DEMANS Neden ve mekanizmalar üzerinden bir gözden geçirme. Demet Özbabalık Adapınar

Transkript

1 DEMANS Neden ve mekanizmalar üzerinden bir gözden geçirme Demet Özbabalık Adapınar

2 Demans Kişinin bilişsel işlevlerinde Sosyal, mesleki ve günlük yaşam aktivitelerinde Davranışlarında

3 Avrupa da Demansİnsidansıİnme, Diyabet ve Meme kanserine Göre Daha Yüksektir , , ,000 Yıllık yeni olgu ,000 0 Demans Strok Diyabet Meme kanseri Wilkinson. Int J Clin Pract. 2005;59(Suppl 146):3-7.

4 PRİMER DEMANSLAR Alzheimer hastalığı Lewy Cisimcikli Demans Fronto-temporal Demans Progresif supranükleer felç Huntington hastalığı Kortiko-basal dejenerasyon Multi sistem atrofiler Progresif subkortikal gliozis ALS-Parkinson-Demans kompleksi SEKONDER DEMANSLAR Vasküler demans(multi-infarkt, subkortikal iskemik vasküler, stratejik infarkt, CADASIL) Normal basınçlı hidrosefali Wernicke-Korsakoff hastalığı B12 vitamin eksikliği Hipotiroidi Kronik karaciğer hastalığı Organik çözücülere maruz kalma İlaçlar Wilson hastalığı Hallervorden-Spatz hastalığı Creutzfeldt-Jacobhastalığı Kuf hastalığı Gaucher hastalığı Herpes simplex ansefaliti Nörosifilis Kronik menenjitler Neoplastik durumlar Subduralhematom

5 Diğer nedenler 5% Vasküler demans 15% Lewy cisimcikli demans 20% Alzheimer Hastalığı 60%

6 İlk bulgu= çekirdek bulgu

7 Alzheimer MCI Vasküler Bellek kaybı Davranış lisan Frontotemporal Vasküler Yalancı demans Hareket bozukluğu Parkinson Lewy cisimcikli demans

8 PROGRESİF BELLEK KAYBI VAR DALGALI BELLEK KAYBI VAR KONUŞMADA AZALMA VE ANLAM KAYBI VAR ALZHEİMER DEMANS VASKÜLER DEMANS, LEWY CİSİMCİKLİ FRONTOTEMPORAL NÖROLEPTİK DUYARLILIĞI VAR LEWY CİSİMCİKLİ DEMANS YÜRÜME APRAKSİSİ VE İDRAR İNKONTİNANSI NORMAL BASINÇLI HİDROSEFALİ MOTOR NÖRON HASTALIĞI HALUSİNASYON VAR FRONTOTEMPORAL LEWY CİSİMCİKLİ DEMANS REM UYKU BOZUKLUĞU VAR PARKİNSON DEMANS, LEWY CİSİMCİKLİ BASAMAKLI VE YAVAŞ GLOBAL BOZULMA KORE VASKÜLER DEMANS HUNGTİNGTON YABANCI EL VE APRAKSİ VAR KORTİKOBAZAL DEJENERASYON DÜŞMELER VE BAKIŞ PARALİZİSİ VAR PROGRESİF SUPRANÜKLEER PALSİ ORTOSTATİK TANSİYON ARTERYAL DEĞİŞİKLİĞİ PROGRESİF SUPRANÜKLEER PALSİ

9 Tanıda Yardımcılar-Laboratuvar Tetkikleri Rutin Glukoz Kan sayımı B 12 vitamin düzeyi Tiroid fonksiyon testleri AST, ALT LDH Üre Ürik asit Sedimentasyon hızı Sifilis serolojisi CT İsteğe ve hastaya bağlı MRI Akciğer grafisi EKG EEG Kan ilaç düzeyleri İdrar tetkiki HIV testi İdrarda ağır metal aranması BOS tetkiki PET/SPECT

10 AH de Yapısal Görüntüleme Normal 73y K AH 75y K

11 Vasküler Demansta Görüntüleme Multipl büyük damar infarktları Bilateral stratejik talamik infarktlar Binswanger Hastalığı (SİVD)

12

13 ALZHEIMER HASTALIĞI 2050 Türkiye Alzheimer dördüncüsü olacak Gelişmekte Olan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler Kanser ve kalp hastalığından sonra en pahalı hastalık Dünyanın en kıymetli 2. kağıdı 2012 de bilinen aslında toplam 1 milyon hasta (tahmini)

14 Nereden başladık? Louis Alzheimer ilk kez 1907 de tanıdı. OBS organik beyin sendromu 1960 da ilk kez kullanıldı. Damar sertleşmesi & senilite Psikiyatrik ve/veya mental hastalık arası İlaç çalışmaları başladı arası Kurumlar ve bakım evleri kurulmaya başladı arası Sadece otopsi tanısı yapılabilirdi 90 lara kadar Çok az tanı kondu 90 lara kadar Ailelere yapabileceğinin en iyisini yap arası

15 ALZHEIMER HASTALIĞI

16 ALZHEIMER HASTALIĞI 65 yaş üzeri nüfusta %5 80 yaş üzerinde %20-50 Tüm demanslar içindeki oranı %51-73 Eskişehir de % 8.3

17 Alzheimer Hastalığı Sporadik %90 Çevresel ve metabolik etkenler Ailesel < % 10 Beta APP, PS-1, PS-2 Mutasyonları Sinyal iletimi? Fosforilasyon defosforilasyon dengesizliği Beta amiloid Hiperfosforile Tau Plak oluşumu ApoE e4

18 APP Yıkımı β-sekretaz 1. aa α-sekretaz 16. aa β- amiloid prekürsor protein 695, 751, 770 aa β-amiloid 1-40 ve 1-42 γ-sekretaz 38,39,40,42,43. aa

19 Alzheimer Hastalığı Patolojsinin Doğal Seyri Nörofibriler (üstte) ve plak (altta) patolojisinin evreleri 0 I/II III/IV V/VI Kognitif performans Yaş(yıl) Hans Förstl for Neuronet, Novartis

20 Alzheimer Hastalığı : Risk faktörleri En önemli risk faktörü yaş. 85 yaşın üzerinde prevalans % Kafa travması. Kadın cinsiyet. Pozitif aile anamnezi. Düşük eğitim düzeyi Apolipoprotein E ε4 homozigot olamak. Normal populasyonda % 20 rastlanmakta AH olanlarda oranı % HİPERLİPİDEMİ??

21 sigara Diabetes mellitus Hipertansiyon Apolipoprotein E Koroner arter hastalığı Yüksek karbonhidrat alımı hiperhomosisteinemi

22 Metabolik sendrom İnsülin rezistansı Hipertansiyon %50 Diabetes Dislipidemi % 50 Obesite %80-90

23 PATOFİZYOLOJİ NÖROTRANSMİTER EKSİKLİĞİ Asetilkolin yetmezliği hipotezi Glutamat hipotezi

24 Tedavi Asetilkolinesteraz inhibitörleri Glutamat reseptör antagonistleri

25 Normal beyin hücresi Asetilkolin

26 Normal beyin hücresi Asetilkolinesteraz enzimi

27 Alzheimer hastası hücreleri plak lif Daha az nörotransmitter Diğer hücre enzimler

28 Alzheimer ilaçları Enzim blokörleri

29 Alzheimer Hastalığında Nörotransmiter Değişiklikleri Kolinerjik eksiklik Noradrenalin eksikliği Serotonin eksikliği Dopamin eksikliği N. basalis Meynert Talamus Korteks Hipokampus Bartuset al., 1982; Cummings and Back, 1998, Perry et al., 1978

30 Alzheimer Hastalığında Glutamat Artmış glutamat ve NMDA reseptörlerinin aşırı aktivasyonu intraselüler Ca ++ girişini arttırır NMDA reseptörleri hücre içine Ca ++ girişini sağlayarak öğrenmede önemli olan uzun dönemli pekiştirme potansiyellerinin (LTP) oluşumuna katkıda bulunurlar. Artmış hücre içi Ca ++, serbest radikaller oluşmasına, nükleer kromatinde değişikliklere ve DNA hasarına yol açar, nörodejenerasyona neden olur (Hynd, 2004).

31 Glutamat ve NMDA Antagonistleri Amiloid plaklardan da önce eksitotoksisite? (Beal, 1992). Glutamat tau fosforilasyonunu ve total tau düzeylerini de artırır (Couratier et al, 1996; Esclaire et al, 1997). Potent NMDA antagonistleri psikotik yan etki yaparken, düşük güçlülerde bu etki yok (Kornhuber ve Weller, 1997) Memantin, etkin ve aynı zamanda kolin esteraz inhibitörleriyle geçimli(marx, 2000; Winblad ve Portris,1999).

32 ALZHEİMER HASTALIĞI Davran Davranış ışsal sal Semptomlar Semptomlar Günl nlük Ya Yaşam am Aktiviteleri Aktiviteleri Kognitif Kognitif Semptomlar Semptomlar Yürütücü İş İşlevler levler Görsel rsel- Mekansal Mekansal İş İşlevler levler Dil Praksi Bozuklukları Bellek Dikka Dikkat Gnosi Gnosi Bozukluklar Bozuklukları AH AH de de Kardinal Kardinal Semptomlar Semptomlar Emre ve ark., 2008