YILLIK FAALİYET DERGİSİ

Transkript

1 2016 YILLIK FAALİYET DERGİSİ KAZAKİSTAN DÖNEM BAŞKANLIĞI FAALİYET DERGİSİ

2 2

3 İÇİNDEKİLER I BÖLÜM TÜRKPA NIN YENİ HİZMET BİNASININ AÇILIŞI KAZAKİSTAN DÖNEM BAŞKANLIĞI KIRGIZİSTAN - GELECEK DÖNEM BAŞKANLIĞI TÜRKPA ALTINCI GENEL KURULU II BÖLÜM BAĞIMSIZLIĞIN 25.YILI KOMİSYON FAALİYETLERİ SEÇİM VE REFERANDUM GÖZLEMLERİ FAALİYETLER FAALİYET DERGİSİ

4 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ BÖLÜM 1 BAŞLIKLAR TÜRKPA NIN YENİ HİZMET BİNASININ AÇILIŞI KAZAKİSTAN DÖNEM BAŞKANLIĞI KIRGIZİSTAN - GELECEK DÖNEM BAŞKANLIĞI TÜRKPA ALTINCI GENEL KURULU 4 info@turk-pa.org

5 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ FAALİYET DERGİSİ

6 TÜRKPA NIN YENİ HİZMET BİNASININ AÇILIŞI 2016 yılı, 22 Aralık ta Bakü de TÜRKPA nın yeni hizmet binasının açılışıyla sona ermiştir. Açı lış tö re ni ne, Azer bay can Mil li Mec lis Baş ka nı Sn. Ok tay Asa dov, Ka za kis tan Par lamen to su Alt Mec lis Baş ka nı ve TÜRK PA Dö nem Baş ka nı Sn. Nur lan Nig ma tu lin, Kır gızis tan Yük sek Mec li si (Jo gor ku Ke neş) Baş ka nı Sn. Çı nı bay Tur sun be kov, Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si Baş ka nı Sn. İs mail Kah ra man ka tıl mış tır. De ğer li Mec lis Baş kan la rı, Azer bay can Cum hu ri ye ti Cum hur baş ka nı Sn. İl ham Ali yev ta ra fın dan ka bul edil miş tir. Asamb le Kon se yi, Azer bay can Cum hu ri ye ti Cum hur baş ka nı Sn. İl ham Ali yev i, Ka zakis tan Cum hu ri ye ti Cum hur baş ka nı Sn. Nur sul tan Na zar ba yev i, Kır gı zis tan Cum hu ri ye ti Cum hur baş ka nı Sn. Al maz bek Atam ba yev I ve Tür ki ye Cum hu ri ye ti Cum hur baş ka nı Sn. Re cep Tay yip Er do ğan ı TÜRK PA Ma dal ya sı ile tal tif et me ka ra rı al mış tır. TÜRK PA nın ye ni hiz met bi na sı, Azer bay can ın baş ken ti Ba kü nün Bi ne ga di sem ti nin A.Re ceb li ve S.S.Ahun dov cad de le ri nin bir leş ti ği nok ta da yer al mak ta dır. Söz ko nu su bi na için ara zi Azer bay can Hü kü me ti ta ra fın dan tah sis edil miş ve ye ni bi na nın in şa sı ile ge rek li do na nım ta ma men yi ne Azer bay can Hü kü me ti ta ra fın dan fi nan se edil miş tir. 6 info@turk-pa.org

7 Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi (TÜRKPA) Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi) üye devletleri arasındaki işbirliğinin parlamenter boyutudur. TÜRKPA nın amacı, Türk Konseyi çerçevesinde başlatılan karar ve teşebbüslere yasal ve diğer destek sağlamaktır. FAALİYET DERGİSİ

8 AZERBAYCAN CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANI SAYIN İLHAM ALİYEV İN TÜRKPA ÜYESİ ÜLKELER KAZAKİSTAN, KIRGIZİSTAN VE TÜRKİYE PARLAMENTO BAŞKANLARINI KABULÜ Azer bay can Cum hu ri ye ti Cum hur baş ka nı Sa yın İl ham Ali yev Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si (TÜRK PA) Ulus la ra ra sı Sek re tar ya sı nın hiz met bi na sı nın res mi açı lış tö re ni ne ka tıl mak için Azer bay can a zi ya re te ge len Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si Baş ka nı Sa yın İs mail Kah ra man ı, Ka za kis tan Par la men to Mec li si Baş ka nı Sa yın Nur lan Nig ma tu lin i ve Kır gı zis tan Jo gor ku Ke ne şi Baş ka nı Sa yın Çı nı bay Tur sun be kov u ka bul et miş tir. Ko nuk la rı se lam la yan Cum hur baş ka nı Türk di li ko nu şan ül ke le rin par la men to baş kan la rı nın Ba kü ye zi ya re ti nin öne mi ni vur gu la ya rak, bu zi ya re tin Türk di li ko nu şan ül ke le rin bir li ği nin güç len di ril me si ne ve iliş ki le ri ne ye ni ze min sağ la ya ca ğı nı be lirt miş tir. Türk di li ko nu şan ül ke le rin par la men to la rı ara sın da kar şı lık lı faali yet ler den duy du ğu mem nu ni ye ti ifa de eden Dev let Baş ka nı, Türk di li ko nu şan ül ke le rin iş bir li ği ne dev let baş kan la rı nın da 8 info@turk-pa.org

9 ken di ça lış ma la rı ile kat kı sağ la dık la rı nı bil di re rek, bu iş bir li ği nin hem böl ge sel, hem de dün ya için önem ta şı dı ğı nı vur gu la mış, Azər bay can ın bu iş bir li ği ne bü yük önem ver di ği ni özel lik le be lirt miş tir. Cum hur baş ka nı Nur sul tan Na zar ba yev in se lam la rı nı ve Azer bay can hal kı na ba rış ve hu zur di lek le ri ni di le ge ti ren Ka za kis tan Par la men to su Mec lis Baş ka nı Sa yın Nur lan Nig ma tu lin, çağ daş Azer bay can ın li de ri ola rak Cum hur baş ka nı Ali yev in ay nı za man da Türk di li ko nu şan dev let ler ara sın da ki iliş ki le rin ge li şi mi ne sağ la dı ğı kat kı la rı kay deti. Ay nı za man da Mec lis Baş ka nı, Ba kü de Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si nin Ulus la ra ra sı Sek re tar ya sı nın ye ni hiz met bi na sı nın in şa sın dan do la yı Dev let Baş ka nı Sa yın İ. Ali yev e min netar lı ğı nı bil dir miş, TÜRK PA ül ke le ri nin ulus la ra ra sı ku ru luş lar kap sa mın da ge nel tu tum la rı nı des tek le dik le ri ni ve bu po li ti ka la rın de vam ede ce ği ni, ye ni hiz met bi na sın da Cum hur baş ka nı İl ham Ali yev in tav si ye le ri ile ve rim li kat kı la rın el de edi le ce ğin den emin ol du ğu nu vur gu la mış tır. Ka za kis tan Par la men to Mec lis Baş ka nı, Asamb le Kon se yi nin ka ra rı na esa sen dü zen len miş TÜRK PA nın ge li şi min de ki özel hiz met ler Ma dal ya sı nı Azer bay can Cum hu ri ye ti Cum hur baş ka nı Sa yın İl ham Ali yev e tak dim et miş tir. Cum hur baş ka nı İl ham Ali yev TÜRK PA ta ra fın dan faali yet le ri için ve ri len tak di mi tak dir ede rek, bu ma dal ya nın tak dim edil me si nin Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si Ulus la ra ra sı Sek re tar ya sı nın ye ni hiz met bi na sı nın açı lı şı na, ay rı ca Azer bay can, Ka za kis tan ve Kır gı zis tan ın ba ğım sız lık la rı nın 25. Yıl dö nü mü ne denk gel me si nin sem bo lik an lam ta şıd ğı nı bil dir miş tir. Cum hur baş ka nı, Türk di li ko nu şan ül ke le rin hem iki ta rafı, hem çok ta rafı ze min de, hem de BM, İİT ve di ğer ulus la ra ra sı ku ru luş lar kap sa mın da iş bir li ği yap tı ğı nı vur gu la mış tır. Gö rüş me de TBMM Baş ka nı Sa yın İs mail Kah ra man, Azer bay can ile Tür ki ye ara sın da dost luk ve kar deş lik iliş ki le ri nin tüm alan lar da, ay nı za man da par la men to la ra ra sı iş bir li ği ala nın da ba şa rıy la ge liş ti ği ni vur gu la dı. Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si nin ça lış ma la rı na de ği ne rek ül ke ler ara sın da iş bir li ği nin ge liş ti ril me sin de TÜRK PA nın ro lü nü özel ola rak be lirti. Kır gı zis tan Jo gor ku Ke neş Baş ka nı Sa yın Çı nı bay Tur sun be kov da ül ke ler ara sın da ki iliş ki le rin çe şit li alan lar da ba şa rıy la ge liş ti ği ni be lir te rek par la men to la ra ra sı iş bir li ği nin bu iliş ki le rin ge liş me si ne kat kı sağ la dı ğı nı söy le miş tir. FAALİYET DERGİSİ

10 TBMM Baş ka nı İs mail Kah ra man Azer bay can da Ka za kis tan Mec lis Baş ka nı Nur lan Nig ma tu lin ile gö rüş tü TBMM Baş ka nı İs mail Kah ra man, res mi te mas lar da bu lun mak üze re Azer bay can da Ka za kis tan Mec lis Baş ka nı Nur lan Nig ma tu lin ile gö rüş tü. Azer bay can Mil li Mec li sin de ger çek leş ti ri len gö rüş me de Tür ki ye ve Ka za kis tan ara sın da ki iliş ki le rin mev cut du ru mu ve da ha da ge liş ti ril me si için ya pıl ma sı ge re ken ler mü za ke re edil di. Gö rüş me de, iki ül ke nin Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si (TÜRK PA) kap sa mın da ki faali yet le ri, Yu nus Em re Ens ti tü sü ve Ah met Ye se vi Üni ver si te si nin Ka za kis tan a sağ la dı ğı kat kı lar la il gi li fi kir alış ve ri şi ya pıl dı. Tür ki ye de son gün ler de mey da na ge len te rör sal dı rı la rı nın ko nu şul du ğu gö rüş me de te rö riz me kar şı mü ca de le de iş bir li ği ve da ya nış ma vur gu su ya pıl dı. Azer bay can Mil li Mec lis Baş ka nı Ok tay Asa dov TBMM Baş ka nı İs mail Kah ra ma nın baş kan lı ğın da ki he ye ti ka bul et ti 22 Ara lık 2016 ta ri hin de TBMM Baş ka nı İs mail Kah ra man Azer bay can Mil li Mec lis Baş ka nı Ok tay Asa dov ta ra fın dan ka bul edil di. Gö rüş me de ül ke ler ara sın da iş bir li ği nin st ra te jik or tak lık se vi ye si ne yük sel me sin de dev let baş kan la rı nın ro lü yük sek de ğer len di ril di. İliş ki le rin ge liş me sin de par la men to la rın da kat kı da bu lun du ğu söy len di. Her iki ül ke nin ya sa ma or gan la rın da dost luk grup la rı faali yet gös ter mek te dir. Kar şı lık lı se fer le rin, nü fuz lu ulus la ra ra sı ku ru luş lar da ya pı lan gö rüş me le rin iliş ki le ri da ha da de rin leş tir di ği vur gu lan dı. 10 info@turk-pa.org

11 Gö rüş me de Dağ lık Ka ra bağ so ru nu hak kın da ko nu şan Baş kan Ok tay Asa dov Ni san ayın da iş gal ci Er me nis tan ın Azer bay can ın ne ler ya pa bi le ce ği ni ken di üze rin de his seti ği ni bil dir di. An cak Azer bay ca nın so ru nun ba rış yo luy la çö zü mü ne ta raf tar ol du ğu nu söy le di. İna nı yo ruz ki, er ya da geç bu me se le ken di adil man tık sal so nu cu nu bu la cak tır. Tür ki ye-azer bay can iliş ki le ri ne de ği nen İs mail Kah ra man Tür ki ye nin her za man Azer bay can ın ya nın da ol du ğu nu, Azer bay can ta ra fın dan da kar şı lık lı ola rak bu des te ği sü rek li his setik le ri ni söy le di. Böl ge de ki du rum dan söz açan İs mail Kah ra man Tür ki ye de te rör ey lem le ri nin ar ka sın da du ran güç le rin ken di ni yet le ri ne ula şa bil me ye cek le ri ni vur gu la dı. Gö rüş me de İs mail Kah ra man iliş ki le rin ya şa mın tüm alan la rın da yük sek dü zey de ol du ğu na dik kat çek ti. Bil di ril di ki, dev let baş kan la rı ara sın da ki sa mi mi iliş ki ik ti sa di iliş ki le re de olum lu et ki si ni gös ter mek te dir. Bu gün Tür ki ye de Av ru pa ile As ya yı bir leş ti re cek alt ya pı pro je le ri nin ger çek leş me si için ge rek li adım lar atıl mak ta dır. Ba kü-tifis-cey han, Ba kü-tifis-er zu rum gi bi pet rol ve do ğal gaz bo ru hat la rı, Ba kü-tifis-kars de mir yo lu hat tı nın çe ki mi ül ke le ri mi zin böl ge de nü fu zu nu da ha da ar tır mış tır. TA NAP ve TAP gi bi gaz pro je le ri nin ge le cek te ger çek leş me si ise halk la rı mı zın re fa hı na hiz met ede cek tir. Şüp he siz ki, el de eti ği miz ba şa rı lar düş man la rı mı zı ra hat sız edi yor. Tüm bun la ra rağ men, Azer bay can ve Tür ki ye ge nel amaç la ra doğ ru gü ven le adım lı yor. İs mail Kah ra man Dağ lık Ka ra bağ ko nu sun da Tür ki ye nin her za man Azer bay can ın top rak bü tün lü ğü nü des tek le di ği ni söy le ye rek, so ru nun kı sa sü re de çö züm bu la ca ğı na inan cı nı ifa de eti. FAALİYET DERGİSİ

12 KA ZA KİS TAN DÖ NEM BAŞ KAN LI ĞI 3-4 Ara lık 2015 ta rih le rin de As ta na da ger çek le şen 6. Ge nel Ku rul da Ka za kis tan, Türk Pa nın Baş kan lı ğı nı dev ral mış tır. Ka za kis tan Par la men to su Alt Mec li si, Türk Pa Baş kan lı ğı kap sa mın da ge le cek dö nem için plan lar be lir le miş tir. Al tın cı Ge nel Ku rul prog ra mı, bir çok et kin lik le ri içer miş tir. Ka tı lım cı lar ve de ğer li ko nuk lar, Ulus la ra ra sı Türk Aka de mi si ta ra fın dan dü zen le nen Bü yük Step te ki Dev let çi lik ve Par la men ta rizm adın da ki ulus la ra ra sı bir kon fe ran sa ka tı lım sağ la mış ve Ebe di Ka ya anı tı nın bi lim sel res to ras yo nu nun açı lı şı na şa hit lik et miş ler dir. Ebe di Ka ya nın ( Мәңгі тас ) bi lim sel res to ras yo nu nun, Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si nin (Türk Pa) 6. Ge nel Ku ru lu kap sa mın da ger çek leş ti ril me si, Türk dün ya sı nın sos yal ve bi lim sel ha ya tın da öne çı kan ta ri hi bir et kin lik ol muş tur. Ebe di Ka ya anı tı nın üze rin de yak la şık 60 es ki Türk bo yu nun sim ge le ri bu lun mak ta dır. Ka za kis tan ın Türk Pa Baş kan lı ğı, üç üye ül ke nin Azer bay can, Ka za kis tan ve Kır gı zis tan ın ba ğım sız lı ğı nın 25. yıl dö nü mü kut la ma la rıy la denk gel miş olup Baş kan lık kap sa mın da ki et kin lik ler, Türk Pa nın ulus la ra ra sı par la men to ya pı la rı nın ara sın da da ha da dik kat çe ki ci ha le ge ti ril me si ne kat kı sağ la mış tır. Ka za kis tan ın Baş kan lı ğı al tın da dü zen le nen ana et kin lik le rin ba zı la rı aşa ğı da ki gi bi dir: Ka za kis tan Par la men to su Alt Mec li si Türk Pa Baş kan lı ğı kap sa mın da As ya Par la men to la rı ara sı Bi lim, İno vas yon ve Tek no lo ji Fo ru mu na ev sa hip li ği yap mış tır. Ağus tos top lan tı sı ise Ey lül 2016 ta rih le rin de As ta na da ger çek leş ti ril miş tir. Fo rum ka tı lım cı la rı na hi tap eder ken, Alt Mec lis Baş ka nı Sn. Nur lan Nig ma tu lin, söz ko nu su Fo rum un Ka za kis tan ın ba ğım sız lı ğı nın 25. yıl dö nü mü ari fe sin de ya pıl mak ta ol ma sı nı ma ni dar bul du ğu nu be lirt miş tir. Alt Mec lis söz cü sü nün de ifa de eti ği gi bi, Ka za kis tan ın ba ğım sız lı ğı nın ilk gü nün den iti ba ren Cum hur baş ka nı Na zar ba yev, İs lam dün ya sı da hil ol mak üze re As ya ül ke le riy le iş bir li ği ne özel il gi gös ter miş tir. Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Par la men to su Alt Mec li si Baş ka nı ve Türk Pa nın Dö nem Baş ka nı Sn. Nur lan Nig ma tu lin, Ekim 2016 ta rih le ri ara sın da Ce nev re de dü zen le nen Par la men to lar ara sı Bir li ğin 135. Asamb le sin de bir ko nuş ma yap mış tır. Sn. Nur lan Nig ma 12 info@turk-pa.org

13 tu lin ko nuş ma sın da, in san hak la rı ve te mel hak la ra say gı nın ba rış ve re fah üze rin de önem li fak tör ol du ğu nu ve bu nun tüm dev let ler ve ulus lar ara sın da dos ta ne iliş ki ler ve iş bir li ği nin ge liş ti ril me si nin sağ lan ma sı için ge rek li ol du ğu nu be lirt miş tir. Ko nuş ma sın da Sn. Nur lan Nig ma tu lin, Bu yıl Ka za kis tan, ba ğım sız lı ğı nın 25. yıl dö nü mü nü kut la mak ta dır. Bu ol duk ça kı sa za man zar fın da ül ke miz, ilk Cum hur baş ka nı mız Sn. Nur sul tan Na zar ba yev in ön der li ğin de si ya si ve sos yal-ik ti sa di re form lar da çar pı cı so nuç lar el de et miş tir. Va tan daş la rı mı zın se çim ve tem sil hak la rı, cin si yet eşit li ği ve in san hak la rı alan la rın da muaz zam ça lış ma la rın ya pıl dı ğı nı ifa de et miş tir. Türk PA, 15 Tem muz 2016 ta ri hin de ki dar be gi ri şi mi son ra sı Türk hal kı na ve de mok ra tik or tam da se çil miş Türk Hü kü me ti ne tam des tek ver miş tir. Türk Pa, 1 Ey lül 2016 ta ri hin de De mok ra si ve Bir lik Zir ve si için An ka ra da top la nan do kuz ulus la ra ra sı par la men ter or ga ni zas yon dan bi ri ol muş tur. Ağus tos top lan tı sı, de mok ra tik ola rak se çil miş Hü kü me ti de vir me ye yö ne lik çir kin sal dı rı yı kı na yan bir dek la ras yon ya yın la mış ve Tür ki ye ye, ül ke nin de mok ra tik ka zanç la rı nın ko run ma sın da gös ter di ği mü ca de le sin de tar tış ma sız des te ği ni ifa de et miş tir. FAALİYET DERGİSİ

14 Türk Pa, ay rı ca 31 Ekim ta ri hin de Ba kü de dü zen le nen ve yi ne dar be gi ri şi mi nin şid det li bir şe kil de kı nan dı ğı ve Tür ki ye de ki de mok ra si nin des tek len di ği Hal kın Se si Ada le tin Za fe ri adın da ki Ulus la ra ra sı Kon fe ran sın ev sa hip le rin den bi ri ol muş tur. Türk PA, 22 Ara lık 2015 ta ri hin de Ba kü Dev let Üni ver si te sin de, Ba kü Dev let Üni ver si te si, Ka za kis tan Cum hu ri ye ti nin Ba kü Bü yü kel çi li ği ve Ulus la ra ra sı Türk Aka de mi si ile iş bir li ği içe ri sin de Ka zak Han lı ğı nın 550. yıl dö nü mü ve bü yük Ka zak dü şü nü rü Abay ın do ğu mu nun 170. yı lı na özel ulus la ra ra sı bir kon fe rans dü zen le miş tir. Türk Pa nez din de ki Azer bay can Mil li Mec li si Türk Kül tür ve Mi ras Vak fı ile iş bir li ği içe ri sin de 24 Ka sım ta ri hin de Türk Pa üye ül ke le ri nin ba ğım sız lı ğı nın 25. yıl dö nü mü ne it haf olun muş ulus la ra ra sı bir kon fe rans dü zen le miş tir. Ka za kis tan Cum hu ri ye ti nin ba ğım sız lı ğı nın 25. yıl dö nü mü ne özel ulus la ra ra sı bir kon fe rans ise As ta na da 28 Ka sım ta ri hin de Türk Pa Baş kan lı ğı nı yü rü ten Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Par la men to su Alt Mec li si ta ra fın dan ger çek leş ti ril miş tir. Söz ko nu su Kon fe ran sa, Be yaz Rus ya, Bel çi ka, Çin, Fin lan di ya, Al man ya, İran, İtal ya, Ka za kis tan, Kır gı zis tan, Lat vi ya, Po lon ya, Rus ya, ABD, Tür ki ye ve İs veç ten par la men ter ler ve uz man lar ka tı lım sağ la mış tır. Türk Pa nın dö nem Baş ka nı Sn. Nur lan Nig ma tu lin söz ko nu su Kon fe rans ta yap tı ğı ko nuş ma sın da şun la rı be lirt miş tir; Ba ğım sız lı ğın şa fa ğın da hal kın yap tı ğı se çim ke sin lik le doğ ru bir se çim ol du ğu nu ka nıt la mış tır. Ka za kis tan ın va tan daş la rı ken di ka der le ri ni ve ulu sun ka de ri ni, Nur sul tan Na zar ba yev i Cum hur baş ka nı se çe rek Nur sul tan Na zar ba yev a tes lim et miş ler dir. Türk PA, 6 Ekim ta ri hin de, Ah met Ye se vi Ka zak-türk Ulus la ra ra sı Üni ver si te si nin hi ma ye sin de An ka ra da dü zen le nen Ba ğım sız lık la rı nın 25. yıl dö nü mün de Tür ki Cum hu ri yet le ri Kon fe ran sı na ve Türk As ya St ra te jik Araş tır ma lar Mer ke zi (TA SAM) ta ra fın dan 1-3 Ha zi ran 2016 ta rih le rin de or ga ni ze edi len 5. Dün ya Türk Fo ru mu na eş-ev sa hip li ği yap mış tır. Türk Pa par la men ter le ri ve Ge nel Sek re te ri ta ra fın dan ka le me alı nan ve üye ül ke le rin ba ğım sız lı ğı nın 25. yıl dö nü mü ne it haf edi len ma ka le ler Türk PA üye si ül ke le rin ba sı nın da yer al mış tır. Ay rı ca Türk PA, Crans Mon ta na Fo ru mu ta ra fın dan Ekim 2016 ta rih le rin de Brük sel de dü zen le nen 18. Yıl lık Ana va tan ve Kü re sel Gü ven lik Fo ru mu na spon sor luk yap mış ve Fo rum da Ge nel Sek re ter, üye ül ke le rin ba ğım sız lı ğı nın 25. yıl dö nü mü ne it haf edi len bir ko nuş ma ger çek leş tir miş tir. Türk PA ve Crans Mon ta na Fo ru mu, iş bir li ği alan la rı nı ge niş let mek üze re bir Mu ta ba kat Zap tı im za la mış lar dır. 14 info@turk-pa.org

15 Türk PA, bü yük Ka zak dü şü nü rü Abay ın (İb ra him) eser le rin den seç me le rin Ba kü Dev let Üni ver si te si ta ra fın dan ya yın lan ma sı için spon sor luk ta bu lun muş tur. Türk Pa nın Ka za kis tan Baş kan lı ğı dö ne mi, eko no mik hu sus la rı ele alan üye par la men to lar ara sı 1. or tak top lan tı yı 26 Ma yıs 2016 ta ri hin de dü zen le ye rek ve Türk Pa üye par la men to la rı nın sos yal po li ti ka lar dan so rum lu il gi li par la men to ko mis yon la rı nın 3. or tak top lan tı sı nı 27 Ey lül 2016 da dü zen le ye rek, ay rı ca, par la men to la rın dış iliş ki ler ko mis yon la rı nı Ka za kis tan ın ba ğım sız lı ğı nın 25. yıl dö nü mü nü kut la mak üze re bir ara ya ge ti re rek üye par la men to lar ara sın da ki iliş ki le rin da ha da de rin leş ti ril me si için önem li kat kı lar da bu lun muş tur. Türk PA, di ğer ül ke ler de ki Türk çe ko nu şan top lu luk lar la olan iliş ki le ri ni mu ha fa za et miş tir. Özel lik le, Türk Pa, Av ru pa da ki ka zak top lu luk la rı nı, ka zak onu ru nun ko run ma sı için sa va şan Zu qa Ba tur un 150. yıl dö nü mü nü kut la mak üze re et kin lik ler dü zen le me le ri ko nu sun da des tek te bu lun muş tur yı lı içe ri sin de Türk Pa nın daimi ko mis yon la rı nın dü zen li top lan tı la rı ya pıl mış tır. Söz ko nu su top lan tı lar da ko mis yon lar ta ra fın dan onay la nan ra por lar ve öne ri ler, Ye din ci Ge nel Ku rul da su nu la cak tır. Türk Pa Hu kuk İş le ri ve Ulus la ra ra sı İliş ki ler Ko mis yo nu nun 5. top lan tı sı, 17 Ma yıs 2016 ta ri hin de Tür ki ye Cum hu ri ye ti Bü yük Mil let Mec li si nin ev sa hip li ğin de An ka ra da ger çek leş ti ril miş tir. Top lan tı nın gün de mi, Si ber Suç lar la Mü ca de le: Üye Ül ke ler Ara sın da Hu ku ki Çer çe ve ve İş bir li ği nin Ge liş ti ril me si ve Türk Pa Ma ri fet Ma dal ya la rı na İliş kin Yö net me lik ler ile Türk Pa ma li dö kü man la rı nın gö rü şül me si gi bi hu sus la rı içer miş tir. Top lan tı ya, Ko mis yon Baş ka nı ve Tür ki ye Cum hu ri ye ti Bü yük Mil let Mec li si üye si Sn. Ha luk İpek baş kan lık et miş tir. Türk Pa nın Sos yal, Kül tü rel ve İn sa ni Me se le ler Ko mis yo nu nun 5. top lan tı sı 24 Ma yıs 2016 ta ri hin de As ta na da Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Par la men to Alt Mec li si nin ev sa hip li ğin de dü zen len miş tir. Top lan tı gün de mi nin ana ko nu su nu, afet ve kriz yö ne ti mi alan la rın da üye ül ke ler ara sın da ki iş bir li ği ko nu la rı oluş tur muş tur. Top lan tı ya, Ko mis yon Baş ka nı ve Kır gı zis tan Par la men to su üye si Sn. Sa dık Şer-Ni yaz baş kan lık et miş tir. Türk Pa Çev re ve Ta bii Kay nak lar Ko mis yo nu nun 2. top lan tı sı, 24 Ka sım 2016 ta ri hin de, Azer bay can Mil li Mec li si nin ev sa hip li ğin de dü zen len miş tir. Top lan tı ka tı lım cı la rı, Kü re sel İk lim De ği şik li ği: Türk Pa üye ül ke le ri için se bep ve so nuç la rı ko nu su nu top lan tı nın ana gün dem mad de si ola rak ele al mış lar dır. Top lan tı ya, Ko mis yon Baş ka nı ve Azer bay can Mil li Mec lis üye si Sn. Ah li man Ami ras la nov baş kan lık et miş tir. FAALİYET DERGİSİ

16 Türk Pa et kin lik le ri kap sa mın da, ta nın mış Kır gız fil mi Kur man jan-dat ka nın ta nı tım la rı, bü yük Türk şairi Yu nus Em re nin se çil miş şiir le ri nin Ka zak ça ter cü me si (Nur şat Ju ma di lo va ta ra fın dan çev ril miş tir) ya pıl mış ve Ka zak ve Türk Dil le ri nin Kar şı laş tır ma lı Gra mer ki ta bı (ya zar lar: Ba yan Ju nu so va ve Nu rul lah Taş de len) ya yın lan mış tır. Türk Pa, üye ül ke ler de ya pı lan se çim ve re fe ran dum la rın gö ze ti mi ne iliş kin gö re vi ni ye ri ne ge tir me ye de vam et miş tir. Böy le ce Türk Pa bu mis yo nu kap sa mın da, 20 Mart 2016 da Ka za kis tan da ya pı lan er ken par la men to se çim le ri ni, Azer bay can Cum hu ri ye ti n de Ana ya sa de ği şik li ği ne iliş kin 26 Ey lül 2016 ta ri hin de ya pı lan re fe ran du mu ve 11 Ara lık 2016 ta ri hin de Kır gı zis tan Cum hu ri ye ti nin Ana ya sa sı nın de ğiş ti ril me si ne iliş kin re fe ran du mun da göz lem ci gö re vi ni ye ri ne ge tir miş tir. Türk PA, Türk Kon se yi, Türk SOY, Ulus la ra ra sı Türk Aka de mi si ve Türk Kül tür ve Mi ras Vak fı gi bi Türk İş bir li ği ku rum la rıy la iş bir lik le ri ne de vam et miş tir. Türk PA, Türk Pa nez din de göz lem ci sta tü sün de bu lu nan Ma ca ris tan Cum hu ri ye ti Par la men to suy la ya pı cı iliş ki le ri ni mu ha fa za et miş tir. Özel lik le, Türk Pa he ye ti, Ağus tos 2016 ta rih le rin de Bu gac, Ma ca ris tan da dü zen le nen Han-Türk halk la rı nın Ku rul ta yı na ka tı lım sağ la mış tır. Türk PA, Par la men to lar ara sı Bir lik (IPU), OIC Par la men to lar Bir li ği (PUIC), As ya da İş bir li ği ve Gü ven Ar tı rı cı Ön lem ler Kon fe rans la rı (CI CA), OS CE Par la men ter Mec li si, Ba ğım sız Dev let ler Top lu lu ğu Par la men to lar ara sı Asamb le si (IPA CIS), Ka ra de niz Eko no mik İş bir li ği Par la men ter Asamb le si (PAB SEC) ve di ğer ku ru luş lar ta ra fın dan dü zen le nen çe şit li et kin lik le re da vet edil miş tir. Türk Pa Ge nel Sek re te ri, Bir leş miş Mil let le rin Or ta As ya için Ön le yi ci Dip lo ma si nin Böl ge sel Mer ke zi (UNRC CA) ta ra fın dan Ara lık 2016 ta rih le rin de Al maty da dü zen le nen Ön le yi ci Dip lo ma si de Par la men ter le rin Ro lü adın da ki ulus la ra ra sı bir se mi ne re ka tıl mış, otu rum lar dan bi ri ne mo de ra tör lük yap mış tır. Ka za kis tan ın Baş kan lık dö ne min de Türk Pa, üye ül ke le ri ara sın da eko no mik, kül tü rel ve sos yal alan lar da iş bir li ği nin da ha da de rin leş ti ril me si ve ay rı ca par la men ter sis tem de ki tec rü be le rin ve en iyi uy gu la ma la rın üye ül ke ler ara sın da pay la şıl ma sı ko nu sun da önem li kat kı lar da bu lun muş tur. Baş kan lık dö ne min de sarf edi len ça ba lar, Türk Pa faali yet le ri nin içe ri ği nin zen gin leş ti ril me si ve kav ram sal ola rak da ha da ge liş me siy le so nuç lan mış tır. 16 info@turk-pa.org

17 KAZAKİSTAN MECLİSİ BAŞKANI VE TÜRKPA DÖNEM BAŞKANI SAYIN NURLAN NİGMATULİN: KAZAKİSTAN IN DİNAMİK GELİŞİMİ ULUSAL LİDERİN İLERİ GÖRÜŞLÜLÜĞÜ ESASINDA OLMAKTADIR Ka za kis tan ın As ta na şeh rin de Ka za kis tan Par la men to Mec li si nin ve Ka za kis tan Dı şiş le ri Ba kan lı ğı nın or ga ni zas yo nu ile 28 Ka sım 2016 ta ri hin de Ka za kis tan Cum hu ri ye ti nin Ba ğım sız lı ğı nın 25.Yıl Dö nü mü : So nuç la rı, Ba şa rı lar ve Ge le ce ğe Ba kış ad lı Ulus la ra ra sı kon fe rans dü zen len miş tir. Kon fe ran sa Be la rus, Bel çi ka, Çin, Fin lan di ya, Al man ya, İran, İtal ya, Ka za kis tan, Kır gı zis tan, Le ton ya, Po lon ya, Rus ya, ABD, Tür ki ye ve İş veç ten ka tı lan par la men ter ler ve uz man lar ile ger çek leş ti ril miş tir. Kon fe ran sın gün de mi kap sa mın da Eko no mik ve si ya si re form la rın so nuç la rı, Ka za kis tan dün ya si ya se tin de ve Ka za kis tan: ge le ce ğe ba kış gi bi ko nu lar ele alın mış tır. Kon fe ran sın açı lış ko nuş ma sıy la ko nuş ma ya pan Ka za kis tan Par la men to su Mec lis Baş ka nı ve TÜRK PA Dö nem Baş ka nı Sa yın Nur lan Nig ma tu lin Ka za kis tan ın ba ğım sız lık yıl la rın dan bah set miş ve ül ke nin ba şa rı lı ge li şi min de Ka za kis tan Cum hur baş ka nı Nur sul tan Na zar ba yev in özel ro lü nü vur gu la mış tır. FAALİYET DERGİSİ

18 Sayın Nigmatulin: Bir zamanlar Sovyetler Birliği nin ücra bir parçası, SSCB nin hammadde rezervlerinin kaynağı olan Kazakistan Cumhuriyeti yeni tarihinin 25 yıllık döneminde Ulusal Liderini kılavuz edinerek dünya kamuoyunun bir parçası olarak, modern ve güçlü ekonomisi ve istikrarlı toplumu ile bölgenin lider devletine dönüşerek inanılmaz bir yol katetmiştir diye vurgulamıştır. Meclis Başkanı Kazakistan ın piyasa ekonomisinin gelişmesinin, dünya ekonomisine entegrasyonunun, yeni vergi sisteminin ve çağdaş bankacılık altyapısının, aynı zamanda iç girişimciliğinin ve yeni ekonomik ilişkilerinin kurulmasının sadece Devlet Başkanının tüm alanlarda gerçekleştirdiği radikal reformlar sonucunda mümkün olduğunu katılımcıların dikkatine sunmuştur. Nigmatulin in söylediği gibi, Kazakistan Cumhurbaşkanının yönetimi ile ülke ekonomisinin oluşması için hukuki altyapı oluşturulmuştur. Aynı zamanda Eski sovyet ülkeleri arasında ilk olarak Yabancı yatırımlar ve Doğrudan Yatırımlar için yasaların kabul edilmesi Kazakistan ın dünyanın üçüncü en gelişmiş ülkelerden birine dönüşmesi ve 25 yıl içinde yabancı yatırım akış hacminin 260 milyon ABD Dolarına ulaşması için geniş olanaklar sağlamıştır. Kazakistan ın önemli başarılarından bahseden Başkan, Ulusal Fonun oluşturulması, sanayi verimliliğinin artması, sanayi üretiminin 10 kat artığını ve ücretlerinin 17 kat artması, aynı zamanda 2 milyondan fazla işyerinin açılması olgularını kaydeti. Bağımsızlığının ilk döneminde insanların seçimi tamamen doğru yola yönelmiştir. Kazakistan vatandaşları kendi kaderlerini ve milletin kaderini Nursultan Nazarbayev i seçerek ona emanet etmiştir. 25 yıl içerisinde Cumhurbaşkanı ülkenin dinamik gelişiminin temel garantörü olmuş, aynı zamanda Sayın Nigmatulin Milletin Liderinin ileri görüşlülüğü Kazakistan ın refahına hizmet etmiştir diye vurguladı. 18 info@turk-pa.org

19 PARLAMENTOLAR ARASI BİRLİK 135. GENEL KURULU Ka za kis tan Par la men to su Mec lis Baş ka nı ve TÜRK PA Dö nem Baş ka nı Sa yın Nur lan Nig ma tu lin, Ekim 2016 ta rih le ri ara sın da Ce nev re de ger çek leş ti ril mek te olan Par la men to lar Ara sı Bir lik (PAB) 135.Ge nel Ku ru lu n da ko nuş ma yap mış tır. Sa yın Nig ma tu lin ko nuş ma sı nın ge ne lin de in san hu kuk la rı ve te mel hak ve öz gür lük le rin, ba rış ve re fa hın da ya na ğı ola rak tüm dev let ler ve top lum lar ara sın da dost luk iliş ki le ri nin ge liş me si ve iş bir li ğin sağ lan ma sın da önem li ol du ğu nu di le ge tir miş tir. Nur lan Nig ma tu lin ko nuş ma sın da Bu yıl Ka za kis tan Cum hu ri ye ti ba ğım sız lı ğı nın 25. yı lı nı kut la mak ta dır. Kı sa sü re de bi zim ül ke mi zin bi rin ci Cum hur baş ka nı Nur sul tan Na zar ba yev in baş kan lı ğı ile si ya si ve sos yo-eko no mik re form la rın ger çek leş ti ril me sin de dik ka te de ğer so nuç lar el de edil miş tir. Va tan daş la rın se çim hak la rı nı, tem sil ci lik, cin si yet eşit li ği ve in san hak la rı nı el de et me sin de bü yük ça lış ma lar ya pıl mış tır. di ye rek be lirt miş tir. Sa yın Mec lis Baş ka nı nın be lirti ği gi bi, Ka za kis tan in san hak ve öz gür lük le ri nin ko run ma sı için mil li sis tem oluş tur muş ve Ka za kis tan Cum hur baş kan lı ğı na bağ lı İn san Hak la rı Ko mis yo nu da bu nun bir par ça sı ol muş tur. Nur lan Nig ma tu lin ay rı ca Ka za kis tan ya sa ma iyi leş ti ril me si ne yö ne lik bir ta kım dü zen le me ler yap mış tır. Bu du rum ise ül ke de de mok ra tik ve in san hak la rı il ke le ri ne bağ lı lı ğın gös ter ge si dir de miş tir. FAALİYET DERGİSİ

20 BİLİM, İNNOVASYON VE TEKNOLOJİYE YÖNELİK ASYA PARLAMENTOLARARASI FORUMU TÜRK PA Dö nem Baş kan lı ğı nı sür dü ren Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Par la men to Mec li si Bi lim, İno vas yon ve Tek no lo ji ye Yö ne lik As ya Par la men to la ra ra sı Fo ru mu na ev sa hip li ği yap mış tır. Gör kem li top lan tı Ey lül 2016 ta rih le rin de As ta na da ya pıl dı. Yir mi yi aş kın ül ke den mil let ve kil le ri, uz man lar ve ulus la ra ra sı teş ki lat la rın tem sil ci le ri nin ka tıl dı ğı top lan tı da, bi lim sel, tek no lo jik ge liş me le re ve bun la rın ulu sal mev zuat lar ile des tek le ne me si ne dair ko nu la ra de ği nil miş tir. Fo rum Ka za kis tan Par la men to Mec li si ta ra fın dan İs la mi Eği tim, Bi lim ve Kül tür Or ga ni zas yo nu ve İs lam Kal kın ma Ban ka sı nın or tak iş bir li ği ile dü zen len miş tir. Fo rum da ko nuş ma ya pan Ka za kis tan Mec lis Baş ka nı Nur lan Nig ma tu lin, Ka za kis tan ın ba ğım sız lı ğı nın 25.yı lı ön ce sin de 20

21 dü zen le nen bu fo ru mun sem bo lik bir ka rak ter ta şı dı ğı nı ka tı lım cı la ra be lirt miş tir. Mec lis Baş ka nı Nur lan Nig ma tu lin in de be lirti ği gi bi, Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Cum hur baş ka nı Nur sul tan Na zar ba yev ba ğım sız lı ğın ilk gü nün den bu ya na İs lam dün ya sı nın ül ke le ri ve As ya ül ke le ri ile iş bir li ği ne özel önem ver miş tir. Nur lan Nig ma tu lin: Bi lin di ği üze re, Ka za kis tan Cum hur baş ka nı Nur sul tan Na zar ba yev Bir leş miş Mil let ler 70.Ge nel Ku ru lun da As ya ül ke le ri nin dün ya eko no mi si nin ge li şi mi ne ver di ği bü yük kat kı yı di le ge tir miş tir. Bu nun la il gi li ola rak As ya ül ke le ri ara sın da iş bir li ği nin da ha da ge liş ti ril me si ve pe kiş ti ril me si par la men to la rı mız için bü yük bir so rum lu luk tur de di. Ay rı ca İs lam ül ke le ri bir li ği nin böl ge de is tik rar ve gü ven li ğin pe kiş ti ril me sin de, eği tim, bi lim ve İs lam kül tü rü nün ge liş me sin de bü yük ba şa rı lar el de et miş tir di ye rek vur gu la dı. Sa yın Nig ma tu lin Ka za kis tan ın ye ni tek no lo ji ler ve ino va tif bi lim le rin ge liş ti ril me sin de Ka za kis tan ın dün ya ül ke le ri ile iş bir li ği ne ha zır ol du ğu nu bil dir miş tir. Mec lis Baş ka nı, Ka za kis tan ın İs lam İş bir li ği Teş ki lat ı nın 2017 yı lın da dü zen le ne cek olan Bi lim ve Tek no lo ji zir ve si ne ev sa hip li ği ya pa ca ğı na dair bil gi ler ver miş tir. FAALİYET DERGİSİ

22 BÜYÜK BOZKIRDA DEVLET OLMA VE PARLAMENTARİZM KONULU ULUSLARARASI KONFERANS Kazakistan ın başkenti Astana da 3 Aralık 2015 tarihinde Büyük Bozkırda Devlet Olma ve Parlamentarizm konulu uluslararası konferans düzenlenmiştir. Konferans, Türk Akademisi tarafından Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi 6. Genel Kurul u çerçevesinde düzenlenmiştir. Konferansa TÜRKPA üyesi ülkelerin heyet başkanları ve üyeleri, Macaristan Ulusal Meclis heyeti, diplomatlar ve önemli bilim adamları katılmıştır. Ayrıca Konferansta, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı nın kurucusu İlteriş Kutlug Kağan tarafından dikilen Mangi Taşı Anıtının kopyasının açılış töreni gerçekleştirilmiştir. 22 info@turk-pa.org

23 KU RU LU ŞU NUN 550.YI LIN DA KA ZAK HAN LI ĞI VE DA Hİ KA ZAK DÜ ŞÜ NÜ RÜ ABAY IN 170.DO ĞUM YI LI ULUS LA RA RA SI KON FE RAN SI Ba kü Dev let Üni ver si te si n de 22 Ara lık 2015 ta ri hin de Ku ru lu şu nun 550. Yı lın da Ka zak Han lı ğı ve Şair, Bes te ci ve Fi lo zof Abay Ku nan bay ın 170. Do ğum Yı lı ulus la ra ra sı kon fe ran sı ger çek leş ti ril miş tir. Kon fe rans Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Ba kü Bü yü kel çi li ği ta ra fın dan Ba kü Dev let Üni ver si te si, Ulus la ra ra sı Türk Aka de mi si, Al-Fa ra bı Ka zak Mil li Üni ver si te si ve TÜRK PA nın des te ği ile dü zen len miş tir. Kon fe rans ta ko nuş ma ya pan lar ve da vet li ler ara sın da Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Ba kü Bü yü kel çi si Sa yın Bey bit İsa ba yev, Ün lü Ka zak Dü şü nü rü ve Halk Şairi Sa yın Ol jas Sü ley ma nov, Al-Fa ra bı Ka zak Mil li Üni ver si te si Rek tö rü Ka lım kair Mu ta nov, Ba kü Dev let Üni ver si te si Rek tö rü Sa yın Abel Mu har re mov, Türk Kon se yi Ge nel Sek re te ri Sa yın Ra mil FAALİYET DERGİSİ

24 Ha sa nov, TÜRK PA Ge nel Sek re te ri Sa yın Jan dos Asa nov, Ulus la ra ra sı Türk Aka de mi si Baş ka nı Sa yın Dar han Kı dı ra li, Türk Kül tü rü ve Mi ras Vak fı Baş ka nı Sa yın Gü nay Afen di ye va, Azer bay can Cum hu ri ye ti Par la men to Üye le ri, Dip lo mat lar ve Azer bay can, Ka za kis tan, Kır gı zis tan, Öz be kis tan ve di ğer ül ke ler den ka tı lan bi lim adam la rı yer al mış tır. Kon fe rans ta Ka zak Han lı ğı nın ku rul ma sı ve ge li şim sel ta ri hi yön le ri, ay rı ca Ka zak Şairi ve Fi lo zo fu Abay Ku nan bay ın yap tı ğı hiz met ler an la tıl mış tır. Ka zak Bü yü kel çi İsa ba yev A zer bay can Di li n de ba sıl mış, Ka zak Han lı ğı; Kö ke ni, Ge le nek le ri ve Mi ra sı isim li ki ta bı nı sun muş tur. Kon fe rans kap sa mın da Al-Fa ra bı Ka zak Mil li Üni ver si te si ve Ba kü Dev let Üni ver si te si ara sın da Me mo ran dum im za lan mış tır. Ha tı ra he di ye le ri tak dim edil miş, Ka zak Han lı ğı Bel ge se li gös te ril miş ve BDÜ öğ ren ci le ri ta ra fın dan kon ser ler ve ril miş tir. Ün lü bi lim adam la rı nın ka tı lı mı ile 170. Do ğum Yı lı kut la nan Bü yük Ka zak Şairi ve Fi lo zo fu Abay Ku nan bay ın şiir sel ve sa nat sal mi ra sı na it haf edil miş yu var lak ma sa bü yük il gi gör müş tür. Kon fe rans ko nuş ma sı sı ra sın da Ge nel Sek re ter Asa nov, ori ji nal li ği ni ve şiir sel yö nü nü kay bet me den Şair Abay ın eser le ri nin Ka zak ça dan Azer bay can Di li ne, ay rı ca Ni za mi Gen ce vi, Ne si mi ve Fu zu li nin eser le ri nin Azer bay can Di li n den Ka zak ça ya ter cü me edil me si ko nu la rı na yo ğun laş ma nın ge rek ti ği ni vur gu la mış tır. 24 info@turk-pa.org

25 KON YA DA TÜRK Dİ Lİ KO NU ŞAN ÜL KE LER DE ÇÖL LEŞ ME İLE MÜ CA DE LE SE Mİ NE Rİ DÜ ZEN LEN Dİ Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si ve Türk İş bir li ği ve Koor di nas yon Ajan sı nın (Tİ KA) des te ği ile 7 Ni san 2016 ta ri hin de Kon ya şeh rin de Türk di li ko nu şan ül ke ler de çöl leş me ile mü ca de le ko nu lu se mi ner dü zen len di. Se mi ner 2 Ni san 2015 ta ri hin de TBMM nin ev sa hip li ğiy le dü zen len miş, TÜRK PA Çev re ve Do ğal Kay nak lar Ko mis yo nu 1 in ci top lan tı sın da ka bul edi len Ça lış ma Pla nı na uy gun ola rak ger çek leş ti ril miş tir. Se mi ne rin dü zen len me sin de te mel amaç Türk Di li Ko nu şan ül ke ler ara sın da çöl leş me ye kar şı mü ca de le ye dair bil gi len dir me nin ge niş kit le le re ya yıl mak is ten me si ol muş tur. Se mi ne re Azer bay can, Ka za kis tan, Kır gı zis tan ve Tür ki ye par la men to la rın dan uz man lar, ay rı ca Tür ki ye Or man ve Su iş le ri Ba kan lı ğı, Gı da, Ta rım ve Hay van cı lık Ba kan lı ğı, Kon ya Sel çuk Üni ver si te si, Top rak Su ve Çöl leş me ile Mü ca de le Araş tır ma Ens ti tü sü nün tem sil ci le ri ka tıl mış tır. FAALİYET DERGİSİ

26 Ka tı lım cı lar ko nu ya iliş kin ya sa la rın iyi leş ti ril me si ama cıy la iş bir li ği nin de rin leş ti ril me si ne ih ti yaç ol du ğu nu vur gu la mış tır. Se mi ne rin bi rin ci bö lü mün de ka tı lım cı lar TÜRK PA üye si ül ke ler de çöl leş me ile il gi li olan so run çer çe ve sin de gö rüş me ler ger çek leş tir miş ve ko nuy la il gi li vi deo ve su num lar yap mış tır. Se mi ne rin ikin ci bö lü mün de ise ka tı lım cı lar TÜRK PA üye si ül ke ler de ta rım ara zi le ri de da hil çöl leş me ile mü ca de le ça lış ma la rı na iliş kin ko nuş ma yap mış tır. Fi kir alış ve riş le ri ya pıl dık tan son ra ka tı lım cı lar ta ra fın dan, TÜRK PA Çev re ve Do ğal Kay nak lar Ko mis yo nu nun 19 Ni san 2016 ta ri hin de Ba kü de dü zen le ne cek 2 in ci otu ru mu na su nul ma sı için ni hai ra por ka bul edil miş tir. Top lan tı ka tı lım cı la rı 8 Ni san 2016 ta ri hin de Kon ya ya 90 km uzak lık ta olan Ka ra pı nar da bu lu nan Top rak Su ve Çöl leş me ile Mü ca de le Araş tır ma Ens ti tü sü nü zi ya ret et miş ler dir. Zi ya ret çer çe ve sin de Ens ti tü nün Mü dü rü Sa yın Dur muş Ali Çar ka cı ka tı lım cı la ra, çöl leş me ile mü ca de le de ya pı lan ça lış ma lar la il gi li gör sel sun muş tur. Da ha son ra Sel çuk Üni ver si te si Zi raat Fa kül te si Tar la Bit ki le ri Bö lü mü nün Mü dür Yar dım cı sı Doç. Dr. Ra ma zan Acar aşın ma ya ma ruz ka lan me ra lar da kul la nı la bi le cek ça lı bit ki le ri ne iliş kin su num la ko nuş ma yap mış tır. Su num lar dan son ra ka tı lım cı lar araş tır ma ala nı nı gez miş ve çöl leş me ye kar şı alı nan ön lem ler le ri in ce le miş ler dir. Top ra ğın in ce len me si es na sın da her bir ka tı lım cı, Türk di li ko nu şan ül ke ler de çöl leş me ile mü ca de le kap sa mın da uz man top lan tı sı ka tı lım cı la rı için ay rıl mış özel ala na fi dan dik miş ler dir. 26 info@turk-pa.org

27 TÜRK PA PAR LA MEN TO LA RI ÜYE LE Rİ EKO NO MİK İŞ BİR Lİ Ğİ KO NU LA RI NI MÜ ZA KE RE ET MİŞ TİR TÜRK PA üye si par la men to la rın eko no mik kal kın ma, ma li ye, ta rım ve eko no mik faali yet le rin di ğer çe şit le ri ile il gi le nen ko mi te ve ko mis yon la rı nın üye le ri, ay rı ca Ka za kis tan ın ön de ge len araş tır ma mer kez le ri nin tem sil ci le ri As ta na da TÜRK PA Dö nem Baş kan lı ğı nı yü rü ten Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Par la men to Mec li si ta ra fın dan Ma yıs 2016 ta ri hin de ya pı lan As ta na Eko no mik Fo ru mu nun hi ma ye sin de or ga ni ze edi len 21.YY da Bü yük İpek Yo lu: Türk çe Ko nu şan Ül ke le rin Öne mi ve Pers pek tife ri ad lı kon fe ran sın da bir ara ya gel miş ler dir. Ka tı lım cı la rı se lam la yan Ka za kis tan Par la men to su Mec li si nin Ulus la ra ra sı iliş ki ler, Sa vun ma ve Gü ven lik Ko mi te si Baş ka nı Sa yın Maulen Aşim ba yev dün ya da ha len de vam eden eko no mik ve ma li kri zin et ki le ri nin azal tıl ma sıın da TÜRK PA üye ül ke le ri nin kar şı lık lı eko no mik iliş ki le ri nin de rin leş ti ril me si nin ge rek ti ği ni kay deti. Or ga ni zas yo na Ka za kis tan Par la men to su Mec lis Üye si Sa yın Se rik Sey du ma nov baş kan lık et miş tir. Ka tı lım cı lar üye ül ke ler de ço ku lus lu pro je le rin ta mam lan ma sı nın ar dın dan ül ke le rin ula şım ve tran sit po tan si ye li ni dik ka te ala rak uzun va de li gö rüş alış ve ri şin de bu lun muş tur. TÜRK PA Par la men to üye le ri As ta na Eko no mik Fo ru mu ba zı top lan tı la rı na ka tıl mış lar dır. FAALİYET DERGİSİ

28 BEŞİNCİ DÜNYA TÜRK FORUMU Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi nin (TASAM) şemsiyesi altında 1-3 Haziran 2016 tarihlerinde İstanbul da Beşinci Dünya Türk Forumu düzenlenmiştir. Foruma çeşitli Türk devletlerinden ve diğer ülkelerden ünlü akademisyenler, diplomatlar ve sivil toplum kuruluşları katılmıştır. TÜRKPA bu etkinliğin ortaklarından birisidir. TASAM Başkanı Sayın Süleyman Şensoy ve TÜRKPA Genel Sekreteri Sayın Jandos Asanov 2 Haziran da Forumun açılış konuşmasını yapmıştır. J.Asanov konuşmasında, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev in girişimleri ile oluşturulan TÜRKPA nın Türkçe konuşan ülkeler arasındaki işbirliğinin parlamento boyutuna dönüştüğünü belirtmiştir. Katılımcılara Türk Dili Konuşan Ülkeler Par 28 info@turk-pa.org

29 lamenter Asamblesi nin (TÜRKPA) faaliyetleri hakkında kısa bilgiler veren Genel Sekreter TÜRKPA üye devletlerinden Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan ı bağımsızlıklarının 25 inci yıldönümü dolayısıyla tebrik etmiştir. Türk devletleri arasındaki mevcut ilişkilerin durumuna değinen J. Asanov karşılıklı bilgi akış kanallarının genişletilmesi ile Türk halklarının birbirlerinin dillerini ve sosyal hayatlarını öğrenmesi daha da kolaylaşacak olmasından dolayı bunun gerekliliğine dikkat çekmiştir. Türk dili konuşan ülkeler arasındaki ilişkilerin derinleştirilmesine yönelik çabalarından dolayı TÜRKPA Genel Sekreteri Sayın Jandos Asanov, TASAM ın Altın Elma diploması ile onurlandırılmıştır. TÜRKPA Genel Sekreteri tarafından Beşinci Dünya Türk Forumu nun katılımcıları onuruna yemek verildi. FAALİYET DERGİSİ

30 TÜRK PA ÜYE Sİ ÜL KE LE RİN SOS YAL VE KÜL TÜ REL İŞ LER PAR LA MEN TO KO MİS YON LA RI NIN ÜÇÜN CÜ OR TAK TOP LAN TI SI TÜRK PA Ka za kis tan Dö nem Baş kan lı ğı nın ev sa hip li ği ile 27 Ey lül 2016 ta ri hin de TÜRK PA üye si ül ke le rin Sos yal ve Kül tü rel İş ler Ko mis yon la rı nın üçün cü or tak top lan tı sı ger çek leş ti ril di. Top lan tı Ey lül ta rih le rin de As ta na da ger çek leş ti ri len Bi lim, İno vas yon ve Tek no lo ji ye Yö ne lik As ya Par la men to la ra ra sı Fo ru mu çer çe ve si al tın da dü zen len miş tir. Top lan tı ya ka tı lan Ka za kis tan Par la men to Mec li si ve Se na to su, Azer bay can Mil li Mec li si ve Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si üye le ri, Türk Aka de mi si, Ka za kis tan Mil li Mü ze si ve TÜRK PA Sek re tar ya sı tem sil ci le ri, Türk di li ko nu şan ül ke ler ara sın da bi lim sel, sos yal, ino vas yon ve tek no lo jik alan la rın da iş bir li ği ya pıl ma sı nın öne mi ne iliş kin fi kir alış ve ri şin de bu lun muş lar dır. Ka tı lım cı la rı se lam la yan Ka za kis tan Par la men to Mec li si Mil let ve ki li Sauyt bek Abd rah ma nov, 2008 yı lın da Ka za kis tan Cum hur baş ka nı Nur sul tan Na zar ba yev in gi ri şim le ri ile ku ru lan TÜRK PA nın, Türk di li ko nu şan ül ke ler ara sın da kar şı lık lı ya pı cı faali yet le rin iler le til me si ne yö ne lik ba şa rı lı ça lış ma lar yü rü ten bir teş ki la ta dö nüş tü ğü nü be lirt miş tir. Sa yın Abd rah ma nov Türk iş bir li ği ku rum la rı nın yü rütü ğü or tak faali yet ler ile kar deş ül ke ler ara sın da bir lik ve be ra ber lik bağ la rı nın da ha da güç le ne ce ği ni vur gu la mış tır. Ka za kis tan Par la men to Mec li si Üye si Bey bit Mam ra yev ve Bek bo lat Tleuhan dik kat le ri TÜRK PA üye ül ke le ri ara sın da ki ge niş kap sam lı iş bir li ği ne, özel lik le ise sos yal ve kül tü rel alan lar da ki fi kir alış ve riş le ri ne çek miş tir. Azer bay can Cum hu ri ye ti Mil li Mec li si Bi lim ve Eği tim Ko mis yo nu Baş kan Yar dım cı sı Bah ti yar Ali yev, ya sa ma la rın ya kın laş tı rıl ma sın da öne me sa hip mo del ka nun la rın çı kar tıl ma sı öne ri si ni ile ri sür müş tür. Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si Mil let ve ki li Or han Ata lay ko nuş ma sın da, or tak bir üni ver si te nin ku rul ma sı fik ri ni be yan et miş ve özel lik le ni te lik li üni ver si te le re önem ve ril me si ge rek ti ği ni vur gu la mış tır. 30

31 Ulus la ra ra sı Türk Aka de mi si Baş ka nı Dar han Kı dı ra li ve TÜRK PA Ko mis yon Sek re te ri Emin Ha sa nov yap tık la rı ko nuş ma lar da, ken di ku rum la rın yu ka rı da tek lif edi len ko nu la ra dair yü rütük le ri ça lış ma lar hak kın da ge niş bil gi ler ver miş ler dir. FAALİYET DERGİSİ

32 CRANS MONTANA FORUMU İs viç re ulus la ra ra sı teş ki la tı Crans Mon ta na nın Ekim 2016 ta rih le rin de Brük sel de Va tan ve Gü ven lik Fo ru mu dü zen len miş tir. Teş ki lat cı lar ara sın da TÜRK PA da yer al mış tır. Üç gün sü ren top lan tı ya Av ru pa, As ya ve Af ri ka da ki çe şit li ül ke ler den da vet li ler ka tıl mış tır. Kriz ler ar tık dün ya mız da ya şın la bi lir ve 21.y.y İpek yol la rı: kü re sel ti ca ret ve kü re sel gü ven lik ko nu lu pa nel ile de vam et mek te olan böl ge sel so run lar ışı ğın da kü re sel eko no mik iliş ki le rin da ha da ge liş ti ril me si ko nu la rı ele alın dı. Fo ru mun bu kıs mı Çin Halk Cum hu ri ye ti İpek Yo lu Ulus la ra ra sı Ti ca ret Teş ki la tı nın or ga ni zas yo nu ile ya pıl mış tır. TÜRK PA Ge nel Sek re te ri Jan dos Asa nov pa nel de ko nuş ma sı sı ra sın da TÜRK PA üye si ül ke le rin, 2013 yı lın da Çin ta ra fın dan ha ya ta ge çi ri len Bir ke mer bir yol pro je si ni des tek le di ği ni be lirt miş tir. Ge nel Sek re ter ay nı za man da ta rih te TÜRK PA üye si ül ke le rin bu lun duk la rı ül ke ler Bü yük İpek Yo lu nun ana hatı ol muş ve ay rı ca Do ğu ve Ba tı ara sın da köp rü gö re vi gör müş tür. Bu nu dik ka te ala rak bu ül ke ler ken di ula şım ve tran sit ge çiş ler po tan si 32

33 ye lin den ya rar lan mak is te mek te dir di ye rek be lirt miş tir. Jan dos Asa nov ko nuş ma sı nı Av ras ya Eko no mik Bir li ği ne Ka za kis tan ve Kır gı zis tan ın üye li ği ve 1995 ta ri hin den bu ya na AB Güm rük Bir li ği ne Tür ki ye nin üye li ği böl ge ler ve böl ge sel ti ca ret ku ru luş la rı ara sın da kar şı lık lı iş bir lik le ri nin ge liş me si ne kat kı sağ la ya cak tır di ye rek son lan dır mış tır. Fo rum kap sa mın da Jan dos Asa nov, Crans Mon ta na Fo ru mu nun Da nış ma Kon sey Baş ka nı Da niel Uor ner ve Çin Halk Cum hu ri ye ti İpek Yo lu Ulus la ra ra sı Ti ca ret Teş ki la tı bi rin ci Baş ka nı Jian jonq Lu ve di ğer ka tı lım cı lar ile gö rüş müş tür. TÜRK PA Ge nel Sek re te ri Jan dos Asa nov ve Crans Mon ta na Fo ru mu Baş ka nı Pyer-Ema nuel Ki rin ken di teş ki lat la rı adı na Me ma ran dum im za la mış tır. FAALİYET DERGİSİ

34 KIRGIZİSTAN - GELECEK DÖNEM BAŞKANLIĞI İKİNCİ DÜNYA GÖÇEBE OYUNLARI Or ta As ya halk la rı nın gö çe be ya şam kül tü rü nün ya şa tıl ma sı ama cıy la 3 Ey lül 2016 ta ri hin de Güç te Bir lik, Ruh ta Bir lik slo ga nı al tın da dü zen le nen 2. Dün ya Gö çe be Oyun la rı baş la mış tır. Oyun lar 3-8 Ey lül ta rih le ri ara sın da ikin ci kez Kır gı zis tan da, Is sık Gö lü nün Ku zey kı yı la rın da ger çek leş ti ril miş tir. Prog ra ma 62 ül ke den 2000 ya rış ma cı ka tıl mış tır. 34 info@turk-pa.org

35 Kır gı zis tan Cum hur baş ka nı Al maz bek Atam ba yev açı lış tö re nin de: Gü nü müz de in san lar ken di ta ri hi ni unu tu yor ve ge le nek sel kül tür le rin so na er me kor ku su var dır. Gö çe be lik kül tü rü ise bu gün in san lı ğın ara dı ğı sür dü le bi lir kal kın ma ör ne ği dir de di. Dün ya da ki et nik spor la rı can lan dı ran oyun la ra av cı lık, kök bö rü ve gü reş gi bi 23 alan da hil dir. Gö çe be oyun la rı nın ge len zi ya ret çi ler ta ra fın dan iz le nil me si için otağ lar ku rul muş tur. Ay rı ca Gö çe be uy gar lık la rıy la il gi li mü zik şö len le ri ve kon fe rans et kin lik le ri de dü zen len miş tir. TurkPA Secretary General Mr. Jandos Asanov also atended the opening FAALİYET DERGİSİ

36 ceremony of the Second World Nomad Games and on its sidelines met with President of the Kyrgyz Republic Mr. Almazbek Atambaev and conversed with the Chairman of the Jogorku Kenesh of the Kyrgyz Republic Mr. Chynybai Tursunbekov. 36

37 KIRGIZİSTAN CUMHURİYETİ PARLAMENTOSU BAŞKANI NIN ÇİN HALK CUMHURİYETİ ZİYARETİ Kır gı zis tan Cum hu ri ye ti Jo gor ku Ke ne şi (Par la men to) Baş ka nı Sa yın Çı nı bay Tur sun be kov un ön cü lü ğün de he yet, Çin Halk Cum hu ri ye ti ne yap tı ğı zi ya ret kap sa mın da Baş kan, Ekim 2016 ta ri hin de Çun çin şeh rin de ger çek leş ti ril miş Çin Halk Cum hu ri ye ti Ko mu nist Par ti si nin Dün ya 2016 ile Di ya lo ğu ko nu lu Fo ru ma ka tıl mış tır. Açı lış tö re nin de ko nuş ma ya pan Sa yın Tur sun be kov Çin in dün ya eko no mi sin de önem li rol oy na dı ğı nı ve ül ke nin kü re sel eko no mik yö ne til me sis te mi nin üst dü zey ol du ğu nu vur gu la mış tır. Ay nı za man da Baş kan et kin li ğin gün cel ko nu la rın gö rü şül me si için ge le nek sel bir plat for ma dö nüş tü ğü nü de ka tı lım cı la rın dik kat le ri ne sun muş tur. Fo ru mun mü za ke re eti ği Kü re sel eko ni mik yö ne tim ino vas yon si ya si par ti le rin tu tum la rı ve FAALİYET DERGİSİ

38 atı ğı adım lar isim li ko nu su G-20 ka rar la rı nın ic ra sı is ti ka me tin de atı lan ilk adım ola rak de ğer len di ri lir. Bu na gö re de si ya si par ti ler ve si ya si li der ler mey da na çı kan kü re sel sü reç le rin her ül ke nin men faat le ri ile il gi li ol du ğu nu an la ma lı dı rı lar di yen Sa yın Tur sun be kov be lirt miş tir. Eko no mik atk vi te nin ar tı rıl ma sı ve ino va tif ve ya pı sal re form la rın yü rü tül me si kü re sel eko ni mik prob lem le rin çö zü mü is ti ka me tin de en ak tif vas tı lar dan bi ri si dir. Fo rum ay nı za man da ül ke ler ara sın da ki di ya lo ğu güç len di rir, kül tü rel çe şit li li ği ve her dev le tin ken di ge li şim yo lu nu seç me hak kı nı be lir le mek te dir. Av ras ya Kı ta sı nın or tak ge li şen bü yük böl ge ye çev ril me si Av ras ya Eko no mi Bir li ği ve İpek Yo lu Eko no mik Ke mer hatı gi bi uzun sü re li ve kar şı lık lı dev let le ra ra sı pro je le re da ya nan ze min oluş tu ra cak tır. Baş kan şu nu da be lirt miş tir ki, her iki ül ke nin Coğ ra fı ya pı sı iki ta rafı iş bir li ği nin ge le cek te de de vam eti ril me si için da ha çok ola nak lar sağ lar ve bu na gö re de Kır gı zis tan, Çin dev le ti Baş ka nı nın Bir Ke mer Bir Yol isim li gi ri şim le ri ni çok ta rafı ola rak des tek le mek te dir. Ko nuş ma sı nın so nun da Sa yın Tur sun be kov Fo ru mun üst dü zey dü zen len me si ne gö re ken di te şek kür le ri ni bil dir di. Zi ya ret kap sa mın da, Kır gı zis tan Par la men to su Baş ka nı nın Mo ğo lis tan Par la men to su Baş ka nı Sa yın Mi ye go bin Enh bold, ay rı ca Çin Halk Cum hu ri ye ti nin Ko mu nist Par ti si nin Mer kez Yö ne tim Ku ru lu nun Si ya si Bü ro su nun Baş ka nı Sa yın Lyu Yun şan ile də gö rüş me ger çek leş tir miş tir. Gö rüş me de Sa yın Tur sun be kov Çin Halk Cum hu ri ye ti nin ku rul ma sı nın 67. Yıl Dö nü mü mü na se be ti ile teb rik et miş ve ül ke nin ulus la ra ra sı alan da da önem li rol oy na dı ğı nı vur gu la mış tır. 38

39 TÜRKPA 6.GENEL KURULU Kazakistan ın başkenti Astana şehrinde 3-4 Aralık 2015 tarihleri arasında, Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu ev sahipliğinde ve Parlamento Meclis Başkanı Sayın Kabibulla Jakupov un başkanlığı ile Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi 6.Genel Kurul u gerçekleştirilmiştir. Toplantıya Azerbaycan Cumhuriyeti Meclis Başkanı Sayın Oktay Asadov, Kazakistan Cumhuriyeti Parlamento Meclisi Başkanı Sayın Kabibulla Jakupov, Kırgız Cumhuriyeti Jogorku Keneş Başkanı Sayın Asilbek Jeenbekov ve Türkiye Büyük Millet Meclis Başkan Yardımcısı Sayın Ahmet Aydın ve Gözlemci statüsünde Macaristan Ulusal Meclis Başkan Yardımcısı Sayın Marta Matray katılmıştır. Toplantıya ayrıca TÜRKPA nın işbirliği yaptığı uluslararası kurumlar ve kardeş kurumlar olan; Türk Konseyi, TÜRKSOY, Türk Akademisi, Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü ve Uluslararası Göç Örgütü temsilcileri katılmıştır. Sayın Kabibulla Jakupov konuşmasında Kazakistan dönem başkanlığı faaliyet planlarına değinmiştir. Yakupov, Türk Dili konuşan ülkeler arasındaki işbirliği FAALİYET DERGİSİ

40 bağımsızlıklar kazanıldıktan bir müddet sonra doruk noktasına çıkmıştır. Türk Konseyi çerçevesinde devlet liderlerinin kabul etiği projeler ve girişimlere tam kapsamlı hukuksal desteğin sağlanmasında TÜRKPA nın kurum olara her zaman hazır olduğunu belirterek vurgulamıştır. Bunun ile birlikte Dönem Başkanı Jakupov, üye ülkeleri terörizm ve radikal aşırıcılığa karşı mücadele, küresel ekonomik krizin getirdiklerinin ve keskin çevresel sorunların giderilmesi gibi zor konulara ilişkin işbirliğini teşvik etmiştir. 3 Aralık ta düzenlenen Asamble Toplantısında dört ülkenin parlamento başkanları bir araya gelmiş, ertesi gün ise TÜRKPA 6. Genel Kurul u gerçekleştirilmiştir. Asamble Toplantısında dönem başkanlığı Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi nden Kazakistan Cumhuriyeti Parlamento Meclisi ne geçmiştir. Sayın Jakupov, TÜRKPA dönem başkanlığı süresince yaptığı hizmetlerden ve faaliyetlerden dolayı Azerbaycan Parlamentosu na sonsuz minnetarlıklarını bildirmiştir. Toplantıda ayrıca ilk defa olarak TÜRKPA hizmet madalyaları takdim edilmiştir. Türk Dili konuşan ülkeler arasındaki işbirliğin genişletilmesine ve sağlamlaştırılmasına yönelik hizmetlerine göre Azerbaycan Cumhuriyeti Meclis Başkanı Sayın Oktay Asadov, Kazakistan Cumhuriyeti Parlamento Meclisi Başkanı Sayın Kabibulla Jakupov, Kırgız Cumhuriyeti Jogorku Keneş Başkanı Sayın Asilbek Jeenbekov ve Türkiye Büyük Millet Meclis Başkanı 40 info@turk-pa.org

41 Sayın İsmail Kahraman madalya ile taltif edilmiştir. Asamble Konsey Toplantısı ve Genel Kurul un gündemine TÜRKPA yıllık faaliyeti, Daimi Komisyonlar başkan ve başkan yardımcılarının seçilmesi ve ayrıca komisyonların rapor ve tavsiye kararlarının kabul edilmesi, üye ülkelerde yapılan cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimlerine ilişkin TÜRKPA Gözlem Misyonunun raporları gibi konular dâhil edilmiştir. Genel Kurul kapsamında ulusal heyetler Türk Akademisini ziyaret etmiş ve Büyük Bozkırda Parlamentarizm adlı konferansa katılmışlardır. Konferansta ayrıca Mangi Taşı Anıtının kopyasının açılış töreni gerçekleştirilmiştir. Temsilciler Kazakistan Birinci Cumhurbaşkanı Kütüphanesini, Kazakistan Ulusal Müzesini ziyaret etmiş Türk Halklarının Birliği adlı sergiye katılmışlar, Astana Opera ve Bale Tiyatrosu nda Abay operasını izlemişler ve EXPO 2017 Fuarı yöneticileri ile görüşmüşlerdir. Genel Kurul Astana Deklarasyonu nun kabul edilmesi ile sonlanmıştır. FAALİYET DERGİSİ

42 TÜRKPA ÜYESİ ÜLKELERİN PARLAMENTO BAŞKANLARININ KONUŞMALARI Kazakistan Parlamento Meclisi ve TÜRKPA Dönem Başkanı Sayın Kabibulla Jakupov un Konuşması De ğer li ka tı lım cı lar ve mi sa fir ler! Bay lar ve ba yan lar! Türk Di li Ko nu şan Ül ke le rin Par la men ter Asamb le si Al tın cı Ge nel Ku ru lu Ka za kis tan için bü yük de re ce de önem li olan bir dö nem de ya pıl mak ta dır. Ara lık ayı nın ilk gü nü bi zim en te mel dev let bay ram la rı mız dan bi ri - Ka za kis tan ın İlk Cum hur baş ka nı gü nü kut lan dı. Nur sul tan Na zar ba yev ulus la ra ra sı ka muoyu ta ra fın dan ta nı nan ve des tek le nen bir di zi kü re sel gi ri şim le rin fi kir ba ba sı dır. Yu ka rı da an la tı lan lar ara sın da be lirt mek is te rim ki, Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si nin ku rul ma sı fik ri de ay nı za man da Ka za kis tan ın Cum hur baş ka nı na aitir. Şu an da TÜRK PA, Türk Ke ne şi nin üye dev let le ri ara sın da iş bir li ği nin par la men to bo yu tu ola rak ak tif ve bü yük ba şa rı lar la ge liş mek te dir. Ka za kis tan ın kal kın mış ül ke ler sta tü sü ne gi re bi li me si ama cı ile, Man gi El ( Son suz ül ke ) ideolo ji si ni ilan etik. Man gi El ( Son suz ül ke ) an la yı şı de rin kök le re sa hip Türk an la yı şı dır. Bu se bep ten do la yı emi nim ki baş lan gı cı nı atı ğı mız iş bir li ği son suz ola cak tır. Bil di ği niz gi bi, 11 Ey lül 2015 ta ri hin de Türk Ke ne şi Be şin ci Zir ve Top lan tı sı As ta na da ger çek leş ti. Bu Zir ve de Türk dün ya sı nın de rin dev let ci lik ge le nek le ri nin ka nıt la rın dan bi 42 info@turk-pa.org

43 ri si olan Ka zak Han lı ğı nın 550. Yıl Dö nü mü ile ay nı dö ne me te sa düf et me sin den do la yı dik kat çek mek te dir. Bu önem li ola ya ada nan bay ram tö ren le ri sı ra sın da biz bir da ha ta ri hi mi zin bü tün Türk dün ya sı ile ya kın bağ la rı nın ol du ğun dan ha ber dar ol duk. Bir çok Türk di li ko nu şan ül ke ba ğım sız lık ka zan dık tan iti ba ren ne re dey se 25 yıl bo yun ca kar deş ül ke ler ara sın da iş bir li ği gö rül me miş de re ce de üst dü ze ye ulaş mış tır. Kü re sel si ya si are na da Türk dün ya sı kav ra mı oluş tu ve tüm nü fuz lu güç ler bu nun la yüz leş mek te dir. An la tı lan lar ışı ğın da, kar şı lık lı iş bir li ği nin da ha da sis tem leş ti ril me si ve ve rim li li ği nin ar tı rıl ma sı ama cı ile, ge çen yıl Bod rum da ve bu yıl As ta na da ger çek leş ti ri len Türk Kon se yi Zir ve le rin de, Türk dün ya sı nın en teg ras yon alt ya pı sı nın oluş tu rul ma sı ile bağ lı gö rev ve ril miş tir. Türk Kon se yi çer çe ve sin de ka bul edi le cek olan ka rar lar be lir ti len alt ya pı nın ha zır lan ma sı na TÜRK PA nın ka tı lı mı nın uy gun ol du ğu nun fik rin de yim. De ğer li Mes lek taş la rım! Ku ru lu mun dan iti ba ren Asamb le miz gü zel iş tec rü be si ka zan mış tır. Biz bu sü rek li li ğin ko run ma sı, bi rik miş tec rü be nin kul la nı mı ve Asamb le nin ön cü de ne yi mi nin da ha da ar tı rıl ma sı da hil, TÜRK PA Ka za kis tan Dö nem Baş kan lı ğı çer çe ve sin de ül ke le ri miz ara sın da ki iş bir li ği nin tüm yön le rin de kar şı lık lı faali ye tin da ha da güç len di ril me si ni ye tin de yiz. Ay nı za man da biz Asamb le nin ve onun ça lış ma la rı nın mo dern ge liş me eği lim le ri ne uy gun ve güç lük ve zor luk la ra kar şı ha zır ol ma sı na ih ti yaç du yul du ğu dü şün ce sin de yiz. Bu, kuş ku suz, Asamb le mi zin ulus la ra ra sı imaj ve nü fu zu nun ay rı ca Türk Di li Ko nu şan ül ke le rin bir li ği nin ge liş ti ril me si ne onun ro lü nün güç len di ril me si üze rin de et ki si ni gös te re cek tir. Bu nun la il gi li ola rak, de ğer li mes lek taş lar, ko nuş mam da Asamb le mi zin faali ye ti nin ça lış ma is ti ka me ti ni vur gu la mak is te rim. Bi rin ci: TÜRK PA Ko mis yon la rı nın faali yet le ri nin içe ri ği ve ve rim li li ği nin ye ni len me si Asamb le nin faali ye te baş la ma sın dan iti ba ren 4 daimi ko mis yon çer çe ve sin de önem li ça lış ma lar ya pıl mış tır. Biz Asamb le nin ça lış ma çer çe ve si olan ko mis yon la rın her bi ri nin ça lış ma la rı nın yo ğun laş tı rıl ma sı nın önem li ol du ğu nu dü şü nü yo ruz. Biz ko mis yon la rın ça lış ma la rı nın zen gin bir içe rik le ye ni len me si nin ve bir di zi alan lar da or tak uy gu la ma la rın ger çek leş ti ril me si ni öner mek te yiz. FAALİYET DERGİSİ

44 De ğer li mes lek taş lar, özel lik le gü nü müz de, ulus la ra ra sı te rö rizm ve ra di kal din ci lik le mü ca de le, kü re sel gün de min baş lı ca ko nu la rın dan bi ri ne dö nüş müş tür. Or ta Do ğu, Av ru pa ve Gü ney As ya da ya şa nan son ye ni lik ler şu an da her ül ke nin kü re sel gü ven lik teh dit le ri ne has sas ol du ğu nu gös ter mek te dir. Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Cum hur baş ka nı Nur sul tan Na zar ba yev in BM Ge nel Ku ru lun da di le ge tir di ği Bir leş miş Mil let ler Teş ki la tı kap sa mın da ulus la ra ra sı te ro rizm ve ra di kal ci li ğe kar şı mü ca de le ye yö ne lik kü re sel or ga ni zas yo nun ku rul ma sı fik ri za man geç tik çe doğ ru lu ğu nu ar tır mak ta dır. Yu ka rı da an la tı lan lar la il gi li ola rak, Hu kuk İş le ri ve Ulus la ra ra sı İliş ki ler Ko mis yo nu çer çe ve sin de ulus la ra ra sı te rö rizm ve ra di ka liz me kar şı mü ca de le ko nu su na ada na cak yu var lak ma sa top lan tı sı ya pıl ma sı nı öne ri yo ruz. İl gi li ko nu la rın mü za ke re si için mil let ve kil le ri, ulus la ra ra sı uz man lar ve din adam la rı nın da vet edil me si önem li dir. Ni te kim TÜRK PA üye si par la men to la rın üye le ri ola rak biz kü re sel gü ven li ğe, te rö rizm ve aşı rı lı ğa kar şı mü ca de le ye kat kı ve re bi li riz. De ğer li Mes lek taş lar! Kar şı lık lı ti ca ret ve eko no mik iş bir li ği sü rek li ül ke le ri miz ara sın da iş bir li ğin ön ce lik li alan la rın dan ol muş tur. Şu an da, dün ya eko no mi sin de ma li kriz ve is tik rar sız lık bu lun ma sı sı ra sın da, ül ke le ri mi zin eko no mi si ne on la rın et ki si nin ha fife ti me si ne ih ti yaç var. Ül ke le ri miz ara sın da ki eko no mik iliş ki le rin da ha da güç len di ril me si önem li et ken dir. Ve eko no mik iş bir li ği nin güç len di ril me si ne yö ne lik dev let baş kan la rı nın or tak Türk ya tı rım fo nu nun oluş tu rul ma sı ini si ya ti fi nin ha ya ta ge çir me si bu na et ki si ni gös te re cek tir. Biz mil let ve kil le ri ola rak, bu fo nun hız la ku ru lu mu na des te ği mi zi ve re bi li riz. Ül ke le ri mi zin Ye ni İpek Yo lu St ra te jik kı ta la ra ra sı gü zer ga hı nın önem li bir kıs mı na çe virl me si gi bi ben zer siz ola na ğa sa hip ol mak ta dır. Bu gü zer gen bü tün ül ke le ri miz den geç mek te dir. Bu İpek Yo lu Eko no mik Hatı bo yun ca tek Av ras ya ti ca ret ve eko no mi gü zer ga hı ve kı ta la ra ra sı ula şım ko ri do ru nun oluş tu rul ma sı he defe ni yor. Ha zar ın tran sit ve ta şı ma po tan si ye li nin ar tı rıl ma sı ama cıy la, ye ni alt ya pı ve lo jis tik pro je le rin ge liş ti ril me si önem li ko nu lar dan bi ri dir. Ge le cek yıl Ba kü-tifis-kars de mir yo lu hatı tam ka pa si te ile faali ye te baş la ya cak. 44

45 Önü müz de ki yıl Ba tı Çin - Ba tı Av ru pa oto yo lu nun 2787 km uzun lu ğu olan Ka za kis tan bö lü mü iş let me ye ve ri le cek. Bu Av ru pa ya ak tar ma sü re si ni 3,5 de fa kı salt ma ya ola nak sağ la ya cak tır. Bel li dir ki, İpek Yo lu eko no mik hatı, ül ke le ri mi ze ye ni tek no lo ji ler ve ya ban cı ya tı rım lar ge ti re cek tir. Ay rı ca, eko no mi nin ar tı şı, alt ya pı nın ge liş ti ril me si ve ti ca ret hac mi nin ar tı rıl ma sı nı sağ la ya cak tır. Türk Kon se yi nin Be şin ci Zir ve Top lan tı sın da gö rü şü len bu ko nu da hil di ğer ti ca ri ve eko no mik ko nu lar Eko no mik İş bir li ği Ko mis yo nu nun cid di il gi oda ğın da ol ma lı dır. On lar ulu sal mev zuat la rın ge liş ti ril me si ko nu su nu göz den ge çir me li ler. Bu nun la bir lik te, eko no mik iş bir li ği nin teş vi ki üze re or tak uy gu la ma la rın ya şa ma ge çi ril me si nin gö rü şül me si ama cıy la, ma li ye, eko no mi ve ta rım ko nu la rı ile il gi le nen par la men to ko mis yon la rı nın top lan tı la rı nın ya pıl ma sı nı öne ri yo rum. Maale sef, do ğal kay nak lar ve su kay nak la rı nın ye ter li kul la nı mı ko nu la rı ile bir lik te, ül ke le ri mi zin bir di zi çev re so run la rı var dır. Özel lik le, Ha zar ve Aral de niz le rin de eko lo jik du rum bü yük en di şe uyan dı rı yor. Bi li yo ruz ki, ulu sal dü zey de ve ulus la ra ra sı ör güt ler çer çe ve sin de önem li ça lış ma lar ya pıl mak ta dır. Bu ko nu lar ay rı ca Asamb le mi zin de il gi oda ğı ol ma lı dır. Bu nun la il gi li ola rak, TÜRK PA Çev re ve Do ğal Kay nak lar Ko mis yo nu çer çe ve sin de Ha zar de ni zi ile il gi li çev re sel se mi ner le rin ya pıl ma sı nı öne ri yo rum. De ğer li Mes lek taş lar, Türk dün ya sı nın bir li ği doğ ru dan ül ke le ri miz ara sın da ki kül tü rel ve in sa ni iş bir li ği nin güç len di ril me si ile il gi li dir. Ay rı ca bi zim dö nem baş kan lı ğı mız dö ne min de kül tür, bi lim ve eği tim alan la rın da iliş ki le rin ge liş ti ril me si ne önem ve re ce ğiz. Özel lik le, Ka za kis tan Cum hur baş ka nı Sa yın Nur sul tan Na zar ba yev Türk dün ya sı nın kül tü rel ve bil gi ge li şi mi st ra te ji si nin ha ya ta ge çi ril me si ile il gi li uğ ra şa cak bir mer ke zin oluş tu rul ma sı na iliş kin öne ri le ri ile ri sür müş tür. Bu nun la il gi li ye ni bi lim sel - araş tır ma pro je le rin, ta ri hi anıt la rın ko run ma sı ve kül tür pro je le ri nin ge li şi mi ne iliş kin ça ba la rın bir leş me si için bü yük des te ğe ih ti yaç var. Par la men ter Asamb le ya şa dı ğı mız dö nem de Ulus la ra ra sı Türk Aka de mi si ile ya kın dan iş bir li ği ya pı yor. Biz Ho ca Ah met Ye se vi Ka zak-türk ve Kır gız-türk Ma nas Üni ver si te le ri FAALİYET DERGİSİ

46 ile de iş bir li ği yap ma ya baş la dık. Biz, Azer bay can, Ka za kis tan, Kır gı zis tan ve Tür ki ye nin ön de ge len yük sek eği tim ku rum la rı ile sı kı iş bir li ği ne çağ rı yap mak is ti yo ruz. Or tak et kin lik le re ka tıl mak bi zim genç öğ ren ci ve aka de mis yen le ri miz için çok önem li dir. De ğer li Mes lek taş lar! Bil di ği niz gi bi 2017 yı lın da As ta na da EX PO 2017 ulus la ra ra sı fuarı ger çek leş ti ri le cek. Adın dan da an la şı la ca ğıo gi bi fuar ge le cek te al ter na tif ve ye ni le ne bi lir ener ji kay nak la rı nın keş fi ne ada na cak tır. Bi ze, böy le bir Ağus tos ayı top lan tı sı nın dü zen len me si ne des te ği ni esir ge me yen ül ke le ri ni ze te şek kü rü mü zü su nu yor ve ha zır lık sü re cin de kar şı lık lı iş bir li ği ne da vet edi yo ruz. Özel lik le, biz Türk Kon se yi ve TÜRK PA nın şem si ye si al tın da EX PO 2017 Fuarı çer çe ve sin de Türk Kül tü rü Fes ti va li nin ya pıl ma sı nı öne ri yo ruz. Böy le bir adım bi zim bir lik ve bü tün lü ğü mü zün, ay rı ca Türk dev let le ri nin ken di ne has özel li ği nin ve mil li kül tü rü nün eş siz in san la rı nı tüm dün ya ya ta nıt ma ola na ğı ya ra ta bi lir di. Bu yüz den, ben bu ko nu nun TÜRK PA Sos yal, Kül tü rel ve İn sa ni Ko nu lar Ko mis yo nu ça lış ma la rı nın bir yö nü gi bi tak dim edil me si ni öne ri yo rum. Ay rı ca ben ko mis yon la rın faali yet le ri nin et kin li ği nin ar tı rıl ma sı na özel önem ve ril me si ge rek ti ği ni dü şün mek te yim. Bil di ği niz gi bi, ko mis yon lar ça lış ma la rı nın so nuç la rı na iliş kin tav si ye ka rar lar ka bul et mek te dir. Biz umu yo ruz ki ko mis yon la rın tav si ye ka rar la rı nın öne mi nin ar tı rıl ma sı ve ya şa ma ge çi ril me si ama cı ile ya pı lan ça lış ma la ra iliş kin ra por la rın din len me si de ne yi mi ni ko mis yon la rın faali yet le rin de tat bik edil me si mak sa dı na uy gun dur. Böy le bir usul ko mis yon la rı nın ça lış ma la rı nın art ma sı na se bep ola cak tır. Bu na gö re de Ko mis yon la rın faali yet le ri ne kat kı sağ la ya cak, ay nı za man da ta lep ve ih ti yaç lar la di rekt il gi li ola cak tır. İkin ci si: Ya sa ma Uyum laş tı rım la sı TÜRK PA nın te mel amaç la rın dan bi ri ka tı lım cı ül ke le rin ulu sal mev zuat la rı nın ya kın laş tı rıl ma sın dan iba ret ol ma lı dır. Böy le bir ya sa nın ha zır lan ma sı ko mis yon la rın faali ye ti çer çe ve sin de ha ya ta ge çi ril me li dir. Ko mis yon la rın faali ye ti yu ka rı da be lir ti len alan lar da ulu sal mev zuatın yak laş tı rıl ma sı na yön len di ril me li dir. 46

47 Bu nun la il gi li be lirt mek is te rim ki, Tür ki ye nin TÜRK PA Dö nem Baş kan lı ğı dö ne min de ulu sal mev zuat ala nın da ger çek leş ti ril miş de ne yim alış ve ri şi prog ra mı ve uz man po tan si ye li nin oluş tu rul ma sı TÜRK PA üye le ri ta ra fın dan bü yük des tek bul muş tur. Azer bay can ın TÜRK PA Dö nem Baş kan lı ğı dö ne min de de bir çok ge niş içe rik li kon fe rans ve top lan tı lar dü zen len miş tir. Biz de bu bi ri ki mi sür dü re ce ğiz. Bu yüz den TÜRK PA ko mis yon la rı nın ulu sal mev zuat la rı nın ya kın laş tı rıl ma sı yö nün de ki faali yet le ri iş bir li ği mi zin da ha da güç len di ril me si için gü ven li bir araç ola bi lir. Ü çün çü: Ge le cek te TÜRK PA nın Ulus la ra ra sı Are na da Ak tif Rol Al ma sı Gü nü müz de, TÜRK PA ulus la ra ra sı iliş ki le ri ni ge liş tir mek te dir. Asamb le Par la men to lar Ara sı Bir lik, İs lam İş bir li ği Teş ki la tı Bir li ği, AGİT PA, Av ru pa Kon se yi Par la men ter ler Asamb le si, Ba ğım sız Dev let ler Top lu lu ğu Par la men to lar Ara sı Asamb le si gi bi di ğer par la men ter ku rum la rı ile iş bir li ği ya pı yor. Biz di ğer ulus la ra ra sı ku rum lar, ay rı ca Bir leş miş Mil let ler or ga ni zas yon la rı ile de iliş ki le rin ku rul ma sı nın çok önem li ol du ğu nu dü şü nü yo ruz. Biz ise ulus la ra ra sı fo rum lar da ve ulus la ra ra sı ör güt ler çer çe ve sin de TÜRK PA nın po tan si ye li ni kul la na rak, çe şit li ulus la ra ra sı ve ül ke le ri mi zin or tak gi ri şim le ri ne ve ay nı za man da on la rın ge li şi mi ne des tek ve re bi li riz yı lın da An tal ya da EX PO 2016 Fuarı, Kır gı zis tan da İkin ci Gö çe be Oyun la rı, Ba kü de Me de ni yet ler İti fa kı nın 7. Kü re sel Fo ru mu dü zen le ne cek. As ta na ise EX PO 2017 Fuarı ve di ğer et kin lik le re ev sa hip li ği ya pa cak tır. TÜRK PA nın si ya set, eko no mi ve kül tür alan la rın da et kin şe kil de ger çek leş tir di ği faali ye ti ler Türk di li ko nu şan ül ke le rin ulus la ra ra sı alan da ro lü ve say gın lı ğı nın ar tı rıl ma sı nı et ki le ye cek tir. Bu ne den le ül ke le ri miz or tak çı kar lar üze rin de iş bir li ği yap ma lı dır. Sa de ce bu yol la biz or tak iş bir li ği çer çe ve sin de bir lik ser gi le ye bi li riz. Bu gün biz par la men to dip lo ma si si ara cı lı ğı ile kar deş Türk cum hu ri yet le ri Öz be kis tan ve Türk me nis tan ile eko no mi, ulus la ra ra sı iş bir li ği, kül tür ve eği tim alan la rın da iliş ki le ri mi zi ge niş let mek te yiz. Açık ola rak bu is tek li bir bi çim de ol ma lı dır. Ben ina nı yo rum ki, Türk di li ko nu şan ül ke ler ara sın da iş bir li ği nin ge niş le me si TÜRK PA nın po tan si ye li ni ar tı ra cak ve bu iş bir li ği ni ye ni bir se vi ye ye ulaş tı ra cak tır. FAALİYET DERGİSİ

48 Bu ko nu la rın Asamb le çer çe ve sin de mü za ke re edil me si ama cı ile dü zen li ola rak üye ül ke le rin ulus la ra ra sı iliş ki ler ko mis yon la rı nın baş kan la rı nı or tak top lan tı la rı nı dü zen le me ye da vet edi yo rum. Bu top lan tı lar da gö rü şü le cek ko nu la ra iliş kin uy gun tav si ye ler Asamb le Kon se yi ne ve TÜRK PA Hu kuk İş le ri ve Ulus la ra ra sı İliş ki ler Ko mis yo nu na ve ri le bi lir. De ğer li mes lek taş lar! Dü şü nü yo rum ki, ge le cek te ya pı la cak ça lış ma lar kar şı lık lı iş bir li ği ni ka li te ba kı mın dan ye ni se vi ye ye yük sel te cek ve Asamb le nin öne mi ni ar tı ra cak tır. Açık tır ki, Mec lis sek re ter li ği de ko mis yon la rın faali yet ala nı nın ge niş le til me si ve ko mis yon sek re ter le ri nin de ne yi mi nin artı rıl ma sın da Asamb le Sek re tar ya sı nın da bu ça lış ma la ra da hil edil me si önem li dir. Ben ina nı yo rum ki, 21.yüz yıl da Türk di li ko nu şan ül ke le ri sa de ce ba şa rı lar bek le mek te dir. Tüm Türk ens ti tü le ri ile kar şı lık lı iş bir li ği kar deş Türk ül ke le ri mi zin ve halk la rı mı zın dost luk ve re fa hı nın, ay rı ca Türk bir li ği nin güç len di ril me si ne kat kı sağ la ya cak tır. Ge nel Ku ru lun bü tün ka tı lım cı la rı na ve rim li ça lış ma lar di li yo rum. Dik ka ti niz den do la yı te şek kür ede rim! 48

49 AZERBAYCAN CUMHURİYETİ MİLLİ MECLİS BAŞKANI SAYIN OKTAY ASADOV UN KONUŞMASI Say gı de ğer Mes lek taş la rım, De ğer li ar ka daş lar, Bay lar ve ba yan lar, Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si çer çe ve sin de iş bir li ği nin gi de rek de rin leş me si üye ül ke le rin ile ti şim ve ba sın ala nın da ki iş bir li ği ni en önem li bir ko nu ola rak öne çı ka rı yor. Bu gün Türk di li ko nu şan top lum la rın en teg ras yo nu sa de ce si ya si, eko no mik ve kül tü rel alan da de ğil, hem de en for mas yon ve ha ber leş me ala nın da ki or tak adım la rın be lir len me sin den ve el de edil me sin den kay nak la nır. En for mas yon araç la rı nın ve tek no lo ji le rin eş siz ge li şi mi, en for mas yon coğ raf ya sı nın kü re sel leş me si dev let ler ara sın da ki me sa fe le ri kı saltı. İçin de bu lun du ğu muz tek no lo ji ça ğı nın baş lı ca özel lik le rin den bi ri dün ya nın en uzak nokt la rın da mey da na ge len olay lar hak kın da ha ber le rin bir an içe ri sin de dün ya nın her ye ri ne ya yıl ma sı ola na ğı nın ger çe ğe dö nüş tü rül me sin den iba retir. Gü nü müz de dev let ler en for mas yon alış ve ri şi, ile ti şim ve ay rı ca rad yo ve te le viz yon ya yı nı, mat baa ürün le ri nin ya yıl ma sı alan la rın da ak tif ka tı lım gös ter mek te dir ler. Böy le bir du rum olu şu yor ki, en for mas yon de po la ma sı, üze rin de ça lı şıl ma sı ve ak ta rıl ma sı tek no lo ji le ri ve araç la rı ge liş tik çe en düst ri top lu mu bil gi top lu mu na dö nü şür. Kal kın mış ül ke ler de en for mas yon ala nın da ça lı şan in san la rın sa yı sı Mad di üre tim ala nın da ça lı şan la rın sa yı sı nı geç miş tir. İn san la rın bil gi edin me hak kı, bu hak la rın uy gu lan ma sı ve ko run ma sı gitik çe da ha bü yük öne me sa hip olu yor. Ay rı ca, Bil gi ve bi re yin en for FAALİYET DERGİSİ

50 mas yon hak la rı ev ren sel in san hak la rı nın ge liş me si, ger çek leş me si ve sa vun ma sı için en önem li gü ven ce ler den bi ri ne dö nü şü yor. Maale sef en for mas yon ge li şim sü re ci nin olum lu yön le rin den baş ka, olum suz yön le ri de var dır. Bun lar ba zı dev let le rin tek no lo jik ge li şim açı sın dan bir hay li ge ri de kal ma sı, si ber suç lar, en for mas yon sa vaş la rı ve di ğer hal ler dir. Ulus la ra ra sı alan da ve bi zim böl ge miz de mey da na ge len, Türk dün ya sın da ba rış ve is tik rar için teh li ke oluş tu ran ne ga tif sü reç ler ve olay lar hep güç lü ile ti şim ham le le ri ile eş lik et miş ve et mek te dir. Ben bu dü şün ce mi Azer bay can hak kın da bi raz da ha ge niş yo rum la mak is ti yo rum. Ge çen yüz yı lın 80 li yıl la rı nın son la rın dan baş la ya rak bi zim ül ke miz bir di zi pro vo kas yon, te rör ve iş gal ey lem le ri ne ma ruz kal mış tır. So nuç ta Azer bay can Hal kı, Er me nis tan top rak la rın da ve Azer bay can ın Dağ lık Ka ra bağ böl ge sin de et nik te miz lik ve soy kı rı ma uğ ra mış, özel lik le 1992 yı lı nın Şu bat ayın da Er me nis tan si lah lı kuv vet le ri ta ra fın dan ya pı lan Ho ca lı soy kı rı mı nın ve di ğer fa ciala rın acı sı nı çek miş tir. Azer bay can top rak la rı nın yüz de 20 si bu gü ne ka dar Er me nis tan ın iş ga li al tın da, 1 mil yon yurta şı mız öz yur dun dan zor la göç eti ril miş du rum da. Tüm bu te rör fa ciala rı nı ger çek leş ti rir ken Er me nis tan Cum hu ri ye ti des tek çi le rin den hem güç lü as ke ri des tek, hem de bil gi des te ği al mış tır. Hata Azer bay can ın ha ber ağı nın dı şın da tu tul du ğu, böl ge de ya şa nan olay la rın ta ma men ter si ne an la tıl dı ğı bir dö ne mi de ya şa mış ol duk. Say gı de ğer Mes lek taş la rım, Mo dern dün ya nın önün de du ran bir çok so run kü re sel leş me sü reç le ri nin hız lan dı ğı or tam da ev ren sel de ğer le rin, ön ce lik le ma ne vi yat ve sos yal ada let norm la rı nın id rak edil me si nin fark lı ko num lar dan de ğer len di ril me si nin so nu cu dur. Bu gün biz Av ru pa kı ta sın da ve dün ya nın di ğer yer le rin de ne ler ya şan dı ğı nı gö rü yo ruz. Bu nun la il gi li ola rak, gi de rek da ha kes kin ha le ge len olum suz ge liş me le rin fark lı ül ke ler de ya ban cı düş man lı ğı nın, ra di ka liz min, di ni hoş gö rü süz lü ğün ve aşı rı lı ğın art ma sı na, İs la mo fo bi, Tür ko fo bi ya gi bi olum suz eği lim le rin güç len me si ne or tam ya ratı ğı üzün tü ver mek te dir. Bu gün Türk dün ya sı nın kar şı laş tı ğı jeopo li tik so run lar böl ge miz de ka lı cı ba rı şın ve gü ven li ğin sağ lan ma sı, ay rı ca or tak de ğer le ri mi zin ko run ma sı ve ge liş ti ril me si için ça ba la 50 info@turk-pa.org

51 rı mı zı bir leş tir me si ge rek ti ği ni gös ter mek te dir. Bu ça ba la rın önem li bir bö lü mü nün ile ti şim ve ha ber leş me ala nın da iş bir li ğiy le il gi li or tak pro je le re yön len di ril me si ni, Azer bay can ta ra fı ola rak olum lu bu lu yo ruz. Bu ba kım dan öğ re ti ci or tak te le viz yon ka na lı nın ve or tak ulus la ra ra sı ha ber ka na lı nın ku rul ma sı ile il gi li Koor di nas yon Gru bu nun faali ye ti ne des te ği mi zi ifa de edi yo ruz. Dü şü nü yo ruz ki, üye ül ke ler ara sın da ile ti şim ve ha ber leş me ala nın da iş bir li ği nin ge liş me si ve or tak pro je le rin ger çek leş me si, or tak he defe ri mi zin ger çek leş me si ne olum lu kat kı ve re cek tir. De ğer li ar ka daş lar, Say gı de ğer Mes lek taş la rım, Ko nuş ma mın so nun da iz ni niz le, Asamb le mi zin ça lışm la rı na ba şa rı lar, halk la rı mı za ba rış, iler le yiş ve hu zur di lim. İl gi niz den do la yı te şek kür ede rim. FAALİYET DERGİSİ

52 KIR GIZ CUM HU Rİ YE Tİ JO GOR KU KE NE Şİ BAŞ KA NI SA YIN ASİL BEK JEEN BE KOV De ğer li Sa yın Baş kan! Say gı de ğer mi sa fir ler ve ka tı lım cı lar! İzin ve rin ön ce, Ge nel Ku ru lun üst dü zey dü zen len me si ne kat kı sağ la yan ve bi ze gös te ri len mi sa fir per ver li ğe gö re Ka zak kar deş le ri mi ze te şek kür le ri mi bil di re yim. Biz ler geç ti ği miz yıl Azer bay can ın baş ken ti Ba kü de bi ra ra ya gel dik. Üze rin den bir yıl geç ti ve biz ye ni den muh te şem As ta na şeh rin de bi ra ra ya gel dik. TÜRK PA, par la men to iş bir li ği ve kan ba ğı olan halk la rı mı zın bir lik te li ği nin fiili is pa tı na dö nüş müş tür. Ba kü de ger çek leş ti ri len Ge nel Ku rul dan son ra çok önem li iş ler yap tık. Bu ra da bü yük us ta lık la dö nem baş kan lı ğı nı yü rüt müş Azer bay can ta ra fı na te şek kür le ri mi zi ifa de et mek ye rin de olur. Biz Azer bay can Mil li Mec li si Baş ka nı nın özel kat kı sı nı tak dir edi yo ruz. Te şek kür ede riz, Sa yın Ok tay Asa dov! De ğer li Ka tı lım cı lar, Bi zim bü yük Türk hal kı müs tes na kül tü rel ve ma ne vi de ğer ler le zen gin dir. Biz or tak di li ve kül tü rü pay la şı yo ruz, ay nı za man da or tak ge le cek kur ma ni ye ti miz de var. Biz ta ri hi mi zi ve kök le ri mi zi bil me li yiz. Bu gün biz yü re ği miz de ki ata la rı mı zın ruh ve va tan daş bi lin ci ni ye ni den ka zan ma lı yız. Eğer biz ba ba la rı mı zın de ğer le ri ni ha tır lar sak ve bir lik te bir ahenk için de ya şa ma yı öğ re nir sek, eğer ta ri hi mi zi ve kök le ri mi zi ha tır lar sak, biz par lak ve bü yük bir ge le ce ğe ula şa bi li riz. Bi zim ma ne vi ve kül tü rel de ğer le ri mi zin ko run ma sı ve pay la şıl ma sın da TÜRK SOY ak tif rol oy na mak ta dır yı lın da TÜRK SOY ta ra fın dan Ka zan şeh rin de dü zen len miş ulus la ra ra sı fo rum da 2015 yı lıl ün lü Kır gız şair Omar Sul ta nov yı lı ola rak ilan edil miş tir. Ve ri len ka ra ra uy gun ola rak, bü tün Türk dün ya sın da Kır gız şair Omar Sul ta nov a adan mış çe şit li et kin lik ler dü zen len di. Bü tün TÜRK PA üye si ül ke le rin ger çek leş ti ri len et kin lik le re des te ği ni ve ka tı lı mı nı tak dir edi yo ruz. Türk Kon se yi nin As ta na da ger çek leş ti ri len 5. Zir ve Top lan tı sın da dev let li der le ri nin 52 info@turk-pa.org

53 Kır gı zis tan Cum hu ri ye ti n de Gö çe be Uy gar lık Mer ke zi kur ma ko nu sun da uz laş ma ya var ma sı nı be lirt mek ten mem nun luk du yu yo ruz. Bu gi ri şi me gös ter dik le ri des tek için TÜRK PA üye ül ke le ri ne min neta rız. Say gı de ğer Mes lek taş lar, Her ger çek leş ti ri len ye ni top lan tı ile iş bir li ği mi zin kap sa mı da ha da ge niş le mek te ve ara mız da ki bağ lar güç len mek te dir. Kar deş halk la rı mız ara sın da kar şı lık lı iş bir li ği sa de ce kül tü rel ve top lum sal alan lar da de ğil, ay rı ca di ğer se vi ye ler de de güç len mek te dir. Türk halk la rı Av ras ya kı ta sı nın eko no mik ve kül tü rel ge li şi mi ne bü yük kat kı sağ la mış tır. Bu nun la il gi li ola rak, ba sit eko no mik çer çe ve nin oluş tu rul ma sı ül ke le ri mi zin halk la rı nın il gi oda ğın da dır. Bu alan da, bi li şim, ile ti şim ve ula şım pro je le ri nin ha ya ta ge çi ril me si çok önem li dir. İna nı yo rum ki, et kin uy gu la ma lar kar şı lık lı kar deş iliş ki le ri mi zi da ha da güç len di re cek tir. Bil di ği niz gi bi Türk Kon se yi nin Ey lül ayın da As ta na da ya pı lan top lan tı sın da Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Cum hur baş ka nı Nur sul tan Na zar ba yev bi li şim ala nın da iş bir li ğiy le il gi li fi kir ile ri sür müş tür. Bu gi ri şim dü zen li ola rak ge le cek te bi li şim gü ven li ği ko nu la rı nın öne mi nin art ma sı nı teş vik ede cek tir. Bi zim ül ke le ri miz or tak ça ba la rı ile özel he defe ri ne doğ ru yü rü yor lar. Biz çok mut lu yuz ki, med ya ara cı mı zı ulus la ra ra sı stan dart la ra ulaş tır dık. Ay nı za man da, biz Türk Kon se yi nin 6. Zir ve si kap sa mın da Kır gı zis tan ın in ci si ola rak bi li nen İs sık gö lü nün kı yı sın da İkin ci Gö çe be oyun la rı nın ya pıl ma sı nı plan lı yo ruz. Biz dü şü nü yo ruz ki, halk la rı mı zın ya kın laş ma sı ve or tak lı ğı mı zın güç len di ril me si ile baş ka bir adım at mış olu yo ruz. Fır satan is ti fa de ede rek, siz le ri bu et kin li ğe da vet edi yo rum. Sa yın Mes lek taş lar, Ül ke le ri miz ara sın da ki iliş ki ler ta ma men kar şı lık lı gü ven te me lin de ku rul du. Asamb le nin her top lan tı sı iş bir li ği mi zin ye ni bir say fa sı de mek tir. Ger gin ulus la ra ra sı si ya si ve eko no mik du ru ma bak ma ya rak, ül ke le ri miz kar şı lık lı iş bir li ği için yol lar bul ma ya ça lı şı yor. Yıl dan yı la iş bir li ği miz sa ye sin de TÜRK PA nın faali yet le ri art mak ta dır. Bu bi zim ba şa rı lı iş bir li ği mi zin bir gü ven ce si dir. Çe şit li alan lar da oluş tu ru lan iş bir li ği ve kar şı lık lı des tek ken di so nu cu nu ver mek te dir. Dün, Asamb le Kon se yi top lan tı sın da bir di zi önem li ko nu la ra iliş kin gö rüş me ler yap tık. Bu gün, çok yön lü iş bir li ği ne kat kı ve re bi le cek ka rar lar ka bul edil miş tir. Ge nel ola rak, biz si ze teş ki la tı nız iler le me kay de di yor di ye bi li riz. Biz emi niz ki, As ta na da dü zen le nen Asamb le nin bu gün kü top lan tı sı iş bir li ği mi zin ge le cek te ki ge li şi mi için atı lan en önem li adım ola cak tır. Be lirt mek is te rim ki, TÜRK PA bi zim FAALİYET DERGİSİ

54 or tak plat for mu muz dur. TÜRK PA bi zi yak laş tı rı yor. Bu gün ben söy le ye bi li rim ki, biz bir bi ri mi zi his se di yo ruz ve or tak so run la rı mı zı açık ça tar tış ma ya açı yo ruz. Biz, Ma ca ris tan Ulu sal Mec li si nin (Par la men to su) TÜRK PA ile ge le cek te ki iş bir lik le ri ni ge liş tir me is tek le rin den do la yı mem nu ni yet du yu yo ruz. Biz Ma ca ris tan Par la men to su he ye ti nin ikin ci kez bi zim prog ra mı mı za ka tı lım la rı nı al kış lı yo ruz. He ye tin bi zim et kin lik le ri mi ze ka tıl ma sı ar tık ge le ne ğe dö nüş müş tür. De ğer li Mat rai Ha nı me fen di, umu yo rum ki, Siz bu ge le ne ği de vam eti re cek si niz. De ğer li Sa yın Kabibulla Ja ku pov, Bu gün den iti ba ren TÜRK PA Dö nem Baş kan lı ğı Ka za kis tan a dev re di li yor. Ben si ze faali yet le ri niz de ba şa rı lar di li yo rum ve ina nı yo ruz ki, Ka za kis tan ın Dö nem Baş kan lı ğın da da ge nel amaç la rı mı za ula şa ca ğız ve ül ke le ri miz ara sın da ki iliş ki le rin ge niş le til me si ne de vam ede ce ğiz. De ğer li Ka tı lım cı lar, Ge le cek yıl TÜRK PA Dö nem Baş kan lı ğı Kır gı zis tan Cum hu ri ye ti ne ge çe cek tir. Biz bir son ra ki Ge nel Ku rul top lan tı sı nın 2016 yı lı nın ikin ci ya rı sın da Biş kek te ger çek leş ti ril me si ni tek lif edi yo ruz. Ko nuş ma mın so nun da be lirt mek is te rim ki, biz kar deş ül ke le ri miz ara sın da ki iliş ki le ri mi zin de rin leş me si ve güç len me si yo lun da ki ça lış ma la rı mı zın iyi ne ti ce ler ve re ce ği ne ina nı yo ruz. Ben ina nı yo rum ki, Asamb le nin 6. Ge nel Ku ru lu TÜRK PA nın en et ki li ve sü rek li bir teş ki lat ola rak ulus la ra ra sı nü fu zu nu güç len dir me si ne ve ge li şi mi ne kat kı sı nı gös te re cek tir. Tüm ka tı lım cı la ra ba şa rı lar di li yo rum! Dik kat le ri niz için te şek kür ler! 54 info@turk-pa.org

55 TÜR Kİ YE BÜ YÜK MİL LET MEC Lİ Sİ BAŞ KAN YAR DIM CI SI SA YIN AH MET AY DIN Türk Dün ya sı Mec lis le ri nin Muh te rem Baş kan la rı, Say gı de ğer Par la men ter le ri, De ğer li Ka tı lım cı lar, He pi ni zi en sa mi mi duy gu la rım la se lam lı yo rum. Siz le re, baş ta Mec lis Baş ka nı mız Sa yın İs mail Kah ra man ol mak üze re Tür ki ye de ki kar deş le ri ni zin en kal bi se lam la rı nı ge tir dim. Sa yın Mec lis Baş ka nı mız çok ar zu et me si ne rağ men ül ke de ki gün de min yo ğun lu ğu ne de niy le ara nı za ka tı la ma dı ğın dan do la yı duy du ğu üzün tü yü ve en kı sa za man da siz ler le bir ara ya gel me ni ye tin de ol du ğu nu pay laş ma mı is te di. Söz le ri me baş la ma dan ev vel Ka zak kar deş le ri min gös ter di ği iç ten mi sa fir per ver li ği ve biz le ri ağır la mak ta ger çek leş tir di ği tüm bu üst dü zey ha zır lık lar ve or ga ni zas yon için kıy met li dos tum Sa yın Ya ku pov a ve onun tüm he ye ti ne Ka zak mil let ve ki li tüm dost la rı mı za ve eme ği ge çen tüm ça lı şan la ra te şek kür le ri mi sun mak is ti yo rum. Ka za kis tan ın Azer bay can dan devr al dı ğı bay ra ğı, en iyi şe kikl de ta şı ya ca ğı na ve biz TÜRK PA üye par la men to la rı ara sın da ki iş bir li ği ni ve ör gü tü mü zün böl ge de ki et kin li ği ni da ha da iler le te ce ği ne olan inan cım tam dır. Ta bi bu gün Ka za kis tan der ken, böl ge iş bir li ği der ken, TÜRK PA der ken, Türk Kon se yi der ken, Ka za kis tan Cum hur baş ka nı Say gı de ğer Nur sul tan Na zar ba yev in de ğer li des te ğin den ve ön cü lü ğün den bah set me den geç mek ol maz. Sa yın Na zar ba yev Tür ki ye ile bir lik te sa de ce TÜRK PA ve Türk Kon se yi nin ku rul ma sın da ön cü rol oy na mak la kal ma mış, ay nı za man da kı sa ca CI CA ola rak ad lan dır dı ğı mız As ya da İş bir li ği ve Gü ven Ar tı rı cı Ön lem ler Kon fe ran sı gi bi böl ge miz de et kin iş bir li ği ya pı la rı biz zat kend si nin ini si ya ti fin de ku rul muş tur. Sa yın Cum hur baş ka nı mı zı tem si len, bir ev vel ki Mec lis Baş ka nı mı zın da ka tıl dı ğı geç ti ği miz Ey lül ayın da As ta na da ger çek leş ti ri len Türk Kon se yi Be şin ci Zir ve si n de de Sa yın Na zar ba yev yi ne çok sı cak bir ev sa hip li ği ve et kin bir zir ve baş kan lı ğı ser gi le miş tir. Emi nim ki ken di si nin de des te ğin de hem yü rüt me hem de par la men to dü ze yin de Ka za kis tan Dö nem Baş kan lı ğı ba şa rı lı faali yet le re im za at ma ya de vam ede cek tir. Bu ve si ley le Ka za kis tan Dö nem FAALİYET DERGİSİ

56 Baş kan lı ğı na ba şa rı lar di li yo rum. Ve ay rı ca ümit edi yo rum ki Ka za kis tan Bir leş miş Mil let ler Gü ven lik Kon se yi dö ne mi ge çi ci üye li ği ne se çi lip böl ge mi zin po zis yo nu nun, gö rüş le ri nin, iş bir li ği nin da ha ge niş plat form la ra ta şın ma sı na kat kı da bu lu na cak tır. Ay rı ca Ka za kis tan ın ba ğım sız lı ğı nın yir mi be şin ci yı lı 16 Ara lık ta kut la na cak tır. Bu ve si ley le ba ğım sız lı ğı ta nı yan ilk ül ke ola rak, dost ve kar deş Ka za kis tan ın ba ğım sız lı ğı nı bir da ha kut lu yo ruz. EX PO 2017 As ta na Fuarı için de şim di den ba şa rı lar di li yo ruz. Yi ne bir ön ce ki Dö nem Baş kan lı ğın da yap tı ğı ba şa rı lı ça lış ma la rın dan do la yı Azer bay can Mil li Mec lis Baş ka nı Sa yın Ok tay Asa dov ve tüm he ye ti ne de bir kez da ha te şek kür edi yo ruz. Sa yın Mec lis Baş kan la rı, De ğer li Ka tı lım cı lar Bin ler ce ki lo met re ka te de rek gel di ği miz bu ül ke de, ken di mi zi baş ka hiç bir ül ke de ol ma ya cak şe kil de, ken di ül ke miz de ve evi miz dey miş ce si ne ra hat ve hu zur lu his se di yor hiç bir ya ban cı lık çek mi yo ruz. Bi zim bu duy gu la rı ya şa ma mı zı sağ la yan ise or tak dil, din, ta rih, kül tür ve müş te rek de ğer le re da ya nan kar deş lik bağ la rı mı zın gü cü dür. Ni te kim dev let le rin sı nır la rı bel ki ha ri ta lar la çi zi lir an cak yurt la rın sı nır la rı tür kü ler le, des tan lar la, ma sal lar la, ev lat la ra ve yer le şi len yer le re ve ri len isim ler le kı sa ca sı duy gu lar la be lir le nir. Şöy le bir ba kın ca ; ken di tür kü le ri miz de hep ay nı tı nı la rı, ma sal la rı mız da, des tan la rı mız da ay nı kah ra man la rın, ev lat la rı mız da ve köy le ri miz de ay nı isim le ri gö rü yor, yü rek le ri miz de ve gö nül le ri miz de hep ay nı duy gu la rı his se di yor ve ya şı yo ruz. Bu ne den le bi zim için An ka ra ne ifa de edi yor sa As ta na, Ba kü ve Biş kek te ay nı şe yi ifa de edi yor. Me sa fe le re al dır mak sı zın bi zi öz yur du muz da his seti ri yor lar. De ğer li Dost la rım, Me de ni ye ti mi zin bi ze öğ reti ği en te mel il ke ler den bi ri iş le ri is ti şa re ede rek, bir bi ri ne da nı şa rak yap mak tır. Bu bağ lam da Tür ki ye ola rak, Türk dün ya sın da ki kar deş le ri miz le ay nı ma sa et ra fın da otur ma ya ve ku cak laş ma ya her daim bü yük önem at fe di yor ve özen gös te ri yo ruz. TÜRK PA yı an lam lı kı lan en te mel ni te li ği nin de biz le ri bir ara ya ge tir me si ve me se le le ri mi zi or tak bir plat form da gö rüş me im ka nı ver me si ol du ğu nu dü şü nü yo ruz. Bu ra da ele al dı ğı mız ve ala ca ğı mız me se le ler, hem bir bi ri mi zin dert le riy le dert len me mi zi, se vin ciy le ne şe len me mi zi, ba şa rı sıy la gu rur duy ma mı zı, hem de so run la rı mı za or tak çö züm ler bul ma mı zı ken di mi zi ge liş tir mek için iyi ör nek ler pay laş ma mı zı sağ lı yor. Ama ay nı za man da ve bel ki de en önem li si ulus la ra ra sı iliş ki le ri mi ze iliş kin ko nu lar da or tak fi kir ler ve tu tum la rın or ta ya ko yul ma sı nı müm kün kı lı yor. Ulus la ra ra sı plan da ül ke le ri miz ara sın da ki mev cut olan ya kın iş bir li ği ni da ha da güç 56 info@turk-pa.org

57 len dir me nin böl ge sel ve ulus la ra ra sı ba rış ve is tik rar ba kı mın dan da önem ar zeti ği ni özel lik le vur gu la mak is ti yo rum. Ma lu mu nuz de ği şen ulus la ra ra sı iliş ki ler an la yı şı par la men to ve par la men ter le ri de dış po li ti ka nın önem li ak tör le ri ha li ne ge tir miş tir. TÜRK PA bir ne vi Türk dün ya sı nın bu de ği şim sü re ci ne en teg re ol ma ça ba sı dır. An cak TÜRK PA yı sü re cin içe ri sin de sı ra dan bir ak tör ol ma nın öte si ne ta şı mak he pi mi zin or tak gö re vi dir. Bu bağ lam da ka dim me de ni yet miz den bes le ne rek, is tik ba le uza nan iş bir li ği ve or tak lık yö nün de ki ira de miz bi zim için en bü yük yar dım cı mız ola cak tır. Öy ley se TÜRK PA bün ye sin de sa de ce te men ni le ri mi zin ve bir bi ri mi ze kar şı di lek le ri mi zin ko nu şul ma sın dan öte bu ira de yi or ta ya koy du ğu mu zu gös te re cek adım la rı bi rer bi rer at ma mec bu ri ye timz var dır. Sa yın Mec lis Baş kan la rı, De ğer li Mil let ve kil le ri, Say gı de ğer Ka tım cı lar TÜRK PA, Türk dün ya sı nın bir li ği nin ci sim bul du ğu bir ku ru luş ola rak her şey den ev vel tüm Türk di li ko nu şan dev let le ri bir ara ya ge tir mek için her tür lü gay re ti gös ter me li dir. Bu çer çe ve de ön ce lik le bu gü ne ka dar her ne se beb le olur sa ol sun ara mı za ka tıl ma mış ve ya ka tı la ma mış olan Türk me nis tan, Öz be kis tan ve Ku zey Kıb rıs Türk Cum hu ri ye ti ile bir ça tı al tın da ka vuş mak, bu luş mak ve ku cak laş mak için ge rek li gi ri şim ler ya pıl ma lı dır. Ye ri gel miş ken özel lik le vur gu la mak is te di ğim hu sus şu dur ki, Ku zey Kıb rıs Türk Cum hu ri ye ti Cum hu ri yet Mec li si ne göz lem ci üye lik sta tü sü ta nın ma sı ko nu sun da ge rek li ka ra rın ya kın za man da alı na ca ğı nı ümit edi yo rum. Bir ol mak, bir lik te ol mak biz le ri şüp he siz da ha güç lü kı la cak or tak ge le ce ği mi zin in şa sı na bü yük kat kı sağ la ya cak tır. Bu bağ lam da tüm böl ge yi kap sa yı cı bir yak la şım ser gi le mek ile tüm kar deş le ri mi zi ku cak la mak la kal ma ya cak, iş bir li ği mi zi or tak alan lar da da da ha güç lü bir hal de ve so mut laş tı ra rak ile ri ye ay nı he defer le bir lik te ula şa ca ğız. Bu ve si ley le yi ne Ma ca ris tan dan ge len dost la rı mı zı tek rar ara mız da gör mek ten duy du ğu muz mut lu lu ğu ve gu ru ru ifa de et mek is ti yor, gös ter dik le ri ya kın lık ve bir lik te lik için de ken di le ri ne ay rı ca te şek kür edi yo rum. Ül ke le ri mi zin ve di ğer ül ke ler de ya şa yan kar deş le ri mi zin kar şı kar şı ya kal dı ğı so run la rı aş ma nın, ba rış ve is tik ra rı sağ la ma nın an cak bu bir lik te li ğin ko run ma sı ve güç len di ril me siy le müm kün ola ca ğı na ina nı yo ruz. Ulus la ra ra sı ca mianın yıl lar dır du yar sız kal dı ğı Yu ka rı Ka ra bağ so ru nu nun Azer bay can ın ege men li ği ne ve top rak bü tün lü ğü ne tam say gı çer çe ve sin de çö zül me si, Kıb rıs Türk le ri nin ya şa dı ğı hak sız lık lar, bu hu ku ka ay kı rı bir şe kil de ma ruz kal dı ğı am bar go la rın kal dı rıl ma sı, gör mez den ge li nen Su ri ye ve Irak ta ki Türk men kar deş le ri mi zin gör dü ğü şid det ve zul mün dur du rul ma sı, Kı rım ın as li un su ru olan ve ta rih te bü yük FAALİYET DERGİSİ

58 acı la ra ma ruz bı ra kıl mış bu lu nan kar deş Kı rım Ta tar Türk le ri nin gü ven lik ve esen li ği ne ha lel gel me si nin en gel len me si, kı sa ca sı dün ya üze rin de ki kar deş le ri mi zin çek tik le ri acı ve ız dı rap la ra bir son ve ril me si için bir ol mak, iri ol mak ve di ri ol mak tan baş ka yo lu muz yok. Kıy met li dost lar, Asamb le miz her ne ka dar genç bir ku ru luş ol sa da bir çok ulus la ra ra sı ku ru lu şun ak si ne, kök süz bir ku ru luş de ğil dir. İki bin yıl dan es ki bir mil let ve dev let ge le ni ği nin te mel le ri üze rin de yük sel mek te dir. Biz le re dü şen bu ge le ne ği iş te bu genç ku ru lu şa ta şı mak tır. Böy le lik le ku ru lu şu mu zun da ha da ku rum sal laş tı rıl ma sı müm kün ola cak tır. Ku rum sal bir ya pı nın ge rek ku ru lu şu mu zun ça lış ma la rı nın ve rim li li ği ni ve et kin li ği ni, ge rek se alı na cak ka rar la rın da ha et ki li so nuç lar do ğur ma sı nı sağ la ya ca ğın dan şüp he miz yok tur. Bu sa ye de ku ru lu şu mu zun bi li ni lir li ği de ar ta cak ve iti ba rı da da ha da yük se le cek tir. Bu bağ lam da baş ta ku ru lu şun ma li iş le ri nin bir yö net me li ğe bağ lan ma sı ol mak üze re iliş ki le rin ve ça lış ma la rın da ha ve rim li ve pü rüs süz yü rü tül me si ni te mi nen ge rek li tüm ça lış ma la rın ti tiz lik le ya pıl ma sı ve so nuç lan dı rıl ma sı ih mal edil me me li dir. Böy le ce TÜRK PA da za ten ba şa rıy la 58

59 yü rü tü len ça lış ma la rı mı zın ka li te si da ha da ar ta cak tır. Ha li ha zır da ko mis yon la rı mı zın çok de ğer li ça lış ma lar yap tı ğı nı ra por lar ve tav si ye ler, tav si ye ka rar la rı ya yın la dı ğı nı bi li yo ruz. Ko mis yon la rı mı zın ül ke le ri miz ara sın da ki iş bir li ği ni güçk len di re cek reh ber ni te li ğin de ra por ve tav si ye ka rar la rı or ta ya koy ma sı, ger çek ten tak di re şa yan. Par la men ter ler ola rak özel lik le ele al dı ğı mız me se le ler hak kın da mev zuat la rı mı zın uy gun laş tı rıl ma sı na yö ne lik tav si ye le rin ha ya ta ge çi ril me si nok ta sın da önem li bir gö rev ve so rum lu luk yük len miş bu lu nu yo ruz. Ya pa ca ğı mız uyum laş tır ma ça ba la rı ile halk la rı mız ve dev let le ri miz ara sın da ki sos yal, kül tü rel, eko no mik ve si ya si bir lik te li ği da ha da ile ri ye ta şı ya bi li riz. Bu ko nu da her bi ri mi zin par la men to la rı mız da ve hü kü met le ri miz nez din de ge rek li ça ba yı or ta ya ko ya ca ğın da şüp he duy mu yo ruz. Yi ne TÜRK PA nın ken di üye le ri ve ko mis yo la rı nın faali yet le ri dı şın da, üye ül ke par la men to la rı nın ken di ko mis yon la rı ve ida ri teş ki lat la rı nı bu luş tu ra rak bil gi ve tec rü be pay la şı mı için or tam ha zır la ma sı nı çok önem si yor ve teş vik edi yo ruz. Ay rı ca gün de mi miz de yer alan ko nu lar da ki uz man la rı mız, aka de mis yen le ri miz, fi kir ve sa nat dün ya sı nın tem sil ci le ri ara sın da ile ti şi mi güç len di re cek faali yet le rin ar tı rıl ma sı na bü yük ehem mi yet at fe di yo ruz. Bu ko nu da ge rek üye le ri mi zin ge rek se Sek re tar ya mı zın üze ri ne dü şe ni faz la sıy la ye ri ne ge ti re ce ği ne inan cı mız tam dır. Ko mis yon la rı mız dan ve ça lış ma la rı mız dan söz açıl mış ken, siz ler le pay laş ma yı ar zu la dı ğım bir ko nu yu da ha di le ge tir mek is ti yo rum. He pi ni zin bil di ği gi bi Çev re ve Do ğal Kay nak lar Ko mis yo nu muz son top lan tı sın da TÜRK PA üye si ül ke ler de çöl leş me ile mü ca de le ko nu lu bir ra por ha zır la ya rak, bir tav si ye ka ra rı ka bul eti. Bi raz dan bu ra da da bi zim le pay la şa cak lar. Di ğer ta raf tan siz le rin de ma lu mu dur, geç ti ği miz ekim ayı içe ri sin de An ka ra da Bir leş miş Mil let ler Çöl leş me ve Mü ca de le Söz leş me si Oni kin ci Ta rafar Kon fe ran sı na ev sa hip li ği yap tık. Bu top lan tı kap sa mın da On bi rin ci Par la men ter ler Yu var lak Ma sa Top lan tı sı da ger çek leş ti ril di. Bu ve si ley le ge rek Ta rafar Kon fe ran sı nın ge rek se Par la men ter ler Fo ru mu Yön len dir me Ko mi te si Baş kan lık la rı nın önü müz de ki iki yıl bo yun ca Tür ki ye ta ra fın dan yü rü tül me si, oy la na rak ka bul edil di. Bu gu ru ru da siz ler le pay laş mak is te dim. Bu nun la bir lik te ül ke le ri miz için de ha ya ti bir teh dit arz eden çöl leş me ile il gi li ola rak Baş kan lı ğı mız sü re sin ce ya pı la cak faali yet ler için ge rek hü kü met le ri miz ge rek se par la men to la rı mız se vi ye sin de des tek ol ma nı zı bek li yor, TÜRK PA nın ko nu ya iliş kin dü şün ce ve yak la şım la rın da böy le si ne bü yük bir ulus la ra ra sı plat for ma ta şı mak is ti yo ruz. Türk dün ya sı nın gü zi de tem sil ci le ri, söz le ri me son ve rir ken, TÜRK PA nın biz ler için ta şı dı ğı öne mi vur gu la mak is ti yo rum. He pi niz bi lir si niz il gi der tö re ka lır. Bir dev le tin, mil le tin var lı ğı ve bir mil let ola rak ka lı şı, tö re nin ya ni dü ze ni nin var lı ğı na ve ka lı cı lı ğı na bağ lı dır. Tö re: top lum da fer di ve sos yal iliş ki le ri dü zen le yen, fer din dev let le iliş ki si ni be lir le yen mil li FAALİYET DERGİSİ

60 ba rış, da ya nış ma ve be ra ber li ği sağ la yan bir kül tür ku ru mu dur. Va tan daş lar ta ra fın dan tem sil ci le ri ola rak se çi len biz par la men ter ler de bu tö re yi oluş tu ra cak, fark lı lık la rı har man la ya cak ki şi le riz. Bi zim tö re mi zin mer ke zin de de in san var dır. İn sa na rağ men tö re ol maz. Ka dim Türk me de ni ye ti ve or tak inanç tan bes le nen biz le rin, ha ya tın her ala nın da or ta ya ko ya bi le ce ği bir de ğer ler man zu me si bu lun mak ta dır. Bu an lam da in san lı ğa sun du ğu de ğer ve il ke le ri çık ma za gi ren, hiç bir si ya si ve eko no mik so ru na ba rış çıl ve ada let li bir çö züm üre te me yen gü nü müz dün ya sı na bi zim söy le ye cek fark lı bir sö zü müz var. İş te TÜRK PA bu tö re yi ve bu sö zü bir lik te be lir le ye ce ği miz ve söy le ye ce ği miz yer. Onun için TÜRK PA yı da ha ile ri ta şı mak için eli miz den ge len hiç bir des te ği esir ge me miz, eli mi zi ta şın al tı na koy mak tan im ti na et me me miz ge re kir. Sa yın Mec lis Baş kan la rı, De ğer li Ka tı lım cı lar, Bu ra da siz ler le bi ra ra da bu lun mak tan duy du ğum mut lu lu ğu ve gu ru ru tek rar ifa de et mek ve siz ler le tek rar ku cak laş ma yı has ret le bek le ye ce ği mi di le ge tir mek is ti yo rum. Bu top lan tı nın ger çek leş ti ril me sin den do la yı baş ta Ka za kis tan Mec lis Baş ka nı ve onun şah sın da tüm Ka za kis tan Mec lis gö rev li le ri ne TÜRK PA Sek re tar ya sı na ve eme ği ge çen tüm gö rev li le re te şek kür edi yor, he pi ni zi say gı la rım la se lam lı yo rum. 60

61 MACARİSTAN ULUSAL MECLİSİ BAŞKAN YARDIMCISI MARTA MATRAİ Değerli Toplantı Katılımcıları! Saygıdeğer Sayın Başkan, Sayın Genel Sekreter, Değerli başkanlar, Temsilci heyetleri, Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi nin çalışmalarına gözlemci olarak iştirak, Macaristan Parlamentosu için büyük onur ve memnuniyet. İzninizle size Macaristan Parlamento Başkanı Sayın Lazslo Köver ve Parlamentonun milletvekillerinin selamlarını iletmek istiyorum. Aynı zamanda samimi ve dostça kabul ve ayrıca mükemmel organizasyon için Asamble organizatörlerine şükranlarımı sunmak isterim. Sadece üye devletler çerçevesinde değil, ayrıca onlardan uzakta, uluslararası arenada, özellikle, AGİT, Avrupa Parlamentosu veya Baltık Asamblesi gibi kuruluşlarda TÜRKPA nın saygınlığının artığını görmek ve hissetmek bizim için büyük memnuniyetir. TÜRK PA ve üye devletlerin nüfuzunu güçlendirdiği ve örgütün verimli çalışmalarına katkıda bulunduğundan dolayı, Macaristan tarafı olarak bu istikametin önemli ve desteklenmesi gerektiğini düşünüyoruz. Biz-milletvekilleri sadece toplumun bütün alanlarında, keza ekonomi, kültür, eğitim, sağlık ve toplumun yaşamsal faaliyetlerinin diğer alanlarında gerçekten verimli ve teşvik edici yasal çerçevesi oluştuğu takdirde Kendi mevzuat çalışmalarımızdan memnun kalabiliriz. Bu ülkelerimizin refah ve güvenlik eğilimleri doğrultusunda teşviklerin garantisidir. Büyük memnuniyet duymaktayız ki, TÜRKPA ayrıca bu eğilimlerin önemli olduğunu düşünüyor ve bu amaçla kendi içinde uzmanlaşmış komisyonlarını kurmuştur. Değerli Asamble, Macaristan Parlamentosu işbirliğin geliştirilmesi için hazırdır ve bu çerçevede uluslararası işbirliğinde çeşitli alanlarda kazanılmış deneyim alışverişine hazırdır. Net FAALİYET DERGİSİ

62 konuların oluştuğu durumlarda, onların derhal ve hiçbir engele maruz kalmadan müzakereye sunulmasını öneriyorum. Bizim milletvekillerinin üzerine halklarımız ve ülkelerimizin geleceği için büyük sorumluluklar düşmektedir. Bu minvalde, fırsatan yararlanarak, halklarımız arasında doğrudan ilişkilerin güçlendirilmesi fikrini katılımcıların dikkatine sunmak isterim. TÜRKPA nın ağırlığını ve nüfuzunu kullanarak halk diplomasisi dahil, gençlerimiz arasında doğrudan ilişkilerin teşviki, ülkelerimiz arasındaki kültürel ilişkilerin güçlendirilmesine destek verilmesini öneriyorum. Düşünüyorum ki, gelecek ve ülkelerimiz arasındaki ilişkiler ve işbirliği açısından, TÜRKPA gibi prestijli uluslararası teşkilatın desteğine ihtiyaç duyacağımız önemli bir istikametir. Son olarak izniniz ile, TÜRKPA nın VI. Genel Kurulu nun üst düzey organizasyonu ve güzel çalışma ortamı için ev sahibi ve teşkilatçılara teşekkürlerimi bildiriyorum. Eminim ki, Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi öngörülen görevini tam yerine getirerek gelecekte de üye ülkeler arasında çok tarafı işbirliği ve halklarımız arasında dostluk ilişkilerini güçlendirip ve geliştireceğinden eminim. 62

63 AS TA NA DEK LA RAS YO NU Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si Al tın cı Ge nel Ku ru lu 3-4 Ara lık 2015 ta rih le rin de Azer bay can Mil li Mec li si, Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Par la men to su nun her iki ka na dı, Kır gız Cum hu ri ye ti Jo gor ku Ke ne şi ve Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si nin ka tı lı mıy la As ta na da ger çek leş ti ril miş tir. Al tın cı Ge nel Ku rul Ka tı lım cı la rı, Par la men to lar ara sın da ki iş bir li ği ni da ha da de rin leş tir mek için güç lü ira de le ri ni ifa de ede rek ve bu çer çe ve de 21 Ka sım 2008 ta rih li Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si nin ku ru lu şu hak kın da ki İs tan bul An laş ma sı ve 3 Ekim 2009 ta rih li Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler İş bir li ği Kon se yi nin ku ru lu şu hak kın da ki Nah ci van An laş ma sı ve da ha ön ce ki TÜRK PA dek la ras yon la rı na atıf ta bu lu na rak; Türk di li ko nu şan ül ke ler ara sın da or tak ta ri hi, dil sel ve kül tü rel bağ la ra da ya nan ya kın ve çok yön lü iş bir li ği nin ge liş ti ril me sin de par la men to la rın hu su si ro lü nü dik ka te ala rak; Asamb le çer çe ve sin de 2014 yı lın da dü zen le nen son Be şin ci Ge nel Ku rul dan bu ya na iş bir li ği ala nın da ger çek le şen esas lı ge liş me yi mem nu ni yet le kar şı la ya rak; Türk di li ko nu şan ül ke le rin par la men to la rı ara sın da ki et ki le şi min üye ül ke ler de sür dü rü le bi lir sos yal ve eko no mik kal kın ma ya, kül tür ve eği tim ala nın da iler le me si ne, hu ku kun üs tün lü ğü ve te mel hak lar ile hür ri yet le rin güç len di ril me si ne kat kı sağ la dı ğı nı vur gu la ya rak; Türk di li ko nu şan Ül ke ler ara sın da kap sam lı ve de rin le şen iliş ki le rin si ya si di ya lo ğu güç len dir di ği ve hem böl ge de hem de dün ya da is tik rar ve gü ven li ği ar tır dı ğı nın far kın da ola rak; E ge men lik, top rak bü tün lü ğü, ulus la ra ra sı ta nın mış dev let sı nır la rı nın ih lal edi le mez li ği baş ta ol mak üze re BM Şar tın da gü ven ce al tı na alın mış norm ve pren sip le re bağ lı lı ğı nı te yit ede rek; FAALİYET DERGİSİ

64 Aşa ğı da ki hu sus la rı be yan eder: 1) Par la men ter Asamb le, 11 Ey lül 2015 te As ta na da dü zen le nen ve Türk di li ko nu şan ül ke ler ara sın da ki mev cut iş bir li ği gün de mi ni tes pit eden Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler İş bir li ği Kon se yi (Türk Kon se yi) Be şin ci Zir ve si nin so nuç la rı nı bü yük tak dir le kar şı lar ve Türk Kon se yi çer çe ve sin de be nim se nen ka rar ve gi ri şim le re ya sa ma yö nün den des tek ver me ye ha zır ol du ğu nu te yit eder; 2) Par la men ter Asamb le, Türk Kon se yi nin üye ül ke le rin kit le sel ba sın-ya yın ku ru luş la rı ara sın da ki iş bir li ği nin güç len di ril me si ça ba la rı nı des tek ler ve bu alan da be lir le nen amaç ve he defe re ula şıl ma sı nı sağ la ma ya ha zır ol du ğu nu ifa de eder; 3) Par la men ter Asamb le üye ül ke ler ara sın da ki eko no mik iş bir li ği nin ül ke ler ara sın da ki bağ la rın güç len di ril me si ne kat kı sağ la dı ğı nı ka bul eder ve bu bağ lam da üye ül ke ler de ki iş ve ya tı rım or ta mı nın da ha da iyi leş ti ril me si çağ rı sın da bu lu nur; 4) Par la men ter Asamb le, üye dev let ler de ha ya ta ge çi ri len ta şı ma cı lık tan ve ulaş tır ma pro je le rin den üye dev let le rin fay da lan ma sı nı teş vik eder ve bu çer çe ve de üye dev let ler de ki ulaş tır ma akı şı ve po tan si ye li ni ar tır mak ama cıy la ya sal ve tek nik sü reç le rin ba sit leş ti ril me si ala nın da da ha faz la adım atıl ma sı çağ rı sın da bu lu nur; 5) Par la men ter Asamb le ye ni oluş tu ru lan Çev re ve Do ğal Kay nak lar Ko mis yo nu nun faali yet le ri ni tak dir eder ve do ğal kay nak la rın akıl cı kul la nı mı, al ter na tif ener ji kay nak la rı nın ge liş ti ril me si ve bi yo lo jik çe şit li li ğin ko run ma sı gi bi alan lar da ül ke ler ara sın da ki iş bir li ği nin öne mi ni vur gu lar; 6) Par la men ter Asamb le çev re ko nu la rın da üye ül ke le rin il gi li ulu sal ma kam la rı ile iş bir li ği gi ri şim le ri ne tam des tek ve rir; 7) Par la men ter Asamb le, TÜRK PA ile Tür kis tan da ki Ulus la ra ra sı Ka zak-türk (Ah met Ye se vi) Üni ver si te si (UK TÜ) ve Kır gız-türk Ma nas Üni ver si te si (KT MÜ) ara sın da ki iş bir li ği ni olum lu kar şı lar ve bir Türk di lin den di ğe ri ne ni te lik li ter cü man la rın ye tiş ti ril me si ile il gi li söz lük le rin ve dil öğ re ni mi eği tim mal ze me le ri nin der len me si nin üye ül ke ler ara sın da ki kül tü rel, eği tim sel ve in sa ni bağ la rın iler le til me si ne kat kı sağ la ya ca ğı yö nün de ki umu du nu di le ge ti rir; 8) Par la men ter Asamb le, Ka za kis tan Cum hu ri ye ti er ken baş kan lık se çim le ri ile Tür ki ye Cum hu ri ye ti, Kır gız Cum hu ri ye ti ve Azer bay can Cum hu ri ye ti ge nel se çim le ri es na sın da ki se çim göz le mi he yet le ri nin faali yet le ri ni olum lu de ğer len di rir ve 64

65 Hu kuk İş le ri ve Ulus la ra ra sı İliş ki ler Ko mis yo nu nun Asamb le nin se çim göz le mi faali yet le ri ne iliş kin or tak hu ku ki ze min ve stan dart la rın ge niş le til me si ve be nim sen me si imkân la rı hu su sun da is ti şa re le re baş la ma sı nı öne rir; 9) Par la men ter Asamb le, baş ta TÜRK PA nın ya sa ma uz man la rı bi ri ki mi ve üye ül ke ler ara sın da da ha ge niş dü zey de par la men ter tec rü be alış ve ri şi ve iyi uy gu la ma pay la şı mı na iliş kin de vam eden ça ba la rı ol mak üze re Azer bay can Dö nem Baş kan lı ğı nın faali yet le ri ni bü yük tak dir le kar şı lar; ve mec lis ida ri teş ki lat la rı nın bi rim le ri ara sın da ya sa ma, dış iliş ki ler, halk la iliş ki ler ve bil gi iş lem bi rim le rin den baş la mak üze re her bi ri ne fark lı bir mec lis ta ra fın dan ev sa hip li ği ya pıl mak üze re uz man lık top lan tı la rı ya pıl ma sı için üye mec lis le re çağ rı da bu lu nur; 10) Par la men ter Asamb le, gün cel zor luk lar ve eği lim le re uy gun bi çim de kar şı lık ve re bil mek ama cıy la iyi yö ne ti şim, hu ku kun üs tün lü ğü ve si vil top lu mun ge liş me si ko nu la rı na eğil me ye de vam et me ye ha zır ol du ğu nu ifa de eder; 11) Par la men ter Asamb le, Türk dev let le ri ara sın da ve rim li bir et ki le şi min ve ku rum sal iş bir li ği nin ge nel bü tün lü ğü nün sağ lan ma sı ama cıy la faali yet le ri nin Türk Kon se yi, TÜRK PA, TURK SOY, Türk Aka de mi si ve Türk Kül tür ve Mi ras Vak fı ile güç lü ve sür dü rü le bi lir eş gü düm ih ti ya cı nı ifa de eder; 12) Par la men ter Asamb le, TÜRK PA nın kü re sel ulus la ra ra sı plat form da; gö rü nür lü ğü nün ar tı rıl ma sı ama cıy la di ğer böl ge sel ve ulus la ra ra sı ör güt ler le iş bir li ği nin ge liş ti ril me sin de kay de di len iler le me ye dik kat çe ker; 13) Par la men ter Asamb le, Kır gız Cum hu ri ye ti nin Av ru pa Kon se yi Par la men ter Mec li si n de (AKPM) de mok ra si için or tak lık sta tü sü edin me sin den ve ta rafa rın se çil miş or gan la rın he sap ve re bi lir li ği ne yö ne lik ola rak Mart 2015 te İs tan bul da or tak bir kon fe rans dü zen len di ği ni ve AKPM nin 2 Ha zi ran 2015 te Biş kek te Kır gı zis tan Jo gor ku Ke ne şi nin hi ma ye sin de Ulus la ra ra sı Or ta As ya da Göç Kon fe ran sı nı dü zen le di ği ni göz önün de bu lun du ra rak, AKPM ile so mut iş bir li ği nin baş la ma sın dan duy du ğu mem nu ni ye ti ifa de eder; 14) Par la men ter Asamb le, ay nı za man da Ulus la ra ra sı Göç Ör gü tü (IOM) ile et ki le şi min baş la ma sın dan duy du ğu mem nu ni ye ti ifa de eder ve 21 Ka sım 2014 te Ba kü de IOM tem sil ci le ri nin ka tı lı mıy la dü zen le nen ve göç ten kay nak la nan sı na ma la rı ele alan üye ül ke le rin sos yal po li ti ka ve sağ lık ala nın da ki mec li sih ti sas ko mis yon la rı nın İkin ci Top lan tı sı nın so nuç la rı nı olum lu kar şı lar; FAALİYET DERGİSİ

66 15) Par la men ter Asamb le, özel lik le 2016 yı lın da Ba kü de ger çek leş me si bek le nen Mü hen dis lik, Mi mar lık ve Şe hir Plan la ma sı Kong re si nin dü zen len me si ne yö ne lik or tak ça ba lar ol mak üze re, TÜRK PA ve Türk Dün ya sı Mi mar lar ve Mü hen dis ler Bir li ği ara sın da ki de vam eden iş bir li ği ni des tek ler; 16) Par la men ter Asamb le, Av ru pa Gü ven lik ve İş bir li ği Teş ki la tı (AGİT) ile sü re ge len iş bir li ği ni olum lu kar şı lar ve TÜRK PA nı na ra lık 2014 te ger çek leş ti ri len 21. AGİT Ba kan lar Kon se yi ve Ge nel Sek re te rin 23 Tem muz 2015 ta ri hin de AGİT Daimi Kon se yi ne hi tap et mek için Vi ya na ya ger çek leş tir di ği zi ya ret dâ hil ol mak üze re, AGİT Par la men ter Asamb le si ve AGİT faali yet le ri ne ka tı lı mı nı olum lu kar şı lar; 17) Par la men ter Asamb le, Ma ca ris tan Ulu sal Mec li si ile göz lem ci sta tü sü çer çe ve sin de ki iş bir li ği nin ge liş ti ril me si ne des te ği ni te yit eder ve TÜRK PA Ge nel Sek re te ri nin Mart 2015 ta rih li Bu da peş te zi ya re ti ile Ma car Par la men to su Baş ka nı ve Ma ca ris tan Dı şiş le ri Ba kan lı ğı ile yü rü tü len mü za ke re le ri kay de der; 18) Par la men ter Asamb le, ne re de, kim ta ra fın dan ve han gi se bep le ger çek leş ti ril miş olur sa ol sun hiç bir ko şul da ge rek çe len di ril me si müm kün ol ma yan her tür lü te rör ey lem, yön tem ve faali yet le ri ni ke sin su rete kı nar. Ay rı ca, ulus la ra ra sı or ga ni ze suç lar, uyuş tu ru cu, si lah, in san ve göç men ka çak çı lı ğı dâ hil, te rör, ra di kal leş me ve aşı rı cı lık la mü ca de le de dev let le ra ra sı iş bir li ği ve eş gü dü mün güç len di ril me si ko nu sun da ki ka rar lı lı ğı nı te yit eder; 19) Par la men ter Asamb le, din ler ara sı di ya lo ğun öne mi nin al tı nı çi zer, Ka za kis tan Cum hu ri ye ti nin Dün ya Li der le ri ve Ge le nek sel Din ler Kong re si nin ger çek leş ti ril me si ini si ya ti fi ni mem nu ni yet le kar şı lar ve Ha zi ran 2015 ta rih le rin de As ta na da ger çek leş ti ri len 5. Kong re nin il ke ve fi kir le ri nin or tak uy gu la ma sı nın öne mi ni te yit eder; 20) Par la men ter Asamb le, Azer bay can ın dün ya ça pın da kül tür ler ara sı di ya lo ğu teş vik et mek te ki ba şa rı la rı nı tak dir eder ve bu çer çe ve de Ma yıs 2015 te 3. Dün ya Kül tür ler Ara sı Di ya log Fo ru mu nun Ba kü de ger çek leş ti ril miş ol ma sın dan mem nu ni yet du yar ve Azer bay can hü kü me ti nin 7. Bir leş miş Mil let ler Me de ni yet ler İti fa kı Kü re sel Fo ru mu nu 2016 da Ba kü de dü zen le me ça ba la rı nı tak dir eder. 21) Par la men ter Asamb le, kü re sel in sa ni sis te min kar şı kar şı ya bu lun du ğu so run la rın kay gıy la al tı nı çi zer ve üye ül ke le re Ma yıs 2016 ta rih le rin de İs tan bul da Dev 66

67 let ve Hü kü met Baş kan la rı dü ze yin de ger çek leş ti ri le cek Dün ya İn sa ni Zir ve si ne ola bi le cek en üst dü zey de ka tı lım çağ rı sın da bu lu nur; 22) Par la men ter Asamb le, Er me nis tan ve Azer bay can ara sın da ki Dağ lık Ka ra bağ so ru nun, ege men lik, top rak bü tün lü ğü ve Azer bay can Cum hu ri ye ti nin ulus la ra ra sı ta nın mış sı nır la rı nın ih lal edil mez li ği il ke le ri uya rın ca bi ran ön ce çö zü me ka vuş tu rul ma sı nın öne mi ni tek rar yi ne ler; 23) Par la men ter Asamb le,kıb rıs ta kap sam lı mü za ke re sü re ci nin 15 Ma yıs 2015 ta ri hin de ye ni den baş la tıl ma sı nı ve kay de di len ge liş me le ri mem nu ni yet le kar şı lar; Kıb rıs ta ada da ki iki hal kın si ya si eşit li ği ne da ya lı si ya si bir çö züm için güç lü des te ği ni yi ne ler ve Kıb rıs ın eşit ve ku ru cu or tak la rın dan bi ri olan Kıb rıs Türk hal kı ile ba rış çıl, gü ven li ve mü refeh bir ge le cek ar zu la rı çer çe ve sin de da ya nış ma sı nı ifa de eder; 24) Par la men ter Asamb le, Kır gız Cum hu ri ye ti ni dö ne mi için Bir leş miş Mil let ler İn san Hak la rı Kon se yi ne se çil me sin den do la yı teb rik eder ve dö ne mi Bir leş miş Mil let ler Gü ven lik Kon se yi aday lık sü re cin de Ka za kis tan Cum hu ri ye ti ne ve dö ne mi Bir leş miş Mil let ler Eko no mik ve Sos yal Kon se yi aday lık sü re cin de Azer bay can Cum hu ri ye ti ne ba şa rı lar di ler; 25) Par la men ter Asamb le, Azer bay can Cum hu ri ye ti nin ev sa hip li ği yap tı ğı ve Ha zi ran 2015 ta rih le rin de Ba kü de ger çek le şen Bi rin ci Av ru pa Oyun la rı nı tak dir le kar şı lar ve spor, kül tü rel çe şit li lik, hoş gö rü ve kar şı lık lı an la yış ev ren sel fi kir le ri nin öne çı ka rıl ma sın da Azer bay can ın ka rar lı lı ğı nı ve kat kı sı nı bir kez da ha ser gi le miş olan, oyun la rın mü kem mel şe kil de dü zen len me sin den do la yı Azer bay can hal kı nı ve Hü kü me ti ni teb rik eder; 26) Par la men ter Asamb le, üye ül ke le re, EX PO 2016 An tal ya ve EX PO 2017 As ta na fuar la rı nın or ga ni zas yo nun da Tür ki ye ve Ka za kis tan a ve 9-13 Ekim 2016 ta rih le rin de İs tan bul da ger çek leş ti ri le cek 23 ün cü Dün ya Ener ji Kong re si nin or ga ni zas yo nun da Tür ki ye nin ça ba la rı na des tek ver me çağ rı sın da bu lu nur, her iki ül ke ye bu et kin lik le rin dü zen len me sin de ba şa rı lar di ler; 27) Par la men ter Asamb le, Kır gız Cum hu ri ye ti ev sa hip li ğin de 8-14 Ara lık 2014 ta rih le rin de Isık Gö lü n de ger çek le şen Bi rin ci Dün ya Gö çe be Oyun la rı nın ba şa rı lı or ga ni zas yo nu nu tak dir eder ve Kır gız Cum hu ri ye ti nin İkin ci Dün ya Gö çe be Oyun la FAALİYET DERGİSİ

68 rı na ev sa hip li ği yap ma gi ri şi mi ni mem nu ni yet le kar şı lar ve Gö çe be Oyun la rı nın bi li nir li ği nin artı rıl ma sı için üye ül ke le ri İkin ci Dün ya Göç men Oyun la rı na kap sam lı ba sın-ya yın des te ği ver me ye ça ğı rır; 28) Par la men ter Asamb le Tür ki ye nin Bir leş miş Mil let ler Çöl leş me ile Mü ca de le Söz leş me si Ta rafar Kon fe ran sı ve Par la men ter Ağ Yön len dir me Ko mi te si Baş kan lık la rı na se çil me si ni teb rik eder ve Tür ki ye nin çöl leş me ile mü ca de le ye yö ne lik et kin lik ler dü zen le me ça ba la rı na kap sam lı des tek ve ril me si için ta raf dev let le re ça ğı rı da bu lu nur; 29) Par la men ter Asamb le, As ta na nın her za man ki mi sa fir per ver li ği ni ve TÜRK PA 6. Ge nel Ku ru lu nun Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Par la men to su ta ra fın dan ör nek or ga ni zas yo nu nu tak dir le kar şı lar; 30) Par la men ter Asamb le, 2016 yı lın da ki 7. Ge nel Ku ru lu nu Kır gız Cum hu ri ye tin de dü zen le me ka ra rı al mış tır. 68

69 TÜRKPA 6. Genel Kurulu, Astana, 4 Aralık 2015 ÇEVRE VE DOĞAL KAYNAKLAR KOMİSYONU TÜRK DİLİ KONUŞAN ÜLKELERDE ÇÖLLEŞME İLE MÜCADELE TAVSİYE KARARI Çölleşmenin, TÜRKPA üyesi ülkerin istikrarlı Sosyo-Ekonomik kalkınmasını sekteye uğratabilecek en ciddi ekolojik ve Sosyo-Ekonomik sorunlardan birisi olduğunu dikkate alarak, Üye ülkelerde çölleşmenin yayılması ve giderek yoğunlaşması sonucunda insanların zarar görmesi, ekonomik zararlar,mali kayıplar ve sosyal problemlerden rahatsızlık duyarak, Uluslararası kamuoyu tarafından metodolojik, teknik ve mali yardım sağlanabilmesi için önemli katkılar sağlayan ve bu yardımlar aracılığıyla çölleşmeyle mücadeleye katkı veren önemli kitle olarak bölgesel işbirliğin önemini kabul ederek, Tehlike altında olan ekolojik döngünün korunması ve yoksulluğun önlenmesi alanında yeterli çözüm yollarını bulmak için TÜRKPA üyesi ülkelerde oluşan toprak bozulmasının temel yönlerini belirlemek ve bu yönlerin oluşum sürecini belirlemenin zorunlu olduğundan haberdar olarak, Parlamenter Asamble TÜRKPA üyesi ülkelerin ulusal parlamento ve hükümetlerine tavsiye etmektedir: a) Konuyla ilgili doğru bilginin toplanılması ve insanların çevreye verdikleri dost ilişkilerine katkı sağlanması amacıyla toplumun bilgisinin artırılması için üye ülkelerde Çölleşmeyle mücadele kültürünü aşılamak; b) Uluslararası kriterlere uygun olarak çevrenin korunması da dahil Çölleşmeyle mücadele alanında çevre üzerine mevzuatın uygunlaştırılması; c) Deneysel uygulamalı (metodolojik) ve tanıtım (bilgi-reklam) amaçları için uygun sözleşmeler üzere pilot projelerin hayata geçirilmesi; d) İlgili ulusal eylem programları çerçevesince üye ülkelerde gerekli olan çeşitli ormanlar ile ilgili projelerin oluşturulması ve hayata geçirilmesi; e) Üye ülkelerde devlete mahsus yaz ve kış meralarının oluşturulması. Bu süreç sonucunda toprakların durumunu belirlemek mümkündür ve bu duruma uygun olararak mevcut sorunlar çözüme daha düzgün ve kolay şekilde kavuşur; FAALİYET DERGİSİ

70 f) Bitki örtüsünün korunması. Toprağın rüzgar ve su erezyonlarından korunması için bitki örtüsünün muhafaza edilmesi çölleşmle ile mücadelede alınacak esas önlemlerden biridir. Doğru korunan bitki örtüsü kuraklık dönemlerinde ekosistemin işleyişinin bozulmasının önünü alacaktır; g) Esas olarak çölleşmeden zarar gören bölgelerde uygulama için yerli modern teknolojilerden yararlanmak; h) Çölleşme sürecinin önlenmesinin getirceği noktada, çeşitli altyapı tesisleri oluşturularak bu alanların genel görünümünün değiştirilmesi için üye ülkelerin şehir ve köy merkezlerinde kurak bölgeler için ekonomik imkanlar oluşturmak; i) Topraklardan verimli yararlanmaya yönelik çalışan uzmanlar ve çiftçilerin ortak çalışmalarına yardım oluşturacak ekolojik tarım danışma faaliyetlerinin sağlanmasıi; j) Bilgi, deneyim, eğitim ve ortak araştırma programlarının paylaşımı gibi alanlarda bölgesel işbirliğin güçlendirilmesi; k) Çölleşme ile mücadelede kurumsal çerçevenin oluşturulması ve sivil toplum alanlarının daha aktif katılımıyla, yüksek potansiyel kazandıracak programların geliştirilmesi; l) Çevrenin korunması da dahil olmak üzere çölleşme ile mücadeleyi kapsayan çeşitli alanlarda ortak faaliyetler için TÜRKPA üyesi ülkelerin katılımıyla bölgesel araç gereçlerin hazırlanmasına yönelik, fikir alışverişlerini başlatmak ve TÜRKPA şemsiyesi altında işbirliği fikirlerinin güçlendirilmesine adanmış konferans veya forum düzenlemek. 70

71 TÜRKPA 6. Genel Kurulu, Astana, 4 Aralık 2015 SOSYAL, KÜLTÜREL VE İNSANİ MESELELER KOMİSYONU TÜRKPA ÜYE ÜLKELERİ ARASINDA ENFORMASYON AĞININ GENİŞLETİLMESİNE İLİŞKİN TAVSİYE KARARI Üye ül ke ler ara sın da çok ta rafı iliş ki le rin da ha da güç len di ril me si için en for mas yon ağı ka nal - la rı nın oluş tu rul ma sı nın öne mi ni an la ya rak; Türk Kon se yi nin 2014 yı lı 5 Ha zi ran ta ri hin de Bod rum da ger çek leş ti ril miş 4. zir ve top lan tı - sın da Ka za kis tan Cum hu ri ye ti nin Cum hur baş ka nı Nur sul tan Na zar ba yev in Türk çe ko nu şan ül ke - ler de Kit le İle ti şim Araç la rı nın ge liş me si ne dair ver di ği tek life ri nin faali ye te ge çi ril me si nin ka nu ni açı dan des tek len me si nin ha zır lı ğı nı bil di re rek; Türk Kon se yi, TÜRK SOY ve Türk Aka de mi si nin kül tü rel ve in sa ni alan da iş bir li ği ne yö nel - miş, özel lik le Türk Kit le İle ti şim Araç la rı nın kar şı lık lı iliş ki le ri nin ar tı rıl ma sı ala nın da ça ba la rı nı des tek le ye rek; Ku zey Kıb rıs Türk Cum hu ri ye ti n de Ka sım 2014 ta ri hin de ger çek leş ti ri len IV. Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler ve Top lu luk lar Med ya Fo ru mu n da mü za ke re edi len Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler ve Bir lik le rin Gün cel So run la rı Bağ la mın da Med ya ko nu su nun öne mi ni dik ka te ala rak, ala rak; Bir Türk leh çe sin den di ğe ri ne uz man laş mış ter cü me le rin ye te ri ka dar ge liş me di ği ni dik ka te TÜRK PA üye dev let le rin par la men to ve hü kü met le ri ne tav si ye et mek te dir: 1. Türk di li ko nu şan ül ke ler ara sın da en for mas yon alış ve ri şi nin güç len di ril me si ne iliş kin et - kin lik le ri ar tır mak. Bü yük öl çek li ulu sal bil gi ajans la rı için uy gun di le ter cü me ve bil gi nin anın da el de edil me si ne fır sat sağ la yan, be lir ti len dil ler de uy gun do na nım la rı bu lu nan uz man la ra sa hip ol ma ama ca yö ne lik tir. Öne ri len pra tik adım lar: a) TÜRK PA üye ül ke le ri nin ön de ge len en for mas yon ajans la rı nın web por tal la rın da be lir ti - len hü kü met le rin ulu sal dil le rin de se çe nek le rin ol ma sı; b) Türk dün ya sın da mey da na ge len olay lar hak kın da gün lük te le viz yon ha ber prog ram la rı nın ya pıl ma sı; c) TÜRK PA üye ül ke le ri ne ait en for mas yon ajans la rı ara sın da iş bir li ği nin ku rul ma sı ve ge - niş le til me si; FAALİYET DERGİSİ

72 d) Med ya ve te le viz yon ara sın da en for mas yon alış ve ri şi nin oluş tu rul ma sı na iliş kin dü zen li uy gu la ma la rın ger çek leş ti ril me si; e) Türk halk la rı nın kül tür, ta rih ve dil le ri hak kın da prog ram la rın ha zır lan ma sı; f) Türk ül ke le rin de ya yın la na cak or tak te le viz yon ka na lı nın ku rul ma sı için TÜRK PA uz man gru bu nun oluş tu rul ma sı. 2. Ya zı lı, senk ron ve hız lı ter cü me nin ka li te si nin iyi leş ti ril me si için Türk di li ko nu şan ül - ke le rin yük sek öğ re tim ku rum la rın da pro fes yo nel ter cü man la rın ye tiş ti ril me si ne yar dım et mek. Bu ko nu da di ğer mad de le rin in ce len me si tek lif edil mek te dir: a) Türk çe ve Azer bay can di lin den, Ka zak ça ve Kır gız ca ya ni te lik li ter cü me için uz man laş ma; b) Ka zak ça ve Kır gız ca dan, Türk çe ve Azer bay can di li ne ni te lik li ter cü me için uz man laş ma; c) Ni te lik li ter cü me ko nu la rı için ni te lik li bi lim sel ça lış ma lar; d) Ni te lik li ter cü me için ter cü man lar ve öğ ren ci ler ara sın da ya rış ma la rın ger çek leş ti ril me si; e) Ter cü me ko nu la rı nın mü za ke re le ri ne iliş kin yur ti çi ve ulus la ra ra sı kon fe rans la rın dü zen - len me si; g) Kır gı zis tan-tür ki ye Ma nas Üni ver si te si n de ki Kır gız ca ve Türk çe ter cü me prog ra mı nın des tek len me si ve bu üni ver si te nin tec rü be sin den ya rar la nıl ma sı; h) A zer bay can, Ka za kis tan, Kır gı zis tan ve Tür ki ye nin dev let üni ver si te le ri kap sa mın da Türk di li ko nu şan ül ke le rin dil le rin de ga ze te ci le rin eği til me si ve ni te lik li ter cü man lar için özel özel fa kul te le rin ku rul ma sı. 3. Türk di li ter cü man lar bir li ği nin ku rul ma sı: (Türk dil le ri ifa de si nin yan lış ol du ğu ve Türk di li ifa de si nin doğ ru ol du ğu ko mis yo nun üçün cü top lan tı sın da ka rar laş tı rıl mış tır) 4. Bi lim ve kül tür ala nın da ça lış ma la rın ge niş le til me si. Ör ne ğin, ni te lik li ter cü man la rın ka tı lı - mı ile ye ni lik çi ge liş me, bi lim ve tek no lo ji nin son ba şa rı la rı di rekt ola rak bir dil den di ğe ri ne ter cü me edi le bi lir. Ay nı şe kil de, te le viz yon ya pım la rı ve film ler de is ter alt ya zı is ter se de dub laj ile iki Türk di lin de ya yın la na bi lir. 5. Genç le rin dil tec rü be le ri ne fır sat ya rat ma ama cı ile or ta öğ re tim ve yük sek öğ re tim se vi ye - le rin de, ül ke dil le ri ne gö re grup laş tı rı lan mek tup ar ka daş lı ğı için bil gi alt ya pı sı ku ru la bi lir. İs ter ge le nek sel, is ter se de elekt ro nik mek tup laş ma için ad res bil gi de po su oluş tu ru la bi lir. Bu ko nu da Türk Ke ne şi kap sa mın da kü çük bir ku rum oluş tu ra rak sü reç kı sa za man içe ri sin de baş la tı la bi lir. Pro je nin Türk Ke ne şi ta ra fın dan ya şa ma ge çi ril me si tav si ye edi lir. 72 info@turk-pa.org

73 TÜRK PA 6. Ge nel Ku ru lu, As ta na, 4 Ara lık 2015 EKO NO MİK İŞ BİR Lİ Ğİ KO MİS YO NU ENER Jİ SEK TÖ RÜ NÜN GE Lİ Şİ Mİ NE YÖ NE LİK İŞ BİR Lİ Ğİ ÜZE RE TAV Sİ YE KA RAR 1. Ener ji,sa na yi ve hiz met alan la rın da ki her ürü nün önem li par ças ol du ğu için ener ji sek tö - rü nün ve rim li faali ye ti her bir eko no mi için ha ya ti önem ta şı mak ta dır.bu ba kım dan çev re ko ru ma ta lep le ri dik ka te alın mak la bir lik te eko no mik yön den ve rim li ve gü ve ni lir ener ji sağ lan ma sı için st - ra te ji nin ge liş ti ril me si ve uy gu lan ma sı,is tik rar lı eko no mik ge liş me doğ rul tu sun da mil li he defe rin ha ya ta ge çirl me si için te mel bir ön ko şul dur. 2. Üye ül ke ler ken di eko no mik ve ener ji po tan si ye li ne gö re cid di yön de fark lı lık lar ta şı mak ta dır. Bu du ru ma ener ji kay nak la rı nın var lı ğı, ener ji el de et me nin çe şit li li ği ve mer ke zi ener ji pa za rı nın ve alt ya pı sı nın ge liş me dü ze yi ne ör nek gös ter mek ola bi lir.üye ül ke ler de kö mür,pet rol ve gaz dan baş - ka ola rak ye ni le ne bi lir ener ji kay nak la rı da da hil ol mak la bir lik te, nük leer ve hid roelekt rik ener ji si de mev cutur. 3. Türk Di li ko nu şan ül ke le rin dün ya ener ji pa za rın da ki öne mi; Ha zar De ni zi hav za sın da ki pet rol ve gaz ya tak la rı nın dik ka te alın ma sıy la bir lik te yük sek de re ce de art mış tır. Pers pek tif pro je le rin ge liş me si üye ül ke ler ara sın da ener ji ala nın da koor di nas yon faali yet le ri ni ve müm kün ol du ğun da ge - nel st ra te ji le rin oluş tu rul ma sı nı ta lep et mek te dir. 4. Türk Di li ko nu şan ül ke ler ener ji pa za rı nın is tik ra rı ba kı mın dan or tak gö rev le ri pay laş mak ta - dır lar.(it ha lat ve ih ra ca tın gü ven li ği ve ar tı mı ener ji sek tö rü nün mo dern leş ti ril me si ta le bi, ener ji ala - nın da ye ter li li ği ço ğalt mak,ener ji üre ti mi ve kul la nı mıy la ala ka dar çev re nin kir len me si ni azalt mak.) 5. Ge le nek sel ener ji kay nak la rı nın en az or ta va de li pers pek tif de ener ji ala nın da esas ve üs tün rol oy na ya ca ğı göz le nil di ği için, ge le nek sel ener ji ta şı yı cı la rı ala nın da iş bir li ği al tı çi zi le cek de re ce önem li dir. Bu ba kım dan ener ji ye ter li li ği ve ener ji ve rim li li ği alan la rın da yük sek he defe re ula şıl ma - sı, hid ro kar bon ya tak la rı nın ge liş me si, ge le nek sel ener ji pa za rın da alt ya pı nın da ha da sağ lam laş tı rıl - ma sı için ek gi ri şim ler ya pıl ma lı dır. 6. As ta na da ger çek leş ti ri le cek EX PO 2017 fuarı ye şil eko no mi ve al ter na tif ener ji kay nak la rı - nın ge li şi mi ko nu su üze ri ne ger çek leş ti ri le cek tir.bu na gö re de dün ya da özel lik le TÜRK PA ya üye ül ke ler de ye şil ener ji nin can lı ve hız lı ge li şi mi bek len mek te dir Bu ba kım dan TÜRK PA üye ül ke le ri ara sın da al ter na tif ener ji kay nak la rı nın ge li şi mi ne adan mış pra tik işi bir li ği nin öne mi vur gu lan mak - ta dır. FAALİYET DERGİSİ

74 7. Bu çer çe ve de Par la ment Asamb le si 11 şu bat ta ri hin de Ba kü de ka bul edil miş eko no mik iş bir - lik ala nın da nak li yat hiz met le ri nin ro lü ko nu sun da tav si ye ka ra rı nı ha tır la tı yor ve ener ji kay nak la - rı nın gü ven li ta şın ma sı da da hil ol mak la bir lik te,böl ge de mil li gü ven lik bağ la mın da bü tün nak li yat çe şit le ri nin gü ven li ği üz re koor di nas yon faali ye ti ni des tek li yor. Yu ka rı da be lir ti len le ri dik ka te ala rak; TÜRK PA üye ül ke le ri nin mil li par la men to la rı ve üye dev let le rin hü kü met le ri ne tek lif et mek te dir: a) E ner ji ye ter li li ği üz re uzun sü re li he defer be lir le mek ve mo dern tek no lo ji nin ve rim li uy gu - la ma la rı nı ha ya ta ge çir mek; b) De vam eden ve ön gö rü len ener ji nin çev re ye et ki si ni de ğer len dir mek ve pro je alan la rın da bit ki ör tü sü ve do ğal ya şa mın ko run ma sı için vak tin de ön lem ler alın ma sı ; c) Çev rey le bağ lı ra hat sız lık ve ri ci ve ener ji si ya se ti nin de vam lı lı ğı nın en teg ras yo nu ara cı lı - ğıy la ener ji kö tü kul la nı mı so nu cun da olu şan eko lo jik prob lem le ri çöz mek ; d) Böl ge sel ve ya glo bal ener ji gü ven li ği nin sağ la nıl ma sı için ge le nek sel ener ji pa za rı alt ya pı sı gi bi bo ru hat la rı nın ulaş tı rıl ma sı için araç la rın ve ge reç le rin önem li de re ce sağ lam laş tı rıl - ma sı ve çe şit len di ril me si ne dik kat edil me si ; e) Kü re sel ener ji üre ti mi ne ken di kat kı sı nın ar tı rıl ma sı ama cıy la ye ni le ne bi lir ener ji kay nak - la rı nın (bioküt le, rüz gar, gü neş, ter mal) ge li şi mi ne des tek ver mek f) Gü ven li, sü rek li ve ve rim li ener ji ge reç le ri ni sağ la mak ama cıy la saf ve ye ni le ne bi lir ener ji ge li şi mi üze ri ne araş tır ma ve ge li şim ça ba la rı na dik kat et mek; g) Or tak se mi ner ler ve kon fe rans lar dü zen len me si ama cıy la As ta na da ger çek leş ti ri le cek olan EX PO-2017 fuarı için tem si li des tek gi bi ba zı ön lem ler ve top lan tı lar dü zen le mek; h) EX PO-2017 fuarı üye ül ke le ri nin ça ba la rı ar ka plan da ye ni le ne bi lir ener ji kay nak la rı nın ge li şi mi ni be lirt mek; i) E ner ji nin ge li şi mi si ya se ti ne uy gun laş tı rıl mış yak la şım nı te min et mek,ve böy le ce bu alan da da ha iyi böl ge sel koor di nas yon ama cıy la bil gi ve tec rü be yi pay laş mak; j) Türk iş bir li ği ku rum la rı nı çek me ve üye dev let le rin bi lim adam la rı ara sın da iş bir li ği ve tec - rü be alış ve ri şi ni teş vik et mek le ener ji ile bağ lı bil gi nin top lan ma sı, ya yıl ma sı ve de ği şi mi ni sağ lam laş tır mak. k) Or tak pro je ler, bil gi ve tec rü be pay la şı mı nın ge li şi mi, ye ni le bi lir ener ji kay nak la rı için alt - ya pı ve do na nım la rı nın or tak üre ti mi: Baş vu ru la rı ve araş tır ma ola nak la rı nın ge liş me si için Türk Kon se yi bün ye sin de daimi sek re ter li ğin oluş tu rul ma sı nın fay da lı ola ca ğı nı dik ka - te ala rak de ne yim, tek nik bil gi ve ge nel be ce ri le rin ge liş ti ril me si için cid di adım lar at mak; 74 info@turk-pa.org

75 TÜRKPA 6. Genel Kurulu, Astana, 4 Aralık 2015 HUKUK İŞLERİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER KOMİSYONU TÜRKPA ÜYESİ ÜLKELERDE SEÇİMLER, SEÇİM SİSTEMLERİ VE ASAMBLE NİN SEÇİM GÖZLEM FAALİYETLERİNE İLİŞKİN TAVSİYE KARARI Parlamenter Asamble; 1) Demokrasinin ilkeleri, hukukun üstünlüğü ve beyannamelerde dile getirilen insan haklarına saygı yükümlülükerini yeniden tasdik ediyor; 2) Halkın özgür ve demokratik seçim ile ifade edilen iradesinin bütün hükümetlerin iktidarını ve meşru zeminini oluşturduğunu vurguluyor; 3) Üye ülkelerin ulusal seçim tüzüklerinin gelişmesi şeffafık,adalet ve insan haklarına saygı ilkelerine paralel biçimde idari seçimlere yönelik önemli ilerleyişini belirtiyor; 4) Her bir üye ülkenin ulusal egemenliğine ve iç işlerine karışmama hassasiyetlerinden dolayı gözlem ilkelerine ayrıca seçim süreçlerine toplumsal güvenin artmasına ilişkin verdiği katkılar ile Asamblenin rol almasını sağlayan Uluslararası Gözlemciler Misyonu nun faaliyetini olumlu değerlendiriyor; 5) Üye ülkelerde ulusal seçimlerin kapsamlı izlenmesi için Misyonun gözlemsel deneyiminin artması ve geleceğe yönelik verimin artırılmasına dair fikirlerini tavsiye ediyor; 6) Üye ülkelerin seçim sistemleri ve siyasi yapılarını dikkate alarak üye ülkeler arasında enfarmasyon ve iyi yönetimlerin paylaşılması TÜRKPA seçim gözlem yöntemlerinin hazırlanması ve kabul edilmesinin müzakerelere yol açacağını anlıyor; Ulusal parlamentolara tavsiye ediyor: i) Üye ülkeler arasında bir sonraki faaliyetlerin de içinde olabileceği ulusal seçim tüzükleri ve sistemleri hakkında enfarmasyon ve deneyim değişimine ilişkin iş birliğin gelişmesi, a) Üye ülkeler tarafından deneyimlerin uygulanması ve ulusal seçim sistemleri,referandum ve seçimlere ilişkin yasal zeminin analizi ve değerlendirilmesine hasr olunmuş uzman toplantıları, seminerler ve yuvarlak masa toplantılarının düzenlenmesi, b) Üye ülkeler arasında karşılıklı mekanizmaların oluşturulması ve onların geliştirilmesine yönelik yüksek seçim kurumları ile ortak toplantılarının tertiplenmesi, c) Seçimlerle bağlı uluslararası hukuk belgelerinin yakından öğrenilmesi, FAALİYET DERGİSİ

76 ii) Üye ülkelerde uzun süreli seçim gözlemi ve ulusal seçim sürecinin tarafsız değerlendirilmesine dayalı TÜRKPA seçim gözlem yöntemlerinin hazırlanmasına ve kabulüne ilişkin müzakerelere başlamak; Belirtilen yöntemler, belirli standartları, yönetmelikleri, tavsiye ve deneyimleri içerebilir. iii) Ulusal seçimlerin usulü, idari ve kurumsal yönlerini araştırmak amacı ile milli uzmanların ulusal seçimlerin gözlemine katılımının sağlanması; iv) Türk iş birliği çerçevesinde seçim gözlem standartları için tek modelin oluşturulması ve Türk Konseyi ile ortak gözlem misyonlarının gerçekleştirilmesini organize etmek; 76

77 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ SEÇİM GÖZLEMİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ RAPOR TÜRK PA Ulus la ra ra sı göz lem ci ler mis yo nu, 10 Ağus tos 2014 ta ri hin de Tür ki ye Cumhu ri ye ti n de ya pı lan Cum hur baş kan lı ğı se çim le ri nin, kı sa sü re li iz le me (mo ni to ring) ça lışma la rı nı ger çek leş tir miş tir. Cum hur baş ka nı se çi mi, Tür ki ye Cum hu ri ye ti ta ri hin de ilk kez tüm va tan daş la rın doğ ru dan, ka tı lı mıy la ger çek leş ti yı lın da ya pı lan re fe ran dum ile ül ke va tan daş la rı, 2014 yı lın dan iti ba ren Cum hurbaş kan lı ğı se çim le ri nin halk ta ra fın dan se çil me si (21/10/2007 ta rih li ve 5678/1 sa yı lı Ana yasa de ği şik li ği) ka ra rı nı al dı lar. Tür ki ye Cum hu ri ye ti Yük sek Se çim Ku ru lu bil gi le ri ne gö re, bu se çim le rin ge rek li ya sal çer çe ve le ri ta rih li Cum hur baş ka nı Se çi mi Ka nu nu ile te mel le di ril miş tir. Se çim için oy kul lan ma iş le mi sa bah saat 8 den saat 17 ye ka dar sür müş tür. Yük sek Seçim Ku ru lu nun se çim ler le il gi li ön bil gi le ri ne gö re, se çi me seç men le rin % 74 `ü ka tıl mış tır. Tür ki ye zi ya re ti çer çe ve sin de, TÜRK PA ulus la ra ra sı göz lem ci ler mis yo nu Azer bay can FAALİYET DERGİSİ

78 Cum hu ri ye ti Mil li Mec lis Mil let ve ki li Ni za mi Ca fe rov un baş kan lı ğın da, Yük sek Se çim Kuru lu Baş ka nı Sa yın Sa di GÜ VEN, Ana ya sa Mah ke me si Baş ka nı Sa yın Ha şim KI LIÇ, Tür kiye Bü yük Mil let Mec li si üye si ve TÜRK PA Hu kuk İş le ri ve Ulus la ra ra sı İliş ki ler Ko mis yo nu Baş ka nı Ha luk İPEK ve di ğer TÜRK PA üye si mil let ve kil le ri, T.C. Dı şiş le ri Ba kan lı ğı nın yük sek yet ki li le ri ya nı sı ra, baş ka res mi yet ki li ler le gö rüş müş tür. Adı ge çen gö rüş me ler de göz lem ci ler, Cum hur baş kan lı ğı se çi mi nin ge rek li ha zır lı ğı ya pı lan faali yet ler ve ulus la ra rası ka bul gör müş se çim stan dart la rı nın sağ lan ma sı hak kın da de tay lı bil gi ler al mış lar dır. Türk yet ki li ler, bu se çim le rin ül ke de ki tüm hal kın ka tı lı mı ile ger çek le şen ilk Cum hurbaş kan lı ğı se çim le ri ol du ğu nu ve bu ne den le hü kü me tin tüm va tan daş la rı nın oy kul lan ma hak kı nı kul la na bil me le ri için ge rek li ön lem le ri ni al dı ğı nı bil dir di ler. Ör ne ğin, 31 Tem muz 3 Ağus tos 2014 ara sın da ül ke dı şın da ki Tür ki ye va tan daş la rı, Tür ki ye nin dip lo ma tik misyon la rın da ku ru lan san dık lar da ve Tür ki ye Hü kü me ti ta ra fın dan ge çi ci ola rak ki ra la nan bi na lar da oy la rı nı kul lan dı lar. Ka yıt lı seç men sa yı sı 52 mil yon 894 bin 115 ki şi olup, yak laşık 2 mil yon 700 bin seç men yurt dı şın da ka yıt lı dır. Se çim mev zuatı, ulus la ra ra sı göz lem ci le rin se çim sü re cin de yer al ma sı na im kan sağ lar. TÜRK PA göz lem ci le ri tüm so ru la rı nı Yük sek Se çim Ku ru lu na doğ ru dan sor muş lar dır. Tür ki ye de Yük sek Se çim Ku ru lu üye le ri ve di ğer böl ge se çim ku ru lu üye le ri, yar gı er ki nin men sup la rı ta ra fın dan ha kim ler ara sın dan atan mak ta dır. Doğ ru dan aday lı ğı tek lif eden si ya si par ti le rin tem sil ci le ri il se çim ku ru lu ça lış ma la rı na ka tı la bil mek te, il çe se çim ku rul la rın da göz lem ci ola rak bu lu na bil mek te dir. Va tan daş lar ve ba sın men sup la rı oy sa yımı nı iz le ye bil mek te dir ler. TÜRK PA Ulus la ra ra sı göz lem ci ler mis yo nu ola rak, se çim ön ce si sü re cin bir ay sür düğü ve tüm aday la rın se çim kam pan ya la rı nı yü rüt mek için ay nı hak la ra sa hip ol duk la rı ya nı sı ra, ay nı öl çü de med ya eri şi mi sağ lan dı ğı hak kın da bil gi len di ril miş tir. Aday la rın se çim kam pan ya la rı ül ke nin se çim mev zuatı çer çe ve sin de yü rü tül müş tür. İz le me mis yo nu, 2005 yı lın da BM ta ra fın dan onay la nan Ulus la ra ra sı Göz le min Dav ranış Ku ral la rın da be lir le nen hü küm le rin ve di ğer ulus la ra ra sı ya sal ku ral la rın her han gi bir önem li ih la li ni ve ya sap ma la rı nı göz lem le me di. Göz lem ci ler, se çim san dık nok ta la rın da res mi bel ge ler le ta nış mış, seç men ler ve aday la rın tem sil ci le ri ile ko nuş muş lar dır. TÜRK PA Ulus la ra ra sı göz lem ci mis yo nu nu oy la ma sü re ci ni An ka ra nın Çan ka ya, Keçiören, Ye ni ma hal le, Al tın dağ böl ge le rin de, san dık la rın mü hür len me si ve se çim yer le ri nin açıl ma sın da ha zır bu lu na rak seç men lis te le ri ve di ğer res mi ev rak ile ta nış mış lar dır. Seç 78 info@turk-pa.org

79 men ler ve si ya si par ti tem sil ci le ri ile gö rüş müş ler dir. Ay rı ca göz lem ci he ye ti Al tın dağ seçim böl ge sin de san dık la rın açıl ma sı ve sa yım sü re ci ni de iz le miş tir. Ba zı tek nik ku sur lar, tüm se çim sü re ci üze rin de önem li bir et ki si ol ma yan özel du rumlar ola rak de ğer len di ri le bi li nir. Göz lem ci ler, ulu sal mev zuat ve ulus la ra ra sı stan dart lar çer çe ve sin de dü zen le nen seçim pro se dü rü nün san dık lar da ki oy la ma sü re ci nin sa kin bir şe kil de geç ti ği ni kay de ti. 10 Ağus tos 2014 ta ri hin de Tür ki ye Cum hu ri ye ti n de ger çek le şen ilk ge nel Cum hurbaş kan lı ğı se çim le ri ulus la ra ra sı stan dart la ra uy gun dur. KAZAKİSTAN CUMHURİYETİ NDE GERÇEKLEŞTİRİLEN ERKEN CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİNE İLİŞKİN RAPOR Türk Di li Ko nu şan Ül ke le rin Par la men ter Asamb le si (TÜRK PA) Ulus la ra ra sı Göz lem ci ler Mis yo nu, 26 Ni san 2015 ta ri hin de Ka za kis tan da dü zen le nen er ken cum hur baş kan lı ğı se çim le ri ni kı sa sü re li göz lem le miş tir. Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Mer kez Se çim Ko mi te si nin ver di ği bil gi le re gö re, ya pı lan se çim ler Ka za kis tan Cum hu ri ye ti nin Ka za kis tan da se çim ler hak kın da Ana ya sa Ka nu nu na uy gun ola rak ya pıl dı ğı dır. TÜRK PA Ulus la ra ra sı Göz lem ci ler gru bu nun bün ye si ne, TÜRK PA üye si olan üç dev le tin: Azer bay can Cum hu ri ye ti, Kır gız Cum hu ri ye ti ve Tür ki ye Cum hu ri ye ti nin par la men to la rı nın ve ay rı ca TÜRK PA Ulus la ra ra sı Sek re ter li ği nin tem sil ci le ri da hil dir. Se çim mer kez le ri sa bah saat 7:00 den ak şam 20:00 dek faali yet gös ter miş tir. Mer kez Se çim Ko mi te si n den ve ri len bil gi le re gö re seç men le rin %95 i se çim ler de oy kul lan mış tır. Zi ya ret kap sa mın da Ulus la ra ra sı Göz lem ci ler Mis yo nu üye le ri, Ka za kis tan Par la men to Mec li si nin Baş ka nı Kabibulla Ja ku pov, Mer kez Se çim Ko mi te si Baş ka nı K.T.Tur gan ku lov ve Dev let Sek re te ri ve Dı şiş le ri Ba kan Yar dım cı sı A. Vol kov ile gö rüş me ler yap mış tır. Gö rüş me sı ra sın da göz lem ci le re Ka za kis tan da ya pı la cak er ken Cum hur baş kan lı ğı Se çim le rin de yü rü tü len ha zır lık ça lış ma la rı hak kın da de tay lı bil gi ler ve ril miş tir. Ka za kis tan da Ulus la ra ra sı Göz lem ci le re se çim le ri iz le me ama cıy la ge rek li ya sal, or ga ni ze ve tek nik yar dım gös te ril miş tir. FAALİYET DERGİSİ

80 Se çim ler sı ra sın da Ulus la ra ra sı Göz lem ci ler Mis yo nu nun ül ke de bu lun ma sı se çim le rin hal ka yö ne lik ve adil şe kil de göz le mi ni te min edi yor. Faali yet le ri kap sa mın da Göz lem ci ler se çim mer kez le rin de ha zır lık ça lış ma la rı nı de ğer len dir miş, se çim ön ce si se çim kam pan ya la rı nın son aşa ma la rı nın gi di şa tı nı ob jek tif iz le me ola na ğı na sa hip ol muş, seç men ler ve Mer kez Se çim Ko mi te si üye le ri ile ko nuş muş lar dır. Ka za kis tan Cum hu ri ye ti nin Ka za kis tan da se çim ler hak kın da Ana ya sa Ka nu nu na uyu la rak bü tün aday lar için ay nı ko şul lar oluş tu rul muş tur. 26 Ni san 2015 ta ri hin de se çim gü nü TÜRK PA Ulus la ra ra sı Göz lem ci le ri As ta na şeh ri nin 97, 91, 88, 81, 82 ve 104 nu ma ra lı se çim mer ke zin de bu lun muş, ora da se çim le rin çe şit li aşa ma la rı na, mer kez le rin ça lış ma ya baş la ma sı dan, seç men oy la rı nın sa yıl ma sı na ve se çim le rin so nu cu nun be lir len me si ne ka dar oy la ma sü re ci hak kın da şah si iz le nim oluş tur ma ola na ğı na sa hip ol muş lar dır. Göz lem ci ler Mis yo nu faali yet kap sa mın da Bir leş miş Mil let ler ta ra fın dan 27 Ekim 2005 ta ri hin de ka bul edil miş Ulus la ra ra sı Se çim Göz lem İl ke le ri bil dir ge si ni, Av ru pa Kon se yi Ve ne dik Ko mis yo nu tav si ye le ri ni ve di ğer ulus la ra ra sı hu ku ki an laş ma lar da ifa de edil miş ta raf sız lık, açık pro po gan da, adil ve fi kir be yan et me me il ke le ri ni be nim se miş ler dir. Göz lem sı ra sın da ida ri ve kol luk kuv vet le ri nin ça lı şan la rı ta ra fın dan Se çim Ko mis yo nu nun ça lış ma la rı na her han gi bir mü da ha le de bu lu nul ma mış tır. Exit poll ya pıl ma sı için bü tün ola nak lar sağ lan mış tır. TÜRK PA Göz lem ci le ri faali yet le rin de, Ka za kis tan Cum hu ri ye ti nin Se çim Tü zü ğü ne ve ay nı za man da po li tik ta raf sız lık, se çim le re mü da ha le de bu lun ma ma ve se çim sü re ci nin ka tı lım cı la rı na üs tün lü ğün ve ril me si il ke le ri ni be nim se miş ler dir.. TÜRK PA Ulus la ra ra sı Göz lem ci ler mis yo nu be lirt mek te dir, kü çük tek nik ak sak lık lar dı şın da Ka za kis tan Cum hu ri ye ti n de ya pı lan er ken Cum hur baş kan lı ğı Se çim le ri de mok ra tik or tam da ger çek leş miş, se çim ler ulu sal tü zük le re ve ulus la ra ra sı ku ral la ra ta ma mıy la uy gun ol muş tur. Bu, Ka za kis tan dev le ti ta ra fın dan de mok ra tik se çim le rin ya pıl ma sı üze ri ne ulus la ra ra sı yü küm lü lük le re uyu la rak, se çim sü re ci nin bü tün ka tı lım cı la rı nın se çi min hu kuk ve öz gür lük le ri nin sağ lan ma sı nın ona yı dır. Ni hai ola rak TÜRK PA Ulus la ra ra sı Göz lem ci ler Mis yo nu 26 Ni san 2015 ta ri hin de Ka za kis tan da ya pıl mış er ken se çim le rin meş ru ve ulus la ra ra sı de mok ra tik stan dart la ra uy gun ha ya ta ge çi ril di ği ni bil di rir. 80 info@turk-pa.org

81 TÜRKİYE CUMHURİYETİ MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMLERİ RAPOR Azer bay can, Ka za kis tan ve Kır gı zis tan mil let ve kil le ri ve Sek re tar ya tem sil ci le rin den olu şan TÜRK PA Ulus la ra ra sı Göz lem Mis yo nu 7 Ha zi ran 2015 ta ri hin de Tür ki ye Cum huri ye ti n de ger çek leş ti ri len Mil let ve ki li Ge nel Se çim le rin de göz lem ci ola rak yer al mış tır. Se çim ler; Ana ya sa, Se çim le rin Te mel Hü küm le ri ve Seç men Kü tük le ri Hak kın da Ka nun, Mil let ve ki li Se çi mi Ka nu nu, Si ya si Par ti ler Ka nu nu ve Yük sek Se çim Ku ru mu ka rar la rı ile düzen len mek te dir. Ay rı ca se çim le rin hu ku ki kap sa mı 21 Ekim 2007 ta rih li Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si ta ra fın dan ha zır la nan Se çim le re yö ne lik Ana ya sa Ka nun la rı ile dü zen len miş tir. Zi ya ret çer çe ve sin de TÜRK PA göz lem ci le ri, Yük sek Se çim Ku ru mu Baş ka nı, Ana ya sa Mah ke me si Baş ka nı, Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si Ada let Ko mis yo nu Baş ka nı ve Tür ki ye Cum hu ri ye ti Dı şiş le ri Ba kan Yar dım cı sı ile gö rüş me ger çek leş tir miş ler dir. Gö rüş me ler sı rasın da göz lem ci le re ge nel se çim le re yö ne lik ha zır lık lar la bağ lı ha ya ta ge çi ri len uy gu la ma lar hak kın da ge niş bil gi ler ve ril miş tir. Yük sek Se çim Ku ru mun ca ve ri len bil gi le re gö re ül ke de 53 mil yon dan faz la, yurt dı şın da ise 2,8 mil yon seç me nin ka yıt lı ol du ğu ve ay nı za man da bu se çim ler için tah mi ni ola rak 74 mil yon oy pu su la sı nın ba sıl dı ğı be lir til miş tir Ma yıs 2015 ta rih le ri ara sın da de vam eden yurt dı şı oy ver me iş le mi 54 ül ke de ger çek leş ti ril miş tir. Bu nun la be ra ber yurt dı şın da bu lu nan seç men ler 33 güm rük nok ta sın da 7 Ha zi ran 2015 tari hi ne ka dar oy la rı nı kul lan ma ola na ğı na sa hip ol muş tur. TÜRK PA göz lem ci le ri, Tür ki ye yi sür dü re bi lir de mok ra si il ke le ri ne sa hip olan ül ke ola rak de ğer len dir mek te dir ler. Tür ki ye de se çim le rin daima öz gür, adil ve de mok ra tik il ke ler ze minin de ger çek leş ti ği ni be lirt mek te dir ler. Se çim tak vi mi, seç men le rin ka yıt la rı ve alt or gan la rın eği tim ma ter yal le ri nin ha zır lan ma sı gi bi tek nik ve usul ku ral la rı çok ve rim li kul la nıl mış tır. Yük sek Se çim Ku ru mu nun göz lem ci le re ver di ği bil gi le re gö re se çim le re ka tıl mak üze re 20 si ya si par ti üye si 9861 ada yın ve 165 ba ğım sız aday kay dı nın ya pıl dı ğı di le geti ril miş tir. Se çim kam pan ya sı kit le ile ti şim araç la rı ta ra fın dan nak len ya yın lan mış tır ve TÜRK PA göz lem ci le ri med ya ku rum la rı ve te le viz yon şir ket le ri nin ta raf sız, net ve ger çeklik il ke le ri ne da ya lı ha ra ket e tik le ri ni, özel lik le vur gu la mak ta dır lar. Si ya si par ti le re se çim kap man ya sı nın son ye di gü nü içer sin de dev let ka na lın da ser best se çim ko nuş ma sı yap ma FAALİYET DERGİSİ

82 la rı ola na ğı sağ lan mış tır. Aday la ra med ya ara cı lı ğıy la se çim kap man ya sı nın ha ya ta ge çiril me si için Tür ki ye içe ri sin de hal ka açık mi ting le rin en gel siz ya pıl ma ola nak la rı da da hil hu ku ki hak lar ve ril miş tir. TÜRK PA Mis yo nu oy ver me sü re ci ni tam te şek kül lü iz le me ol na ğı na sa hip ol muş tur. Se çim nok ta la rı sa bah saat 8:00 den saat 17:00 ye ka dar ça lış mış tır. Yük sek Se çim Ku rumu nun bil gi le ri ne gö re se çim le re ka tı lım ora nı % 87 ci va rı ger çek leş miş tir. Mis yon üye le ri An ka ra nın Çan ka ya ve Göl ba şı il çe le rin de 50 ye ya kın ku ru lan san dık nok ta sı nı zi ya ret et miş tir. Mü şa hit ler oy kul la nıl ma sü re ci ni iz le miş, si ya si par ti le rin tem sil ci le ri ve san dık gö rev li le ri ile soh bet et miş tir. Ay rı ca TÜRK PA göz lem ci le ri Çan ka ya il çe sin de ki nok ta la rın bi rin de oy la rın sa yıl ma sü re ci ni göz lem le miş tir. Tür ki ye de ya pı lan se çim le rin ulus la ra ra sı göz le mi için bü tün hu ku ki ve mad di-tek nik ola nak lar sağ lan mış tır. Mü şa hit ler ta ra fın dan ya pı lan göz lem 2005 yı lın da ki BM Ulus lara ra sı Se çim Mü şa hit le ri için Dav ra nış Ko dek si, Av ru pa Bir li ği Ve ne dik Ko mis yo nu nun tav si ye ka rar la rı ve di ğer ulus la ra ra sı hu ku ki bel ge ler ce onay lan mış ob jek tiflik, ada let, demok ra si ve ta raf sız lık il ke le ri ne uyum lu ol muş tur. Mis yon ta ra fın dan her han gi bir ka nun ih la li kay da alın ma mış ve se çim sü re ci Tür ki ye nin Ana ya sa sı na ve ulus la ra ra sı stan dart la ra uy gun bi çim de dü zen len miş tir. Kü çük tek nik ak saklık lar is tis na ola rak de ğer len di ril miş ve ge nel ola rak se çi min öne mi ne et ki et me miş tir. TÜRK PA Ulus la ra ra sı Göz lem ci ler Mis yo nu var dı ğı so nu ca gö re 7 Ha zi ran 2015 ta rihin de Tür ki ye Cum hu ri ye ti n de dü zen le nen par la men to se çim le ri nin Tür ki ye Ana ya sa sı na uy gun ve yük sek se vi ye de bir de mok ra si or ta mın da ger çek leş ti ği ni vur gu la mış tır. KIRGIZ CUMHURİYETİ NDE GERÇEKLEŞTİRİLEN PARLAMENTO SEÇİMLERİ RAPOR TÜRK PA Ulus la ra ra sı Göz lem Mis yo nu, 4 Ekim 2015 ta ri hin de Kır gız Cum hu ri ye ti nde ger çek leş ti ri len Par la men to Se çim le rin de göz lem ci ola rak bu lun muş tur. Göz lem ci he ye te Azer bay can, Ka za kis tan ve Tür ki ye mil let ve kil le ri ve Sek re tar ya tem sil ci le ri yer al mış tır. Se çim ler; 2010 Ana ya sa sı, 2011 yı lın da çı ka rı lan Cum hur baş ka nı ve Par la men to Se çimle ri ne iliş kin Ana ya sa Ka nu nu, 2011 yı lın da Se çim ve Re fe ran dum la rın dü zen len me si ne 82 info@turk-pa.org

83 iliş kin çı ka rı lan Se çim Ko mis yo nu Ka nu nu, 1999 yı lın da çı ka ra lın Si ya si Par ti ler Ka nu nu ve 25 Tem muz 2015 ta ri hin de im za la nan Par la men to Se çim le ri nin dü zen len me si ne iliş kin Kır gız Cum hur baş ka nı ka rar la rı ile dü zen len mek te dir. Ay rı ca Mer kez Se çim Ku ru lu yönet me lik ve ka rar la rı hu ku ki kap sa ma da hil dir. Zi ya ret çer çe ve sin de Azer bay can Cum hu ri ye ti Mil let ve ki li Ni za mi Ca fe rov un başkan lı ğı nı yap tı ğı TÜRK PA göz lem ci le ri, Kır gız Cum hu ri ye ti Mer kez Se çim Ku ru lu Başka nı, Dı şiş le ri Ba kan lı ğı yet ki li le ri ve Sos yal De mok rat Par ti si, Bir Bol ve Ata me ken gi bi bir sı ra si ya si par ti baş kan la rı ile gö rüş me ler ger çek leş tir miş ler dir. Gö rüş me ler sı ra sın da göz lem ci le re par la men to se çim le ri ne yö ne lik ha zır lık lar la bağ lı ha ya ta ge çi ri len uy gu lama lar hak kın da ge niş bil gi ler ve ril miş tir. Mer kez Se çim Ku ru lun ca ve ri len bil gi le re gö re, se çim ler için seç me nin ka yıt lı ol du ğu ve 3 mil yon ka dar oy pu su la sı ba sıl dı ğı belir til miş tir. Yurt dı şın da oy ver me iş le mi için 26 ül ke de 36 se çim nok ta sı be lir len miş tir. Se çim tak vi mi, seç men le rin ka yıt la rı ve alt or gan lar, seç men ler için eği tim ma ter yal leri nin ha zır lan ma sı gi bi tek nik ve usul ku ral la rı iyi or ga ni ze edil miş tir. Bu, 2011 ta rih li Se çim ve Re fe ran dum la rın dü zen len me si ne iliş kin çı ka rı lan Se çim Komis yo nu Ka nu nu ile ya pı lan ilk se çim dir. Zo run lu bi yo met rik seç men ve ri ta ba nı oluş tu rulma sı ve elekt ro nik oy pu su la la rı nın kul la nı mı na iliş kin dü zen le me ler Ni san 2015 ta ri hin de bu ka nu na ek len miş tir. İlk kez bü tün se çim nok ta la rın da seç me nin bi yo met rik ve ri ta banın dan kim li ği nin be lir len me si ve ona yı için par mak izi yön te min den ya rar la nıl mış ve otoma tik oy sa yı sı için elekt ro nik pu su la lar kul la nıl mış tır. An cak oy la rın el yön te mi kont ro lü amaç lan mış tır. Seç men lis te si ne ka yıt lı tüm va tan daş la rın bi yo met rik ve ri le ri ni kap sa yan Bü tün Seç men Ve ri ta ba nı oluş tu rul muş tur. Mer kez Se çim Ku ru lu, se çim le re ka tıl mak üze re 14 si ya si par ti nin kay dı nın ya pıl dı ğı hak kın da göz lem ci le ri bil gi len dir miş tir. Se çim kam pan ya sı kit le ile ti şim araç la rı ta ra fın dan ya yın lan mış tır ve TÜRK PA göz lem ci le ri med ya ku rum la rı ve özel te le viz yon şir ket le ri nin ta raf sız, açık ve ger çek lik il ke le ri ne da ya lı ha ra ket e tik le ri ni, özel lik le vur gu la mak ta dırlar. Se çim kam pan ya sı sü re sin ce si ya si par ti ler özel te le viz yon ka nal la rın da ser best se çim ko nuş ma sı yap ma la rı ola na ğı sağ lan mış tır. Aday la ra med ya ara cı lı ğıy la se çim kap man yası nın ha ya ta ge çi ril me si için eşit ola nak lar sağ lan mış ve Kır gı zis tan içe ri sin de hal ka açık mi ting le rin en gel siz ya pıl ma ko şul la rı sağ lan mış tır. TÜRK PA Mis yo nu oy ver me sü re ci ni tam te şek kül lü iz le me ol na ğı na sa hip ol muş tur. Seçim nok ta la rı sa bah saat 8:00 dan saat 20:00 a ka dar ça lış mış tır. Mer kez Se çim Ku ru mu bil gi le FAALİYET DERGİSİ

84 ri ne go re se çim le re ka tı lım ora nı %60 ci va rı ger çek leş miş tir. Mis yon üye le ri Biş kek te 11 se çim nok ta sı nı zi ya ret et miş tir. Mü şa hit ler oy kul la nıl ma sü re ci ni iz le miş, si ya si par ti le rin tem sil cile ri ve san dık gö rev li le ri ile gö rüş me ler de bu lun muş tur. Mis yon se çim sü re cin de ye ni tek no loji le rin uy gu lan ma sı nı ve bi yo met rik ve ri ta ba nı nın ya ra tıl ma sı nı tak di re şa yan bul muş tur. Bu se çim ye ni tek no lo ji le rin uy gu lan ma sı ba kı mın dan özel öne me sa hip tir ve 21. Asır tek no lo ji si nin se çim le re gös ter di ği et ki nin ör ne ği ola rak gös te ril miş tir. Se çim sü re ci gös termiş tir ki Kır gız Cum hu ri ye ti n de se çim le rin bi yo met rik ve ri ta ba nı ile dü zen le nil me si nin tec rü be le ri bü tün dün ya ül ke le ri için fay da lı ola bi lir. 4 Ekim 2015 akşamı Merkez Seçim Kurumu Seçimlerin ilk sonuçlarını ilan etmiştir: Ata Meken % 7,73 Bir Bol % 8,42 Ar Namıs % 0,79 Önügü Partisi % 9,28 Azatyk % 0,34 Ata Curt % 20,14 Sosyal Demokrat Parti % 27,50 Butun Kyrgyzstan Emgek % 6,12 Zamandash % 2,76 Uluu Kyrgyzstan % 1,50 Kyrgyzstan % 12,82 Mekenyntymagy % 0,79 Congress of the Peoples of Kyrgyzstan % 0,60 Aalam % 0,40 Kırgız Cumhuriyeti nde yapılan seçimlerde uluslararası gözlem için bütün hukuki ve lojistik olanaklar sağlanmıştır. Müşahitler tarafından yapılan gözlem 2005 yılındaki BM Uluslararası Seçim Gözlemcileri için Davranış Kodeksi, Avrupa Konseyi Venedik Komi 84 info@turk-pa.org

85 syonu tavsiye kararları ve diğer uluslararası hukuki belgelerce onaylanmış objektifik, adil olma, demokrasi ve tarafsızlık ilkelerine uyumlu olmuştur. Misyon tarafından herhangi bir kanun ihlali kayda alınmamış ve seçim süreci Kırgız Cumhuriyeti Anayasası ve uluslararası standartlara uygun biçimde düzenlenmiştir. Bazı küçük teknik aksaklıklar istisna vakalar olarak değerlendirilmiş ve genel olarak seçim sürecine önemli etki yapmamıştır. TÜRKPA Uluslararası Gözlemciler Misyonu Kırgız Cumhuriyeti nde düzenlenen parlamento seçimlerinin Kırgız Cumhuriyeti ulusal yasaları ve uluslararası demokrasi standartlarına uygun olduğu kanaatindedir TÜRKİYE CUMHURİYETİ TEKRAR GENEL SEÇİMLERİ RAPOR Azerbaycan, Kırgızistan milletvekilleri ve Azerbaycan Milli Meclisi ve TÜRKPA Sekretarya personelinden oluşan Uluslararası Gözlem Misyonu 1 Kasım 2015 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti nde gerçekleştirilen Milletvekili Genel Seçimlerinde gözlemci olarak yer almıştır. Seçimler; Anayasa, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, Milletvekili Seçimi Kanunu, Siyasi Partiler Kanunu ve Yüksek Seçim Kurumu kararları ile düzenlenmektedir. Ayrıca seçimlerin hukuki kapsamı 21 Ekim 2007 tarihli Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından hazırlanan Seçimlere yönelik Anayasa Kanunları ile düzenlenmiştir. Ziyaret çerçevesinde TÜRKPA gözlemcileri, Yüksek Seçim Kurulu Başkanı, Sayın Sadi GÜVEN, Anayasa Mahkemesi Başkanı Sayın Zühtü ARSLAN, Türkiye Büyük Millet Meclisi nde grubu olan parti temsilcilerinden Ak Parti adına Sayın Ahmet İYİMAYA, Cumhuriyet Halk Partisi Grup Başkanvekili Sayın Levent GÖK, ve Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkan Yardımcısı Sayın Şefkat ÇETİN ile görüşmeler gerçekleştirmişlerdir. Ayrıca gözlemci heyet Ankara merkezi dışında Beypazarı İlçesine giderek çalışmalar hakkında bilgi almış ve Beypazarı Güdül İlçe Seçim Kurulu nu ziyaret etmiştir. Görüşmeler sırasında gözlemcilere genel seçimlere yönelik hazırlıklarla bağlı hayata geçirilen uygulamalar hakkında geniş bilgiler verilmiştir. Yüksek Seçim Kurulunca verilen bilgilere göre toplam kayıtlı seçmen sayısının 56.milyon 947 bin, bunların içinde FAALİYET DERGİSİ

86 yurtdışında seçmen sayısının ise 2 milyon 899 bin olduğu belirtilmiştir. 1 milyon 273 bin seçmenin Ekim 2015 tarihleri arasında devam eden yurtdışı oy verme işlemi 54 ülkede gerçekleştirilmiştir. Bununla beraber yurtdışında bulunan seçmenler 33 gümrük noktasında 1 Kasım 2015 tarihine kadar oylarını kullanma olanağına sahip olmuştur. TÜRKPA gözlemcileri, Türkiye yi sürdürebilir demokrasi ilkelerine sahip olan ülke olarak değerlendirmektedirler. Türkiye de seçimlerin daima özgür, adil ve demokratik ilkeler zemininde gerçekleştiğini belirtmektedirler. Seçim takvimi, seçmenlerin kayıtları ve alt organların eğitim materyallerinin hazırlanması gibi teknik ve usul kuralları verimli kullanılmıştır. Yüksek Seçim Kurumu nun gözlemcilere verdiği bilgilere göre seçimlere katılmak üzere 16 siyasi partiden adayların ve 21 bağımsız adayın kaydının yapıldığı dile getirilmiştir. Siyasi partilere seçim kapmanyasının son yedi günü içersinde devlet kanalında serbest seçim konuşması yapmaları olanağı sağlanmıştır. Adaylara medya aracılığıyla seçim kapmanyasının hayata geçirilmesi için Türkiye içerisinde halka açık mitinglerin engelsiz yapılma olanakları da dahil hukuki haklar verilmiştir. TÜRKPA Misyonu oy verme sürecini tam teşekküllü izleme olanağına sahip olmuştur. Seçim noktaları sabah saat 8:00 den saat 17:00 ye kadar çalışmıştır. Yüksek Seçim Kurumu nun ön bilgilerine göre seçimlere katılım oranı % 85 civarı gerçekleşmiştir. Misyon üyeleri Ankara nın başta Çankaya, Gölbaşı ve Mamak ilçelerinde olmak üzere bir çok sandık noktasını ziyaret etmiştir. Müşahitler oy kullanılma sürecini izlemiş, siyasi partilerin temsilcileri ve sandık görevlileri ile sohbet etmiştir. Ayrıca TÜRKPA gözlemcileri aynı ilçelerden birinde oyların sayılma sürecini gözlemlemiştir. Türkiye de yapılan seçimlerin uluslararası gözlemi için bütün hukuki ve maddi-teknik olanaklar sağlanmıştır. Müşahitler tarafından yapılan gözlem 2005 yılındaki BM Uluslararası Seçim Müşahitleri için Davranış Kodeksi, Avrupa Birliği Venedik Komisyonu nun tavsiye kararları ve diğer uluslararası hukuki belgelerce onaylanmış objektifik, adalet, demokrasi ve tarafsızlık ilkelerine uyumlu olmuştur. Misyon tarafından herhangi bir kanun ihlali kayda alınmamış ve seçim süreci Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve uluslararası standartlara uygun biçimde düzenlenmiştir. Küçük teknik aksaklıklar istisna olarak değerlendirilmiş ve seçimin sonucuna etki etmemiştir. TÜRKPA uluslararası gözlemciler misyonu 1 Kasım 2015 tarihinde gerçekleştirilen Milletvekili seçiminin demokratik, tamamen ulusal yasalar ve seçimlerle ilgili uluslararası normlara uygun şekilde gerçekleştirildiği kanısındadır. 86 info@turk-pa.org

87 AZERBAYCAN CUMHURİYETİ PARLAMENTO SEÇİMLERİ RAPOR Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye parmentoları ayrıca da Sekretarya temsilcilerinin müşahitlik etiği TÜRKPA Genel Sekreterinden ibaret olan, TÜRKPA Uluslararası Gözlemciler Misyonu 1 Kasım 2015 tarihinde yapılan Azerbaycan Cumhuriyeti Parlamento Seçimlerinin kısa süreli gözlemini yapmıştır. Parlamento Seçimleri, ülke Anayasası ve Seçim Kanunu, Demokratik Koşullarda Toplanma Kanunu, Basın ve Yayın Kanunu, Siyasi Partiler Kanunu, Sivil Toplum Kuruluşları Kanunu, Ceza Kanunlarına ilişkin hükümler, İdari Usul Kanunu ve Merkez Seçim Kurulu İlkeleri ile düzenlenmektedir. Azerbaycan demokratik seçimlerin yapılması ile ilişkin uluslararası ve bölgesel hukuk kurallarına üyedir. Ziyaret kapsamında TÜRKPA Gözlemcileri, TÜRKPA Dönem Başkanı ve Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi Başkanı Sayın Oktay Asadov, Merkez Seçim Kurulu Başkanı Sayın Mezahir Panahov ve Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakan Yardımcısı Sayın Mahmud Memmedguliyev ile görüşmüştür. Görüşmeler sırasında müşahitlere parlamento seçimleri ile bağlı yapılan hazırlıklarlara ilişkin geniş kapsamlı bilgiler verilmiştir. Merkez Seçim Kurulu müşahitlere, 768 adayın olduğu konusunda bilgiler vermiştir ki, bu adayların bir kısmı 7 siyasi partiyi birleştiren blok olmakta, geriye kalan 331 aday ise 24 siyasi partiyi temsil etmektedir. Seçim öncesi propaganda Kitle İletişim Araçları tarafından sağlanmıştır ve TÜRK PA müşahitleri belirtmiştir ki, kamusal medya şirketleri ve özel yayın şirketleri adil, demokratik ve kesin haber yapma ilkelerini yerine getirmektedir. KİA aracılığı ile seçim kampanyalarının yürütülmesi ve seçmenlerle toplantıların geçirilmesi için adaylara aynı hukuksal koşullar verilmiştir. Parlamento Seçimleri Merkez Seçim Kurulu (MSK), 125 Seçim Şubesi ve tahmini olarak 5380 Oy kullanma noktası, üç aşamalı yapısı bulunan yapısı bulunan, Seçim Komiteleri tarafından idare edilmektedir. FAALİYET DERGİSİ

88 Bir dizi Seçim Şubesine ise, hukuka uygun olarak ülke genelinde bulunan oy kullanma noktaları oluşturulmakta Dağlık Karabağ ın işgal altındaki topraklarından zorunlu göç ettirilen göçmenlerin oy kullanma süreçlerini kolaylaştırmak amacı ile yapılan uygulamaların icrası verilmiştir. Gözlemciler Misyonu, seçim takviminin kabulü, seçmen kayıtları ve seçim yönetim organlarının alt düzey çalışanları için talim materyallerinin hazırlanması da dahil olmakla, teknik ve usul yönlerinin iyi teşkil edildiğine dair düşüncededir. TÜRKPA Misyonunun tüm aşamalarda oy kullanma işlemi sırasında gözlem yapma imkanı olmuştur. Seçim günü seçim noktaları 8:00 dan 20:00 a kadar açık olmuştur. Yüksek Seçim Konseyinin bilgilerine göre seçmen katılım oranı tahmini %55.7 olmuştur. Misyon üyeleri Bakü nün merkez semtlerinde tahminen 10 seçim noktasında bulunmuştur. Gözlemciler sandıkları incelemiş, seçmenler ve seçim noktalarının temsilcileri ile konuşmuşlar, ayrıca oyların sayılma sürecini izlemiştir. Azerbaycan da yapılan seçimlerin uluslararası gözlemi için bütün hukuki, maddi ve teknik koşullar oluşturulmuştur. Gözlemciler tarafından 2005 yılında BM Uluslararası Seçim Gözlemcileri için Davranış İlkeleri, Avrupa Konseyi Venedik Komisyonu tavsiye kararları ve diğer uluslararası hukuk belgeleri ile tasdik edilmiş objektifik, adaletli, şefafık ve herkes için eşit fırsatlar içeren ilkelerine riayet edilmiştir. Misyon tarafından herhangi bir kanun ihlaline rastlanmamış ve seçim süreci Türkiye Anayasasına ve Uluslararası standartlara uygun biçimde düzenlenmiştir. Küçük teknik aksaklıklar, istisna olarak değerlendirilebilir ve genel olarak seçimlere etkisi olmamıştır. TÜRKPA Uluslararası Gözlemciler Misyonunun vardığı sonuca göre 1 Kasım 2015 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti nde düzenlenen Parlamento Seçimleri ülke Anayasasına ve uluslararası standartlara uygun olarak demokratik koşullarda yapılmıştır. 88 info@turk-pa.org

89 TÜRKPA KOMİSYON BAŞKAN VE BAŞKAN YARDIMCILARININ SEÇİMİ TÜRK PA 6.Ge nel Ku ru lun da alı nan ka ra ra gö re Sos yal, Kül tü rel ve İn sa ni İş ler Ko misyon Baş kan lı ğı gö re vi ne Kır gız Cum hu ri ye ti Jo gor ku Ke ne şi Mil let ve ki li Sa yın Sa dık Şer- Ni yaz, Baş kan Yar dım cı lı ğı gö re vi ne ise Kır gız Jo gor ku Ke ne şi Mil let ve ki li Sa yın Das tan Ju ma be kov se çil miş tir. Çev re ve Do ğal Kay nak lar Ko mis yo nu Baş kan Yar dım cı lı ğı gö re vine ise Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si Mil let ve ki li Sa yın Fey zul lah Kı yık lık se çil miş tir. FAALİYET DERGİSİ

90 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ BÖLÜM 2 BAŞLIKLAR BAĞIMSIZLIĞIN 25.YILI KOMİSYON FAALİYETLERİ SEÇİM VE REFERANDUM GÖZLEMLERİ DİĞER ETKİNLİKLER 90 info@turk-pa.org

91 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ FAALİYET DERGİSİ

92 BAĞIMSIZLIĞIN 25.YILI BAĞIMSIZLIKLARININ 25.YILINDA TÜRK CUMHURİYETLERİ SEMPOZYUMU Ba ğım sız lık la rı nın 25.Yı lın da Türk Cum hu ri yet le ri Ulus la ra ra sı Sem poz yu mu 6 Ekim 2016 ta ri hin de An ka ra da dü zen len miş tir. Sem poz yum Tİ KA (Türk İş bir li ği ve Koor di nas yon Ajan sı Baş kan lı ğı), TTK (Türk Ta rih Ku ru mu), ASEM (An ka ra Si ya sal ve Eko no mik Araş tır ma lar Mer ke zi) gi bi dev let ku rum la rı ve Türk iş bir li ği ku rum la rı ola rak Türk Kon se yi, TÜRK PA, TÜRK SOY, Türk Aka de mi si ve Ho ca Ah met Ye se vi Ulus la ra ra sı Türk- Ka zak Üni ver si te si ta ra fın dan dü zen len miş tir. Ho ca Ah met Ye se vi Ulus la ra ra sı Türk-Ka zak Üni ver si te si Mü te vel li He yet Baş ka nı Prof. Dr. Mu sa Yıl dız açı lış ko nuş ma sı ile ka tı lım cı la rı se lam la mış tır Ka za kis tan Par la men to su Mec li si Mil let ve ki li ve TÜRK PA Dö nem Baş kan lı ğı Tem sil ci si Sauyt bek Abd rah ma nov sem poz yum açı lı şın da yap tı ğı ko nuş ma sın da Ege men bir dev let ola rak var lı ğı nın ilk za man la rın dan bu ya na Ka za kis tan ın bü yük de ği şik lik ler ya pan ile ri gö rüş lü bir po li ti ka iz le di ği ni bil dir miş tir. Ay rı ca Tür ki ye Ka za kis tan ın ba ğım sız 92 info@turk-pa.org

93 lı ğı nı ta nı yan ilk dev let ol muş tur. Des tek ve sa mi mi yet le rin den do la yı Türk hal kı na te şek kür le ri ni ilet miş tir. Azer bay can An ka ra Bü yü kel çi si Faik Ba ğı rov, Ka za kis tan An ka ra Bü yü kel çi si Can se yit Tüy me ba yev, Kır gı zis tan An ka ra Bü yü kel çi si İb ra him Yu nu sov, Öz be kis tan An ka ra Bü yü kel çi si Ul fat Ka di rov ve Türk me nis tan An ka ra Bü yü kel çi si İs han ku lu Aman li yev Dip lo ma tik Pers pek tif: Tür ki ye Cum hu ri ye ti ve Türk Cum hu ri yet le ri nin İliş ki le ri sem poz yum alt baş lı ğı çer çe ve sin de ül ke le ri nin 25 yıl lık ba ğım sız lı ğı sü re sin ce Tür ki ye ile iliş ki le ri hak kın da bil gi ler ver miş ler dir. FAALİYET DERGİSİ

94 TÜRK PA Üye si Ül ke ler Son 25 Yı lı Ko nu lu Ulus la ra ra sı Kon fe rans TÜRK PA Üye si Ül ke ler Son 25 Yı lı ad lı kon fe rans 24 Ka sım 2016 ta ri hin de Azer bay can Mil li Mec li si Bi na sı n da Türk Kül tü rü ve Mi ras Vak fı des tek le ri ile TÜRK PA ta ra fın dan dü zen len miş tir. Kon fe ran sa TÜRK PA üye si ül ke ler den mil let ve kil le ri, Ka za kis tan, Kır gı zis tan ve Tür ki ye Cum hu ri ye ti nin Ba kü de bu lu nan bü yü kel çi le ri ve di ğer Türk iş bir li ği ku rum la rı tem sil ci le ri (Türk Aka de mi si, Türk Dün ya sı Be le di ye ler Bir li ği, Türk Dün ya sı Mi mar lar ve Mü hen dis ler Bir li ği) ka tıl mış lar dır. Et kin lik, ba ğım sız lı ğı nın 25 yı lı bo yun ca Türk dev let le ri nin ka zan mış ol duk la rı ba şa rı lar, mev cut du rum la rı ve Türk dün ya sı ül ke le ri ara sın da ki sos yal, eko no mik ve kül tü rel iliş ki le rin ge le ce ği ko nu sun da ki fi kir ve gö rüş le ri içer mek te dir. Azer bay can Cum hu ri ye ti Mil li Mec li si Baş ka nı Bi rin ci Yar dım cı sı Zi ya fet As ke rov ka tı lım cı la rı se lam la yan bir ko nuş ma yap mış ve Azer bay can ın ba ğım sız lı ğı, geç mi şi ve ül ke nin son 25 yıl da ki ge li şi mi ne de ğin miş tir. Kon fe ran sın, Türk di li ko nu şan ül ke ler de ki ba ğım sız lık ta ri hi ni göz den ge çir me açı sın dan ha ya ti öne me sa hip ol du ğu nu be lir ten Zi ya fet As ke rov, He pi mi zin bil di ği gi bi, Azer bay can ın Mil li Li de ri Hay dar Ali yev, Türk ulus la rı ara sın da ki iliş ki le rin ge liş me si ne özel lik le önem ver miş tir. De miş tir. Türk Kül tü rü ve Mi ras Vak fı Baş ka nı Gü nay Efen di ye va, va kıf amaç ve gö rev le ri hak kın da bil gi len dir me de bu lun muş, ar dın dan ba ğım sız lık dö ne min de Türk dil li ko nu şan ül ke ler ara sın da ki kül tü rel iliş ki le rin ge li şi mi hak kın da bil gi ver miş tir. Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Bü yü kel çi si Beibit İs sa ba yev, Kı rıgz Cum hu ri ye ti Bü yü kel çi si Ay ji git Bu ra nov ve Tür ki ye Cum hu ri ye ti Ba kü Bü yü kel çi si Er kan Özo ral ko nuş ma lar yap 94 info@turk-pa.org

95 mış ve Türk dev let le ri ara sın da ki çok ta rafı ve iki li iş bir li ği nin te mel yön le rin den bah set miş ler dir. Üye ül ke par la men to mil let ve kil le rin den Azer bay can ta ra fın dan Ni za mi Ca fe rov, Ka za kis tan dan Ali ya Sa pa ro va, Kır gı zis tan dan Mu zafer Isa kov ve Tür ki ye Mil let ve ki li Fey zul lah Kı yık lık son 25 yıl da Türk dev let le ri nin ba şa rı la rın dan bah se de rek, Tür ki ye ta ra fın dan Azer bay can, Ka za kis tan ve Kır gı zis tan ın ba ğım sız lık la rı ta nı nan ilk ül ke ol ma sı ne de niy le Türk cum hu ri yet le ri nin ba ğım sız lık la rı nı güç len dir me ve Türk cum hu ri yet le ri ni da ha da ge liş tir me ye olan des te ğe vur gu yap tı lar. Top lan tı nın so nun da Azer bay can ve Tür ki ye ye ait eser le ri içe ren Azer bay can ın ün lü sa nat çı la rı nın ya pıt la rı nın ser gi len di ği re sim ser gi si, Ulus la ra ra sı Türk Kül tür ve Mi ras Vak fı or ga ni zas yo nun da açı lı şı yap mış tır. Söz ko nu su kon fe rans, Azer bay can, Ka za kis tan ve Kır gı zis tan ın ba ğım sız lı ğı nın 25. yıl dö nü mü ve si le siy le TÜRK PA ta ra fın dan bu yıl ger çek leş ti ri len bir di zi et kin lik çer çe ve sin de dü zen len miş tir. FAALİYET DERGİSİ

96 MAKALELER AT THE CROSSROADS OF CULTURES Azerbaijan has an important place within the community of nations as well as among the Turkic-speaking countries. Throughout many centuries it has been at the cross TURKPA JANDOS ASANOV, roads of cultures and civilizations, which is vividly refected SECRETARY GENERAL in the culture and language of Azerbaijanis. The country s history saw many events and upheavals of regional and global scale. And it has been a quarter century since the nation restored its independence. Azerbaijan is a modern Turkicspeaking country that embraces values common to the humanity, while preserving its rich historic and cultural heritage. It is a country where multiculturalism and tolerance is a way of life. In the last twenty five years since the restoration of independence there have been turmoil in the country due to the military confict in Karabakh and stemming from it human tragedy and tremendous hardships, as well as spectacular achievements in the social and economic development of the nation. Baku the pearl of the Caspian cherishes its past and its newly built exquisite and elegant architecture sets its eye towards the future. The international community recognises Azerbaijan as a reliable and predictable partner that has achieved a lot in its development. The fact that the 7th Global Forum of the United Nations Alliance of Civilisations is being held in Baku on April, 2016 is a vivid evidence of respect the country enjoys throughout the world. This event is taking place in the year which was declared by President Ilham Aliyev as the year of multiculturalism in Azerbaijan. By the way, respect and tolerance to other cultures and religions is a value that has deep roots among the Turkic-speaking peoples. Residing in a vast geographic area they profess Islam, Christianity, Judaism, Buddhism, Shamanism including various branches of these religions, their cultures are diverse due to their geographic distribution and close 96 info@turk-pa.org

97 interaction with other communities and also their appearance has features of diverse human races. The exquisitely and impeccably organised First European Games, held in Baku in 2015, was a spectacular sports and cultural event that made a huge contribution towards the promotion of values of mutual understanding and respect among various communities worldwide. This sports show also gave an opportunity to present in its full colours the rich culture of Azerbaijan that is part of common Turkic legacy. By the way, Sheki, town located in the north-west of the country and famed for its old historic architecture, handicraft and cuisine, is the cultural capital of the Turkic world in Well-being and prosperity of each citizen and family is a priority for the government of the country. The state has achieved its goal of securing the food security of the country and it has yielded a lot of positive results in the diversification of the economy that is evidenced with the ever growing quantity and quality of locally manufactured goods. The government has tried its best in tackling the social issues. The level of poverty has dropped to 5%, while salaries and pensions have been substantially increased jobs have been created in Azerbaijan over the last twelve years, of which, one million is FAALİYET DERGİSİ

98 permanent. The population has reached 9.7 million. Over the past 10 years the development of social infrastructure has been impressive: more than 400 clinics, 2,700 schools and about 50 sport facilities, including multifunctional ones, were built or fully renovated. Long-term strategic goals of the government of Azerbaijan are refected in the Development Concept Azerbaijan-2020: the vision for the future. The concept sets out further objectives and priority goals at the time when country is entering a new phase in its development. As it is noted in the concept, against the backdrop of current global economic crisis Azerbaijan is gradually reaching economic diversification and has substantially dropped its dependence on the oil sector. For Azerbaijan the post oil period already started (from the speech of President Aliyev at the 4th Global Baku Forum held on March 2016 in Baku). The government s steps of towards post-oil era have proven efficient and yielded tangible results. President Ilham Aliyev in his article Forming a common strategy published in the special edition on the last G20 Summit held in 2015 in Turkey, points out the following aspect: The economy s traditional sectors saw an overhaul, and new areas such as tourism, space and defence industries, information/communication technologies and others were established. Azerbaijan has joined the ranks of the space states by launching its own two satellites.what were the latest economic achievements? Azerbaijan s gross domestic product (GDP) has grown 3.4 times; the volume of the non-oil sector and industrial production has tripled, and the share of the non-oil sector 98 info@turk-pa.org

99 of the economy has kept increasing in the past 12 years, reaching 70% based on the first eight months of Since 2003 Azerbaijan s economy has atracted some $200 billion of investments. In recent years the Azerbaijani government has atached great importance to local production, allocating funds to both public and private sectors. An important role is assigned to the economic reforms, which aim at improving the business environment in the country and ensuring the transparency of the economy and financial sector. Growth in the agricultural sector this area has also been given special atention in recent years has accounted for 6.6 per cent. The World Economic Forum ranks Azerbaijan at 40th in the world for competitiveness. As it is well known, Azerbaijan plays a significant role in the global energy security and is actively engaged in carrying out trans-national energy projects. The country has been involved in the implementation of mega projects such as the Baku-Tbilisi-Ceyhan oil and the Baku-Tbilisi-Erzurum natural gas pipelines thus playing a substantial role in ensuring the global energy security. The geographic location of Azerbaijan reveals its vast transport and transit potential that is also conditioned by the fact that country constitutes an inseparable part of the age old Great Silk Road. Transformation of Azerbaijan into one of the regional transport and FAALİYET DERGİSİ

100 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ logistics hubs has become reality and made the country central to both the East West and North South transport corridors. The Baku International Sea Port, commissioned in 2014, the modern international airway system, the Baku Tbilisi Kars railway, to be operational in the foreseeable future, and development of Baku Aktau ferry line has atained new contents in transport sector, like Silk railroad, Silk marine road, Silk energy road, Silk fiberoptic road, Silk Road of cultures, etc. ontribution of Azerbaijan to the development of relationships among fraternal Turkic countries has been immense. Azerbaijan s valuable comprehensive support in this regard has given impetus to institutionalization of rapidly growing cooperation between nations that have common roots. Recently in Baku the Turkic Culture and Heritage Foundation was established on the initiative of President Ilham Aliyev with a view to promote Turkic culture, art and historical values in the world. It is not by coincidence that TurkPA Secretariat, which started its activities in 2010, is located in Baku. The first Turkic speaking republic in history, the Azerbaijan Democratic Republic, was born here in Albeit short lived, the ADR has left a lasting legacy in the Turkic world. While talking of the achievements of the country in the last twenty five years it is difficult to bypass the thorny Nagorno Karabakh confict. The Parliamentary Assembly of the Turkicspeaking Countries (TurkPA) has always called for the peaceful resolution of this protracted confict, while respecting the territorial integrity and sovereignty of the Republic of Azerbaijan within its internationally recognised borders. Resolution of the confict opens prospects for a long term stability, prosperity and close interaction of all the countries in the region. Latest achievements of the Republic of Azerbaijan have been possible, apart from balanced, predictable and sound policies of the government, due to the dedication and commitment of the people of Azerbaijan to the cause of making their motherland a prosperous modern state with vibrant economy. The country has so far hugely invested into the science, education and upbringing of the youth and there is no doubt that advanced scientific and technological potential as well as skilled human resources will ensure bright horizons for Azerbaijan that is located at the meeting point of cultures and civilisations. 100 info@turk-pa.org

101 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ MƏDƏNİYYƏTLƏRİN QOVŞAĞINDA Bu il döv lət müs tə qil li yi nin 25 ci il dö nü mü nü qeyd edən müasir Azər bay can Res pub li ka sı həm dün ya miq ya JANDOS ASANOV, sın da, həm də türk dil li öl kə lər ara sın da xü su si ye ri olan TÜRKPA-nın BAŞ KATİBİ nü fuz lu və in ki şaf et miş döv lət dir. Qə dim və zən gin ta ri xə ma lik olan Azər bay can əsr lər bo yun ca mə də niy yət lə rin və si vi li za si ya la rın kə siş mə nöq tə sin də yer lə şib. Bü tün bun lar Azər bay can mə də niy yə ti nin tə şək kü lün də, to le rant lı ğın for ma laş ma sın da, xal qın ana di li nin ən yük sək el mi və bə dii fi kir lə ri ifa də et mək im kan la rı nın ge niş lən mə sin də mü hüm rol oy na yıb. Öl kə nin ta ri xi keç mi şi keş mə keş li dir. La kin müx tə lif ic ti mai si ya si iq ti sa di for ma si ya lar da müx tə lif növ lü döv lət çi lik ənə nə lə ri nə ma lik ol muş Azər bay can xal qı hər za man özü nün mil li ru hu nu qo ru muş, azad lıq və müs tə qil lik ideal la rı na sa diq qal mış dır. Azər bay can öz zən gin ta ri xi və mə də ni ir si ni qo ru yub sax la ya raq yük sək sə viy yə də bə şə ri də yər lə ri tə min edən müasir Türk dil li, elə cə də mul ti kul tu ra lizm və to le rant lı ğın hökm sür dü yü bir məm lə kət dir. Müs tə qil li yi nin bər pa sın dan ötən 25 il də Dağ lıq Qa ra bağ mü na qi şə si öl kə də çax naş ma ya ra da raq dəh şət li in san fa ciəsi nə yol aç mış dır, la kin bu na bax ma ya raq Azər bay can bü tün sa hə lər də bö yük uğur lar qa zan dı, xal qın ri fah ha lı yax şı laş dı, öl kə nin so sial iq ti sa di in ki şa fın da bö yük nailiy yət lər əl də olun du. Azər bay ca nın nailiy yət lə ri ni say maq la qur tar maz. Öl kə də ge dən abad lıq və qu ru cu luq iş lə ri yal nız pay tax tı de yil, böl gə lə ri də əha tə edir. Hə min böl gə lər dən bi ri də öl kə nin şi mal qər bin də yer lə şən, vax ti lə Şə ki xan lı ğı nın mər kə zi ol muş Şə ki ra yo nu dur. Şə ki də qo ru nub sax la nan Xan sa ra yı, Kar van sa ray və di gər ta ri xi abi də lər bu şə hə rin qə dim me mar lı ğı nı, sə nət kar lıq nü mu nə lə ri ni müasir nə sil lə rə möh tə şəm şə kil də təq dim edir. Gö zəl tə biəti, dad lı ləz zət li mət bə xi ilə tu rist lə ri cəlb edən Şə ki bu il, yə ni 2016 cı il də Türk dün ya sı nın mə də ni pay tax tı elan olun muş dur. Xə zə rin in ci si sa yı lan Ba kı gün dən gü nə gö zəl lə şir. Şərq Qərb me mar lı ğı nın vəh də ti ni əks et di rən bu şə hər öz gö zəl li yi və əzə mət li müasir ti ki li lə ri ilə dün ya nın is tə ni lən pay taxt şə hə ri ilə rə qa bət apar ma ğa qa dir dir. Ba kı nın me mar lıq si ma sı öz keç mi şi ni və mil li or na ment lə ri ni qay ğı keş lik lə qo ru ya raq ən cə sa rət li la yi hə lə ri real laş dır maq la gə lə cə yə doğ ru ad dım la yır. FAALİYET DERGİSİ

102 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ Ha zır da bey nəl xalq ic ti maiy yət Azər bay ca nı öz in ki şa fın da bir çox nailiy yət lə rə im za atan eti bar li tə rəf daş ki mi ta nı yır. Öl kə həm də nü fuz lu bey nəl xalq təd bir lə rə və id man ya rış la rı na ev sa hib li yi edir cı ilin ap rel ayı nın 25 dən 27 dək Bir ləş miş Mil lət lər Təş ki la tı nın Si vi li za si ya lar Al yan sı nın 7 ci Qlo bal Fo ru mu nun Ba kı da ke çi ril mə si fak tı dün ya nın bu öl kə yə eti mad və eh ti ra mı nın par laq sü bu tu dur. Bu ha di sə məhz Pre zi dent İl ham Əli ye vin bu ilin Azər bay can da mul ti kul tu ra lizm ili elan et di yi bir za man da baş tut du. Müs tə qil li yi nin nailiy yət lə ri sı ra sın da bir mü hüm ha di sə ni də qeyd et mə yi va cib bi li rəm ci il də Ba kı da çox yük sək sə viy yə də, in cə zövq lə və mü kəm məl şə kil də təş kil edil miş Bi rin ci Av ro pa Oyun la rı dün ya miq ya sın da qar şı lıq lı an laş ma və eh ti ram də yər lə ri nin təb li ği is ti qa mə tin də bö yük töh fə ver di, id man sa hə sin də ol duq ca möh tə şəm və mə də ni ha di sə ol du. Hə min id man ya rış la rı or taq türk ir si nin bir his sə si olan zən gin Azər bay can mə də niy yə ti nin tam ça lar la rı ilə təq dim edil mə si nə bö yük im kan ya rat dı. Di gər mə də niy yət lər və din lə rə eh ti ram, to le rant lıq türk dil li xalq lar ara sın da də rin kök lə rə ma lik də yər dir. Bu xalq lar ge niş coğ ra fi əra zi də məs kun la şa raq müx tə lif din lə rin bir sı ra qol la rı da da xil ol maq la is lam, xris tian lıq, iudaizm, bud dizm, şa ma niz mə eti qad edir lər. Türk dil li xalq la rın mə də niy yət lə ri coğ ra fi məs kun laş ma və di gər ic ma lar la sıx qar şı lıq lı əla qə lər ba xı mın dan müx tə lifik təş kil edir, həm çi nin on la rın xa ri ci gö rü nü şü də müx tə lif in san irq lə ri nə məx sus xü su siy yət lə ri özün də bir ləş di rir. Mə lum dur ki, hər bir və tən da şın və ailə nin ri fa hı və fi ra van lı ğı hö ku mət üçün priori tet mə sə lə dir. Azər bay can da döv lət öl kə nin ər zaq təh lü kə siz li yi sa hə sin də st ra te ji məq səd lə ri nə nail ol muş dur ki, bu da iq ti sa diy ya tın şa xə lən di ril mə si sa hə sin də müs bət nə ti cə lər ver miş dir. Yer li is teh sal mal la rı nın daim ar tan kə miy yət və key fiy yə ti de dik lə ri mi zə ba riz sü but dur. 102 info@turk-pa.org

103 Hö ku mət so sial mə sə lə lə rin həl lin də bü tün müm kün ad dım la rı atır. Əmək haq la rı və pen si ya lar əhə miy yət li də rə cə də ar tıb, öl kə də yox sul luq də rə cə si 5 faizə en miş dir. Son 12 il ər zin də Azər bay can da 1 mil yon 500 min iş ye ri açıl mış dır, on lar dan 1 mil yo nu daimi iş yer lə ri dir. Əha li nin sa yı 9.7 mil liona çat mış dır. Son 10 il ər zin də so sial inf rast ruk tu run in ki şa fı da ha tə sir li ol muş dur: 400-dən ar tıq tibb müəs si sə lə ri, 2700 mək təb və müx tə lif tə yi nat lı lar da da xil ol maq la 50-yə ya xın id man ob yekt lə ri ti kil miş və ya ta ma mi lə ye ni lən miş dir. Azər bay can hö ku mə ti nin uzun müd dət li st ra te ji məq səd lə ri Azər bay can 2020: gə lə cə yə ba xış İn ki şaf Kon sep si ya sın da əks olun muş dur. Bu kon sep si ya öl kə nin in ki şa fın da ye ni mər hə lə yə qə dəm qoy du ğu bir za man da gə lə cək hə dəf və priori tet məq səd lə ri müəy yən ləş di rir. Kon sep si ya da qeyd edil di yi ki mi, Azər bay can ha zır da dün ya miq ya sın da hökm sü rən qlo bal iq ti sa di böh ran fo nun da təd ri cən iq ti sa diy ya tın di ver si fi ka si ya sı na nail ol muş və neft sek to run dan ası lı lı ğı əhə miy yət li də rə cə də azalt mış dır. Azər bay can üçün post-neft döv rü ar tıq baş la yıb və hö ku mə tin bu is ti qa mət də at dı ğı ad dım lar öz sə mə rə li li yi ni gös tə rir. Bu ad dım lar qlo bal iq ti sa di böh ran fo nun da öz nə ti cə lə ri ni ver miş ol du. Azər bay can Pre zi dent İl ham Əli yev 2015-ci il də Tür ki yə də ke çi ril miş G20 Sam mi ti nə dair xü su si bu ra xı lış da - Ümu mi st ra te gi ya nın for ma laş dı rıl ma sı sər löv hə li mə qa lə də bu is ti qa mət lər ba rə də qeyd et miş dir: İq ti sa diy ya tın ənə nə vi sek tor la rı ye ni dən qu rul muş və tu rizm, ha va və hər bi mü da fiə sə na ye lə ri, in for ma si ya/kom mu ni ka si ya tex no lo gi ya la rı və di gər sa hə lər ya ra dıl mış dır. Azər bay can öz 2 pey ki ni işə sal maq la kos mik döv lət lər sı ra sı na keç miş dir. Yo la sal dı ğı mız 25 ilə nə zər sa lar kən gö rü rük ki, iq ti sa di nailiy yət lər ki fa yət qə dər dir. Fakt la ra mü ra ciət edək: - Azər bay can da ÜDM (Ümu mi Da xi li Məh su lu) 3,4 də fə art mış dır; - Qey ri-neft sek to ru və sə na ye is teh sa lın da 3 də fə ar tım ol muş dur; - Öl kə iq ti sa diy ya tın da qey ri-neft sek to ru nun pa yı son 12 il ər zin də ar tı rı la raq 2015-ci ilin ilk sək kiz ayın da 70 faizə çat dı rıl mış dır; cü il dən Azər bay can iq ti sa diy ya tı 200 mil liard dol la ra ya xın in ves ti si ya cəlb edil miş dir. - Kənd tə sər rü fa tı sek to run da ar tım (bu sa hə yə son il lər də xü su si diq qət ye ti ril miş dir) 6,6 faizə dək ar tım qey də alın mış dır; - Dün ya İq ti sa di Fo ru mu iq ti sa di ba xım dan gös tə ri ci lə ri nə və dün ya miq ya sın da rə qa bət qa bi liy yə ti nə gö rə Azər bay ca nı 40-cı yer də sı ra la mış dır. FAALİYET DERGİSİ

104 Onu da vur ğu la maq la zım dır ki, son il lər Azər bay can hö kü mə ti yer li is teh sa la çox bö yük əhə miy yət ve rir. Həm döv lət, həm də özəl sek tor la ra ma liy yə və sait lə ri ay rıl mış dır. Öl kə də biz nes mü hi ti nin yax şı laş dı rıl ma sı, həm çi nin iq ti sa diy yat da və ma liy yə sek to run da şəfafı ğı nın tə min edil mə si məq sə di ilə cid di iq ti sa di is la hat lar apa rı lır. Mə lum ol du ğu ki mi, Azər bay can qlo bal ener ji təh lü kə siz li yin də önəm li rol oy na yır. Ba kı -Tbi li si -Cey han neft və Ba kı-tbi li si-ər zu rum tə bii qaz bo ru kə mər lə ri ki mi qlo bal re gional la yi hə lə rin hə ya ta ke çi ril mə sin də ak tiv iş ti rak edən Azər bay can neft-qaz eh ti yat la rı ilə Av ro pa nın ener ji tə mi nat çı sı na çev ril di və qlo bal ener ji təh lü kə siz li yin də mü hüm rol oy na dı. Bö yük İpək Yo lu nun ay rıl maz his sə si ni təş kil et mək lə, Azər bay can geost ra te ji möv qe yi ilə nəq liy yat dəh liz lə ri nin ya ra dıl ma sın da da ge niş po ten siala ma lik dir. Öl kə re gional 104

105 nəq liy yat və lo gis ti ka mər kəz lə rin dən bi ri nə çev ril mək lə real ola raq Şərq-Qərb və Şi mal- Cə nub nəq liy yat dəh liz lə ri nin mər kə zi ol muş dur ci il də is tis ma ra ve ril miş Ba kı Bey nəl xalq Də niz Li ma nı, həm çi nin müasir bey nəl xalq ha va nəq liy ya tı sis te mi, ya xın gə lə cək də is ti fa də yə ve ri lə cək Ba kı -Tbi li si- Qars də mir yo lu və Ba kı Ak tau bə rə xəti nin in ki şa fı nəq liy yat sek to ru nun İpək Də mir Yo lu, İpək Də niz Yo lu, İpək Ener ji Yo lu, İpək Fi ber Op tik Yo lu, Mə də niy yət lə rin Ipək Yo lu və s. ki mi ye ni məz mun la rı nın mey da na çıx ma sı na rə vac ver miş dir. Xü su si qeyd et mək is tə yi rəm ki, Azər bay can qar daş türk dil li öl kə lə rin ara sın da əla qə lə rin in ki şa fı na çox bö yük töh fə lər bəxş et miş dir. Azər bay ca nın hər tə rəfi dəs tə yi or taq kök lə rə ma lik olan xalq lar ara sın da sü rət lə in ki şaf edən əmək daş lı ğın ins ti tut laş ma sı na tə kan ver miş dir. Bu ya xın lar da Ba kı da Pre zi dent İl ham Əli ye vin tə şəb bü sü ilə türk mə də niy yə ti ni, in cə sə nə ti ni və ta ri xi də yər lə ri ni dün ya ya təş viq et mək məq sə di lə Türk Mə də niy yə ti və İr si Fon du ya ra dıl mış dır cu il dən fəaliy yə tə baş la mış Türk PA Ka tib li yi nin Ba kı şə hə rin də yer ləş mə si tə sa dü fi de yil dir. Ta rix də ilk türk dil li res pub li ka, Azər bay can Xalq Cüm hu riy yə ti 1918-ci il də məhz bu ra da ya ra dıl mış dır. Qı sa ömür lü ol sa da, Azər bay can De mok ra tik Res pub li ka sı türk dün ya sı na da vam lı mi ras bu rax mış dır. Öl kə nin son 25 il də əl də et di yi nailiy yət lər dən da nı şar kən Dağ lıq Qa ra bağ mü na qi şə sin dən yan keç mək çə tin dir. Türk dil li Öl kə lə rin Par la ment As samb le ya sı nın (Türk PA) hər za man həl li uza dıl mış bu mü na qi şə nin Azər bay ca nın bey nəl xalq sə viy yə də ta nın mış sər həd lə ri çər çi və sin də, əra zi bü töv lü yü və su ve ren li yi nə hör mət prin si pi nə əsas la na raq, sülh yo lu ilə həl li nə ça ğır mış dır. Mü na qi şə nin həl li re gion da uzun müd dət li sa bit li yə, ri fah və öl kə lər ara sın da qar şı lıq lı pers pek tiv lə ri nə im kan ya ra dar. Azər bay can Res pub li ka sı nın ən son nailiy yət lə ri hö ku mə tin ta raz laş dı rıl mış, uzunmüd dət li və dü şü nül müş si ya sə ti ilə ya na şı, Azər bay can xal qı nın, bu mil lə tin öz ana və tə ni ni di na mik in ki şaf edən iq ti sa diy yat la müasir fi ra van döv lə tə çe vir mək ide ya sı na sa diq li yi nə ti cə sin də müm kün ol muş dur. Öl kə bu gü nə qə dər el min, təh si lin və gənc nəs lin in ki şa fı na nə həng sər ma yə lər qoy muş dur. Şüb hə siz ki, bun dan son ra da qa baq cıl el mi-tex no lo ji po ten sialı, yük sək sə viy yə li in san re surs la rı mə də niy yət lə rin və si vi li za si ya la rın yo lay rı cın da yer lə şən Azər bay can üçün par laq üfüq lər aça caq dır. FAALİYET DERGİSİ

106 ANCIENT TURKIC NATION BOLDLY LOOKS INTO FUTURE Training kite made a hunting bird, Uniting tribes assembled a nation... (Excerpt from Epic of Manas) JANDOS ASANOV, TURKPA SECRETARY GENERAL At the feet of awesome Ala-Too Mountains 25 years ago a red fag with shanyrak (round top of nomadic dwelling) in its centre was hoisted heralding the birth of an independent nation Kyrgyz Republic, which originates from the Great Kyrgyz Khaganate that once upon a time used to stretch from Pamir to Baikal. During the course of the history the Kyrgyz state lay on the Great Silk Road and was known to Greek, Arab, Persian, Chinese civilizations from ancient times. The contemporary Kyrgyzstan is a meeting point of the East and West, North and South as well as a modern society that brings together the representatives of more than 100 ethnic groups. Kyrgyzstan is a respected and trusted member of the international community and its rich culture is part of common Turkic heritage. The Kyrgyz Republic is a modern Turkic speaking country that cherishes its past while embracing universal values. That is why the country was voted a member of UN Human Rights Council for Owing to its economic might and important geopolitical location in 2015 it acceded to the Eurasian Economic Union. August the 31st was a turning point in the Kyrgyz history and 25 years since the declaration of its statehood has become a period full of events that facilitated maturation of Kyrgyz statehood. 25th independence anniversary is a festive occasion for all the citizens of Kyrgyzstan that are united with dream of building a strong and advanced democratic nation. Since the time when Kyrgyzstan embarked on the road of independent existence it has dealt with many issues relating to political and economic reforms. Now the country is operating in the format of parliamentary republic. In compliance with the Constitution of Kyrgyz Republic, the country s parliament is the highest representative body responsible for the law-drafting and overseeing its implementation. The parliament is fully involved in the state afairs: it initiates reforms in all the areas and supervises their implementation. The current parliament has 6 political parties and 106 info@turk-pa.org

107 they represent various views and approaches. The civil society of Kyrgyzstan is very active and well organized. Now there are more than 15 thousand of registered non-governmental organizations. The Kyrgyz Republic, located in Central Asia, possesses substantial economic potential and skilled human resources. The country s social and economic development indicators are significantly growing from year to year. For instance, in % GDP growth was observed which included 6.2% growth in agriculture, 8% in investments, 2.7% in cargo transportation, 6% in overall retail sales. Nowadays unique and very conducive climate is being created for the foreign investors. Nationals from 45 countries from around the world can stay in the Kyrgyz Republic without visa up to 60 days. It is encouraging that the country is trying its best to take the advantage of its vast tourism potential: Ala-Too and Alay mountain ranges, the later being the homeland for Queen of the Mountains Khansha Kurmanzhan Datka, awe inspiring mountain peaks, such as Jengish chokusu and Khan-Tengri and eye-catching valleys, Issyk-Kol, which is one of the FAALİYET DERGİSİ

108 wonders of nature, tremendously described in the stories of Chyngyz Aitmatov, Osh the city with 3000 years history, Balasagun, the birthplace of great Turkic writer Yusuf Hass Hajib Balasaguni, author of Kutadgu Bilik. Kyrgyzstan is rich for its unique natural-climatic recreational opportunities. For instance, 4.5 million foreign tourists visited Kyrgyz lands in recent years. Annually these numbers are steadily growing. Tourism is one of the facilitating factors in deepening cultural and humanitarian ties in our ever globalizing world. Kyrgyzstan needs to be credited for its bold promotion of cultural values of nomadic people that played a huge role in the history of Eurasia. It has established the Centre of Nomadic Civilizations that studies the history and culture of nomads. The Second World Nomad Games, the opening ceremony of which is expected on 3rd September at Issyk- Kol - pearl of Central Asia and one of the highest mountainous lakes around the world, is a sports festival of global scale and brings together many nations that have had nomadic past. As it is well known, the nomadic culture has left a huge legacy that is refected in the in the customs and way of life of many nations. These games are aimed at preserving and spreading unique nomadic sports. Sports teams from more than 35 countries are expected to participate in the international festival that includes Azerbaijan, Argentina, USA, Belarus, Brazil, Hungary, Guatemala, Germany, Israel, India, Indonesia, Iran, Italy, Kazakhstan, China, Columbia, Latvia, Lithuania, Mongolia, Netherlands, Pakistan, Peru, Poland, Russian Federation, Serbia, Slovakia, Tajikistan, Turkey, Turkmenistan, Ukraine, Czech, Sri Lanka, Ecuador, Estonia and Japan. The abovementioned event is very mush supported by TurkPA member-states. The Kyrgyz Republic is open for mutually beneficial dialogue. The country has a huge potential in industry, mining and metallurgy. All the elements of periodic table can be found in the Kyr 108 info@turk-pa.org

109 gyz lands. The country is rich with gold, silver, aluminum, iron, silicon and other minerals, which are widely used in manufacturing new technologies. What is more important for carrying out industrial projects and development of Kyrgyzstan is the availability of professional workforce and abundance of electricity. In the modern world development and progress is impossible without energy. The rich water and energy potential of Kyrgyzstan is actively being developed. 90% of electric energy generated at the hydro stations and therefore does not harm the environment. Last year Kyrgyzstan managed to achieve energy independence by commissioning the Datka- Kemin power line as part of CASA-1000 project. Now after the completion of CASA-1000 project the energy produced in Kyrgyzstan will be exported to Tajikistan, Afghanistan and Pakistan. Transportation sector is briskly developing. Various parts of the country is connected with roads, the total length of which exceeds kilometers. Furthermore there are plans to construct railway lines on the routes Russia-Kazakhstan-Kyrgyzstan-Tajikistan and China-Kyrgyzstan-Uzbekistan. This railway lines connect the sea ports of the Pacific, Persian Gulf and the Medditerrean. Realisation of above projects will give substantial impetus to the overall development of the Kyrgyz Republic and its integration into the global economy. The talk about Kyrgyzstan and Kyrgyz people is of less value if the great ancient epic poem Manas is not mentioned. Kyrgyzstan celebrated the 1,000th anniversary of Manas in The epic poem consists of approximately 500,000 lines and can be compared with the Sanskrit epic Mahabharata and the Tibetan Epic of King Gesar. The end of oral epics in Central Asia has been prophesied since the nineteenth century. Nevertheless, we can observe a surprising vitality of oral performance and oral traditions among the Kyrgyz people. Manas still plays an important role in Kyrgyz cultural identity. Manas is the classic centerpiece of Kyrgyz literature, and parts of it are often recited at Kyrgyz festivities by specialists in the epic, called Manaschi. Manaschis tell the tale in a melodic chant unaccompanied by musical instruments. Nowadays the Kyrgyz Republic relies on its consistent state policy and strategy, speedily developing economy. Political and economic upheavals that the country has gone through hardened its resilience. Today Kyrgyzstan is a country which is known as a dy FAALİYET DERGİSİ

110 namic, competitive and mature state in the international community. The Republic has acquired its geopolitical weight, developed strong relationships with all partners and created investment-friendly environment. Once great Kyrgyz writer Chyngyz Torokulovich Aitmatov said: - Those from yesterday do not know what is going on today; those from today do not know what will happen tomorrow. Keeping this in mind the Republic pays a great atention to the well-being and education of its citizens. Last year the 6 millionth citizen of the country was born. Today Kyrgyzstan has well educated, skilled and strongly motivated youth. That is why on the eve of its 25th independence anniversary Kyrgyzstan looks into future boldly and with confidence. 110 info@turk-pa.org

111 КЫЛЫМДАРДЫ КАРЫТКАН КЫРГЫЗ ЭЛИ МАМЛЕКЕТТҮҮЛҮГҮН МЫНДАН ДАГЫ БЕКЕМДЕП, ӨНҮГҮҮ ЖОЛУНДА БАРАТАТ Кулаалы таптап куш кылдым, курама жыйып журт кылдым... («Манас» эпосунан үзүндү) Бир кез де Па мир тооло ру нан Байкөлгө чейин ки учукыйыр сыз аймак ты кам ты ган Улуу кыр гыз Ка га на ты нын му ра сы бол гон Ала-Тоо жер ге син де, 25-жыл мур да Кызыл Туу жел би реп, ас ман ти ре ген тоолор дун ме ке ни деп тааныл ган Кыр гыз Рес пуб ли ка сы жа рыялан ды. ЖАНДОС АСАНОВ, ТҮРК ТИЛДҮҮ ӨЛКӨЛӨРДҮН ПАРЛАМЕНТТИК АССАМБЛЕЯСЫНЫН БАШКЫ КАТЧЫСЫ Улуу Жи бек Жо лун да жайгаш кан Кыр гыз жер ге си байыр кы за ман дан бе ри грек, арап, перс, кы тай ци ви ли за цияла ры ме нен тааныш. Учур да Кыр гыз мам ле ке ти Чыгыш жа на Ба тыш дүйнөсүнүн ор то сун да гы соода жа на ма да ний салт тар дын айка лы шы, ошон дой эле 100дөн ашык эт ни ка лык топ тун өкүлдөрүнүн үйү бо луп кал ды. Бүгүнкү күндө, Кыр гыз Рес пуб ли ка сы дүйнөдөгү улут тар коом чу лу гун да жа на түрк тилдүү өлкөлөр ара сын да ор чун дуу орун ээле ди. Жал пы адам зат тык баалу лук тар ды сыйла ган, өзүнүн бай та ры хый жа на ма да ний му ра сын сак тап кал ган Кыр гыз Рес пуб лика сы, за ман бап түрк тилдүү өлкө ка та ры тааны мал бол ду. Кыр гыз Рес пуб ли ка сы нын БУУ нун Адам укук та ры боюн ча ке ӊеш тин мүчөсү ка тары жыл дар ара сын да гы мөөнөткө шайла ны шы, Ев ра зиялык эко но ми ка лык би рим ди ги не мүчө ка та ры кирүүсү жа на баш ка ор чун дуу эл ара лык же тиш кен дик тер жо го ру да бел ги лен ген дер ге да ӊа за бол ду. Үстүбүздөгү жыл дын 31-ав гус тун да Кыр гыз Рес пуб ли ка сы өзүнүн эң маанилүү мам лекет тик майра мын бел ги лейт Эге мендүүлүктүн 25-жыл ды гы. Бул күн даңк туу кыр гыз тары хын да ал тын там га лар ме нен жа зы лып, жа ңы доор дун маанилүү ба ра гы бо луп са на лат. 25-жыл му рун Кыр гыз Рес пуб ли ка сы өзүнүн та ры хый өнүгүүсүнүн за ман бап дооруна кир ди коом дун кы зык чы лы гы на ба гыт тал ган эко но ми ка сы ме нен ачык де мок ратиялык мам ле кет ку руу ал гач кы мак сат ка та ры коюл ду. FAALİYET DERGİSİ

112 Азыр кы күндө өлкө пар ла мент тик рес пуб ли ка фор ма тын да иш алып ба рууда. Кыргыз Рес пуб ли ка сы нын Конс ти ту циясы на ылайык, өлкөнүн пар ла мен ти мыйзам чы гаруу бийли гин жа на көзөмөлдөө мил дет те рин ат кар ган жо гор ку өкүлдүк ор ган. Мын да, мам ле кет тин Өкмөтү Жо гор ку Ке ңеш тин ал дын да то лук эсеп бе рээрин бел ги лей ке тиш ке рек. Пар ла мент тин то лук кан дуу ка ты шуусун да мам ле кет тик түзүлүштүн баар дык чөйрөлөрүндө ре фор ма лар баш та лып, жүргүзүлүүдө жа на көздөлүүдө. Бул сот, укук кор гоо, фис кал дык, көзөмөлдөө жа на баш ка чөйрөлөрдү да гы кам тыйт. Бүгүнкү күндө Пар ла мент саясий жүрүмдөрдүн ми зин де. Ба ра-ба ра, маанилүү, коом чу лук ту тол кун дат кан ма се ле лер, саясий та лаш тар пар ла мент тин ду бал да ры нан чык пас тан че чи ле баш та ды. Учур да гы пар ла мент тин ча кы ры лы шын да 6 саясий пар тия көрсөтүлгөн. Алар ар түрдүү прог рам ма лар дын жа на идеоло гиялар дын өкүлдөрү. Ар бир фрак циянын кемчи ли ги коом чу лук ка ке нен бел гилүү бо луп калк тын тал куусу на алы нууда. Ант ке ни, коом до мам ле кет тик эмес уюм дар дын ро лу маанилүү ден гээл де көрсөтүлгөн. Кыр гызстан дын жа ран дык сек то ру аб дан ак тивдүү жа на жак шы уюш ту рул ган. Азыр кы күндө баар дык кат тал ган мам ле кет тик эмес уюм дар дын са ны 15 миң ден аш ты. 112 info@turk-pa.org

113 Ар бир ми нистр дин же ме ке ме нин же тек чи си нин иш кер ди ги Пар ла мент тин де путат та ры нын жа на мам ле кет тик эмес уюм дар дын көзөмөлүнүн ал дын да. Бор бор Азиянын бөлүгү бол гон Кыр гыз Рес пуб ли ка сы эко но ми ка лык жа на геосаясий жа гы нан аб дан чоң по тен циал га ээ. Өлкөнүн со циал дык жа на эко но ми ка лык өнүгүүсүнүн көрсөткүчтөрү ту рук туу ден гээл де жыл сайын өсүүдө. Ми са лы акыр кы 2015-жы лы ич ки дүӊ өндүрүм 3,5%, анын ичин де, айыл чар ба өндүрүмү 6,2 %, ин вес ти циялар 8%, жүктөрдүн та шы лы шы 2,7%, ал эми че ке не сатуулар дын көлөмү 6% пайыз га өстү. Бүгүнкү күндө чет эл дик ин вес тор лор үчүн уни кал дуу жа на өтө ың гайлуу шарттар түзүлүүдө. Дүйнөнүн 45 өлкөсүнүн жа ран да ры Кыр гыз Рес пуб ли ка сын да 60 күнгө чейин ви за сыз жүрүүгө бо лот. Аны ме нен бир ге ту рист тик мүмкүнчүлүктөр эл ара лык дең гээл ге чы га рыл га ны ку бан дыр бай койбойт. Та ры хы 3000-жыл дан аш кан Ош шаары, Чын гыз Айт ма тов дун чы гар ма ла рын да таамай ча гыл ды рыл ган Ыс сык-көл, Жал пы түрк эл де ри не таан дык жа зуучу Жу суп Ба ла са гын жа шап жа на бел гилүү «Ку тат гу Би лик» ки те бин жаз ган Бала са гун шаары нын уран ды ла ры, Тоолук ха ны ша Кур ман жан Дат ка ме кен де ген Алай тооло ру жа на баш ка көптөгөн жер лер ту рист тер та ра бы нан даӊк та лат. Де ги эле өлкө уни кал дуу жа ра ты лыш тык-кли мат тык, рек реациялык мүмүкүнчүлүктөргө бай. Ми салы, өткөн жы лы кыр гыз жер ге си не 4,5 мил лион чет эл дик ту рист кел ген. Жыл сайын бул сан 9,5% өсүүдө. Аны ме нен бир ге, ту ризм, өлкөнүн гло бал да шуу про цес син де, эконо ми ка лык өнөктөштүк ма ми ле лер дин, ма да ний-гу ма ни тар дык байла ныш тар дын өнүгүшүнө көмөкчү бо лууда. Бул өңүттө, үстүбүздөгү жыл дын сен тябрь айынын ба шын да, Кыр гыз же ри нин берме ти бол гон, дүйнөнүн эӊ ири бийик тоолу көлдөрдүн би ри - Ыс сык-көлдө II Дүйнөлүк еөчмөндөр оюн да ры нын өткөрүлүшү аб дан маанилүү. Көчмөндөр дүйнөсү жүздөгөн эл дер дин баш та рын би рик ти рет. Кайта лан бас, өзгөчө ма да нияты анын салт та рында, жа шоо ти ри чи ли гин де ча гыл ды рыл ган. Бул оюн дар гло ба ли за циянын доорун да ма да ният ты жан дан ды рып, сак тап ка луу, эл дер дин ин сан дык са па тын жо го ру ла тып, дүйнөдөгү жа шоо ну гун тар тип теш тирүү мак са ты на ар нал ган. Бул маанилүү эл ара лык мааре ке де 35 тен ашык өлкө ка ты шаарын бил ди риш ти, анын ичин де Азер байжан, Арген ти на, АКШ, Бе ло рус сия, Бра зи лия, Венг рия, Гва те ма ла, Гер ма ния, Из раиль, Ин дия, Ин до не зия, Иран, Ита лия, Ка закс тан, Кы тай, Ко лум бия, Лат вия, Лит ва, Мон го лия, Ни- FAALİYET DERGİSİ

114 дер лан ды, Па кис тан, Пе ру, Поль ша, Ору сия Фе де ра циясы, Сер бия, Сло ва кия, Та жи кистан, Түр кия, Түрк ме нис тан, Ук раина, Че хия, Шри-Лан ка, Эк ва дор, Эс то ния жа на Жапо ния бар. Атал ган иш-ча ра Ка закс тан, Азер байд жан, Түр кия мам ле кет баш чы ла ры та ра бы нан жа кын дан кол доо тап кан эле. Ан дык тан, боор дош түрк тилдүү өлкөлөр ара сын да өз ара ише ним ди жа на кыз матташ тык ты мын дан да гы те рең детүүнү көздөө ме нен көчмөн калк тар дын спорт оюн дарын, салт та рын жа на му ра сын дүйнөгө тааны туу мак са тын да Кыр гыз Рес пуб ли ка сында Көчмөн ци ви ли за циясы нын бор бо ру ачы лууда. Кыр гыз Рес пуб ли ка сы өз ара пайда луу диалог го даяр, ачык өлкө. Өлкөдө өнөр жай жа на тоо-ме та лур гиялык чоң по тен циал кам тыл ган. Кыр гыз жер ге син де ги ас ман тире ген, бийк ти ги же ти миӊ метр ден аш кан Же ӊиш, Ле нин жа на Хан Те ӊир чо ку луу улуу тоолор до пе риоди ка лык таб ли ца нын баар дык эле мент те ри бар. Ал тын, күмүш, алю миний, те мир жа на жа ңы тех но ло гиялар да ке ңи ри кол до нул ган крем ний сыяк туу тоо кенде ри не аб дан бай өлкө. Эң баш кы сы, көптөгөн дол боор лор дун иш ке ашы ры лы шы на, аны ме нен бир ге Кыр гызс тан дын өнүгүшүнө ке сипк өй жу муш чу күч жа на кол жет кидей баада гы электр ку ба ты түрткү бо луп ке лет. За ман бап дүйнөдө, өнүгүү жа на прог ресс энер гиясыз мүмкүн эмес. Кыр гыз Респуб ли ка сы эбе гейсиз суу-энер ге ти ка лык по тен циал га ээ жа на ал ак тивдүү түрдө 114

115 өздөштүрүлүүдө. Өлкөдө өндүрүлгөн электр ку ба ты нын 90% жа ңы ла нып ту руучу, башка ча айт кан да айла на-чөйрөгө зыян алып кел бе ген суу ку ба ты нан өндүрүлөт. Өткөн жы лы CA SA-1000 дол боору нун бөлүгү бол гон Дат ка-ке мин электр ку ба тын жет кизүүчү ли ния иш ке кир ги зи лип, Кыр гыз Рес пуб ли ка сы энер ге ти ка лык көз ка ран ды сыз дык ка жет ти. Эми СA SA-1000 дол боору аяк та ган соң Кыр гыз тан да өндүрүлгөн электр ку ба ты Та жи кис тан, Аф га нис тан жа на Па кис тан га экс порт то лот. Транс порт жаатын да өнүгүп жат кан про цесс тер да аб дан ку бан ды рат. Ми са лы, өлкөнүн ар бир бу луң-бур чун да гы бар дык аймак тар жал пы узун ду гу ден ашык ча кы рым да гы ажы ра гыс ка ра жол ме нен би рик ти рил ген. Ан дан тыш ка ры, Рос сия-казакс тан-кыр гызс тан-та жикс тан жа на Кы тай-кыр гызс тан-өз бекс тан те мир жол магист ра лы нын ку ру лу шу көздөлүүдө. Бул те мир жол Тынч океан дын порт то рун Пер сид бу лу ңу жа на Жер ор то лук де ңиз ме нен би рик ти рип ка лат. Атал ган дол боор лор Кыр гыз Рес пуб ли ка сы нын бай жа ра ты лыш ре сурс та рын өздөштүрүүгө жа на пайда ла нууга түрткү бо луу ме нен бир ге эл ара лык соода нын, туризм дин жа на ма да ният тын мын дан ар тык өнүгүүсүнө өбөлгө бо лот. Жал пы түрк ма да нияты нын сыймык тан чуу му ра сы - Ма нас эпо су нун өлбөсөчпөстүгү, түбөлүктүүлүгү, дүйнөлүк баа жет пес ма да ний эс те лик тер дин ка та ры нан орун ал ган ды гы бел ги лен ген мак сат ка байла ныш туу. Эл эр кин дик ке, эге мендүүлүккө күрөш ар кы луу га на же ти ше ал ган. Ушун дан улам эпос тун идеялык чор до нун көп кылым дык та ры хын да сан да ган түркүн окуялар ды ба шы нан ке чир ген эл дин эр кин дик, эге мендүүлүк үчүн бер ген күч ара ке ти түзөт. Ма нас эпо су, ата-ба ба ла ры быз миӊ де ген жыл дан бе ри ба сып өткөн та ры хий жо лун да гы ру ха ний та был га ла ры нын, тур муш тук таж рыйба сы нын, ба шы нан ке чир ген окуялар жөнүндөгү маалы мат тар дын ор чун дууларын бүт чо гулт кан баалуу ка зы на нын мил де тин ат ка рып ке ле жа тат. Ан дык тан, Кыр гыз Рес пуб ли ка сы нын Эге мендүүлүк күнү калк тын тур му шун дагы маанилүү учур. Ал та ры хый жа на саясий за рыл чы лык бо луп кыр гыз эли не таан дык мүнөздү ка лып тан дыр ды: акыл ман дуулук, ыраат туулук, мак сат ка ба гыт тан дуулук жана са быр дуулук. Жа ңы тур муш ку руунун би рин чи күндөрүнөн баш тап Кыр гыз Рес публи ка сы нын кал кы чы ны гы эр кин дик ке жа на көз ка ран ды сыз дык ка жетүү бул жал гыз га на эге мендүүлүк алуу эмес, мын дан тыш ка ры анын саясий жа на эко но ми ка лык жактан түптөлүшү, бе кем де ли ши жа на эл ара лык аре на да та тык туу жа на сый ор дун та бышы экен ди гин би лип, өз күчүн ыйык мак сат ка ка рай жум ша ган. FAALİYET DERGİSİ

116 Бүгүнкү күндө Кыр гыз Рес пуб ли ка сы, өзүнүн ыраат туу мам ле кет тик саяса ты на жа на ст ра те гиясы на таянып, ийги ликтүү саясий жа на эко но ми ка лык сис те ма ны курду. Кыр гыз мам ле ке ти эл ара лык коом чу лугу та ра бы нан ди на ми ка луу, атаан даш тыкка жөндөмдүү жа на же тил ген өлкө ка та ры тааны мал. Рес пуб ли ка өзүнүн геосаясат тык сал ма гы на ээ бол ду, баар дык өнөктөштөрү ме нен бе кем ма ми ле кур ду жа на чет эл дик ин вес ти циялар га жа гым дуу чөйрө түздү. Учур да эге мендүү Кыр гыз Рес пуб ли ка сы ту рук туулук тун та таал сы на гы нан өтүп, өнүгүүнүн асердүү на тыйжа сын көрсөтүүдө. Ал найты жа лар дын жа на ор но гон турук туулук тун да гы бир ку бан ды руучу көрсөткүчү ка та ры өткөн жыл дын 25-ноябрын да Кыр гыз Рес пуб ли ка сы нын 6-миллионун чу жа ра ны нын төрөлүшүн бел ги лесек бо лот. Улуу жа зуучу Чын гыз Төрө ку ло вич Айтма тов айт кан эле Ке чээ күнкүлөр, бугүн эм не бо луп жат ка нын бил бейт, бүгүнкүлөр эр теӊ эм не бо лоорун бил бейт деп. Анын сы ӊа рын дай, Кыр гыз Рес пуб ли ка сы нын Өкмөтү би лим берүү жа на илим ди өнүктүрүүгө, жаш жа ран дар га кол доо көрсөтүү боюн ча саясат ка жа на ар түрдүү со циалдык дол боор лор го чоӊ маани берүүдө. Ан дык тан Кыр гыз Рес пуб ли ка сын да би лимдүү, конст рук тивдүүлүккө ба гыт тал ган жаш муун өлкө тур му шу на өз пайда сын тийги зип жат ка ны на күбө бо лууда быз. Бул күч ара кет тер ке ле чек те Кыр гыз мам ле кеттүүлүгүн мын дан да гы бе кем деп, өнүгүп-өрчүүсүнө алып ке лээри не те реӊ ише не биз

117 NUR İŞIKLI ÜLKE Çoğu Türk boyları payını alıp dağılınca Kazakların elinde otağından başka ne kaldı? (Mağcan Cumabayev) «Ka za kis tan» de yin ce, kö kü Türk olan bi ri he ye can lanma dan du ra maz. Al tay dan Atı rau ya, Ala tau dan Sa rı Ar ka ya ka dar uza nan uç suz-bu cak sız bu top rak la ra ya yı lan ül ke nin iki omu zu nun bi rin de Do ğu, di ğe rin de ise Ba tı ko nuş lan mış du rum da dır. Bu ül ke ol ma dan, es ki Ari ve Sa ka Türk le ri ni, Bü yük Hun gö çü nü, Bü yük Türk Ka ğan lı ğı nı, Deş ti-kıp çak ları ve kü re sel leş me nin ilk akı mı olan Bü yük İpek Yo lu nu gö zü TÜRKİYE CUMHURİYETİ HALUK İPEK, nün önün de can lan dır mak müm kün de ğil dir. BÜYÜK MİLLET MECLİSİ Ta las ın he men ya nı ba şın da 751 yı lın da ku ru lan Tan İmpa ra tor lu ğu ile Müs lü man as ker le rin sa va şı, Tu ran ın ge le cek MİLLETVEKİLİ, TÜRKİYE-KAZAKİSTAN PARLAMENTOLARARASI ta ri hi ve me de ni ye ti nin te me li ni teş kil et miş tir. Aka bin de, İslam di ni bu top rak lar da yay gın la şa rak, isim le ri bi rer ef sa ne BAŞKANI, TÜRKPA DOSTLUK GRUBU ye dö nü şen gör kem li şe hir ler yi ne bu top rak lar da boy gös termiş tir. Bu gün ise, Türk ta ri hi ni, Otı rar ve Sauran şe hir le ri ve ya ULUSLARARASI İLİŞKİLER HUKUKİ İŞLER VE Al-Fa ra bi, Kaş gar lı Mah mut, Yu suf Ba la sa ğu ni ve di ğer bü yük KOMİSYONU BAŞKANI dü şü nür ler ol ma dan göz önü ne ge tir mek da hi im kan sız dır. Dün ya nın ya rı sı na hü küm dar lık eden ve uzun asır lar bo yun ca dün ya ta ri hi ne yön ve ren Cen giz han se fer le ri nin baş lan gıç nok ta sı da yi ne es ki Ka zak top rak la rı ol muş tur. Al tın Ordu,Sel çuk lu Em pe ra tor lu ğu, Os man lı İm pa ra tor lu ğu, Bü yük Mo ğol İm pa ra tor lu ğu ve ge liş miş güç lü bir çok Türk Dev let le ri nin yük sel me dö nem le ri ni ta ri hin te ra zi si ne ko yup tar tı ğı nız da, san ki da ha dün ol muş gi bi bir iz le nim bı rak mak ta dır lar. Hız lı esen ta rih fır tı na la rı nın mer ke zin de yer alan Ka za kis tan ın ise ken di ba ğım sız lı ğı na ka vuş ma sın dan bu ya na çey rek asır geç miş tir. Sov yet ler Bir li ği nin da ğıl ma ya baş la dı ğı o devir de, ta rih sah ne si ne Nur sul tan Na zar ba yev çı ka rak uç suz-bu cak sız Av ras ya nın iç-içe gir miş si ya si sü re ci ne da hil ol muş tur... Bi rey le rin ta rih te ki ye ri ne dir di ye sor du ğu nuz da ce vap ço FAALİYET DERGİSİ

118 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ ğu za man tar tış ma lı dır. An cak, Av ras ya ta ri hi nin son 30 yı lı nı Na zar ba yev siz dü şün mek da hi müm kün de ğil dir... Çok çe şit li alan lar da ve fark lı yel pa ze ler de dış iliş ki le ri ni ge liş tir me ye özel önem at fe den Ka za kis tan, so yu na sa hip çık mış ve ay nı soy dan ge len Türk mil let le riy le iliş ki le ri ni güç len dirme yi de gö zar dı et me miş tir. Ye di asır geç mi şi ni bil me yen ulus ca hil dir di yen bil ge Ka zak ata sö zü nü ak lı na iyi ce yer leş ti ren genç dev let, ta rih sah ne sin de ki bu gün kü ye ri ni an la mak için geç miş te ki ek sik lik le ri ni ta mam la mak ge rek ti ği ni id rak et miş tir. Mev cut Türk İş bir li ği ku rum la rı doğ ru dan Baş kan Na zar ba yev in in si ya ti fiy le ku rul muştur. Türk di li ko nu şan ulus lar ara sın da iş bir li ği ya pı la cak ko nu lar çok ge niş tir. Ör nek ver mek ge re kir se, 1992 yı lın da Ho ca Ah met Ye se vi Ka zak Türk Üni ver si te si ku rulmuş tur. Söz ko nu su Üni ver si te, Türk Dev let le ri ara sın da ulus la ra ra sı denk li ğe sa hip ilk ve tek eği tim ku ru mu dur yı lın da ise, Ulus la ra ra sı Türk Kül tü rü Teş ki la tı (Türk SOY) ku ru la rak, Türk di lin de ko nu şan ulus lar ve top lu luk la rın me de ni mi ra sı ve ba şa rı la rı nın dün ya ya ta nı tıl ma sı na ve ge lişe rek da ha da yay gın laş ma sı na olum lu kat kı lar da bu lun muş tur. Son yıl lar da, ül ke le ri miz ara sın da ki me de ni ve in sa ni iliş ki ler kay da de ğer ba şa rı la ra im za at mış tır; Tür ki ye nin or ta ve yük sek li sans eği ti mi ni ve ren ku rum la rı Ka za kis tan da ve baş ka ül ke ler de de açıl mış ve ay rı ca, ül ke ler ara sı bil gi pay la şım sü re ci da ha da ge liş miş tir. Bu gün ise, öğ ren ci le rin bir Türk dev le tin den bir di ğe ri ne ge çe rek eği tim al ma la rı için bir çok im kan ya ratıl mış va zi yete dir. Türk di lin de ko nu şan ül ke ler ara sın da çe şit li alan lar da ki iliş ki le rin kay da de ğer ge liş me lere im za at ma sı nı mü teakip, söz ko nu su ba şa rı la rın sür dü rü le bi lir ha le ge ti ri lip ül ke ler ara sın da mey da na ge le bi le cek çe şit li me se le le rin çö züm len me si ve iliş ki le rin dü zen len me si için bel libaş lı ku rum la ra ih ti yaç du yul muş tur. Bu çer çe ve de, 2008 yı lın da Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si (Türk PA), 2009 yı lın da ise Türk Di lin de Ko nu şan Ül ke le riş bir li ği Konse yi (Türk Kon se yi) ku rul muş ve 2010 yı lın da Ulus la ra ra sı Türk Aka de mi si nin te me li As ta na ken tin de atıl mış tır

119 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ Türk PA nın te mel ama cı, söz ko nu su Asamb le ye üye ül ke ler ara sın da ge liş mek te olan iliş ki le rin hu ku ki alt ya pı sı nı ha zır la mak, ay rı ca çe şit li alan lar da ki iliş ki le re doğ ru dan kat kı sağla mak tır. Tek ke li mey le ifa de et mek ge re kir se, Türk PA, Türk dün ya sı nın Mec lis sel bo yu tu dur. Tür ki ye ve Ka za kis tan ara sın da ki kar deş çe iliş ki le rin da ha da güç len me si ne ül ke le ri miz ara sın da ki ile ri se vi ye de ki kar şı lık lı say gı il ham ver mek te dir. Re cep Tay yip Er do ğan Tür ki ye Cum hu ri ye ti Cum hur baş ka nı ola rak 2015 Ni san ayın da Ka za kis tan a ger çek leş tir di ği ilk res mi zi ya re ti kap sa mın da, As ta na dan son ra Tür kis tan ı zi yaret et miş tir. Nur sul tan Na zar ba yev ile Re cep Tay yip Er do ğan Tür kis tan ı zi ya ret ede rek ata ları mı zın ru hu na say gı la rı nı sun muş lar dır. Aka bin de, iki ül ke li der le ri ka dim Tür kis tan ken tin de in şa edi len 2000 ki şi lik ye ni ca mi nin açı lı şı na ka tıl mış lar dır. Tür kis tan da yap tı ğı ko nuş ma sı ra sın da Cun hur baş ka nı Er do ğan aşa ğı da ki le ri ifa de etmiş tir: Ka zak lar ve Türk ler kar deş halk lar dır. Bun dan 20 yıl ön ce, ye ni dev let ler ku ru la rak Sov yet ler Bir li ğin den ay rıl dı ğın da bir çok ül ke bu müs lü man ül ke le rin ge le ce ği nin ka ran lık ola ca ğı nı dü şün müş ler dir. An cak Ka za kis tan gi bi ül ke ler dün ya da ki say gın ül ke ler ara sın da ken di yer le ri ni al mış lar dır. Ben, bu du ru ma, kar deş ül ke ola rak tüm kal bim le se vi ni yo rum. Bizler, Türk Dev let le ri ola rak, du rum ne olur sa ol sun bir bi ri mi zin iyi li ği ni te men ni ede rek bir lik ol mak du ru mun da yız. Kar de şin kıy me ti ka ra gün de an la şı lır. Tür ki ye de de mok ra si yo luy la se çi len Hü kü me ti dü şür mek is te yen kan lı dar be gi ri şi min den son ra, Baş kan Na zar ba yev, Tür ki ye yi zi ya ret eden ilk Dev let Baş ka nı ol muş ve des tek le ri ni ifa de et miş tir. Ka za kis tan ın Tür ki ye ile olan sa mi mi dost lu ğu ve Türk di li ni ko nu şan dev let ler ara sın da ki iliş ki le rin güç len di ril me si için gös ter di ği kat kı la rın dan do la yı Cum hur baş ka nı Er do ğan, Nur sul tan Na za ba yev i Türk dün ya sı nın ak saka lı ola rak ni te len dir miş tir. Çey rek asır içe ri sin de Ka za kis tan, dev let ola rak güç len miş, tüm dü nay ca ta nı nan bir devlet ol muş ve iti ba rı da ha da yük sel miş tir. En önem li si, ül ke si ni se ven, çağ daş bi lim ve ilim le il gi le nen ye ni bir ne sil ye tiş tir miş tir. Tüm bun lar dan do la yı, Ka za kis tan ın ge le ce ği nin par lak ola ca ğı na inan cım tam dır. Çok ya şa nur ışık lı ül ke! FAALİYET DERGİSİ

120 НҰР ШҰҒЫЛАЛЫ ЕЛ Көп түрік енші алысып тарасқанда, Қазақта қара шаңырақ қалған жоқ па? ХАЛУК ИПЕК, (Мағжан Жұмабаев) ТҮРКИЯ ҰЛЫ ҰЛТТЫҚ МӘЖİЛİСİНİҢ «Қа зақс тан» де ген де иісі түріктің тебі рен бейтіні ДЕПУТАТЫ, ТҮРКИЯжоқ. Ал тайдан Аты рауға, Ала таудан Ар қа ға көсіліп, ҚАЗАҚСТАН ұлан-ғайыр жерді жайлап жат қан елдің екі иығын ПАРЛАМЕНТТİК да Шы ғыс пен Ба тыс ор на лас қан. Бұл өл кесіз ежелгі ДОСТЫҚ ТОБЫНЫҢ арийлерді, сақ тар ды, ұлы ғұн дар көшін, Ұлы түрік қа ТӨРАҒАСЫ, ТҮРКПА ған ды ғын, Дешті-Қып шақ ты жə не гло ба ли за цияның ал ҚҰҚЫҚТЫҢ İСТЕР ЖӘНЕ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ғаш қы легі - Ұлы жі бек жо лын елес те ту мүмкін емес. ҚАТЫНАСТАР Та лас түбін де 751 жы лы бол ған Таң им пе риясы мен КОМИССИЯСЫНЫҢ мұ сыл ман әс кер лерінің шайқа сы Тұ ран ның ке ле шек та ТӨРАҒАСЫ ри хы мен мə де ниетін айқын дап берді. Ис лам діні бұл жер лер ге ор ны ғып, аты аңыз ға айнал ған әсем де көрікті қа ла лар пайда бол ды. Түркі та ри хын бүгін де Оты рар сыз не Сауран сыз, я бол ма са Әл- Фа ра би, Қаш қа ри, Ба ла сағұ ни жə не бас қа да ұлы ғұ ла ма лар сыз елес те ту мүмкін емес. Жар ты әлем ге үс темдік етіп, та лай ға сыр да ғы әлем та ри хы көшінің ба ғы тын айқын дап бер ген Шың ғыс тың жаугершілік жо рық та ры да кө не қа зақ жері нен бас тал ған. Ал тын ор да, Ос ман лы им пе риясы, Ұлы мо ғол дар им пе риясы сын ды қуат ты түркі мем ле кет тері шо ғы ры ның дәуір ле ген ша ғы та ри хи жад пен та ра зы ла ған да құд ды бір ке ше ға на бол ған дай... Та рих тың ас таң-кес тең соқ қан та лай дауылы ның өтін де бол ған Қа зақс тан ның өзін дер бес мем ле кет ретін де жа рияла ға ны на да мі не ки ши рек ға сыр то лу да. Со вет Ода ғы сеті ней бас та ған ал ма ғайып за ман да дәуір сах на сы на Нұрсұл тан На зар баев шы ғып, ұшы-қиыры жоқ алып Ев ра зияда өрбі ген саяси про цес тер ге ара ла сып кетті... Та рих та ғы же ке тұл ға ның ор ны қан дай де ген сұ рақ тар ға жауап із де ген де кейде ар ты дауға айна ла ды. Алайда, На зар баев сыз соң ғы отыз жыл да ғы Ев ра зия та ри хын елес те ту мүмкін емес info@turk-pa.org

121 Сан са ла лы ба ғыт та, сан қыр лы ауқым да сырт қы қа ты нас та рын өріс те ту ге жіті көңіл бөл ген Қа зақс тан тектілік та ны тып, та мы ры бір түркі ха лық та ры мен байла ныс та рын ны ғайту ды да көңіл ден тыс қал дыр ма ды. «Жеті ға сы рын біл ме ген ел же тесіз» дейтін қа зақ тың да ныш пан ма қа лын са на ға мық тап түй ген бал ғын мем ле кет та рих та ғы бүгінгі ор нын бі лу үшін өт кенді тү ген деу қа жет екенін түйсінді. Қазіргі түркі ын ты мақ тас ты ғы инс ти тут та ры ті ке лей Пре зи дент На зар баев тың бас та ма сы мен құ рыл ған. Түркітіл дес ел дер ара сын да ғы өза ра әре кет тестіктің ауқы мы кең. Са на ма лай айт сақ, со нау 1992 жы лы Қо жа Ах мет Яс сауи атын да ғы ха лы қа ра лық қа зақ-түрік уни вер си теті құ рыл ды. Уни вер си тет түркі тіл дес мем ле кет тер ара сын да ең ал ғаш ха лы қа ра лық мәр те бе ге ие бір ден-бір оқу ор ны жы лы Түркі мə де ниетінің ха лы қа ра лық ұйымы (ТүркСОЙ) құ ры лып, түркітіл дес ел дер мен қауым да ры ның мə де ни мұ ра ла ры мен жетістік терінің әлем ге паш еті луі не, сон дай-ақ тү леп-жаң ғы руына игі ық па лын тигізді. О сы жыл дар да ел деріміз ара сын да ғы мə де ни-гу ма ни тар лық байла ныс айтар лық тай жетістік тер ге жетті; Түр кияның ор та жə не жо ға ры білім орын да ры Қа зақс тан да, бас қа ел дер де ашыл ды, ел дер ара сын да ғы ақ па рат ал ма су про цесі ұл ғайды. Қазіргі кез де сту дент тер бір түркі елі нен екінші бірі не ба рып оқу ға, білімін жетілді ру ге көп те ген мүмкіндік тер жа сал ған. Түркітіл дес ел дер ара сын да ғы түрлі са ла да ғы байла ныс тар айтар лық тай өс кен нен соң, осы қол жеткіз ген жетістік терді баян ды етіп, ел дер ара сын да ғы пайда бо лып оты ра тын көп те ген мə се ле лерді рет тейтін, қа рым-қа ты нас тар ды үй лесті ретін ст рук ту ра лар ға сұ ра ныс арт ты. Осы ның нə ти жесін де 2008 жыл ғы Түркітіл дес ел дер пар ла ментік ас самб леясы (ТүркПА), 2009 жы лы Түркітіл дес ел дердің ын ты мақ тас тық ке ңесі (Түркі FAALİYET DERGİSİ

122 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ ке ңесі) дү ниеге келді, ал 2010 жы лы Ха лы қа ра лық түркі ака де миясы Ас та на қа ла сын да ша ңы рақ кө терді. Түркітіл дес ел дер пар ла ментік ас самб леясы ның (ТүркПА) негізгі мақ са ты осы ұйым ға кі ретін ел дер ара сын да ғы өсе түсіп отыр ған байла ныс тар ға заң на ма лық негіз жа сау, сон дай ақ əр са ла да ғы қа ты нас тар дың да муына ті ке лей ық пал ету. Яғ ни, бір сөз бен айт сақ, ТүркПА түркі дү ниесінің пар ла менттік өл шемі. Түр кия мен Қа зақс тан ара сын да ғы бауыр лас қа рым қа ты нас тар дың одан əрі бе ки тү суі не ел деріміз ара сын да ғы жо ға ры дең гейдегі өза ра сыйлас тық дем бе реді жыл дың сəуір айын да Ред жеп Тайып Ер до ған Түр кия Пре зи денті ретін де Қа зақс тан ға жа са ған ал ғаш қы мем ле кеттік са па рын да Ас та на ға кел ген нен соң, Түркіс тан ға ат тан ды. Нұрсұл тан На зар баев пен Ред жеп Тайып Ер до ған Түркіс тан да ғы Қо жа Ах мет Яс сауи ке се несі не ба рып, ба ба лар ру хы на тағ зым етті. Екі ел бас шы ла ры бұ дан соң кө не ша һар да бой кө тер ген 2 мың орын дық жа ңа мешіттің ашы лу сал та на ты на қа тыс ты. Түркіс тан да Пре зи дент Ер до ған бы лай деді: «Қа зақ пен түрік бауыр лас ха лық тар. Осы дан жиыр ма жыл бұ рын Со вет им пе риясы ның құ ра мы нан мем ле кет тер бөлініп шыққан кез де, көп те ген ел дер мұ сыл ман мем ле кет тердің күні қа раң бо ла ды де ген пи ғыл да бол ған еді. Алайда, Қа зақс тан сияқ ты мем ле кет тер əлем дегі ір гелі ел дердің қа та ры на қо сыл ды. Мен бұ ған бауыр лас ел ретін де шын жү регім нен қуана мын. Біз, түркі ха лық та ры, қан дай жағ дайда да бір біріміздің ті леуімізді ті леп, бір бо луымыз ке рек». Бауыр қадірі ба сы ңа күн ту ған да білі неді. Түр кияда де мок ра тия жо лы мен сайлан ған үкі метті тайдыр мақ бол ған қанқ ұй лы мем ле кеттік төң керіс əре кеті нен соң Пре зи дент На зар баев шет мем ле кет тер бас шы ла ры ның іші нен бірінші бо лып Түр кияға келіп, қол дау көр сетті. Қа зақс тан ның əр қа шан Түр кияға де ген риясыз дос ты ғы жə не де түркітіл дес ел дер ара сын да ғы байла ныс тар дың ны ғаюына қос қан үлесі үшін Пре зи дент Ер до ған Нұрсұл тан На зар баев ты түркі əлемінің ақ са қа лы деді. Ши рек ға сыр ішін де Қа зақс тан мем ле кет ретін де ны ғайды, төрткүл дү ниеге та ны мал бол ды, бе делі ас қақ та ды. Ең бас ты сы, елін сүй ген, қазіргі за ман ғы білім мен ғы лым ға су сын да ған жа ңа ұр пақ пайда бол ды. Сон дық тан да Қа зақс тан ның бо ла ша ғы ның жар қын екені не кəміл се немін. Жа сай бер нұр шұ ғы ла лы ел! 122 info@turk-pa.org

123 QAZAX ELİNİN MÜSTƏQİLLİK DƏRSLƏRİ Dün ya da, xü su si lə Türk dün ya sın da Av ra si ya nın ürə yi ki mi ta nı nan Qa zax Eli nin müs tə qil lik qa zan ma sın dan iyir mi beş il ke çir. Və bu iyir mi beş il də qa zax xal qı mil li li der Nur sul tan Na zar ba ye vin rəh bər li yi ilə elə bir möh tə şəm ta rix ya şa dı ki, ar tıq Qa zax Eli nin müs tə qil li yi nin əbə di li yi nə heç kəs də zər rə qə dər də ol sa şüb hə yox dur. Hər şey dən əv vəl ona gö rə ki, öl kə özü nün zən gin iq ti sa di, ic ti mai-si ya si və mə də ni-mə nə vi po ten sialı na əsas la na raq özü nə məx sus da vam lı, inam lı in ki şaf yo lu na çı xa bil di ki, bu yo lu pre zi dent Nur sul tan Na zar ba yev öz məş hur ki ta bı ilə bü tün dün ya ya ta ma mi lə haq lı ola raq (və bö yük qü rur la!) məhz Qa za xıs tan yo lu ki mi təq dim et di. Qa zax Eli nin müs tə qil lik ta ri xi azad lıq yo lu na çıx mış hər bir xalq, öl kə, döv lət üçün nü mu nə vi bir mək təb dir. Və onun dərs lə ri, elə bi li rəm ki, diq qət lə öy rə nil mə yə, təc rü bə si mə nim sə ni lib tət biq olun ma ğa la yiq dir. Qa zax lar, ilk növ bə də, qə dim dövr lər dən gə lən şə rəfi ta rix lə ri nə sa hib çıx dı lar. İdeolo ji təz yiq lər al tın da unut du rul ma ğa ça lı şıl mış et nik mən şə lə ri ni yal nız ay rı-ay rı zi ya lı la rın de yil, NİZAMİ CƏFƏROV, AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ MƏCLİSİNİN DEPUTATI, TÜRKPA-nın SOSİAL, MƏDƏNİ VƏ HUMANİTAR MƏSƏLƏRİ KOMİSSİYASININ ÜZVÜ bü töv bir xal qın yad da şı, şüuru miq ya sın da bər pa et mək lə mü kəm məl bir mil lət ol duq la rı nı sü bu ta ye tir di lər. Qa zax xan lı ğı nın yu bi le yi nin bey nəl xalq sə viy yə də bö yük coş qu, tən tə nə ilə ke çi ril mə si gös tər di ki, Qa zax Eli heç də bə zi lə ri nin səhv ola raq dü şün dü yü ki mi ke çən əsr də, ya xud so sialist in qi la bı nın tə si ri ilə mey da na çıx mış ha di sə de yil, onun öz kök lə ri ni qə dim türk döv rün dən Al tay lar dan alan bir ne çə min il lik ta ri xi var dır. Və bu ta ri xin ən azı son beş yüz ili qa zax la rın bir ba şa öz lə ri nə məx sus olub, xal qın ki fa yət qə dər güc lü, möh kəm, çe vik döv lət qu ru cu lu ğu is te da dı nın (və əsr lər bo yu qa za nıl mış təc rü bə nin) məh su lu dur. Həm qa zax la rın, həm də si ya si müs tə qil li yi ol ma yan di gər türk xalq la rı nın ye ni döv rün əv vəl lə rin dən eti ba rən müs təm lə kə yə çev ril mə si ona gə ti rib çı xar dı ki, ta ri xi əra zi lə ri, et nik coğ ra fi ya la rı za man-za man zəbt edil di, əha li si müx tə lif bə ha nə lər lə rep res si ya la ra uğ ra dıl dı, mil li mə də niy yət (yad FAALİYET DERGİSİ

124 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ daş!) zə də lən di... Ona gö rə də iyir mi beş il lik müs tə qil li yi nin çox il lə ri nin ta ri xi tə fək kü rün (və təc rü bə nin) bər pa sı na həsr olun ma sı, mil li mü tə şək kil li yin tə min edil mə si nə ay rıl ma sı heç də tə sa dü fi de yil di. Qa zax Eli nin müs tə qil li yi nin ver di yi ikin ci dərs, heç şüb hə siz, Türk dün ya sı ilə bir vaxt lar qı rıl mış əla qə lə rin ən yük sək sə viy yə də ye ni dən qu rul ma sı ol du. Tür ki yə, Azər bay can, Öz bə kis tan, Türk mə nis tan, Qır ğı zıs tan ki mi öl kə lər lə Qa zax Eli nin ya rat dı ğı sə mi mi qar daş lıq mü na si bət lə ri is tər iq ti sa di, is tər si ya si, is tər sə də mə də ni sa hə lər də bö yük pers pek tiv lə rə ma lik dir. Qa zax Eli nin müs tə qil li yi nin ba ni si (və qa ran tı) Nur sul tan Na zar ba ye vin ne çə il lər dir ki, Türk dün ya sı nın ağ saq qa lı ola raq qə bul edil mə si, bir tə rəf dən, bö yük döv lət xa di mi nin ta ri xi şəx siy yə ti nin gös tə ri ci si dir sə, di gər tə rəf dən, qa zax xal qı nın mil li döv lət çi lik tə fək kü rü nün nə qə dər də rin qat lar dan gəl di yi nin nə ti cə si dir. Və o da tə sa dü fi de yil ki, türk lə ri Türk dün ya sı nı bü tün yön lə ri ilə araş dı rıb öy rə nən ən bö yük be yin mər kə zi Bey nəl xalq Türk Aka de mi ya sı da As ta na da ya ra dıl mış dır. Hə min Aka de mi ya dos tu muz, bö yük alim Prof. Dr. Kı dı ra li Dar xa nın baş çı lı ğı ilə qı sa müd dət də xey li də yər li iş lə rə im za at mış dır. Qa zax Eli nin müs tə qil li yi nin ver di yi üçün cü dərs öl kə nin ümu mən dün ya da nail ol du ğu bey nəl xalq nü fuz dan iba rət dir. Həm re gion da, həm də re gion dan kə nar da yü rü dü lən mü kəm məl, əsas lan dı rıl mış (və sə mi mi!) dip lo ma tik si ya sət trans mil li qar şı lıq lı eti mad, bir gə ya şa yış nor ma la rı na riayət ör nə yi dir. Və bu gün pay taxt As ta na da müx tə lif öl kə lə rə məx sus ek zo tik ti ki li lə ri seyr et dik cə yal nız söz də yox, bir ba şa iş də əmin olur san ki, qa zax xal qı, Qa zax Eli öz mil li mən li yi ni qo ru yub in ki şaf et dir mək lə ya na şı, dün ya xalq la rı, öl kə lə ri lə çox tə rəfi əla qə lə rə xü su si önəm ve rir... Elə bir bey nəl xalq təş ki lat tə səv vür et mək müm kün de yil ki, qa zax la rın qur duq la rı döv lət ora da ora da təm sil olu nub öz mə na fe lə ri ni ar dı cıl ola raq mü da fiə et mə sin, ya xud dün ya bir li yi nə, qlo bal proq re sə töh fə lə ri ni ver mə sin. Qa zax Eli nin müs tə qil lik dərs lə ri, tə bii ki, qa zax xal qı, onun ye nil məz, müd rik li de ri pre zi dent Nur sul tan Na zar ba yev tə rə fin dən iyir mi beş ilin hər bir ilin də nü ma yiş et di ril miş güc lü, ener ji li ta ri xi ira də nin məh su lu dur. Və döv lət baş çı sı baş da ol maq la qa zax xal qı nı bu möh tə şəm ira də yə gö rə ürək dən təb rik et mək üçün hər cür əsas var dır!.. Mü ba rәk ol sun! info@turk-pa.org

125 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ ТƏУЕЛСІЗДІК ТƏЛİМІ Əлемде, əсіресе, түркі дүниесінде «Еуразияның жүрегі» саналатын Қазақ елінің тəуелсіздікке қол жеткізуіне НИЗАМИ ЖАФАРОВ, жиырма бес жыл толуда. ӘЗІРБАЙЖАН Бұл жиырма бес жылда қазақ халқы Елбасы Нұрсұлтан РЕСПУБЛИКАСЫ Назарбаевтың жетекшілігімен даңқты бір тарихи жолмен МИЛЛИ МӘЖЛИСİНİҢ ДЕПУТАТЫ, жүріп өтті; енді міне, Қазақ елінің тəуелсіздігінің ұзақ ТҮРКПА ӘЛЕУМЕТТİК, ғұмырлы екендігіне титтей болса да шүбə жоқ. МӘДЕНИ ЖӘНЕ Ең алдымен мемлекет өзінің бай экономикалық, ГУМАНИТАРЛЫҚ əлеуметтік, саяси жəне мəдени рухани потенциалына МӘСЕЛЕЛЕР негізделген, өзіне тиесілі тұрлаулы да сенімді даму жолына КОМИССИЯСЫНЫҢ түсті. Бұл бағытты Президент Нұрсұлтан Назарбаев өзінің МҮШЕСІ мəшһүр кітабында егжей тегжейлі сипаттай келе, оны бүткіл дүниежүзіне «Қазақстан жолы» деп таныстырған. Қазақ елінің дербестік тарихы азаттық жолына түскен əрбір халық, ел, мемлекет үшін мысалға толы мектеп іспетті. Жəне де, жеке пікірімше, оның дəріс сабақтары зейін қоя зерделеуге, тəжірибесі ой елегінен өткізе зерттеуге лайықты. Қазақтар, ең əуелі, көне дəуірлерден тамыр алатын даңқты тарихқа ие. Шыққан тегін ұмыттыруды көздеген идеологиялық қысымға төтеп бере білген халықтың сана сезімін қалпына келтіру үшін тек жекелеген зиялы қауым өкілдері ғана емес, бүкіл қоғам болып жұмылды. Қазақ хандығының 550 жылдық мерейтойының халықаралық деңгейде еңселі де салтанатты атап өтілуі Қазақ елінің, баз біреулердің қате ойлайтынындай, тарих сахнасына өткен ғасырда немесе октябрь социалистік революциясының əсерінен шықпағанын, керісінше, оның тамыры ежелгі түркі дəуірінен сонау Алтайдан бастау алатын бірнеше мыңжылдық тарихы бар екенін көрсетті. Жəне бұл соңғы бес жүз жылдағы тарихтағы қазақтардың өздері жеке қоғам бола алуының, халықтың анағұрлым күшті, қуатты əрі тегеурінді мемлекет құра алатын қабілетінің (немесе ғасырлар бойы қордалаған тəжірибесінің) жемісі. Қазақтардың немесе саяси тəуелсіздігі болмаған басқа да түркі FAALİYET DERGİSİ

126 халықтарының жаңа тарихтың бастапқы кезеңдерінде отар елдерге айналуы олардың тарихи аумақтары мен туып-өскен жерлерін талай дүркін басқыншылыққа ұшыратты, тұрғындары түрлі желеумен қуғын-сүргінге душар болып, ұлттық мәдениет тепкі көрді... Осы себепті де жиырма бесжылдық дербестік заманының көп кезеңі тарихи ойлау қабілетін (немесе тәжірибесін) қалпына келтіруге жұмсалды, ұлттық тәуелсіздіктің нығаюына арналды. Қазақ елі тәуелсіздігінің берген екінші дәрісі, ешбір шүбәсіз, бір кезде күйреген түркі дүниесімен байланыстарының ең жоғары деңгейде қайтадан құрылуы болды. Түркия, Әзірбайжан, Өзбекстан, Түрікменстан және Қырғызстан сияқты мемлекеттермен Қазақ елінің қалыптастырған шын жүректі бауырмал қатынастардың экономика болсын, саяси болсын, сондай-ақ мәдени салаларда болсын ірі перспективалары бар. Қазақ елі тәуелсіздігінің сәулетшісі (және кепілі) Нұрсұлтан Назарбаевтың бірнеше жылдардан бері түркі дүниесінің ақсақалы ретінде танылуы, бір жағынан, алып мемлекеттік қайраткердің жеке тұлғасын сипаттаса, екіншіден, қазақ халқының ұлттық мемлекетшілік санасының терең қойнауларда жатқан қатпарлардан құралғанын көрсетеді. Түркі дүниесінің сан саладан зерттеп, зерделеумен айналысатын ең ірі «ми орталығы» Халықаралық түркі академиясының Астанада орнығуы кездейсоқтық емес. Академия қысқа уақыт ішінде құнды дүниелермен айналысып кетті. Қазақ елінің тәуелсіздігі берген үшінші сабақ өлке бүкіл дүниежүзін мойындатып, сый мен беделге ие болған. Аймақта болсын, не өңір сыртында болсын жүргізіліп жатқан үздік әрі берік (әрі ізгі) қағидаларға сүйенген дипломатиялық саясат мемлекетаралық өзара сенім мен тату-тәтті көршілік нормаларына айнымастықтың мысалы. Бүгінгі күндері елорда Астанада түрлі елдерге тән ерекше ғимараттарды тамашалағанда Қазақ елінің тек сөзбен емес, іспен де өз ұлттық келбетін қорғап, дамытумен қатар, әлем халықтары, елдерімен көпжақты байланыстарға ерекше көңіл бөлетініне көзің жетеді... Қазақ елінің тәуелсіздігі қол жеткізген нәтижелері оның мойымас көсемі Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың жиырма бес жылдың әрбір жылында танытқан қуатты да адуынды тарихи жігерінің арқасында мүмкін болды. Осындай ерен Басшысы бар қазақ халқын тамсандырарлық жетістіктерімен құттықтауға барлық негіз бар! Тәуелсіздіктің торқалы тойы құтты болсын! 126

127 KOMİSYONLARIN FAALİYETLERİ 1. Sos yal, Kül tü rel ve İn sa ni Me se le ler Ko mis yo nu 5.Top lan tı sı As ta na da Ka za kis tan Par la men to su Mec li si nin ev sa hip li ğin de 24 Ma yıs 2016 ta ri hin de TÜRK PA Sos yal, Kül tü rel ve İn sa ni Me se le ler Ko mis yo nu Be şin ci Top lan tı sı ger çek leş miş tir. Kır gı zis tan Par la men to su Mil let ve ki li ve Ko mis yon Baş ka nı Sa yın Sa dık Sher Ni yaz ın baş kan lık eti ği top lan tı ya üye ül ke le rin mil let ve kil le ri, Türk Kon se yi ve TÜRK SOY tem sil ci le ri ka tıl dı. Top lan tı nın ana gün de mi olan Do ğal Afet ve Kriz Yö ne ti min de Üye Ül ke ler Ara sın da İş bir li ği isim li te mel ko nu ya iliş kin ra por ve tav si ye ka ra rı, Tür ki ye Par la men to su Mil let ve ki li Sa yın Mus ta fa Boz kurt ta ra fın dan tak dim edil miş tir. FAALİYET DERGİSİ

128 Mil let ve kil le ri do ğal afet le rin ön len me si ve res to ras yon sü re ci üze ri ne üye ül ke ler ara sın da kar şı lık lı faali yet ko nu la rı, ka za du rum la rı nın et ki si nin azal tıl ma sı nı na yö ne lik ulu sal dü zey de alı nan ön lem ler ve ül ke ler ara sın da ki de ne yim alış ve ri şi nin iyi leş ti ril me si ge rek ti ği ni be lir te rek, bu ko nu la ra iliş kin gö rüş me ler yap mış tır. Ko mis yon üye le ri ne Ka za kis tan ın İçiş le ri Ba kan lı ğı nın Acil Du rum lar Ko mi te si Baş ka nı Sa yın Vla di mir Bek ker in ta nı tı mın da ko nuy la il gi li Ka za kis tan ın ulu sal po li ti ka sı na iliş kin bil gi ler ve ril miş tir. Top lan tı, Baş kan Sa dık Sher Ni yaz ın yö net me ni ol du ğu Kır gız ta ri hi fil mi Kur man jan Dat ka nın ta nı tı mı ile so na er miş tir. Ko mis yo nun al tın cı top lan tı sı 2017 yı lın da Kır gı zis tan da ger çek leş ti ri le cek. 2. TÜRK PA Hu kuk İş le ri ve Ulus la ra ra sı İliş ki ler Ko mis yo nu nun Be şin ci Top lan tı sı, Ko mis yon Baş ka nı ve Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si Mil let ve ki li Sa yın Ha luk İpek in baş kan lı ğın da, 17 Ma yıs 2016 ta ri hin de An ka ra da ger çek leş ti ve Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si ev sa hip li ği yap tı. Top lan tı ya Azer bay can, Ka za kis tan, Kır gı zis tan ve Tür ki ye nin par la men to üye le ri ve uz man la rı ka tıl dı. Bi li şim Suç la rı na Kar şı Mü ca de le: Üye Ül ke ler Ara sın da Hu ku ki Çer çe ve nin ve İş bir li ği nin Ge liş ti ril me si, ay rı ca TÜRK PA ma li bel ge le ri, Li ya kat Ni şan la rı Yö net me li ği ve 18 mart 2016 ta ri hin de An ka ra da dü zen le nen Ya sa ma Uyum Ça lış ma sı İkin ci 128

129 Top lan tı sı nın so nuç la rı mü za ke re edil miş tir. Ko mis yon top lan tı sın dan son ra, ko mis yon gün dem mad de le ri nin ele alın ma sı ama cıy la Ulu sal Uz man lar Top lan tı sı ya pıl mış tır. Uz man lar ya sa na uyum ça lış ta yı na iliş kin ikin ci top lan tı nın ni hai ra po ru na uy gun ola rak, Azer bay can Cum hu ri ye ti Mil li Mec li sin FAALİYET DERGİSİ

130 den ge len uz man lar ta ra fın dan ha zır la nan ve top lan tı da su nu lan tu rizm hak kın da mo del ka nun la rı göz den ge çir miş tir. Par la men to üye le ri ül ke le rin de göz lem le nen bi li şim suç so run la rı ve bu nun la il gi li so run la ra de ğin di. Be lir ti len le re gö re tek no lo jik ge li şim her han gi bir ül ke için ye ni im kan lar do ğu rur ken ye ni risk ler de do ğur mak ta dır. Top lan tı so nun da Ey lül 2016 da Asamb le nin Kır gı zis tan da dü zen le ne cek 7 in ci Top lan tı sı na su nul ma sı ama cıy la bi li şim suç la rı na iliş kin ra por ve tav si ye ka rar onay lan mış tır. Top lan tı ka tı lım cı la rı ay nı gün TBMM Baş ka nı Sa yın İs mail Kah ra man ta ra fın dan ka bul edil miş tir. Ko mis yo nun bir son ra ki top lan tı sı nın Azer bay can da ya pıl ma sı ka ra rı alın mış tır. 3. TÜRK PA Çev re ve Do ğal Kay nak lar Ko mis yo nu nun İkin ci Top lan tı sı 24 Ka sım 2016 ta ri hin de Azer bay can Cum hu ri ye ti Mil li Mec li si nin ev sa hip li ğin de ger çek leş ti. TÜRK PA Çev re ve Do ğal Kay nak lar Ko mis yo nu İkin ci Top lan tı sı 24 Ka sım 2016 ta ri hin de Azer bay can Cum hu ri ye ti Mil li Mec li si nin ev sa hip li ği ile ger çek leş ti ril miş tir. Ka tı lım cı lar top lan tı gün de mi ola rak Kü re sel ik lim de ği şik lik le ri: TÜRK PA üye si ül ke ler için 130 info@turk-pa.org

131 ne den ve so nuç la rı ko nu su nu gö rüş müş ler dir. Top lan tı ya Azer bay can, Ka za kis tan, Kır gı zis tan ve Tür ki ye nin mil let ve kil le ri, Türk iş bir li ği ens ti tü le ri ve ku rum la rı nın tem sil ci le ri ka tıl mış lar dır. Ko mis yon Baş ka nı ve TÜRK PA Azer bay can he ye ti üye si Sa yın Eh li man Emi ras la nov top lan tı ya baş kan lık et miş tir. E. Emi ras la nov ko nuş ma sın da ik lim de ği şik li ği nin dün ya da ki tüm ül ke le re olan et ki si ni dik ka te ala rak ko nu nun öne mi ni vur gu la mış ve TÜRK PA çer çe ve sin de ik lim de ği şik li ği ne iliş kin iş bir li ği ko mis yo nun ön ce lik li ko nu su dur ve çev re sel so run la ra top lum la rın kı sa bir sü re de ön lem al ma sı nın ge rek li li ği ni di le ge tir miş tir. Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si Mil let ve ki li ve TÜRK PA Çev re ve Do ğal Kay nak lar Ko mis yon Baş kan ve ki li Sa yın Fey zul lah Kı yık lık ko nuş ma sın da, ik lim de ği şik li ği tüm dün ya ya et ki eti ği ne gö re üye ül ke ler bu gi bi çev re sel so run la rın çö zü mü için ça ba la rı nı bir leş tir me li di ye be lirt miş tir. Sa yın Kı yık lık ni hai ra po run çev re ala nın da ki uz man lar la de tay lı şe kil de ge liş ti ril me si ni ve on la rı TÜRK PA üye ül ke le ri nin yük se köğ re tim ku rum la rı na öne ril me si ni tek lif et miş tir. Kır gı zis tan Mil let ve ki li Sa yın Mu zafer İsa kov kü re sel leş mek te olan dün ya da Türk ül ke le ri ara sın da ki iş bir li ği nin da ha da ge liş ti ril me si nin öne mi ni vur gu la mış tır. FAALİYET DERGİSİ

132 Mil let ve kil le ri üye ül ke ler de ik lim de ği şik li ği ne kar şı ulu sal dü zey de alı nan ön lem ler hak kın da bil gi ler ver miş ler ve bu alan da or tak faali yet pers pek tife ri ne dair fi kir alış ve ri şin de bu lun muş lar dır. Ko mis yon üye le ri ay rı ca Azer bay can Eko lo ji ve Do ğal Kay nak lar Ba kan Yar dım cı sı Sa yın Fir dov si Ali yev ta ra fın dan Azer bay can da çev re nin ko run ma sı na iliş kin ko nu lar da bil gi len di ril miş ler dir. Ba kan Yar dım cı sı ko nuş ma sın da, Eko lo ji ve Do ğal Kay na kar Ba kan lı ğı 2001 yı lın da mil li ön der Hay dar Ali yev in gi ri şim le ri ile be lir li alan lar daeko lo jik po li ti ka nın uy gu lan ma sı ama cıy la komp leks oluş tu rul muş tur. de miş tir. Ba kan Yar dım cı sı ulu sal dü zey de çev re nin ko run ma sı na iliş kin 45 e ya kın mev zuat ka bul edil me si hak kın da bil gi ler ver miş tir. Sa yın Fir dov si Ali yev ba ğım sız lı ğı mı zın ilk yıl la rın da Azer bay can top rak la rı nın %4.5 i ko ru ma al tın day sa, bu gün bu ra kam sa de ce or man ara zi le rin den iba ret olan alan la rın %10.5 i ve %12 lik kıs mı nı kap sa mak ta dır. Sa yın Fir dov si Ali yev in de be lirti ği gi bi Azer bay can ağaç tah ri ba tı nın ön len me si ile mü ca de le için de olan ül ker den bi ri dir. Ko mis yon ra po ru ve tav si ye ka ra rı TÜRK PA 7 n ci Ge nel Ku ru lu na gön de ril me si için ka bul edil miş tir. Ko mis yo nun üçün cü top lan tı sı nın 2017 yı lın da As ta na da ger çek leş ti ril me si plan lan mak ta dır. Ka za kis tan Pa ral men to Mec li si Mil let ve ki li Sa yın Ali ya Sa pa ro va nın öne ri si ile ge le cek top lan tı ye ni le bi lir ener ji kay nak la rı nın ve eko lo jik te miz tek no lo ji le rin ge liş me si ne it ha fen As ra na EX PO 2017 fuarı çer çe ve sin de ya pı la cak. 4. Eko no mik İş bir li ği Ko mis yo nu Be şin ci Top lan tı sı Top lan tı gün de mi TÜRK PA üye ül ke le rin de eko no mi nin güç len di ril me si ek len miş tir. Ko mis yon üye le ri TÜRK PA üye ül ke le rin de eko no mi nin güç len di ril me si üze ri ne mü za ke re ler ya pa cak lar ve uy gun ra por ve tav si ye ka ra rın Ko mis yon ta ra fın dan ka bul edil me si bek len mek te dir. 132 info@turk-pa.org

133 SEÇİM VE REFERANDUM GÖZLEMİ 1. KAZAKİSTAN CUMHURİYETİ NDE GERÇEKLEŞTİRİLEN ERKEN PARLAMENTO SEÇİMLERİ Türk Di li Ko nuşan Ül ke ler Par la menter Asamb le si Göz lem Mis yo nu 20 Mart 2016 ta ri hin de Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Par lamen to Mec li si (Alt Ka nat) er ken se çim leri nin kı sa sü re li müşa he de si ni ger çek leştir mek için, As ta na ya git miş tir. Mis yon, Azer bay can Cum hu riye ti Mil li Mec li si Mil let ve ki li Sa yın Ni za mi Ca fe rov, Kır gız Par la men to su (Jo gor ku Keneş) Mil let ve ki li Sa yın Abil kair Uzak ba yev, TBMM Mil let ve ki li, TÜRK PA Hu kuk İş le ri ve Ulus la ra ra sı İliş ki ler Ko mis yo nu Baş ka nı ve ay rı ca Tür ki ye-ka za kis tan Par la men to la rı Dost luk gru bu Baş ka nı Sa yın Ha luk İpek ve TBMM Mil let ve ki li Er kan Ay dın dan oluşmuş tur. He ye tin 18 Mart ta ri hin de As ta na da bir di zi gö rüş me ler yap mış tır. He yet, Ka za kistan Mer kez Se çim Ku ru lu Baş ka nı Sa yın K. FAALİYET DERGİSİ

134 Tur gan ku lov, Ka za kis tan Par la men to Se na to su Baş kan Yar dım cı sı Sa yın A. Bey sen ba yev ile gö rü şe cek ay rı ca, Nur Otan ve di ğer si ya si par ti le ri zi ya ret et miş tir. 2. AZER BAY CAN CUM HU Rİ YE Tİ ANA YA SA DE Ğİ ŞİK Lİ Ğİ RE FE RAN DU MU A z e r b a y c a n Cum hu ri ye ti Mil li Mec li si nin da ve ti ile TÜRK PA Ulus la rara sı Göz lem Mis yonu 26 Ey lül 2016 tari hin de, Azer bay can Cum hu ri ye ti Ana yasa sı De ği şik li ği Refe ran du mu nun kı sa sü re li göz le mi ni gerçek leş tir miş tir. 134 info@turk-pa.org

135 Mis yon Ka za kis tan, Kır gı zis tan ve Tür ki ye nin par la men to üy le rin den ve ay rı ca TÜRK PA Sek re tarya sı tem sil ci le rin den oluşmuş tur. Se çim gü nü Mis yon üye le ri bir kaç se çim nok tasın da göz lem yap mış tır. 27 Ey lül ta ri hin de Gözlem ci ler ba sın kon fe ran sı dü zen le miş ve re fe ran dum ile il gi li göz lem ra po ru nu açık la mış lar dır. FAALİYET DERGİSİ

136 3. KIR GIZ CUM HU Rİ YE Tİ ANA YA SA DE Ğİ ŞİK Lİ Ğİ RE FE RAN DU MU TÜRK PA Ulus la ra ra sı Göz lem Mis yo nu 11 Aralık 2016 ta ri hin de Kır gız Cum hu ri ye ti Ana ya sa deği şik li ği için ger çek leş ti rilen re fe ran du mu mü şa hede et miş tir. Kır gız Jo gor ku Ke ne şi (Par la men to) Baş ka nı Çı nıbay Tur sun be kov 10 Aralık ta ri hin de Ka za kis tan Par la men to su Mil let ve ki li Nur lan Du lat be kov un ön cü lü ğün de ki Azer bay can, Ka za kis tan ve Tür ki ye Cum hu ri ye ti mil let ve kil le rin den olu şan TÜRK PA Göz lem Mis yo nu nu ka bul et miş tir. Par la men to Baş ka nı, or tak ta ri hi kök le re sa hip kar deş ül ke ler ara sın da iliş ki le rin ge liş ti ril me sin de TÜRK PA nın öne mi ni olum lu de ğer len dir miş ve faali yet kap sa mı nın geniş le til me si ne Ka za kis tan Dö nem Baş kan lı ğı nın kat kı la rı nı vur gu la mış tır

137 FAALİYETLER TBMM DE MOK RA Sİ VE DA YA NIŞ MA ZİR VE Sİ... An ka ra da Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si Baş ka nı Sa yın İs mail Kah ra man ın da ve ti ile 1 Ey lül 2016 ta ri hin de Irak Par la men to su Tem sil ci ler Kon se yi Baş ka nı ve İs lam İş bir li ği Teş ki la tı Par la men to lar Bir li ği (İSİ PAB) Baş ka nı Sa lim El Cu bu ri, Sır bis tan Ulu sal Mec li si Baş ka nı ve Ka ra de niz Eko no mik İş bir li ği Par la men ter Asamb le si (KEİPA) Baş ka nı Ma ya Goj ko viç, Av ru pa Kon se yi Par la men ter Mec li si Baş ka nı Ped ro Ag ra munt, Ak de niz Par la men ter Asamb le si Baş kan Yar dım cı sı Be lal Ka sem, Av ru pa Par la men to su Baş kan Yar dım cı sı Da vid-ma ria Sas so li, NA TO Par la men ter Asamb le si Paola Ali, Ak de niz Par la men ter Asamb le si Üye si Ma ria Mus si ni ve Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si (TÜRK PA) Dö nem Baş ka nı nı Tem si len FAALİYET DERGİSİ

138 Ka za kis tan ın Tür ki ye Bü yü kel çi si Can se yit Tüy me ba yev gi bi baş kan ve üst dü zey res mi yet ki li le rin ön cü lü ğü ile De mok ra si ve Da ya nış ma Zir ve si top lan mış tır. TBMM Baş ka nı ve TÜRK PA Kon se yi Üye si Sa yın İs mail Kah ra man, De mok ra si yi, in san hak la rı nı ve hu ku kun üs tün lü ğü nü bu gü ne ka dar na sıl el bir li ği ile ev ren sel de ğer ler ha li ne ge tir diy sek, ge le cek ne sil le re mi ras bı rak mak için bun dan son ra yi ne hep be ra ber sa vun mak zo run da yız. İn san lar Ha yat la rı nı or ta ya koy du lar ve maale sef de mok ra si için ağır bir be del öde dik. 241 şe hit ver dik. 2 bin 195 ya ra lı mız var. Zir ve ye ka tı lan asamb le le rin kap sa dı ğı ül ke sa yı sı nı ve nü fu su sı ra la yan Kah ra man, 101 ül ke den yak la şık 2 mil yar 900 mil yon ki şi nin top lan tı da tem sil edil di ği ni, bu du ru mun Türk de mok ra si si ne ve ri len de ğer ve des te ği or ta ya koy du ğu nu vur gu la dı. Top lan tı da, TÜRK PA Dö nem Baş ka nı adı na ka tı la rak ko nuş ma ya pan Ka za kis tan An ka ra Bü yü kel çi si Can se yit Tüy me ba yev, Dö nem Baş ka nı ve Ka za kis tan Par la men to su Mec lis Baş ka nı Nur lan Nig ma tul lin in se lam la rı nı ileti ve da ya nış ma duy gu la rı nı ifa de eti. Ko nuş ma sın da Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Dev let Baş ka nı Nur sul tan Na zar ba yev in Tür ki ye ye des tek için zi ya rete bu lu nan ilk dev let baş ka nı ol du ğu nun al tı nı çi zen Tüy me ba yev, TÜRK PA nın ku ru cu ül ke le rin den olan Tür ki ye ye her za man des tek le ri nin de vam eti ği nin al tı nı çiz di. 138 info@turk-pa.org

139 NATO PA GENEL KURULU TBMM NİN EV SAHIPLIĞINDE DÜZENLENDİ NATO Parlamenterler Asamblesi 62. Genel Kurulu TBMM evsahipliğinde Kasım 2016 tarihleri arasında İstanbul da düzenlenmiştir. Ge nel Ku rul açı lı şın da ko nuş ma ya pan Tür ki ye Cum hu ri ye ti Cum hur baş ka nı Sa yın Re cep Tay yip Er do ğan, dün ya nın ye ni kü re sel teh dit ler le kar şı kar şı ya ol du ğu na dik kat çe ke rek, Te rör ve ik lim de ği şik li ği bun la rın ba şın da ge li yor. Ya ban cı düş man lı ğı, hata İs lam düş man lı ğı be lir li ül ke le rin sı nır la rı nı aşan bir ni te li ğe bü rün müş du rum da. Gü nü müz dün ya sın da hiç bi ri miz bir yan gın çık tı ğın dan na sıl ol sa ate şi ba na gel mez di ye me yiz. Er ya da FAALİYET DERGİSİ

140 geç bu yan gın bi ze de ula şa cak tır. Teh dit le rin kü re sel leş ti ği, güç den ge le ri nin de ğiş ti ği böy le bir dö nem de mev cut ku rum la rın da ken di le ri ni göz den ge çir me si şartır. Bu teh dit le ri ber ta raf edil me si için me se le le rin da ha kap sa yı cı plat form lar da ele alın ma sı ge re ki yor. NA TO Par la men ter ler Asamb le si par la men ter dip lo ma si nin ku rum sal laş ma sı nın bir ya pı sı ola rak faali yet gös te ri yor. NA TO PA ül ke le ri nin par la men ter le ri ara sın da sür dü rü len is ti şa re ler, dev let ler ara sı iliş ki le re de ay rı bir di na mizm ka zan dı rı yor. Top lan tı la rı mız iti fak po li ti ka la rı nın ba şa rı ya ulaş tı rıl ma sın da önem li bir rol oy nu yor. Gü nü müz de di ya log ve iş bir li ği ni ge liş tir me ye da ha çok ih ti yaç du yu yo ruz. Bu sa lon da sa de ce NA TO üye si 28 ül ke nin de ğil, Bal kan lar dan, Kafkas ya dan, Uzak do ğu dan göz lem ci ül ke le rin tem sil ci le ri de bu lu nu yor. Bu ge niş ka tı lım or tak çı kar alan la rı mı za iliş kin müş te rek ba kı şı mı zın en açık ifa de si dir. Ay nı za man da bu man za ra NA TO nun so ğuk sa vaş son ra sı ge çir di ği dö nü şü mü de yan sı tı yor. Şa hit ol du ğu muz bu fo toğ ra fı bir lik ve be ra ber lik için de ha re ket ede bil me ka bi li ye ti mi zin bir pro va sı ola rak gö rü yo rum. NA TO üye si ve göz lem ci ül ke ler ola rak için de bu lun du ğu muz bu zor sü re ci, hak kı, hu ku ku, ada le ti güç len di re rek ge ri de bı ra ka bi lir sek ken di mi ze ve tüm dün ya ya kat kı da bu lun muş olu ruz. Ak si du rum da or ta ya çı ka cak den ge siz li ğin tüm dün ya için fe la ke tin ha ber ci si ola ca ğı açık tır ifa de le ri ni kul lan dı. Söz ko nu su or ga ni zas yon da ko nuk ola rak iş ti rak eden Ge nel Sek re ter Jan dos Asa nov, bu çer çe ve de bir di zi te mas ta bu lun muş tur

141 BM ME DE Nİ YET LER İT Tİ FA KI 7. KÜ RE SEL FO RU MU Ge nel Sek re ter Jan dos Asa nov 26 Ni san 2016 ta ri hin de Azer bay can ın baş ken tin de Kap sam lı top lum lar da bir lik te ya şa ma; gö rev ve amaç slo ga nı al tın da dü zen le nen, Bir leş miş Mil let ler Me de ni yet ler İti fa kı 7. Kü re sel Fo ru mu na ka tıl mış tır. Fo rum da ko nu şan Azer bay can Cum hur baş ka nı İl ham Ali yev ül ke de ki çok kül tür lü lük ge le nek le ri hak kın da ko nuş FAALİYET DERGİSİ

142 muş tur. Bu bi zim en bü yük zen gin li ği miz dir ve ta ri hi miz le gu rur du yu yo ruz. Yüz yıl lar dır fark lı din ve kül tür le rin tem sil ci le ri Azer bay can da ya şa mış tır di ye Cum hur baş ka nı ko nuş ma sın da be lirt miş tir. BM Ge nel Sek re te ri Ban Ki Moon un gör sel me sa jın dan son ra BM Me de ni yet ler İti fa kı Yük sek Tem sil ci si Na sır Ab dü la ziz El-Na sır, Tür ki ye Cum hur baş ka nı Re cep Tay yip Er do ğan ve İs pan ya Dı şiş le ri Ba ka nı Jo se Ma nuel Qar sia Mar qal yo Fo ru mun açı lı şın da ko nuş ma yap mış tır. Fo rum hü kü met ve dev let baş kan la rı, üst dü zey yet ki ler, par la men ter ler, si ya set çi ler, si vil top lum ku ru luş la rı nın tem sil ci le ri, önem li ulus la ra ra sı ku ru luş la rın ve araş tır ma mer kez le ri nin 3000 den faz la tem sil ci si ni bir ara ya ge tir miş tir. BA ĞIM SIZ DEV LET LER TOP LU LU ĞU PAR LA MEN TO LA RA RA SI ASAMB LE Sİ (BDT PAA) 45. GE NEL KU RU LU Ba ğım sız Dev let ler Top lu lu ğu Par la men to lar Ara sı Asamb le si (BDT PAA) 45. Ge nel Ku rul top lan tı sı Rus ya Fe de ras yo nu St. Pe ters burg şeh rin de 25 Ka sım 2016 ta ri hin de düzen len miş tir. Azer bay can Cum hu ri ye ti Mil li Mec li si Baş ka nı Ok tay Asa dov, TÜRK PA Dönem Baş ka nı ve Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Par la men to su Mec lis Baş ka nı Nur lan Nig ma tul lin 142

143 ve Ka za kis tan Se na to Baş ka nı Kas sım- Jo mart To ka yev ile Kır gız Cum hu riye ti Jo gor ku Ke neş Baş ka nı Çi ni bay Tur sun be kov ulu sal he yet baş kan lıkla rın da teş ki la tın di ğer üye le ri ile birlik te top lan tı ya iş ti rak et miş ler dir. Top lan tı çer çe ve sin de ta nın mış Kır gız şairi, ya zar ve ga ze te ci Shailoobek Duy sev, Cen giz Ayt ma tov adı na BDT PAA Ödü lü ne la yık gö rül dü. Top lan tı ya, TÜRK PA Ge nel Sekre ter Yar dım cı sı Al tın bek Ma ma yu supov da ko nuk ola rak ka tıl mış tır. 48. KEİPA GE NEL KU RU LU Sır bis tan ın baş ken ti Belg rad ta 29 Ka sım - 1 Ara lık 2016 ta rih le rin de Ka ra de niz Eko no mik İş bir li ği Par la men ter Asamb le si nin 48.Ge nel Ku ru lu dü zen len miş tir. Ge nel Ku ru la Sır bis tan Cum hu ri ye ti Mil li Mec li si Başk naı Sn. Ma ja GOJ KO VİC baş kan lık et miş tir. Ge nel Ku ru la baş ta Azer bay can ve Tür ki ye par la men ter de le gas yon la rı ol mak üze re, KEİPA üye si ül ke le ri nin de le gas yon la rı ve KEİPA da göz lem ci sta tü sü ne sa hip ve iş bir li ği için de ki ulus la ra ra sı ku ru luş la rın tem sil ci le ri ka tıl mış lar dır. Ge nel Ku rul, ge nel mü za ke re nin ana ko nu su ola rak KEİ Üye Dev let le rin de Re form lar Mil li Mec lis le rin Ro lü hu su su nu gö rüş müş tür. FAALİYET DERGİSİ

144 Belg rad Ge nel Ku ru lu so nun da, KEİPA Baş kan lı ğı, Tür ki ye Bü yük Mil let Mec li si ta ra fın dan de vir alın mış tır. Ge nel Ku ru la TÜRK PA Ge nel Sek re ter Yar dım cı sı Fuad Alek be rov göz lem ci ola rak ka tıl mış tır. AGİT 23. BAKANLAR KONSEYİ TOPLANTISI AGİT Dö nem Baş kan lı ğı nı yü rüt mek te olan Al man ya Dı şiş le ri Ba ka nı Frank-Wal ter Stein meier ta ra fın dan 8-9 Ara lık 2016 ta rih le rin de Av ru pa Gü ven lik ve İş bir li ği Teş ki la tı (AGİT) 23.Ba kan lar Kon se yi Top lan tı sı dü zen len miş tir. İki gün bo yun ca de vam eden top lan tı da, 2016 yı lın da Al man ya Dö nem Baş kan lı ğı ta ra fın dan ger çek leş ti ri len ça lış ma lar ve ay rı ca AGİT üye ül ke le ri nin sı nır la rı kap sa mın da mev cut olan so run lar la il gi li ko nu lar gö rü şül müş tür. Kon sey ay rı ca AGİT 2017 yı lın da dö nem baş kan lı ğı nı dev ra la cak Avus tur ya ile ge le cek faali yet alan la rı nı be lir le miş tir. AGİT Al man ya Dö nem Baş kan lı ğı nın da ve ti ile TÜRK PA Ge nel Sek re ter Yar dım cı sı Kür şad Me lih Sa rıars lan top lan tı ya iş ti rak et miş tir. TÜRK PA 2013 yı lın dan bu ya na AGİT Ba kan lar Kon se yi top lan tı la rı na ka tıl mak ta dır. HUN-TÜRK KURULTAYI Ma car Ant ro po log ve Bi yo log And ras Zlost Bi ro nun baş kan lı ğın da 11 Ağus tos 2016 ta ri hin de Ma car Turan Ce mi ye ti nin or ga ni za tör lü ğü ile faali ye ti ne baş la ya rak Türk-Hun dünya sı nın bir li ği ni te ces süm e ti ren Ku 144 info@turk-pa.org

145 rul tay 14 Ağus tos 2016 ta ri hin de so na er miş tir. Ku rul tay Ma ca ris tan Ulu sal Par la men to su Baş kan Yar dım cı sı ve ta nın mış Tür ko log Sa yın Sán dor Lezsák ta ra fın dan Ma ca ris tan Par la men to bi na sın da ka tı lım cı lar onu ru na ve ri len ye mek ile baş la mış tır. Bü yük Ku rul ta ya par la men to üye le ri, ku rum tem sil ci le ri, Türk di li ko nu şan ül ke ler ve top lu luk lar dan bilim in san la rı ve res sam lar ile ay nı zaman da di ğer ül ke ler den ge len çe şit li se vi ye de tem sil ci ler ka tıl mış tır. Ku rul ta ya TÜRK PA adı na ka tı lan Ge nel Sek re ter Jan dos Asa nov, Ma ca ris tan Ulu sal Par la men to Baş kan Yar dım cı sı Sán dor Lezsák ve Or ga ni zas yon Baş ka nı And ras Zlost Biro ve di ğer ka tı lım cı lar ile bir ara ya gel miş tir. Ku rul tay çer çe ve sin de Ma ca ris tan ın Bu gaç şeh rin de üç gün sü re ile de vam eden et kin lik ler dü zen len miş tir. Ku rul tay bir çok ta ri hi ve kül tü rel bağ la rı mev cut olan Ma car ve Hun-Türk halk la rı ara sın da dost luk ve kar deş lik çerçe ve sin de ger çek leş ti ril miş tir. Ku rul tay prog ra mın da bi lim sel, kül tü rel et kin lik ler ya nın da, gö çe be oyun la rı gı bı spor faali yet le ri de yer al mış tır. FAALİYET DERGİSİ

146 1. BA KÜ TÜR KO LO Jİ KU RUL TA YI 90. YIL DÖ NÜ MÜ ANI SI NA DÜ ZEN LE NEN YU VAR LAK MA SA TOP LAN TI SI Ge nel Sek re ter Jan dos Asa nov `` Mo dern Ko şul lar da Türk Di li Ko nu şan Halk lar Ara sın da İş bir li ği nin Pers pek tife ri ad lı yu var lık ma sa top lan tı sı na ka tıl mış tır. Azer bay can İlim ler Aka de mi si Hu kuk ve İn san Hak la rı Ens ti tü sü (Ens ti tü Mü dü rü ve Mil let ve ki li Ay ten Mus ta fa za de) ve Ulus la ra ra sı Türk Kül tü rü Mi ras Vak fı (Baş ka nı Gü nay Efen di ye va) ta ra fın dan or tak dü zen le nen top lan tı, 1. Ba kü Tür ko lo ji Ku rul ta yı nın 90. yıl dö nü mü ne it haf olun muş tur. Kır gız Cum hu ri ye ti Jo gor ku Ke neş Mil let ve ki li Mu zafer İs ha kov, Azer bay cam Mil li Mec li si mil let ve kil le rin den; Ni za mi Ca fe rov, Şem sed din Ha ci yev, Fa zıl Mus ta fa, Agil Ab bas, Türk di li ko nu şan ül ke bü yü kel çi lik tem sil ci le ri, di ğer ku ru luş tem sil ci le ri, uz man lar ve araş tır ma cı lar söz ko nu su top lan tı ya iş ti rak ede rek ko nuş ma lar yap mış lar dır. Ge nel Sek re ter Jan dos Asa nov da bu ra da bir ko nuş ma yap mış tır

147 GENEL SEKRETERİN SEMİNERLERİ KAZAKİSTAN DİPLOMASİ ENSTİTÜSÜ TÜRK PA Ge nel Sek re te ri Sa yın Jandos Asa nov 19 Ka sım 2015 ta ri hin de Asta na da Ka za kis tan Cum hu ri ye ti Cumhur baş kan lı ğı Dev let İda re Aka de mi si ve Dip lo ma si Ens ti tü sü nü zi ya ret et miş tir. Sa yın Asa nov Dip lo ma si Ens ti tü sünde se mi ner ve re rek, öğ ren ci le re TÜRK PA ku ru luş ta ri hi, yıl lık faali ye ti ve ge le cekte ki ça lış ma la rı hak kın da kı sa bil gi ler ver miş tir. Ge nel Sek re ter se mi ne rin de; TÜRK PA nın Türk Di li ko nu şan ül ke ler iş bir li ği ku rum la rı nın par la men to dü ze yi ol du ğu nu ve Asamb le nin ka bul edil miş ulus la ra ra sı ku ral ve stan dart la ra uy gun ola rak faali yet gös ter di ği ni vur gu la mış tır. Se mi ner den son ra Genel Sek re ter öğ ren ci le rin so ru la rı nı ya nıt la mış tır. AZERBAYCAN DİPLOMASİ AKADEMİSİ TÜRK PA Ge nel Sek re te ri Jan dos Asa nov 10 Şu bat 2016 ta ri hin de Azerbay can Dip lo ma si Aka de mi si n de ver diği se mi ner de, 2010 ta ri hin de faali ye ti ne baş la yan TÜRK PA Sek re tar ya sı nın Bakü de yer le şik ol ma sı te sa düf de ğil dir de di. Azer bay can De mok ra tik Cum huri ye ti Türk ta ri hi nin ilk par la men ter devle ti ola rak bu ra da ku rul muş tur. Ge nel FAALİYET DERGİSİ

148 Sek re ter, Azer bay can ın ba ğım sız lı ğı nı ka zan ma sı nın 25. yıl dö nü mü mü na sebe tiy le ADA öğ ren ci le ri ne teb rik le ri ni ilet miş tir. Azer bay can Dev le ti nin ül ke ekono mi si ni ge liş tir me si ve eko no mi nin hid ro kar bon sek tö re olan ba ğım lı lı ğın azal tıl ma sı na yö ne lik ça ba lar tak dir ile kar şı lan mak ta dır di yen Asa nov, Bu po li ti ka so nu cun da yer li üre ti min veri mi ve se vi ye si ar tış gös ter mek te dir. şek lin de ko nuş muş tur. Ay rı ca Ge nel Sek re ter, bu yı lın çok kül tür lü lük yı lı ilan edil di ği ni ve ba har ayın da Ba kü de BM Kül tür Al yan sı 7. Ulus la ra ra sı Fo ru mu dü zen le ne ce ği ni be lirt miş tir. Ay nı za man da Ge nel Sek re ter, TÜRK PA ve di ğer Türk iş bir li ği ku rum la rı nın BM Şart la rın da be lir ti len norm ve il ke le re uy gun ola rak açık ve şefaf bi çim de faali yet gös ter di ği ni ifa de ede rek, Türk lük böl ge de iliş ki le rin ge liş ti ril me sin de iyi bir va sı ta dır şek lin de ko nuş muş tur. BÜYÜK BOZKIR SOSYAL BİLİMLER FORUMU As ta na da ilk kez Ulus la ra ra sı Türk Aka de mi si nin or ga ni zas yo nu ile Bü yük Boz kır Bi rinci Sos yal Bi lim ler Fo ru mu ger çek leş ti ril di. Azer bay can, Kır gı zis tan, Tür ki ye, Rus ya, Öz be kistan, Mo ğo lis tan, Ko re, ABD ve di ğer ülke ler, ay rı ca ulus la ra ra sı ku ru luş lar dan ge len de ğer li bi lim adam la rı, yet ki li ler ve ko nuk lar 23 Ma yıs ta Na zar ba yev Merke zi n de dü zen le nen mu te ber top lan tı ya ka tıl dı lar. Fo ru mun or ga ni zas yon or ta ğı olarak TÜRK PA, Azer bay can Cum hu ri ye ti Mil li Mec li si Üye le ri Se vinç Hü se yi no va ve Ca van şir Fey zi yev, Kır gı zis tan Cum 148 info@turk-pa.org

149 hu ri ye ti Jo qor ku Ke neş Üye si Sa dık Sher Niaz ve TÜRK PA Ge nel Sek re te ri Jan dos Asa nov ile tem sil edil miş tir. TÜRK PA Tem sil ci si Ca van şir Fey zi yev, Türk çe ko nu şan ül ke ler ara sın da ki iş bir li ği ve gele cek te ki pers pek tifler hak kın da ko nuş muş ve 24 Ma yıs ta As ta na da Av ras ya Ulu sal Üni ver site si n de Türk Dev let le ri Bir li ği isim li ki ta bı nı tak dim et miş tir. Fo rum kap sa mın da Ge nel Sek re ter Jan dos Asa nov, De ğer li Ka zak Şair ve Si ya set Bi lim ci Ol jas Su leime nov, Türk Ke neş Ak sa kal lar Kon se yi Üye si Prof. Dr. Adil Ah me dov, Türk Akade mi si Baş ka nı Dar han Kı dı ra li, Tür ki ye Bi lim ler Aka de mi si Baş ka nı Dr. Ah met Acar ve di ğer ka tı lım cı lar la gö rüş müş tür. İKİNCİ YASAMA ÇALIŞTAYI Türk Di li Ko nu şan Ül ke ler Par la men ter Asamb le si (TÜRK PA) çer çe ve sin de, il ki 18 Mart 2014 te İs tan bul da ya pı lan Ya sa ma Uyum laş tı rıl ma sı İkin ci Ça lış ta yı, Kül tür Varlı ğı nın Ko run ma sı ve Ge liş ti ril me sin de Or tak Ya sa ma Ça lış ma la rı baş lı ğıy la TBMM ev sa hip li ğin de dü zen len di. Azer bay can, Ka za kis tan, Kır gı zis tan ve Tür ki ye den uz man lar or tak Türk ta ri hi, kültü rü ve di li ile il gi li tar tış ma lar ve gö rüş alış ve riş le ri yap mış ve çağ daş mev zuat çer çe ve FAALİYET DERGİSİ

150 sin de or tak Türk kül tü rel de ğer le ri nin ge liş ti ril me si ve ko run ma sı ge rek ti ği ni vur gu lamış tır. Ya sa ma uyum laş tır ma ça lış ma la rı nın il ki 2014 Mart ayın da İs tan bul da ger çek leş ti rilmiş tir. 3. KOORDİNASYON TOPLANTISI 3 Ekim 2016 tarihinde Anakra da TÜRKSOY evsahipliğinde Türk Keneşi Himayesinde TÜRKPA, TÜRKSOY, Türk Akademisi ve Türk Kültür ve Mirası Vakfı nn Üçüncü Koordinasyon Toplantısı gerçekleştirilmiştir. Moderatörlüğü Türk Keneşi Genel Sekreteri Büyükelçi Ramil Hasanov tarafından yapılan toplantıya TÜRKPA Genel Sekreteri Jandos Asanov, TÜRKSOY Genel Sekreteri Düsen Kaseinov, Türk Akademisi Başkanı Darkhan Kydyrali, Türk Kültür ve Mirası Vakfı Başkanı Günay Afandiyeva iştirak etmişlerdir. Aksakallar Konseyi Türkiye üyesi ve AK Parti Sakarya Milletvekili Mustafa İsen, Kazakistan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Zhanseit Tuimebayev, Kırgız Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Ibragim Djunusov, Azerbaycan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Müsteşarı Ramil Qurbanov ve Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Daire Başkanı Rana Gökmen 150 info@turk-pa.org

151 toplantıya misafir olarak iştirak etmişlerdir. Genel Sekreter Ramil Hasanov Türk Keneşi nin mevcut faaliyetleri, Eylül 2016 başında Kırgızistan da düzenlenen 2. Göçebe Oyunları, Eylül 2016 tarihlerinde Gence de düzenlenen Gençlik Festivali, Mayıs ayında Astana da gerçekleştirilen Genç diplomatlar 3. Eğitim programı, 18 Kasım 2016 tarihinde Kırgızistan da yapılacak Türk Keneşi 6. Zirvesi yle ilgili hazırlıklar, Türk Keneşi nin BM ve diğer uluslararası teşkilatlarla var olan ilişkileri ve geliştirmekte olduğu yeni işbirlikleri hakkında bilgi sunmuştur. TÜRKPA nın faaliyetleri hakkında Genel Sekreter Jandos Asanov, TÜRKSOY un faaliyetleri hakkında Genel Sekreter Duisen Kaseinov, Türk Akademisi nin faaliyetleri hakkında Başkan Darhan Kıdırali ve Türk Kültür ve Mirası Vakfı nın faaliyetleri hakkında Başkan Günay Afandiyeva toplantı katılımcılarına bilgi aktarmışlardır. Toplantının devamında Türk Keneşi, TÜRKPA, TÜRKSOY, Türk Akademisi ile Türk Kültür ve Mirası FAALİYET DERGİSİ

152 Vakfı arasında işbirliği mekanizmasının tesis edilmesinin yöntemleri hakkında görüş alışverişi gerçekleştirilmiş, yılları Ortak Eylem Planının hazırlanması, Ortak Diaspora merkezleri ile kardeş örgütler arasında işbirliğinin sağlanması, Türk Konseyi ve Birleşmiş Milletler Medeniyyetler İtifakı ortaklığında Ekim 2016 tarihinde İstanbul da yapılacak Şiddete Varan Aşırıcılıkla Mücadelede Gençlerin Rolü başlıklı Uluslararası Konferans a ilişkin konular görüşülmüş ve diğer hususlar müzakere edilmiştir KURMANJAN DATKA FİLMİNİN TANITIMI Ka za kis tan Par la men to sun da 24 Ma yıs 2016 ta ri hin de, Kır gı zis tan Par la men to su Mil let veki li, Kır gı zis tan Si ne ma Bir li ği nin Baş ka nı ve ay rı ca TÜRK PA Sos yal, Kül tü rel ve İn sa ni Mese le ler Ko mis yo nu Baş ka nı Sa yın Sa dık Sher Ni yaz ın yö net me ni ol du ğu Kur man jan Dat ka isim li fil min ga la sı dü zen len di. Kır gı zis tan ın değer li dev let ada mı ve ko mu tan Kur man jan Dat ka yı ko nu alan film, onun zor luk lar la do lu ha ya tın dan bahse der. TÜRK PA üye ülke par la men to la rı nın mil let ve kil le ri böy le ta ri hi ve eği ti ci fil me olan in ce bir ya ra tı cı yak la şım dan do la yı Sa dık Sher Ni yaz ı teb rik et miş ler dir ve iler le yen za man lar da di ğer üye ül ke ler de de fil min ge niş şe kil de ser gi len me si ni tek lif et miş ler dir. 152 info@turk-pa.org

153 ТҮРКІ ДҮНИЕСІН КЕҢ ТАНЫТАТЫН КІТАПТАР Аты дү ниеге мәшһүр кө не түрік шайыры Юнус Ем ре ( жж өмір сүр ген) өлең дерінің қа зақ тілін де шық қан жи на ғы (аудар ған проф. Нұр шат Жұ маді ло ва) мен «Қа зақ жə не түрік тіл дерінің са лыс тыр ма лы қа лып ты грам ма ти ка сы» ат ты ака де миялық оқу лық тың (ав тор ла ры: Баян Жүні со ва мен Ну рул лаһ Таш де лен) та ныс ты ры лы мы ма мыр дың дерін де Ан ка ра қа ла сын да өт кен ТүркПА жиыны аясын да өтті. Атал ған кі тап тар - Қа ра ған ды қа ла сын да ор на лас қан Бо ла шақ ака де миясы мен Түр кияның Эр зу рум ша һа рын да ор на лас қан Ататүрік уни вер си теті ара сын да ор нық қан әре кет тестіктің нə ти жесі. Атал ған кі тап тар ды ҚР Пар ла менті Мәжілісінің де пу та ты, ТүркПА Құ қық тық іс тер жə не ха лы қа ра лық қа ты нас тар ко мис сиясы тө ра ға сы ның орын ба са ры, заң ғы лым да ры ның док то ры, про фес сор Нұр лан Ду лат бе ков та ныс ты ра ке ле «түркілік мə де ниет пен та рих ты жал пы адам зат тық кон текс те зер де леу мін детінің ал ды мыз да» тұр ға нын айтып өтті. Мәжіліс де пу та ты атал ған кі тап тар ды өз әріп тес тері не жə не бас қа да іс-ша ра ға қа ты су шы лар ға та ра тып, мə де ниет, білім жə не ғы лым са ла сын да нақ ты жо ба лар дың жү зе ге асуына көңіл бө лу ге ша қыр ды. FAALİYET DERGİSİ

154 ЗУҚА БАТЫР. 150 ЖЫЛ: БАТЫР ЕСІМІ ЕЛОРДАДА ҰЛЫҚТАЛДЫ 14 маусым күні Ас та на да ғы ҚР Қа ру лы күш терінің Әс ке ри-та ри хи му зейін де Қа зақс тан Рес пуб ли ка сы Тәуелсіздігінің 25 жыл ды ғы на орай «Мәңгілік Ел ар ма ны жə не Зу қа ба тыр Сə битұ лы ның өмірі мен кү ресі» ат ты көр ме, шы ғар ма лар байқауының жеңім паз да рын са ра лау жə не ха лы қа ра лық ғы лы ми кон фе рен ция өтті. Дү ние жүзі қа зақ та ры ның қауым дас ты ғы, Рес пуб ли ка лық ар да гер лер ке ңесі, ТүркПА жə не Ас та на қа ла сы әкімдігінің қол дауымен өт кен ша ра ға ше тел ден жə не еліміз ден белгілі ға лым дар, өнер қайрат кер лері, жур на лис тер мен өз ге де көр мер мен дер қа тыс ты. Ғы лы ми кон фе рен цияның со ңы Мəңгілік ел жə не Зу қа ба тыр ат ты шы ғар ма шы лық байқауға ұлас ты. Бұл бәй ге ма мыр жə не маусым айла рын да Про за жə не Поэзия, Үздік əн ата лым да ры бойын ша шы ғар ма лар қа был дан ған бо ла тын. Кон фе рен цияға Қа зақс тан Пар ла менті ТүркПА де ле га циясы ның мү ше лері Сауыт бек Абд рах ма нов, Абай Тас бо ла тов, ТүркПА Әлеуметтік-мə де ни жə не гу ма ни тар лық мə се ле лер ко мис сиясы ның бұ рын ғы тө ра ға сы Ға ри фол ла Есім жə не ТүркПА бас хат шы сы Жан дос Аса нов қа тыс ты. ТүркПА іс-ша ра ға әріп тес ретін де қа тыс ты. Жиын ды Л.Гу ми лев атын да ғы Қа зақ ұлт тық уни вер си тетінің про рек то ры, про фес сор Ди хан Қам за бекұ лы жүргізіп отыр ды. Ке лелі жиын да сөз ал ған Ж.Аса нов Ел ба сы мыз дың бас та ма сы мен 2008 жы лы құ рыл ған ТүркПА-ның түркі дү ниесінің пар ла менттік өл шемі не айнал ға нын жə не түркі 154

155 TüRk DİLİ konuşan ülkeler PARLAmEnTER ASAmbLESİ ел дерін дегі ру ха ни жа ңа ру ға зор көңіл бө летінін айт ты. Бас хат шы Зу қа ба тыр ға ар нал ған жиын ның еліміз дегі та ри хи жад ты тү ген деу ісінің құ рам дас бөлігі екенін тіл ге тиек ете ке ле, кон фе рен ция жұ мы сы на та быс ті леді. Кон фе рен ция сал та нат ты кон церт ке ұла сып, со ңы нан Хазі рет сұл тан мешітін де жиын ға қа тыс қан жан дар дың құр меті не ауыза шар берілді. TÜRKVİZYON ŞARKI YARIŞMASI Türk viz yon Şar kı Ya rış ma sı 2015 Türk Mü zik Bir li ği Te le viz yo nu (TMB TV) ta ra fın dan Tür ki ye nin İs tan bul şeh rin de üçün cü kez dü zen len miş tir. Bü yük Türk nü fu su nun ve ya ge niş şe kil de Türk di li nin ko nu şul du ğu 21 Türk böl ge si ve ay rı ca be lir l i bir böl ge si ol ma yan 1 Türk et nik gru bu ya rış ma ya ka tıl dı. Bu yıl ya rı fi nal ler ya pıl ma mış, fi nal ise 19 Ara lık 2015 ta ri hin de ger çek leş miş tir. TÜRK PA Ge nel Sek re te ri Sa yın Jan dos Asa nov İs tan bul da ya pı lan Türk viz yon şar kı ya rış ma sı nın fi nal aşa ma sı na ko nuk ola rak ka tıl mış tır. Ya rış ma kap sa mın da Sa yın Asa nov, Türk Mü zik Bir li ği ka na lı yö ne ti ci si Sa yın Sa mir Gur ba nov ile gö rüş müş tür. FAALİYET DERGİSİ

156 BM ALMATI KONFERANSI Ka za kis tan ın Al ma tı Şeh rin de Ara lık 2016 ta rih le rin de BM Or ta As ya da Ko ru yu cu Dip lo ma si üze ri ne böl ge sel mer ke zi nin or ga ni za tör lü ğü ile Ko ru yu cu Dip lo ma si de Par la men ter le rin Ro lü ko nu lu ulus la ra ra sı kon fe rans dü zen len miş tir. Ulus la ra ra sı kon fe ran sa Ka za kis tan, Kır gı zis tan, Ta ci kis tan, Türk me nis tan, Öz be kis tan, Rus ya, Le ton ya ve İtal ya dan par la men ter ler ve uz man lar ka tıl mış tır. Kon fe rans ta gü ven lik, su yö ne ti mi, uyuş tu ru cu ti ca re ti, Or ta As ya ül ke le ri ara sın da bil gi alış ve ri şi ve ay rı ca di le ge ti ri len so run la rın çö zü mü ile il gi li böl ge sel par la men to la ra ra sı iş bir li ği ele alın dı. Top lan tı ya ka tı lan TÜRK PA Ge nel Sek re te ri Jan dos Asa nov TÜRK PA nın mis yon ve viz yo nu ve ay rı ca di ğer ulus la ra ra sı ku rum lar la iliş ki le ri hak kın da kı sa ca bil gi ler ver miş tir. Sa yın Asa nov kon fe rans kap sa mın da ger çek leş ti ri len top lan tı lar dan bi ri ne mo de ra tör lük yap mış tır. TÜRK PA Ge nel Sek re te ri kon fe rans kap sa mın da, BM Ge nel Sek re te ri Or ta As ya Özel Tem sil ci si Sa yın Pet ko Dra go nov, par la men ter ler ve uz man lar ile gö rüş müş tür