n yükseltmifl, buna ba l olarak TL kredi faizleri de art fla geçmifltir. Beklenti ve güven endeksleri düflüyor Reel kesim beklentileri ile tüketici güveni y l n ikinci çeyre i sonunda en yüksek seviyelerine ulaflt ktan sonra y l n üçüncü çeyre inde s n rl bir gevfleme göstermifltir. Y l n son çeyre inde ise reel kesimin beklentileri ile tüketici güveninde zay flama h zlanm flt r. Bu zay flama bir dönem sonra iktisadi faaliyetlerde de yavafllama olarak ortaya ç kacakt r. Türkiye Ekonomisi Güven ve Beklenti Endeksleri REEL KES M BEKLENT ENDEKS TÜKET C GÜVEN ENDEKS 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q (2) (1) KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) EK M (2) KASIM

16 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 15 V. TÜRK YE KONUT SEKTÖRÜ Yap ruhsatlar nda ve kullan m izin belgelerinde art fl 2011 y l n n üçüncü çeyrek döneminde konut sektöründe al nan yap ruhsatlar ve yap kullan m izni belgesi say s artm flt r. Üçüncü çeyrekte al nan konut yap ruhsat say s olmufltur ve konut inflaat ifltah n n yüksek oldu u görülmektedir. Yap kullan m izin belgesi say s ise olmufltur. Son iki çeyrektir al nan yüksek yap kullan m izin belgesi say lar ise konut arz n n geniflledi ini göstermektedir. Al nan Konut Yap Ruhsat ve Kullan m zin Belgeleri YAPI RUHSATI DA RE SAYISI Konut kredisinde y ll k geniflleme yüzde 32 YAPI KULLANIM Z N BELGES DA RE SAYISI 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Konut kredisi büyüme h z üçüncü ve dördüncü çeyrekte yavafllamaktad r. Üçüncü çeyrek sonu itibari ile konut kredilerinde geniflleme h z yüzde 32 olmufltur. 2 Aral k itibari ile ise geniflleme h z yüzde 25 e gerilemifltir. Ayn tarihte konut kredileri toplam 69.3 milyar TL dir. Faiz oranlar ndaki yükselme ve bankalar n kredi kulland rma konusundaki ifltahlar nda azalma kredi geniflleme h z n yavafllatmaktad r. Konut Kredileri ve Tüketici Kredileri ile Toplam Krediler çinde Pay KONUT KRED LER TÜKET C KRED LER TOPLAM KRED LER M LYAR TL M LYAR TL KONUT KRED LER % PAY M LYAR TL KONUT KRED LER % PAY 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q4 (1) KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) 2 ARALIK

17 16 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Çeyrek Dönemlerde Kulland r lan Konut Kredileri PARA C NS VE TOPLAM KRED M LYON TL KRED ADET 2009 Q4 TL YP T Q1 TL YP T Q2 TL YP T Q3 TL YP T Q4 TL YP T Q1 TL YP T Q2 TL YP T Q3 TL YP T KAYNAK: TÜRK YE BANKALAR B RL Konut kredisi kullan m düfltü 2011 y l üçüncü çeyrek döneminde kullan lan yeni konut kredileri düflmüfltür. Üçüncü çeyrekte kullan lan kredi say s ile son 8 çeyrek dönemin en düflük seviyesi olmufltur. Kullan lan kredi tutar ise 5.33 milyar TL olarak gerçekleflmifltir. Kullan lan kredi tutar da yine son 8 çeyrek dönemin en düflük tutar olmufltur. Kredi faizlerindeki yükselme ve tüketici güvenindeki zay flama kredi kullan m n da s n rland rm flt r.

18 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 17 Konut kredisi faizleri yükseliyor Konut kredisi faiz oranlar ikinci çeyrekte yüzde 1 in üzerine ç kt ktan sonra art fl n y l n üçüncü ve son çeyre inde de sürdürmektedir. Merkez Bankas n n s k laflt r c önlemleri uygulad A ustos ay ndan bu yana TL ticari ve tüketici kredisi faizleri yükselme e ilimine girmifltir. Buna ba l olarak konut kredisi ayl k ortalama faiz oranlar da yükselmektedir. Ortalama faiz oranlar geçen y l n sonuna göre 0.39 puan art fl göstermifltir. Konut Kredisi Ayl k Faiz Oranlar Yüzde M N MUM ORTALAMA MAKS MUM 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: DEVLET PLANLAMA TEfiK LATI VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE Konut Kredilerinin Vade Da l m Yüzde Pay (TÜRK L RASI KULLANDIRILAN KRED LER) 1-12 AY AY AY AY AY AY 241 AY Q Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: T.C. MERKEZ BANKASI VER LER ÇEYREK DÖMEN N SON AYI T BAR YLE (1) 9 ARALIK Orta-uzun vadeli kredilerin pay nda art fl sürüyor Kullan lan konut kredileri içinde orta-uzun vadeli kredilerin pay nda art fl devam etmektedir. 9 Aral k tarihi itibari ile 5-10 y l vadeli kredilerin pay yüzde 54.2 ve y l vadeli kredilerin pay ise yüzde 19.1 e yükselmifltir. Böylece orta-uzun vadeli kredilerin pay y lbafl nda bu yana 6.7 puan artm flt r.

19 18 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Takipteki Konut Kredileri KONUT KRED LER M LYON TL TAK PTEK KONUT KRED LER M LYON TL TAK PTEK KONUT KRED LER %PAY 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q4 (1) KAYNAK: TC.MERKEZ BANKASI, BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU Takipteki konut kredileri oran geriliyor VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) EK M 2011 y l Ekim ay sonu itibari ile kulland r lan (mevduat bankalar ve kat l m bankalar toplam ) konut kredileri toplam milyar TL ye ulaflm flt r. Talepteki konut kredileri büyüklü ü ise 688 milyon TL dir. Buna göre talepteki konut kredilerinin kullan lan kredilere oran gerilemeye devam etmifl ve yüzde 1 in de alt na inmifltir. Böylece konut kredileri kalitesinde iyileflme sürmektedir. Konut Sat fllar Adet TÜRK YE GENEL STANBUL ÜÇ BÜYÜK L D ER LLER 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Konut sat fllar yavafll yor Türkiye genelinde konut sat fllar üçüncü çeyrek dönemde adet olarak gerçekleflmifltir. kinci çeyrekte ile son 6 çeyrek dönemin en yüksek seviyesine ulaflan konut sat fllar y l n üçüncü çeyrek döneminde ikinci çeyre e göre yavafllam flt r. Ancak geçen y l n ayn çeyrek dönemine göre konut sat fllar yüzde 21.6 artm flt r. Üçüncü çeyrekte di er illerdeki konut sat fllar n n artmaya devam etmesi de önemli bir geliflmedir.

20 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 19 Konut alma e ilimi dalgalan yor Tüketicilerin konut sat n alma e ilimi 2011 y l genelinde dalgalanma göstermektedir. Y l n ilk çeyrek döneminde artan sat n alma e ilimi ikinci çeyrekte zay flam fl, üçüncü çeyrekte ise son dönemlerin en yüksek seviyesine ulaflm flt r. Y l n dördüncü çeyrek döneminde ise Ekim ay verilerine göre tüketicilerin konut sat n alma e ilimi yeniden gerilemektedir. Tüketicilerin Konut Sat n Alma E ilimi KONUT SATIN ALMA E L M 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q4 (1) 8.86 KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) EK M Konut Fiyatlar, Konut Fiyatlar Endeksi 2007 = 100 TÜRK YE STANBUL ANKARA ZM R 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q4 (1) KAYNAK: GARANT MORTGAGE REIDIN EMLAK ENDEKS VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) EK M Mevcut konut fiyatlar nda art fl e ilimi sürüyor Mevcut konut fiyatlar nda art fl e ilimi sürmektedir. Üçüncü çeyrekte mevcut konutlar n sat fl fiyatlar endeksi 2 puan daha yükselmifltir. Dördüncü çeyrekte de s n rl art fl e ilimi korunmaktad r. Türkiye genelinde konut fiyatlar endeksi 2011 y l nda 10 ayl k süreçte 5.7 puan artarak 99.2 ye ulaflm flt r. Ancak konut fiyatlar halen 2007 y l sonu fiyatlar n n alt nda kalmaktad r.

21 20 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Konut Kiralar, Konut Kiralar Endeksi 2007 = 100 TÜRK YE STANBUL ANKARA ZM R 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q4 (1) Konut kiralar nda art fl s n rl KAYNAK: GARANT MORTGAGE REIDIN EMLAK ENDEKS VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) EK M Türkiye genelinde konut kiralar nda art fl s n rl kalmaya devam etmektedir. Üçüncü çeyrekte konut fiyatlar endeksi 1.6 puan artm flt r. Ekim ay nda ise 1 puan daha yükselmifl, 10 ayl k art fl 4.2 puanda kalm flt r. Y ll k enflasyon ile karfl laflt r ld nda konut kiralar nda reel art fl yaflanmamaktad r. Konut kiralar seviyesi halen 2007 sonu seviyesinin alt ndad r. Yeni Konut Fiyat Endeksi 2010 Ocak=100 ÇEYREK GENEL 1+1 DA RE 2+1 DA RE 3+1 DA RE 4+1 DA RE 2010 Q Q Q Q Q Q Q Q4 (1) Yeni konut fiyatlar nda art fl REIDIN - GYODER YEN KONUT F YAT ENDEKS Yeni konut fiyat endeksi y l n üçüncü ve dördüncü çeyrek döneminde art fl e ilimini sürdürmektedir. Üçüncü çeyrekte 1.8 puan yükselen yeni konut fiyat endeksi Ekim ay nda 2.8 puan yükselmifltir. Böylece y l bafl ndan bu yana yeni konut fiyat endeksi 7.9 puan yükselme göstermifltir. Daire gruplar içinde en yüksek fiyat art fl ise 10.6 puan ile 2+1 dairelerde yaflanm flt r. (1) EK M

22 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 21 Al flverifl merkezi yat r mlar sürüyor Ekonomide h zl büyüme ve perakende sektöründeki geliflmeye ba l olarak AVM yat r mlar y l n üçüncü çeyrek döneminde de canl kalmay sürdürmüfltür. Büyük flehirler ve ikincil flehirlerde yerel ve uluslararas markalardan perakendeci/kiralama talebi yüksek kalmaya devam etmektedir. Buna ba l olarak nitelikli perakende arz da devam etmektedir y l nda aç lan yeni AVM yat r mlar na ek olarak yaklafl k 2.0 milyon m 2 kiralanabilir alana sahip AVM inflaat devam etmektedir. Y l n üçüncü çeyre inde birincil kiralarda bir de ifliklik olmam flt r. Ancak döviz kurlar ndaki art fl nedeniyle AVM yat r mc lar ile perakendeciler aras nda kira tart flmalar yeniden yaflanm flt r. Döviz kurlar ndaki art fl nedeni ile döviz cinsi kiralarda art fl beklenmemektedir. Yat r m pazar nda ise sat n almalar taraf nda küresel koflullar nedeni ile ilgi ve faaliyetler zay f seyretmektedir. Türkiye Genelinde Al flverifl Merkezleri AÇILAN AVM SAYISI AÇILAN AVM K RALANAB L R ALAN M 2 TOPLAM AVM SAYISI TOPLAM K RALANAB L R ALAN M Q Q Q Q Q Q Q Q Q4 (1) (1) 12 ARALIK Kiralanabilir alan büyüklü ü 7.3 milyon m 2 ye ulaflt 2011 y l n n üçüncü ve dördüncü çeyrek dönemlerinde yeni AVM aç l fllar devam etmifltir. Üçüncü çeyrekte 8 yeni AVM, 12 Aral k itibari ile dördüncü çeyrekte ise 6 yeni AVM aç lm flt r. Üçüncü ve dördüncü çeyrekte aç lan AVM ler ile toplam AVM say s 292 ye, toplam kiralanabilir alan ise 7.33 milyon m 2 ye ulaflm flt r.

23 22 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Türkiye'de Tüketim Harcamalar HANE HALKI TÜKET M HARCAMALARI BÜYÜME % GIDA HARCAMALARI M LYAR TL G Y M AYAKKABI HARCAMALARI M LYAR TL MOB LYA EV EfiYALARI HARCAMALARI M LYAR TL E LENCE KÜLTÜR HARCAMALARI M LYAR TL 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU Tüketim harcamalar nda büyüme sürdü 2011 y l üçüncü çeyre inde iç talebin kayna olan tüketim harcamalar nda büyüme sürmüfltür. Hane halk tüketim harcamalar üçüncü çeyrekte yüzde 7.0 büyümüfltür. Hane halk harcamalar içinde önceki çeyrek döneme göre g da harcamalar ile e lence-kültür harcamalar artm flt r. Tüm harcama gruplar nda tüketim üçüncü çeyrek dönemde de yüksek seyretmeye devam etmifltir. Türkiye'de Tüketici Güven Endeksi ve Sat n Alma E ilimleri TÜKET C GÜVEN ENDEKS YARI DAYANIKLI TÜKET M MALLARINA HARCAMA E L M DAYANIKLI TÜKET M MALLARINA HARCAMA E L M GENEL EKONOM K DURUM 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q4 (1) Tüketicinin sat n alma e ilimi gevfliyor KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU VER LER ÇEYREK DÖMEN N SON AYI T BAR YLE (1)EK M Tüketici güven endeksinde ortaya ç kan gerilemeye ba l olarak tüketicinin sat n alma e ilimi de gevflemektedir. Tüketici güveni ile birlikte genel ekonomik duruma iliflkin beklentiler üçüncü ve dördüncü çeyrekte gerilemektedir. Buna ba l olarak tüketicilerin daha çok dayan kl tüketim mallar na yönelik harcama e ilimi düflmektedir. Yar dayan kl tüketim mallar na harcama e ilimi ise üçüncü ve dördüncü çeyrekte kuvvetli kalmaya devam etmektedir.

24 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 23 Al flverifl Merkezleri Perakende Endeksi 2005=100 TOPLAM C RO ENDEKS K RALANAB L R ALAN M 2 ENDEKS M 2 BAfiINA C RO ENDEKS 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q4 (1) KAYNAK: AMPD NIELSEN PERAKENDE ENDEKS VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) EK M Al flverifl merkezi cirolar nda mevsimsel dalgalanma 2011 y l üçüncü çeyrek döneminde mevsimsellik etkisi ile Eylül ay sonunda toplam ciro endeksi 137 ile y l n en düflük seviyesine inmifltir. Kiralanabilir alan m 2 endeksinde ise art fl devam etmektedir. M 2 bafl na ciro endeksi de bu geliflmelere ba l olarak üçüncü çeyrek son ay itibar ile 91 puanla y l n en düflük seviyesine gerilemifltir. Yine mevsimsellik etkisi ile Ekim ay nda ise hem toplam cirolarda hem de m 2 bafl na ciro endeksinde kuvvetli bir toparlanma görülmektedir.

25 24 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Ofis piyasas nda hareketlilik sürüyor 2011 y l n n üçüncü çeyrek döneminde ofis piyasas nda hareketlilik sürmüfltür. Dünya ve Avrupa daki ekonomik bozulmaya karfl n stanbul ofis piyasas nda canl l k devam etmifltir. Bununla birlikte Türk Liras n n de er kayb nedeniyle baz sat n alma ifllemleri ertelenmifl veya kiralama ifllemlerinde pazarl k süreçleri uzam flt r. Türk Liras n n de er kayb nedeniyle bir dönem ofis kiralar nda döviz baz nda art fl beklenmemektedir. Ofis arz nda h zl geniflleme sürmektedir. lk üç çeyrek sonunda stanbul da A s n f ofis arz 227 bin m 2 genifllemifltir. Son çeyrekte de 190 bin m 2 ilave arz kat lmaktad r. Mevcut ofis bölgelerine ek olarak finans merkezi Ataflehir, kentsel dönüflüm sürecindeki Kartal ve Ka thane bölgeleri h zl geniflleme göstermektedir. Kiralama talebi de canl l n korumaktad r. Yabanc flirketlerin kiralamalar sürmektedir. Ancak hem yerli hem de yabanc flirketlerin daha küçük metrekare ofislere talep e ilimi artmaktad r. stanbul Ofis Piyasas Boflluk Oranlar Yüzde A SINIFI OF SLER B SINIFI OF SLER M A M A DIfiI AVRUPA M A DIfiI ASYA M A M A DIfiI AVRUPA M A DIfiI ASYA ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK KAYNAK: PROPIN INVESTMENT CONSULTANCY, STANBUL OF S PAZARI Boflluk oranlar yeni arzlara ra men düflük stanbul ofis piyasas nda ofis boflluk oranlar ilave yeni arzlara ra men düflük kalmaya devam etmektedir. M A bölgesinde A s n f ofis boflluk oranlar 0.9 puan artarken B s n f ofis boflluk oranlar 0.6 puan daha gerilemifltir. M A d fl pazarda ise A s n f ve B s n f ofis boflluk oranlar Avrupa bölgesinde gerilemifl, Asya bölgesinde ise artm flt r.

26 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 25 stanbul Ofis Piyasas Kira Ortalamalar Dolar/M 2 /Ay A SINIFI OF SLER B SINIFI OF SLER M A M A DIfiI AVRUPA M A DIfiI ASYA M A M A DIfiI AVRUPA M A DIfiI ASYA ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK ÇEYREK KAYNAK: PROPIN INVESTMENT CONSULTANCY, STANBUL OF S PAZARI 2009 A s n f ofis kiralar dura anlaflt A s n f ofis kiralar ilk iki çeyre in ard ndan 2011 y l üçüncü çeyrek döneminde de dura an seyretmifltir. M A bölgesi A s n f ofis kiralar üç çeyrektir de iflmemektedir. M A d fl A s n f ofis kiralar ise üçüncü çeyrekte çok s n rl gerilemifltir. M A bölgesinde yer alan B s n f ofis kiralar nda ise üçüncü çeyrekte bir gerileme yaflanm flt r. M A d fl bölge kiralar ise hemen ayn kalm flt r. Of is yat r mlar nda h zl geniflleme 2011 y l n n üçüncü çeyrek döneminde ofis binas için al nan yap ruhsatlar 1.52 milyon m 2 ile h zl bir geniflleme göstermifl ve y l n en yüksek seviyesine ulaflm flt r. Ofis binas yat r m ifltah ve Türkiye Geneli Ofis ( flyeri) Binas Yap Ruhsat ve Yap Kullanma zni OF S B NASI ALINAN YAPI RUHSATI M 2 OF S B NASI ALINAN YAPI KULLANMA Z N BELGES M Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU e ilimi kuvvetli seyretmifltir. Ofis binas al nan yap kullan m izin belgesi ise üçüncü çeyrekte 773 bin m 2 olarak gerçekleflmifltir. Yeni ofis arzlar da göreceli kuvvetli seyretmektedir.

27 26 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Lojistik alan piyasas yine dura an Ekonomi ve ticaretteki h zl genifllemeye, lojistik talebi ve lojistik alanlara olan ilgiye ra men y l n üçüncü çeyrek döneminde lojistik piyasas göreceli dura an bir dönem geçirmifltir. Lojistik piyasas Tekirda - stanbul- zmit aks nda yer almay sürdürmektedir. Üçüncü çeyrekte lojistik pazar kirac talebinde h zl bir düzelme yaflanmakla birlikte yeni kiralama ifllemleri çok s n rl kalm flt r. Lojistik alan kiralar da 5-7 dolar aras nda dura an seyretmeye devam etmektedir. Lojistik alan kiralama/kullan c talebinde özellikle perakende sektöründen kaynaklanan art fl ve de iflim de öne ç kmaktad r. Buna ba l olarak yeni ve kaliteli arzlar tetiklenebilecektir. Ancak arsa fiyatlar n n yüksek olmas hem yeni yat r mlar hem de yabanc yat r mc lar n kat l m n s n rlamaya devam etmektedir. Yeni sanayi ve lojistik bina yat r mlar art yor Türkiye Geneli Sanayi ve Depo Binalar Al nan Yap Ruhsatlar SANAY B NALARI VE DEPOLAR ALINAN YAPI RUHSATLARI M Q Q Q Q Q Q Q Q Yeni sanayi binalar ve depolar için al nan yap ruhsatlar büyüklü ü 2011 y l n n üçüncü çeyre inde 1.68 milyon m 2 olmufl ve y l n en yüksek seviyesine ç km flt r. Sanayi ve lojistik alan yat r mlar ifltah ve e ilimi ve y l n üçüncü çeyre inde en üst seviyeye yükselmifltir. KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU

28 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 27 Gayrimenkul Sektöründe Kullan lan Krediler NfiAAT SEKTÖRÜ T CAR KRED LER M LYON TL NfiAAT SEKTÖRÜ YURTDIfiI KRED LER M LYON DOLAR GAYR MENKUL T CAR KRED LER M LYON TL GAYR MENKUL YURTDIfiI KRED LER M LYON DOLAR 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TC. MERKEZ BANKASI VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE Yurtiçi kredilerinde h zl geniflleme nflaat sektörü ile gayrimenkul sektörünün yurt içinden kulland krediler 2011 y l n n üçüncü çeyrek döneminde önemli ölçüde artm flt r. Üçüncü çeyrekte inflaat sektörünün kulland krediler 5.1 milyar TL, gayrimenkul sektörünün kulland krediler ise 4.6 milyar TL genifllemifltir. Her iki kesimin yurt d fl ndan kulland kredilerde ise üçüncü çeyrekte s n rl gerilemeler yaflanm flt r.

29 28 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU Gayrimenkul Yat r m Ortakl klar Net Aktif ve Piyasa De eri GYO SAYISI PORTFÖY DE ER P YASA DE ER M LYON TL M LYON DOLAR M LYON TL M LYON DOLAR 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: SERMAYE P YASASI KURUMU GYO piyasa de erleri düfltü (1) ÇEYREK DÖNEM RAPORLARINDAN HESAPLANMIfiTIR (2) 9 ARALIK 2011 y l n n üçüncü çeyrek döneminde 23 GYO nun piyasa de eri gerilemifl ve milyar TL ye inmifltir. 9 Aral k itibari ile piyasa de eri ise 11.5 milyar TL olarak gerçekleflmifltir. Küresel bozulma ile hisse senetleri fiyatlar ndaki gerilemeler sonucu GYO piyasa de erleri düflmüfltür. Türk Liras n n de er kaybetmesi ile birlikte dolar cinsi piyasa de erleri de gerilemifltir. Yabanc lar n al m geriledi Yabanc lar n Türkiye den gayrimenkul sat n al mlar 2011 y l n n üçüncü çeyrek döneminde 264 milyon dolar olurken son 8 çeyrek dönemin en düflük seviyesinde gerçekleflmifltir. Bu gerilemede Gayrimenkul Sektöründe Yabanc Sermaye Yat r mlar YABANCILARA GAYR MENKUL SATIfiI M LYON DOLAR DO RUDAN YATIRIM G R fi M LYON DOLAR 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: T.C. BAfiBAKANLIK HAZ NE MÜSTEfiARLI I VER LER ÇEYREK DÖNEM Ç NDE TOPLAM üçüncü çeyrekte dünya ekonomisinde yaflanmaya bafllanan sorunlar ile Türkiye de yabanc lara gayrimenkul sat fl na iliflkin mütekabiliyet tart flmalar n n artmas etkili olmufltur. Üçüncü çeyrekte yabanc lar n gayrimenkul sektörüne do rudan yat r mlar ise 160 milyon dolar olmufltur.

30 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 29 nflaat sektöründe h zl büyüme sürüyor nflaat sektöründe h zl büyüme üçüncü çeyrek dönemde de yüzde 10.6 ile sürmüfltür. Y l n ilk dokuz ay nda inflaat sektöründe büyüme yüzde 12.7 olarak gerçekleflmifltir. Önceki çeyrek dönemlere göre büyüme h z yavafllamakla birlikte inflaat sektöründe büyüme ivmesi korunmaktad r. nflaat Sektörü ve GSMH Büyüme NfiAAT SEKTÖRÜ BÜYÜME % GSMH BÜYÜME % 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU nflaat Harcamalar Kamu ve Özel Sektör Cari Fiyatlarla Milyon TL KAMU ÖZEL TOPLAM 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE nflaat harcamalar yüksek seyrediyor Y l n üçüncü çeyrek döneminde toplam inflaat harcamalar milyar TL olmufltur. Böylece toplam inflaat harcamalar yine yüksek gerçekleflmifltir. Üçüncü çeyrekte kamu harcamalar artarken, özel sektör inflaat harcamalar n n bir önceki çeyrek döneme göre azald görülmektedir y l genelinde inflaat harcamalar rekor büyüklük ile kapatacakt r.

31 30 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU nflaat Sektöründe stihdam TOPLAM ST HDAM (B N K fi ) NfiAAT ST HDAM (B N K fi ) NfiAAT ST HDAM PAY % 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU VER LER ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE nflaat sektörü istihdam nda tarihi rekor Türkiye ekonomisindeki h zl büyüme ile birlikte istihdam da artmaktad r. Bu art flta inflaat sektörü önemli bir rol oynamaktad r. nflaat sektöründe istihdam Eylül ay sonu itibariyle 1.89 milyon kifli olmufl ve tarihin en üst seviyesine ulaflm flt r. Buna ba l olarak inflaat sektöründeki istihdam n toplam istihdam indeki pay da yüzde 7.6 ya yükselmifltir. nflaat Maliyetleri Endeksi 2005=100 KONUT KONUT DIfiI B NALAR GENEL fiç L K MALZEME GENEL fiç L K MALZEME 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q KAYNAK: TÜRK YE STAT ST K KURUMU nflaat maliyetlerinde h zl art fl sürdü nflaat maliyetlerinde h zl art fl 2011 y l n n üçüncü çeyrek döneminde de devam etmifltir. Konut inflaat maliyetleri üçüncü çeyrek dönemde bir önceki çeyrek döneme göre 5.7 puan artarken, maliyet art fl y l bafl ndan itibaren 18 puana yaklaflm flt r. Konut d fl binalar n inflaat maliyetlerinde de benzer art fllar hem üçüncü çeyrekte hem de y l bafl ndan bu yana yaflanmaktad r. nflaat maliyetleri içinde malzeme maliyetleri iflçilik maliyetlerinden daha h zl artmaktad r.

32 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU 31 Finansal Göstergeler BANKACILIK SEKTÖRÜ AKT F BÜYÜKLÜ Ü M LYAR TL MKB PAZAR DE ER M LYAR DOLAR DIfi BORÇ STOKU M LYAR DOLAR MB DÖV Z REZERV M LYAR DOLAR YABANCILARIN PORTFÖY YATIRIMLARI M LYAR DOLAR 2009 Q Q Q Q Q Q Q Q Q (1) (1) 86.2 (2) (2) KAYNAK: T.C. MERKEZ BANKASI, HAZ NE MÜSTEfiARLI I, BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU, STANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI ÇEYREK DÖNEM N SON AYI T BAR YLE (1) 15 ARALIK, (2) KASIM Mali göstergelerde dalgalanma Ekonomideki büyüme performans na ra men Avrupa borç krizinin yaratt küresel finansal riskler ve belirsizlikler nedeniyle Türkiye de de mali piyasalar ve göstergeler dalgalanma göstermektedirler. Y l n üçünü çeyrek döneminde mali piyasalarda ve göstergelerde dalgalanma artm flt r. MKB pazar de eri, MB döviz rezervi ve yabanc lar n portföy yat r mlar azalm flt r. Benzer e ilim son çeyrekte de devam etmektedir.

33 32 TÜRK YE VE DÜNYA GAYR MENKUL SEKTÖR RAPORU GYODER Hakk nda GYODER (Gayrimenkul Yat r m Ortakl Derne i), 2 A ustos 1999 tarihinde, Türkiye deki mevcut ve kurulmakta olan gayrimenkul yat r m ortakl klar n n (GYO) temsilcileri taraf ndan, Türkiye de gelecek vadeden ve ekonomiye dinamik bir yön vermede lokomotif olacak olan gayrimenkul sektörünün tan t m n ve temsilini sa lamak, geliflimini teflvik etmek ve sektöre kalite, kontrol ve e itim konular nda standartlar getirmek ve korumak amac ile kurulmufltur. GYODER, düzenledi i konferanslar, paneller, sempozyumlar ve e itim seminerleri ile gayrimenkul sektöründeki kifli ve kurulufllarca yak ndan takip edilmekte ve bugün 300 e yaklaflan üye say s yla GYODER çat s alt nda bir sinerji oluflturmaktad r. GYODER kuruluflundan bu yana aralar nda gayrimenkul hukuku, gayrimenkule dayal enstrümanlar, gayrimenkul finansman ve ipotekli konut kredileri, kamu yönetimi yasa tasar s, gayrimenkul endeksleri, gayrimenkulde geliflen pazarlar, imar mevzuat, kadastro mevzuat uygulamas, tapu ifllemleri uygulamalar, de erleme hizmetleri, proje yönetimi, kat mülkiyeti konular nda, ulusal ve uluslararas tart flma ve e itim platformlar yaratmakta, MIPIM, Barcelona Meeting Point, REAL VIENNA, ULI, EPRA ve Nareit gibi gayrimenkulün uluslararas markalar aras nda ülkemizin ismini baflar yla temsil etmektedir. GYODER ilk kez 2000 y l nda düzenledi i sektörde ilk ve tek olan Gayrimenkul Zirveleri ni, 2009 y l itibariyle ISTANBUL REstate Gayrimenkul Fuar ile birlefltirerek, Türkiye nin ilk uluslararas kat l ml bölgesel gayrimenkul fuar n sektöre kazand rm flt r. Ayr ca geliflen kentlerin yat r m f rsatlar n sektör temsilcileri ile buluflturmak ve bu kentlerin sesini ulusal ve uluslararas alanlarda duyurmak, geliflmeye aç k, vizyon sahibi ve önemli potansiyel bar nd ran kentlere yat r m yap lmas na ön ayak olmak amac yla Geliflen Kentler Zirvesi düzenleme karar alm flt r. Geliflen Kentler Zirvesi nin ilkini 7-8 Ocak 2010 tarihlerinde Bursa Büyükflehir Belediyesi ile birlikte Bursa da, ikincisini ise 1-3 Kas m 2010 tarihleri aras nda Konya Büyükflehir Belediyesi ile birlikte Konya da düzenlemifltir Kas m 2011 tarihinde ise Geliflen Kentler Zirvesi Gaziantep Çevre ve fiehircilik Bakanl himayelerinde Gaziantep Büyükflehir Belediyesi iflbirli i ile Gaziantep te gerçeklefltirilmifltir. GYODER ayr ca, SPK iflbirli i ile 15 Aral k 2011 tarihinde Gayrimenkul Yat r m Ortakl Konferans düzenlemifltir. Türkiye de ilk kez düzenlenen konferansta GYO lara iliflkin mevzuat, de erleme ifllemleri, yerli ve yabanc yat r mc lar, GYO lar n halka aç lma sürecinde edindi i deneyimler gibi konular ele al nm flt r.

34 Cumhuriyet Caddesi, Pegasus Evi No: 48 Zemin Kat C Elmada - Taksim / stanbul Tel: Faks: