HASTANE TEDAVİSİ GEREKTİREN İNTİHAR GİRİŞİMLERİ

Transkript

1 Kriz Dergisi 1(3): HASTANE TEDAVİSİ GEREKTİREN İNTİHAR GİRİŞİMLERİ Dr. Ahmet Rıft ŞAHİN*, Dr. Aysen ÖZKAN** Özet: İntihr girişimi nedeniyle medikl vey cerrhi tedvi gerektiren 3 hstnın dosylrı incelendi. En yygın yöntemin ilç-kimysl mdde içme olduğu; kırsl bölgede yşyn hstlrın trımsl ilçlr dh sık bşvurduğu sptndı. Hstlrın diğer özellikleri litertür bilgileri ışığınd trtışıldı. Summry: Medicl records of forty three ptients who ttempted suicide nd reguired medicl or surgicl tretment, were revievved. İt ws found tht intke of drugs nd Chemicl substnces vvere more vvidely used. The choice of ptients from rurl res ws insecticides. GİRİŞ İntihr, sosyo-kültürel boyutlrıyl önemli bir sğlık sorunudur ve ölüm nedenleri rsınd ilk sırlrd bulunur. Örneğin Amerik Birleşik Devletleri'nde tüm ölümler rsınd sekiz ve dokuzuncu sırd (Blumenthl 1990, Murphy 1989), genç ölümleri rsınd ise iki ve üçüncü sırd yer lmktdır (Blumenthl 1990, Brent ve Kolko1990, Pfeffer1989). Durkheim'e göre intihr, toplumun birey üzerindeki kontrolünün ve etkisinin bir sonucudur. Bu bğlmd intihrlr elcil (ltruistic), bencil (egoistic) ve krgşy bğlı (nomic) olrk sınıflndırılır (Blumenthl 1990, Kösemihl 191, * Yrd. Doç., "Prof. Ondokuz Myıs Üni. Tıp Fk. Psikiytri ABD Symonds 1991). Freud ise nedenin intrpsişik olduğunu, mbivln duygulr beslenen ve içe tılmış oln sevgi nesnesine yönelik bilinçdışı düşmnlık duygulrındn kynklndığını ileri sürer (Blumenthl 1990). Psikiytrik bozukluklrl intihr rsınd ilişki bulunduğunu gösteren çok syıd çlışm vrdır (Murphy 1989, Brent ve Kolko 1990, Cross ve Hirschfeld 1989, Asnis ve rk., 1993, Appleby 1992, Hle ve rk. 1990, VVeissmn ve rk. 1989). Bu bozukluklr: duygulnım bozukluklrı (özellikle mjör depresyon), lkolizm, şizofreni, pnik bozukluğu, kişilik bozukluklrı ve diğer bozukluklr olrk sırlnbilir. Özellikle ölümle sonuçlnn intihrlrın psikolojik otopsileri sonucund, olgulrın %90'dn fzlsınd psikiytrik bozukluk olduğu bildirilmiştir (Blumenthl 1990). Bununl birlikte, sosyolojik görüşü destekleyen ve intihrlrl stres etkenlerinin ilişkisini gösteren yyınlr d bulunmktdır (Rich ve rk. 1991, de Wilde ve rk. 1992, Hvvton ve Fgg 1992). Ayrıc intihr düşüncesinin, norml populsyond snıldığındn dh sık olduğu d bilinmektedir (Meehn ve rk. 1993). yş öncesi dönemde oldukç ender görülen intihrlr, bu yştn sonr giderek rtmkt ve 23 yşınd en yüksek sıklığ ulşmktdır (Blumenthl 1990). İntihrlrd kdın/erkek ornı 1/3 civrınddır (Cross ve Hirschfeld 1989). İntihr girişimleri ise kdınlrd dh fzldır (Blumenthl 1990). 129

2 Evliliğin koruyucu etkisinin olduğu; sırsıyl, boşnmış, dul ve bekrlrd evlilere göre dh çok intihr görüldüğü bilinmektedir (Fidner ve Fidner 1988). Girişimlerin ilkbhr-yz ylrınd ve günün ikinci yrısınd, özellikle stleri rsınd dh çok gerçekleştirildiği bildirilmektedir (Fidner ve Fidner 1988, Msterton 1991, Milev ve Mikhov 1992). Ülkemizde ölümle sonuçlnn intihrlrın yrıdn çoğu sı yoluyl olmkt, bunu sırsıyl ilç-kimysl mdde, teşli silh ve yüksekten tlm yöntemleri izlemektedir Fidner ve Fidner 1988). Amerik Birleşik Devletleri'nde ise ilk sıryı teşli silhlr lmktdır (Frierson ve Lippmn 1990). Türkiye'de intihrlrl ilgili epidemiyolojik bilgilerin kynğı Devlet İsttistik Enstitüsü verileridir. Klinik çlışmlr ise görece z syıddır. Bu çlışmd intihr girişimi nedeniyle Ondokuz Myıs Üniversitesi Tıp Fkültesi Hstnesi'nde Psikiytri deprtmnı trfındn konsülte edilen hstlr ele lınmış, özellikleri değerlendirilmiştir. GEREÇ VE YÖNTEM Bu çlışm, yıllrı rsınd Ondokuz Myıs Üniversitesi Tıp Fkültesi Hstnesi'ne intihr girişimi ile bşvurrk medikl vey cerrhi tedvi gereksinimi nedeniyle psikiytri dışındki servislere ytırıln 1 yş ve üzerindeki 3 hstnın dosylrı incelenerek ypılmıştır. Psikiytri konsültsyonu gerçekleştirilemeden ölenler ve dosysınd yeterli bilgi bulunmynlr çlışm dışı bırkılmıştır. Hstlr yş, cinsiyet, geldikleri bölge (köy ve beldeler kırsl, il ve ilçeler kentsel kbul edilerek), medeni durum ve intihr yöntemi değişkenleri yönünden incelenmişlerdir. Syı ve dğılım özellikleri nedeniyle isttistik işlemlerde prmetrik olmynlr testler (Mnn VVhitney U, Ki Kre) kullnılmıştır. Ortlm değerler "Ortlm + stndrt spm" şeklinde gösterilmiştir. BULGULAR Hstlrın yş ortlmsı , yş sınırı ise 1-69 yıl idi. Bunlrın 29'u (%6.) kdın, 'ü (%32.6) erkekti. Kdınlrl erkekler rsınd yş, medeni durum, geldikleri bölge ve intihr yöntemleri yönünden nlmlı bir frklılık bulunmmktydı (Tblo 1). Hstlrın geldikleri yöreye göre krşılştırılmsınd, kırsl bölgeden olnlrın dh genç yşt olduklrı (Z=2.03; p=0.021) ve tümünün ilç içme yöntemiyle intihr girişiminde bulunduklrı, kentsel kesimden olnlrd ise ilç kullnmnın %60. ornınd olduğu sptnmıştır. İlcın cinsine göre (tıbbi ilç-trım ilcı) krşılştırıldığınd kırsl bölge ile kentsel bölge hstlrı rsınd nlmlı bir frklılık bulunmuş (p=0.003); kentsel bölgeden gelenlerin dh çok tıbbi ilç, kırsl bölgeden gelenlerin ise dh çok trımsl ilçlrı seçtikleri görülmüştür. Hstlrın 22'si (%1.2) tıbbi ilç, 'ü (%32.6) trım ilcı içerek, 'si (%16.3) ilç dışı yöntemlerle intihr girişiminde bulunmuştur. Tıbbi ilçlrl girişimlerin 'ünde (%6) psikotrop ilç (tek bşın y d diğer ilçlrl birlikte) kullnılmıştır. Bunlrın sdece 'ünde yeşil reçete ile stıln ilçlr sözkonusudur. ilç dışı yöntemler: sı (n=2), teşli silh (n=2), yüksekten tlm (n=1), tşıt önüne tlm (n=1) ve boynunu kesme (n=1)'dir. Tıbbi ilç kullnnlrın 8'i dh önceden kullndıklrı kendi ilçlrını, 'ü ise evde bir bşksının kullndığı ilcı içtiğini belirtmiş, kln hstnın içtiği ilcın kynğı belirlenememiştir. Tüm ilç içenlerle, ilç dışı yöntemlerle intihr girişiminde bulunnlr rsınd yş yönünden nlmlı bir frklılık bulunmuştur (Z=1.86; p=0.03). İlç dışı yöntemleri kullnnlrın dh yşlı olduklrı ve tümüyle kentsel bölgeden geldikleri dikkti çekmiştir (Tblo I). Tüm girişimlerin ylr ve mevsimlere dğılımı, tek değişkenli ki kre testiyle değerlendirilmiş, hem yöntemler yönünden hem de toplm girişimler yönünden ylr ve mevsimlere göre nlmlı frklılık olmdığı nlşılmıştır. Onbeş hstd (%3.9) psikiytrik, 'und (23.3) d psikiytrik olmyn hstlık öyküsü sptnmıştır (3 olgud hem psikiytrik hem de psikiytrik olmyn hstlık öyküsü vrdı) (Tblo II). Dört hstnın (%9.3) ise özgeçmişinde intihr girişimi öyküsü bulunmkt idi. 130

3 Tblo 1: Hstlrın cins, medeni durum, geldiği yer ve intihr yöntemi yönünden krşılştırılmsı. Y» Ortlmsı * CİNS Erkek Kdın MEDENİ DURUM E,. Dul- ET1İ Bekr GELDİĞİ YER Kırsl Kentsel Erkek SS t> Kdın 2.69 ± Z-0.88 p Erli o M s Dul- Bekr Z-.9 p< x 2 «0.08 Sd- 1 P > 0.0 Kırsl w Kutsl o Z-2.03 p x 2 «0.918 Sd-1 P> 0.0 p»0.l6 Tıbbi Trım w E-c İS :o z- 1.2 p-0.12 P-0. p p Topt» ilç Diğer 39.3 i Z-1.86 p-0.03 p«0.86 p-0.18 Hstlrın 2'ı (%1.8), intihr girişimleri için bir neden belirtmiştir. Bunlrın yrıdn fzlsını (n=13) ilesel geçimsizlik, %16'sını (n=) ise ğrı oluşturmktdır. Diğer nedenler, bir ykınınd tıbbi bir hstlığın bulunmsı (n=2), sıkıntı (n=2), yeni evliliğe uyum sğlymm (n=2), krşıt cinsten rkdşlrdn yrılm (n=1) ve öfkelenme (n=1) olrk belirtilmiştir. Hstlrın büyük çoğunluğunu ev hnımı, öğrenci ve ev kızı oluşturmktydı. Meslek shibi olnlr ise %30.2 ornınd idi. Psikiytri konsültsyonu sonucund sdece (32.6) hsty psikiytrik tnı konmuştur. Bunlr mjör depresyon (n=), psikotik bozukluklr (n=3), distimi (n=1), nksiyete bozukluğu (n=1), bipolr 131

4 bozukluk (n=1) ve kişilik bozukluğu (n=1) şeklinde idi. Yedi hsty psikiytri kliniğine ytış önerilmiş nck dördü kbul etmiştir. Toplm 36 hsty poliklinik kontrolü önerildiği hlde sdece dokuzu (%2) bu öneriye uymuştur. Otuziki hst, önce bşk bir sğlık kuruluşun götürülmüş, ilk tıbbi girişim ypıldıktn sonr hstnemize sevk edilmiştir. Bunlrın 21'inin ilk muyenesinde bilinç değişiklikleri vrdı. Doğrudn hstnemize bşvurn/getirilen hstlrın syısı 11, bunlr içinde bilinç değişikliği olnlrın syısı ise dörtdü. Böylece bilinç değişikliği gösterenler tüm hstlrın %8.1'ini oluşturuyordu. TARTIŞMA VE SONUÇ Çlışm grubunu sdece diğer servislerde konsülte edilen hstlrın oluşturmsı, epidemiyolojik verilerle krşılştırm ve genel yorumlr ypm olnğını ortdn kldırmktdır. Bununl birlikte kdın/erkek ornının 2 olrk bulunmsı, en sık girişim yönteminin ilç-kimysl mdde içme oluşu litertür bulgulrın uymktdır (Blumenthl 1990, Frierson ve Lippmn 1990). İntihr girişimlerinin medeni duruml ilgisinin olmyışı, ylr ve mevsimlere göre frk bulunmmsı ise beklenene uymyn gözlemlerdir (Fidner ve Fidner 1988, Msterton 1991, Milev ve Mikhov 1992). Bulgulrımız intihr girişiminde kullnıln yöntemin, dh çok kolyc ulşılbilir rçlrl olduğunu göstermektedir. Geçim kynğı trım oln kırsl bölgelerde trım ilcının çok dh koly ulşılbilir olmsı şşırtıcı değildir. Hstlrın %36.6'sı (n=) psikotrop ilç kullnmıştır. Anck sedtif-nksiyolitik ilçlrı kullnn olgu syısı sdece 'tür (%9.3). Bu, yeşil reçete uygulmsının olumlu bir sonucu gibi görünmektedir. İlç dışı yöntemleri kullnnlrın dh yşlı ve bu yöntemlerin dh ciddi (sı, teşli silh gibi) olmsı, yşlılrın girişimlerinde dh krrlı olduklrını düşündürmektedir. Bu gözlem, son yıllrd yşlı bireylerin ölümle sonuçlnn intihrlrınd rtış olduğu bilgisiyle (Fidner ve Fidner 1988) uyumludur. İntihr girişiminden sorumlu tutuln nedenlerin büyük kısmını, litertürde de vurgulndığı gibi (Rich ve rk. 1991, de VVilde ve rk. 1992, Hvvton ve Fgg 1991, Meehn ve rk. 1992, Fidner ve Fidner 1988) kişiler rsı ilişkilerdeki ksmlr oluşturmktdır. Psikiytrik tnı konn hstlrın yrısının depresyon tnısı lmsı d beklenene uygun gözlemlerdir (Cross ve Hirschfeld 1989, Asnis ve rk. 1993, Appleby 1992, Hle ve rk. 1990, VVeissmn ve rk. 1989). Oys, hstlrın sdece %3.9'unun (n=) özgeçmişinde psikiytrik hstlık bulunmsı ve konsültsyon sonucund %32.6 (n=) gibi küçük bir ornd psikiytrik hstlık sptnmsı, intihr girişimlerinin psikiytrik hstlıktn çok diğer etkenlere bğlı olduğunu göstermektedir. Tblo H: öyküde sptnn hstlıklr PSİKİYATRİK OLMAYAN HASTALIKLAR Hstlık n* Epilepsi Migren 2 Mfignnsi 1 Renl yetmezliği 1 KOAH 1 Hipertnsiyon 1 Tüberküloz 1 PSİKİYATRİK HASTALIKLAR Hstlık n Alkolizm Konversiyon bozukluğu Psikoz 3 Anksiyete 1 Depresyon 1_ Kişilik bozukluğu 1 Hstlrd birden fzl tnı bulunbilmektedir.

5 Bulgulrımız öyküde intihr girişimi olmsının dh sonrki girişimler yönünden risk oluşturduğu görüşünü desteklemektedir (Blumenthl 1990, Murphy 1989, Appleby 1992). Kontrol önerilen hstlrın %'inin bu öneriye uymmsı; sorunlrın geçici olbilip kontrole gereksinim duymmlrın, sosyo-kültürel etkenler nedeniyle psikiytrik yklşım direnç göstermelerine vey hstlrın bşk bir kuruluş mürct etmiş olbileceklerine bğlnbilir. Sonuç olrk psikiytrik bir hstlığı vey sptnbilen bir stres kynğı olms d her intihr girişiminin ciddi sonuçlr doğurbileceği, bu nedenle de titizlikle ele lınmlrı gerektiği çıktır. Bu vesileyle intihr girişimlerinin dh iyi incelenebilmesi ve dh etkin önlem ve yklşımlrın ypılbilmesi için ülke genelinde bir intihr veri merkezi oluşturulmsının gerekliliği de vurgulnmk istenmiştir. KAYNAKLAR Appleby L (1992) Suicide in psychitric ptients: risk nd prevention. Br. J Psychitry, 161: 9-8. Asnis GM, Friedmn TA, Snderson WC, Kpln ML, vn Prg HM, Hrkvy-Friedmn JM (1993) Suicidl behviors in dult psychitric outptients I: decription nd prevlnce. Am J Psychitry, 0(1): Blumenthl SJ (1990) Youth suicide: risk fctors, ssessment nd tretment of dolescent nd young dult suicidl ptients. Psychitr Clin North Am., 13 (3): Brent DA, Kolko KJ (1990) Suicide nd suicidl behviour in Psychitric Disorders in Children nd Adolescents. Grfinkel, B.D.; Crlson, 'G.A.: VVeller E.B. (eds). Sunders Compny, Phildelphi: Cross CK, Kirschfeld RMA (1989) Epidemiology of disorders in dulthood: suicide in Psychitry. Michels, R., Cooper, A.M., Güze, S.B., Judd. L.L., Klermn, G.L., Solnit, A.J. (eds). Revised Ed. Bsic Books Cilt:3, Bölüm 20, New York, s: 1-. Fidner H, Fidner C (1988) İntihr Yzılrı. Mimogrf Ankr. Frierson RL, Lippmnn SB (1990) Psychitric consulttion for ptients with self-inflicted gunshot wounds. Psychosomtics, 31(1): 6-. Hle M, Jcobson J, Grson R (1990) A dtbse revievv in C-L Psychitry: chrcteristics of hospitlized suicide ttempters. Psychosomtics 31 (3): Hvvton K, Fgg J (1992) Deliberte self-poisoining nd self-injury in dolescents: study of chrcteristics nd trends in Oxford, Br J Psychitry, 161: Kösemihl NŞ (191) Durkheim Sosyolojisi, 1. Bsım, Remzi Kitbevi, istnbul, Msterton G (1991) Monthly nd sesonl vrıtion in prsuicide: sex difference. Br J Psychitry, 8:-. Meehn PJ, Lmb JA, Sltzmn LE, O'Crroll PW (1992) Attempted suicide mong young dults: progress tovvrd meningfull estimte of prevlence. Am J Psychitry, 9: 1-. Milev V, Mikhov D (1992) Attempted suicide by poisoning in the Sofi region. Br J Psychitry, 160: Murphy GE (1989) Suicide nd ttempted suicide in Psychitry. Michels R, Cooper AM, Güze SB, Judd LL, Klerm GL, Solnit AJ (eds). Revised Ed. Bsic Books. Cilt:1, Bölüm 1, NevvYork, s Pfeffer CR (1989) Assessment of suicidl children nd dolescents. Psychirt Clin North Am. 12 (): Rich CL, VVrstd GM, Nemiroff RA, Fowler RC, Young D (1991) Suicide, stressors, nd the life cycle. Am J Psychitry, 8: 2-2. Symonds RL (1991) Suicide, s study in sociology: Emile Durkheim. Br J Psychitry, 9:^39-1. VVeissmnn MM, KleYmn GL, Mrkovvitz JS, Ouelette R (1989) Suicidl idetion nd suicide ttempts in pnic disorder nd ttcks. N Eng J Med., 321: de Wilde EJ, Kienhorst ICWM, Diekstr RFW t VVolters WHG (1992) The reltionship betvveen dolescent suicidl behviour nd life events in childhood nd dolescence. Am J Psychitry, 9: