kpss ezberbozan ezberbozan ezberletmez, öğretir!

Transkript

1 kpss ezberbozan ezberbozan ezberletmez, öğretir!

2 Editörler: Ercüment Yerlikaya - Mehmet Karakuş EZBER BOZAN KPSS EĞİTİM BİLİMLERİ ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 2. Baskı Dizgi-Grafik Tasarım: Selda Kılıç Kapak Tasarımı: Uğur Sarıer Baskı: Tuna Matbaacılık AŞ. (Ankara ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: YAYINEVİ adakale sokak 4/1 yenişehir-ankara tel: (pbx) belgeç: gsm: e-ileti: pegem@pegem.net DAĞITIM sağlık sokak 17/a yenişehir-ankara tel: belgeç: gsm: e-ileti: siparis@pegem.net YAZIŞMA P.K yenişehir-ankara internet:

3 ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, KPSS için hazırlanan bu kitabın temel amacı, siz öğretmen adaylarına açık ve anlaşılır bilgiler ve örneklerle, sınav kapsamında yer alan konularını bir arada sunmak ve anlamlı bir şekilde öğrenmenizi sağlamaktır. Kitapta yalın bir dil kullanmaya özen gösterilmiştir. Kitap akademik kaynaklar referans alınarak alanında uzman ve deneyimli bir kadro tarafından yazılmıştır. Öğrencilerin hangi konularda, nerelerde takılacağı göz önüne alınarak ona yönelik, tatmin edici açıklamalar verilmeye çalışılmıştır. On yıldır gerçekleştirilen bu sınav kapsamında sorulan sorular farklılaştıkça sınava hazırlanan adaylar için hazırlanan kitaplar da çeşitlilik göstermeye başlamıştır. Özellikle 2008 yılından bu yana sınavda yer almaya başlayan farklı kavramlar, sınav hazırlığı yapan öğretmen adaylarına yardımcı olmak için hazırlanan kitapların kapsamının da önemli ölçüde genişlemesine yol açmıştır. KPSS kitaplarında öğrencilerin en çok karşılaştıkları sorun kapsamla ilgilidir. Her kitap farklı bir kapsam genişliğinde olduğundan öğretmen adaylarının kafasını karıştırmakta, öğrenmesini zorlaştırmaktadır. Bu kitapta kapsam oluşturulurken KPSS de son 10 yılda sorulan sorular dikkate alınarak, genellik ve sınırlılık ilkesine göre hareket edilmiştir. ÖSYM tarafından son on yıldır hazrılanan KPSS Eğitim Bilimleri testleri incelendiğinde soruların bilgiden kavramaya, hatta kavramadan da uygulamaya doğru bir seyir izlediği görülmektedir. Bu durum sadece bilmenin KPSS de başarılı olmak için yetmeyeceği anlamına gelir. Yayınlanan bütün KPSS ye hazırlık kitaplarını ezbere bildiği halde sınavda başarısız olan birçok öğrenci vardır. Bunun en önemli nedenlerinden birisi bilgiyi olduğu gibi ezberlemektir. KPSS de nadiren ezber gerektiren sorular sorulmaktadır, ezber adaylara çok büyük bir katkı getirmemektedir. KPSS de kavramak ve yorumlamak ön plandadır. Kitap, minimum kavrama düzeyi dikkate alınarak yazılmıştır. Kavramların tanımları sadece verilerek geçilmemiş, somut olarak örneklerle açıklanarak ve farklı şekillerde ifade ederek ezberin önüne geçilmeye çalışılmıştır.

4 Adaylar sınava hazırlanırken, sınavda sorulması olası çok sayıda konuyu değil de yalnızca sınav kapsamında bugüne kadar sorulmuş olan konuları kapsamlı bir şekilde ele alan ve bu konuların tam ve eksiksiz olarak öğrenilmesine yardımcı olacak, anlatım açısından değil ama kapsam açısından sınırlandırılmış bir hazırlık kitabına ihtiyaç duymaktadır. Elinizdeki kitap böyle bir ihtiyacı karşılamak üzere hazırlanmıştır. Kitapta ele alınan konular KPSS Eğitim Bilimleri testinde bugüne kadar yer alan konularla sınırlandırılmış ancak bu konular ayrıntılı olarak ele alınarak okuyucunun bu kapsamda ayrıntılı ve net bilgilere sahip olması hedeflenmiştir. Bu nedenle elinizdeki bu kitap bir özet kitap olmaktan ziyade yalnızca kapsam açısından sınırlandırılmış fakat gerekli olan tüm konuları detaylı olarak ele alan, eğitim bilimleri alanındaki tüm dersleri tek bir ciltte bir arada sunan bir kaynaktır. Kitapta gelişim, öğrenme, rehberlik, program geliştirme, öğretim yöntem ve teknikleri ve ölçme değerlendirme konuları bir arada verilmiştir. Buradaki amaç dersler arasında bütünlüğü sağlamak ve kitabın kullanımını kolaylaştırmaktır. Son yapılan KPSS lerde sorulan bazı sorular, farklı derslere ait bilgi birikimini aynı anda kullanmayı gerektirmektedir. Kitapta bütün derslerin bir arada verilmesinin dersler arasında bağlantı kurmayı ve bilgileri sentezlemeyi kolaylaştıracağı düşünülmektedir. Bununla birlikte herhangi bir modüler seti kullanırken alanındaki önemli konuları tekrar etmek, sınav kapsamında yer alan konuların hepsini tek bir kitabı kullanarak gözden geçirmek için de bu kitaptan faydalanabilirsiniz. Tüm dersleri tek bir ciltte sunarak aylar süren sınav hazırlığı döneminde kolaylıkla yanınızda taşıyabileceğiniz ve her an başvurabileceğiniz temel bir kaynak olarak hazırlanan bu kitabın hedefinize ulaşmanızda size katkı sağlamasını dileriz. Bu kitaptan üst düzeyde bir katkı sağlayabilmek için yukarıda da açıklandığı gibi öncelikle konunun kavranması önemlidir. Konuyu kavrayabilmek için de kavramlar arasındaki ilişkileri görmek, benzerlik ve farklılıklarını ortaya koymak ve onları farklı durumlara taşımak gerekir. Kitap bu konuda zengin bir içeriğe sahiptir. Sonrasında çalışılan konuyla ilgili, çok sayıda soru çözmek faydalı olacaktır. Kitapta her kavramdan sonra verilen örnek açıklama ve uyarılar birer soru çözümü stratejisi niteliğindedir. Soru çözümünde bu uyarıların dikkate alınması önemlidir. KPSS ye girecek bütün öğretmenlere başarılar diler, kitapta emeği geçen herkese çok teşekkür ederiz. Pegem Akademi Yayıncılık

5 Önsöz...ııı İçindekiler...v GELİŞİM PSİKOLOJİSİ 1. BÖLÜM GELİŞİM PSİKOLOJİSİNE GİRİŞ 1.1 Gelişim Psikolojisinde Temel Kavramlar Büyüme...3 Büyümenin Özellikleri Olgunlaşma Hazırbulunuşluk Öğrenme Gelişme Gelişim Değişim Değişme Yaş Deneyim Gelişimin İlkeleri Gelişimi Etkileyen Etmenler (Kalıtım-Çevre- Tarihsel Zaman) Kalıtım Çevre Zaman (Tarihsel Zaman) Gelişim Dönemleri ve Havıghurst un Gelişim Görevleri Gelişim Psikolojisinde Kullanılan Araştırma Desenleri Kesitsel Araştırmalar Boylamsal Araştırmalar Sırasal Araştırma Deseni (Ardışık Desen) Deneysel Desen BÖLÜM GELİŞİM PSİKOLOJİSİNDE GELİŞİM ALANLARI 2.1. Fiziksel Gelişim Devinsel Gelişim Alanındaki Bazı Yeterlilikler İlk Çocukluk Döneminde (3-6 Yaş) Bedensel Gelişim Son Çocukluk Döneminde (7-11 Yaş) Bedensel Gelişim Ergenlik Döneminde (12-18 Yaş) Bedensel Gelişim Psiko-Motor Gelişim Bebeklik Döneminde Psiko-Motor Gelişim İlk Çocukluk Döneminde (3-6 Yaş) Psiko-Motor Gelişim v

6 ilimleri Son Çocukluk Döneminde (7-11 Yaş) Psiko-Motor Gelişim Ergenlik Döneminde (12-18 Yaş) Psiko-Motor Gelişim Bilişsel Gelişim Piaget nin Bilişsel Gelişim Kuramı Piaget nin Bilişsel Gelişim Kuramındaki Temel Kavramlar Zekâ Şema Dengeleme Adaptasyon (Uyum) Örgütleme (Organizasyon) Bilişsel Yapılar Piaget ye Göre Bilişsel Gelişimi Etkileyen Etmenler...43 Piaget nin Bilişsel Gelişim Dönemlerinin Özellikleri...44 Pıaget nin Bilişsel Gelişim Dönemleri Duyusal-Motor DönEmi (Duyu Devinim, Duyu-Hareket, Sensori Motor) (0-2 Yaş) İşlem Öncesi Dönem (3-6 Yaş) Somut İşlemler Dönemi (7-11 Yaş) Soyut İşlemler Dönemi (12-18 Yaş) Piaget nin Bilişsel Gelişim Kuramıyla İlgili Bazı Kavramlar Bruner in Bilişsel Gelişim Kuramı Bruner in Bilişsel Gelişim Dönemleri Eylemsel Dönem (0-3 Yaş) İmgesel Dönem (3-6/7 Yaş) Sembolik Dönem (6/7 Yaş ve Sonrası) Vygotsky nin Sosyo-Kültürel Bilişsel Gelişim Kuramı Dil Gelişimi Dil Gelişimiyle İlgili Bazı Özellikler Dil Edinim Kuramları Davranışçı Kuram Sosyal Öğrenme Kuramı Bilişsel Kuram Biyolojik (Psiko-Linguistik) Kuram Dil Gelişimi Dönemleri Agulama Evresi (0-12 Ay) Tek Kelime Evresi (12-18 Ay) Telgrafik Konuşma (18-24 Ay) (Kelimelerin Birleştirilmesi Dönemi) İlk Gramer Süreci (2 Yaş- 5 Yaş) Piaget ve Vygotsky nın Dil Gelişimi Kuramlarının Karşılaştırılması vi

7 2.4. Kişilik Ve Kimlik Gelişimi Kişilik Nedir? Sigmund Freud: Psikanalitik Kuram Topografik Model: Bilinç, Bilinçöncesi, Bilinçdışı Yapısal Model: İd, Ego, Süperego Psikoseksüel Gelişim Dönemleri Erik H. Erikson: Psikososyal Gelişim Kuramı James Marcia nın Kimlik Gelişimi Kuramı Hümanistik (İnsancıl) Kuramlar Carl Ransom Rogers: Bireysel Gelişim Kuramı (Fenomenolojik Kuram) Abraham Harold Maslow: İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı Ahlak Gelişimi Piaget nin Ahlak Gelişimi Kuramı Kohlberg in Ahlak Gelişimi Kuramı I. Gelenek Öncesi Düzey II. Geleneksel Düzey III. Gelenek Sonrası Düzey Duygusal Gelişim Bağlanma Kuramı Bowlby nin Bağlanma Kuramı Aınsworth un Bağlanma Kuramı Aınsworth un Bağlanma Türleri Hazan ve Shaver in Yetişkinlikte Bağlanma Kuramı Bartholomew ve Arkadaşlarının Yetişkinlikte Dörtlü Bağlanma Kuramı Toplumsal Gelişim Cinsiyet Rolü (ToplumSal Cinsiyet Rolü) Gelişimi Cinsiyet Rolü Gelişimini Açıklayan Kuramlar Ana-Baba Tutumları Kaynakça ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ 1. KISIM: Öğrenme Psikolojisine Giriş 1. BÖLÜM ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ Öğrenme Nedir? Öğrenmenin Özellikleri Davranış Türleri vii

8 ilimleri Doğuştan Getirilen Davranışlar Refleksif Davranışlar İçgüdüler (Türe Özgü Davranışlar) Geçici Davranışlar Öğrenme Ürünü Olan Davranışlar Duyarlılaşma ve Alışma BÖLÜM ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Öğrenenle İlgili Faktörler Türe Özgü Hazıroluş Olgunlaşma Güdülenme Genel Uyarılmışlık Durumu ve Kaygı Dikkat Fizyolojik Durum Geçmiş Yaşantılar (Öğrenmenin Aktarılması) Öğrenme Yöntemi İle İlgili Faktörler Aralıklı ya da Toplu Öğrenme (Öğrenmeye Ayrılan Zaman) Parçalara Bölerek ya da Bütün Halinde Öğrenme (Konunun Yapısı) Okuma ya da Anlatma (Öğrencinin Aktif Katılımı) Geribildirim (Sonuçlar Hakkında Bilgi Edinme) Öğrenme Malzemesi İle İlgili Faktörler Telaffuz Edilebilirlik Algısal Ayırt Edilebilirlik Anlamsal Çağrışım Kavramsal Gruplandırma BÖLÜM ÖĞRENME KURAMLARI Davranışçı Yaklaşımla Bilişsel Yaklaşım Arasındaki Temel Farklar KISIM: Davranışçı Öğrenme Kuramları 4. BÖLÜM KLASİK (TEPKİSEL) KOŞULLANMA (PAVLOV) Klasik Koşullanmanın Dört Temel Öğesi Temel Kavramlar Bitişiklik Garcia Etkisi viii

9 Habercilik Olumlu ve Olumsuz Habercilik Birleşik Koşullanma Üst Düzey Dereceli Koşullanma Duyusal Ön Koşullanma Sönme Pekiştirme Kendiliğinden Geri Gelme Genelleme Ayırt etme Gölgeleme Engelleme Koşullu Tepkileri Ortadan Kaldırma Yöntemleri Sönmesini Bekleme Sistematik Duyarsızlaştırma Karşı Karşıya Getirme (Maruz Bırakma) Karşıt Koşullama BÖLÜM BAĞLAŞIMCILIK/BAĞ KURAMI/ARAÇSAL KOŞULLANMA (THORNDIKE) Deneme Yanılma Yoluyla Öğrenme Küçük Adımlar İlkesi Etki Yasası Hazırbulunuşluk Yasası Tekrar Yasası Tepki Çeşitliliği (Çoklu Tepkiler) Tutumlar (Öğrenici Özellikleri) Öğelerin Gücü (Dikkat Çekici Uyarıcılar) Benzetim Yoluyla Tepkide Bulunma (Tepki Analojisi) Çağrışımsal Geçiş Etkinin Yayılması Ait Olma Çağrışımsal Zıtlık BÖLÜM BİTİŞİKLİK KURAMCILARI (UYARICI-TEPKİ BİTİŞİKLİĞİ) (WATSON ve GUTHRİE) Watson (En Son ve En Sık İlkesi) Guthrie (Tek Denemede Öğrenme) Bitişiklik ix

10 ilimleri Tek Denemde Öğrenme Sonunculuk Tekrarın Beceriyi Geliştirme Nedeni Unutma Guthrie nin Alışkanlıkları Yok Etme Yöntemleri Alışkanlığın Bastırılması Ceza BÖLÜM EDİMSEL (OPERANT) KOŞULLANMA (SKINNER) Tepkisel Davranış Edimsel Davranış Olumlu Pekiştirme Olumsuz Pekiştirme Birinci Tip Ceza İkinci Tip Ceza Zamanlama Birincil ve İkincil Pekiştireçler Sönme Kendiliğinden Geri Gelme Pekiştirme Tarifeleri Genelleme Uyarıcı Genellemesi Tepki Genellemesi Ayırt Etme Davranışta Kontrast Organizmaya Yeni Davranış Kazandırmanın Yolları: Biçimlendirme ve Zincirleme Kademeli Yaklaşma Batıl Davranış Koşullu Anlaşma Premack İlkesi Simgesel Ödülle Pekiştirme Kaçma ve Kaçınma Koşullanması Öğrenilmiş Çaresizlik Kendini Gerçekleştiren Kehanet Eğitimde Cezanın Kullanılması Cezanın Olumsuz Yönleri Ceza Uygulanırken Dikkat Edilecek Noktalar Sert Cezalara Alternatif Ilımlı ve Etkili Bir Ceza Yöntemi: Ara verme Cezaya Alternatif Davranış Kontrol Teknikleri x

11 3. KISIM: Bilişsel Kuramlar 8. BÖLÜM GESTALT KURAMI (KÖHLER; KOFFKA, WERTHEIMER) İçgörüsel (Kavrama Yoluyla) Öğrenme İçgörüsel Problem Çözme ve Öğrenmenin İlkeleri Gestalt Yaklaşımın Temel İlkeleri Algı Yasaları Davranışın Belirleyicisi Olarak Fiziksel ve Psikolojik Çevre Üretici Düşünme (Eğitimde İçgörü) Problem Çözme Türleri Yaratıcı Düşünme BÖLÜM BİLGİ İŞLEME KURAMI (MILLER, NEISSER, GAGNE, SIEGLER, ATKINSON ve SHIFFRIN vs.) Bilgi İşleme Süreci Bilgi Depoları Duyusal Bellek Kısa Süreli Bellek Uzun Süreli Bellek Anısal Bellek Anlamsal Bellek İşlemsel Bellek Bilişsel Süreçler Bilginin Duyusal Kayıttan KSB ye Aktarılmasını Sağlayan Süreçler Dikkat ve Algı Bilginin KSB de Saklanmasına Yardımcı Olan Süreçler Sürekli Tekrar Gruplama Bilginin KSB den USB ye Aktarılmasını Sağlayan Süreçler Örtük ve Açık Tekrar Kodlama/Anlamlandırma Etkinlik Örgütleme Eklemleme Bellek Destekleyici İpuçları Bilginin USB den KSB ye Aktarılmasını Sağlayan Süreçler Geri Getirme Unutma İleriye Ket Vurma Geriye Ket vurma xi

12 ilimleri Destekleme İleriyi Destekleme Geriyi Destekleme Yürütücü Kontrol Sistemi Yürütücü Biliş Bilgisi KISIM: Bilişsel - Davranışçı Kuramlar 10. BÖLÜM İŞARET-GESTALT KURAMI (TOLMAN) Beklenti Denence Örtük Sönme Yer Öğrenme Bilişsel Harita Bilişsel Deneme-Yanılma Gizil (Örtük) Öğrenme Altı Farklı Öğrenme Türü Kateksis Eşdeğer İnançlar Alan Beklentileri Alan Biliş Yolları Dürtü Ayrımları Hareket Biçimleri BÖLÜM GÖZLEM (MODEL ALMA) YOLUYLA ÖĞRENME/SOSYAL ÖĞRENME (BANDURA) Gözlem Yoluyla Öğrenme Dolaylı Öğrenmeyi Sağlayan Dolaylı Yaşantılar Dolaylı Pekiştirme Dolaylı Ceza Dolaylı Güdülenme Dolaylı Duygu Model Alma Yoluyla Neler Öğrenilebilir? Modelin Özelliklerinin Gözlemci Üzerindeki Etkisi Gözlem Yoluyla Öğrenme Süreçleri Dikkat Hatırda Tutma Davranışı Meydana Getirme Güdülenme xii

13 Sosyal Bilişsel Kuramın Temel İlkeleri Karşılıklı Belirleyicilik Sembolleştirme Kapasitesi Öngörü Kapasitesi Dolaylı Öğrenme Kapasitesi Öz-yargılama Kapasitesi Öz-yeterlik algısı Öz-düzenleme Kapasitesi Kaynakça REHBERLİK 1. BÖLÜM ÇAĞDAŞ EĞİTİM ve REHBERLİK HİZMETLERİ Öğrenci Kişilik Hizmetleri Rehberliğin Tanımı ve Amacı Kendini Gerçekleştirme Rehberliğin İlkeleri Rehberliğin Ortaya Çıkmasını ve Gelişmesini Etkileyen Faktörler Rehberliğin Felsefeyle ve Diğer Bilim Dallarıyla İlişkisi Rehberlik Uygulamalarında Farklı Yaklaşımlar Yöneltici Rehberlik Yaklaşımı Uyum Sağlayıcı Rehberlik Yaklaşımı Kriz Yönelimli Rehberlik Yaklaşımı Önleyici Rehberlik Yaklaşımı Gelişimsel Rehberlik Yaklaşımı Rehberlik Modelleri Parsonian Model Özellik Faktör Modeli (Klinik Model) Karar Vermeye Yardım Modeli Eğitim Süreciyle Kaynaştırılmış Model Gelişimsel Rehberlik Modeli Kapsamlı Gelişimsel Rehberlik Programları Kapsamlı Gelişimsel Rehberlik Programının Öğeleri Ülkemizde Uygulanan Kapsamlı Sınıf Rehberlik Programı xiii

14 ilimleri 2. BÖLÜM REHBERLİĞİN TÜRLERİ Hizmet Alanlarına Göre Rehberlik Türleri Eğitim Alanında Rehberlik Hizmetleri Sağlık Alanında Rehberlik Hizmetleri Sosyal Yardım Alanında Rehberlik Hizmetleri Endüstri Alanında Rehberlik Hizmetleri Kişi Sayısına Göre Rehberlik Türleri Bireysel Rehberlik Grup Rehberliği Problem Alanlarına Göre Rehberlik Türleri Kişisel Rehberlik Eğitsel Rehberlik Mesleki Rehberlik Meslek Seçim Kuramları Eğitim Kademesine Göre Rehberlik Türleri Okul Öncesi Eğitimde Rehberlik Hizmetleri İlköğretimde Rehberlik Hizmetleri Ortaöğretimde Rehberlik Hizmetleri Yüksek Öğretimde Rehberlik Hizmetleri Temel İşlevlerine Göre Rehberlik Türleri Uyum Sağlayıcı Rehberlik Önleyici Rehberlik Geliştirici Rehberlik Yöneltici Rehberlik Ayarlayıcı Rehberlik Tamamlayıcı Rehberlik BÖLÜM REHBERLİK HİZMETLERİ Okul Psikolojik Danışma ve Rehberlik Planının Hazırlanması Oryantasyon (Duruma Alıştırma) Hizmetleri Bireyi Tanıma Hizmetleri Bilgi Toplama ve Yayma Hizmetleri Psikolojik Danışma Hizmetleri Grup Rehberliği Yöneltme ve Yerleştirme Hizmetleri Sevk Hizmetleri İzleme Hizmetleri xiv

15 Müşavirlik (Konsültasyon) Hizmetleri Çevre ve Veli ile İlişkiler Araştırma ve Değerlendirme Hizmetleri BÖLÜM BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ Bireyi Tanımanın Temel İlkeleri Bireyi Tanıma Tekniklerinin Sınıflandırılması Standart Testler (Test Teknikleri) Yetenek Testleri İlgi Testleri Başarı Testleri Tutum Testleri Kişilik Testleri Test Dışı Teknikler Gözleme Dayalı Teknikler Gözlem Gözlem Listesi Olay Kaydı (Vaka Kaydı, Anekdot) Derecelendirme Ölçekleri Özellik Kayıt Çizelgesi Kendini Anlatmaya Dayalı Teknikler Görüşme Otobiyografi Kime Göre Ben Neyim? Arzu (İstek) Listesi Zaman Çizelgesi Problem Tarama Listesi Anket Öğrenci Tanıma Fişi (Formu) Başkalarının Kanılarına Dayalı Teknikler Sosyometri Kimdir Bu? Tekniği Etkileşime Dayalı Teknikler Ev Ziyaretleri Oyun Terapisi Psikodrama Sosyodrama Rol Oynama Tekniği xv

16 ilimleri Diğer Teknikler Vaka İncelemesi Vaka Konferansı Toplu Dosya BÖLÜM PSİKOLOJİK DANIŞMA YAKLAŞIMLARI Psikanalitik Yaklaşım (Sigmund Freud) Davranışçı Yaklaşım (Watson, Skinner, Thorndike) İnsancıl (Hümanistik) Yaklaşım (Carl Rogers, Maslow) Varoluşçu Yaklaşım (Rollo May, Victor Frankl, İrvin Yalom) Gestalt Yaklaşımı (Frederick Perls) Akılcı-Duygusal-Davranışçı Yaklaşım (Albert Ellis) Bilişsel Terapi (Aaron T. Beck) Gerçeklik Yaklaşımı (William Glasser) Transaksiyonel Analiz (Eric Berne) Eklektik Yaklaşım BÖLÜM İLETİŞİM ve DANIŞMANLIK BECERİLERİ Empati Saydamlık (Bağdaşım, Tutarlılık) Koşulsuz Kabul (Koşulsuz Saygı) Genel İletişim Becerileri Etkin Dinleme Edilgen Dinleme Ben Dili Öz Saygı Geliştirici Dil Açık Uçlu Soru Sorma Asgari Düzeyde Teşvik İletişim Engelleri... Danışmanlık Becerileri Açıklama Onaylama Duyguları Yansıtma Yüzleştirme Yorumlama Destekleme xvi

17 Cesaret Verme Kendini Açma Soru Sorma Bilgi Verme Tavsiye Etme BÖLÜM PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK HİZMETLERİNDE ÖRGÜT ve PERSONEL Bakanlık Düzeyinde Örgütlenme İl/İlçe Düzeyinde Rehberlik Hizmetleri Örgütü Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri İl Danışma Komisyonu Rehberlik ve Araştırma Merkezi (RAM) Okullarda Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Okul Yürütme Komisyonunun Görevleri Okul Müdürünün Görevleri Müdür Yardımcılarının Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerine İlişkin Görevleri Koordinatör Psikolojik Danışmanın Görevleri Okul Psikolojik Danışmanının Görevleri Sınıf Rehber Öğretmeninin Görevleri Diğer Öğretmenler Kaynakça PROGRAM GELİŞTİRME 1. BÖLÜM EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR 1. Eğitim Kavramı Formal ve İnformal Eğitim Örgün ve Yaygın Eğitim Eğitim ve Kültür İlişkisi Sistem Yaklaşımı Eğitim Sistemi Eğitimin ve Eğitim Kurumlarının (Okulun) İşlevleri Eğitim Sisteminde Öğretmenin Rolü A. Öğretmenin Mesleki Özellikleri B. Öğretmenin Kişisel Özellikleri Türk Milli Eğitimin Temel İlkeleri xvii

18 ilimleri 2. BÖLÜM PROGRAM GELİŞTİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR 1. Eğitim Programı Eğitim Programının Ögeleri Öğretim Programı Ders Programı Müfredat Program Posner a Göre Program Türleri Program Geliştirme İyi Bir Programın Özellikleri BÖLÜM PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ 1. Psikolojik Temel Bireysel Temel Konu Alanı Temeli Tarihsel Temel a) Dünyada Program Geliştirmeyle İlgili Bazı Önemli Tarihsel Gelişmeler b) Türkiyede Program Geliştirmeyle İlgili Bazı Önemli Tarihsel Gelişmeler Ekonomik Temel Toplumsal (Sosyolojik) Temel Felsefi Temel a) Felsefenin Alanları b) Eğitim ve Felsefe İlişkisi c) Eğitime Temel Oluşturan Başlıca Felsefi Akımlar d) Eğitim Felsefeleri Eğitim Programı Tasarımı Yaklaşımları a) Program Tasarım Yaklaşımları b) Program Geliştirme Yaklaşımları Eğitimde Program Geliştirme Modelleri a) Tyler Modeli b) Taba Modeli c) Taba - Tyler Modeli d) Rasyonel Planlama Modeli (Teknokratik Model) e) Yenilikçi-Durumsal Model f) Süreç Yaklaşımı Modeli Uygulamadaki İlköğretim Programı a) Programda Değişikliğe Gitme Gerekçeleri xviii

19 b) Programdaki Genel Değişiklikler c) Programın Odaklandığı Öğeler d) Programın İçeriği e) Programın Eğitim Durumları f) Programın Değerlendirmesi Program Geliştirme Sürecinin Planlanması Program Geliştirme Çalışma Gruplarının Oluşturulması ) Program Karar ve Koordinasyon Grubu ) Program Çalışma Grubu ) Program Danışma Grubu BÖLÜM İHTİYAÇ ANALİZİ A) İhtiyaç Belirleme Yaklaşımları B) İhtiyaç Belirleme Teknikleri C) İhtiyaç Değerlendirme Süreci BÖLÜM EĞİTİMDE HEDEFLER 1. Hedeflerin Özellikleri Hedeflerin Dikey ve Yatay Boyutları Hedeflerin Aşamalı Olarak Sınıflaması Hedef ve Davranış Yazmada Farklı Yaklaşımlar a) Aşamalı Hedef Yazma Yaklaşımı b) Yeterliğe (Ölçüte) Dayalı Amaç Yazma Yaklaşımı c) Modüler Amaç Yazma Yaklaşımı BÖLÜM İÇERİK (Tema, Kapsam, Muhteva) 1. İçerik Seçiminde Dikkat Edilecek İlkeler İçerik Düzenleme Yaklaşımları a) Doğrusal (Dikey) Programlama Yaklaşımı b) Sarmal Programlama Yaklaşımı (Spiral, Helezonik) c) Modüler Programlama Yaklaşımı d) Piramitsel Program Yaklaşımı e) Çekirdek (Bütünleştirilmiş) Program Yaklaşımı f) Konu Ağı-Proje Merkezli Yaklaşım g) Sorgulama Merkezli Yaklaşım xix

20 ilimleri 7. BÖLÜM BELİRTKE TABLOSU Belirtke Tablosu BÖLÜM EĞİTİM DURUMLARI 1. Eğitim Durumlarının Temel İlkeleri Eğitim Durumlarını Etkileyen Faktörler Eğitim Durumlarının Temel Boyutları BÖLÜM ÖĞRETİMDE MATERYAL ve ARAÇ-GEREÇ KULLANIMI 1. Öğretimde Materyal ve Araç-Gereç Belirleme İlkeleri Öğretimde Araç- Gereç ve Materyal Kullanmanın Yararları Ders Kitaplarının Seçiminde Dikkat Edilecek İlkeler a) İçerik b) Dil, Anlatım ve Üslup c) Öğrenme, Öğretme ve Ölçme-Değerlendirme d) Teknik, Tasarım ve Düzenleme BÖLÜM EĞİTİM ve ÖĞRETİMDE PLANLAMA 1. Planlı Çalışmanın Yararları Plan Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler Plan Türleri A) Ünitelendirilmiş Yıllık Plan B) Ders Planı Ders Planının Aşamaları BÖLÜM SINAMA DURUMLARI (Değerlendirme) 1. Sınama Durumlarını Düzenleme İlkeleri Amacına Göre Değerlendirme Türleri Programın Denenmesi ve Değerlendirilmesi Program Değerlendirme Yaklaşımları Hedefe Dayalı Değerlendirme Yaklaşımı a. Hedefe Dayalı Değerlendirme Modeli b. Metfessel-Michael ın Değerlendirme Modeli c. Provus un Farklar Yaklaşımı ile Değerlendirme Modeli xx

21 d. Stake in Uygun Olasılık Modeli e. Stufflebeam in Bağlam Girdi Süreç ve Ürün Modeli f. Eisner in Eğitsel Eleştiri Modeli g. Ertürk e göre Program Değerlendirme Yaklaşımları Programa Süreklilik Kazandırılması A) Program Geliştirme Uzmanı ve Öğretmenin Program Geliştirme Sürecindeki Görev ve Sorumlulukları B) Program Geliştirme Umanının ve Öğretmenin Okul Düzeyindeki Görev ve Sorumlulukları Program Geliştirme Sürecini Engelleyen Etmenler ve Çözüm Önerileri A) Yönetici Tutum ve Davranışlarına İlişkin Engeller B) Öğretmen Tutum ve Davranışlarına İlişkin Engeller C) Program Geliştirme Sürecinin Okul ve Ulusal Düzeyde Çalışmalarına Öneriler Kaynakça ÖĞRETİM YÖNTEM ve TEKNİKLERİ 1. BÖLÜM ÖĞRETİM İLKELERİ ve TEMEL KAVRAMLAR Öğretim İlkeleri Öğretme-Öğrenme Sürecinde Temel Kavramlar BÖLÜM ÖĞRETME - ÖĞRENME YAKLAŞIMLARI (MODELLERİ ve KURAMLARI) 1. Okulda Öğrenme Modeli (Carrol) Tam Öğrenme Modeli (Bloom) A) Öğrenci Nitelikleri (Hazırbulunuşluk) B) Öğretim Hizmetinin Niteliği C) Öğrenme Ürünleri İzleme Testi ve Tamamlayıcı Eğitim Tam Öğrenme Modeli nin Uygulama Basamakları Öğretim Durumları (Etkinlikleri) Modeli (Gagne) Gagne nin Öğretim Durumları Modelinin Basamakları Temel Öğretme Modeli (Glasser) Etkili Öğretim Modeli (Slavin) Çoklu Zekâ Kuramı (Howard Gardner) Yapılandırmacılık - Yapısalcılık - Yeniden Kurmacılık - Oluşturmacılık (Piaget, J. Dewey, Vygotsky, Bruner ve Gestalt) Yapılandırmacı Öğretimin Özellikleri E Modeli xxi

22 ilimleri 8. Beyin Temelli Öğrenme (Caine & Caine) Beyin Temelli Öğrenmenin İlkeleri Probleme Dayalı Öğrenme (John Dewey) Probleme Dayalı Öğrenmenin Aşamaları Probleme Dayalı Öğrenmenin Yararları Sınırlılıkları İşbirlikli Öğrenme İşbirlikli Öğrenmede Kullanılan Teknikler Proje Temelli Öğrenme (John Dewey, Kilpatrick ve Bruner) Aktif (Etkin) Öğrenme Yaşam Boyu Öğrenme İnternet Tabanlı Öğrenme Basamaklı Öğretim (Nunley) Uzaktan Eğitim Kuantum Öğrenme ÖĞRENME STRATEJİLERİ BÖLÜM ÖĞRETİM STRATEJİLERİ, YÖNTEM ve TEKNİKLERİ Öğretim Stratejileri Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisi (Ausubel) Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisinin Uygulama Aşamaları Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisinin Etkili Olduğu Durumlar Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisini Etkili Kullanım İlkeleri Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisinin Sınırlılıkları Buluş Yoluyla Öğretim Stratejisi (Bruner) Buluş Yoluyla Öğretim Stratejisinin Aşamaları Özellikleri Sınırlılıkları Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisi (John Dewey) Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisini Etkili Kullanım İlkeleri Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisinin Avantajları Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisinin Sınırlılıkları Öğretim Sürecinde Yöntem ve Teknik Seçimini Etkileyen Faktörler Anlatım Yöntemi (Anlatma -Takrir-Sunu) Tartışma Yöntemi Buzz (Fısıltı/Vızıltı) Grup Tartışma Tekniği Akvaryum (İç Çember/Oturuş Formatı) Çember Tekniği Top Taşıma (Rulman) xxii

23 Konuşma Halkası Görüş Geliştirme Münazara Panel Forum Açık Oturum Sempozyum Seminer Kollegyum Zıt Panel Workshop (Çalıştay/Atölye Çalışması/Çalışma Atölyesi/ Düşünme Atölyesi/ İşlik Çalışma) Sokrat Semineri Sokratik Tartışması (Buldurma /Doğurtmaca Yöntemi) Beyin Fırtınası (Buluş Fırtınası) Kartopu Dedikodu Pazaryeri Düşün Eşleş Paylaş Tereyağ Ekmek Sandviç Örnek Olay İnceleme Yöntemi Problem Çözme Yöntemi Gösterip Yaptırma Yöntemi Bireysel Çalışma Yöntemi Deney Yöntemi Öğretim Teknikleri I. Grupla Öğretim Teknikleri Drama ve Rol Oynama Teknikleri Eğitsel Oyunlar Benzetim (Simülasyon) Tekniği Mikro Öğretim Tekniği Soru Cevap Tekniği Gösteri (Demonstrasyon) Tekniği İstasyon Tekniği Altı Şapkalı Düşünme Tekniği Altı Ayakkabı Uygulama Tekniği Argümantasyon (Dayanaklandırma) Tahmin Gözlem Açıklama Ekiple Öğretim Köşelenme xxiii

24 ilimleri II. Bireysel Öğretim Teknikleri Bireyselleştirilmiş Öğretim (Keller Planı) Programlı Öğretim (Skinner) Bilgisayar Destekli ÖğrEtim Tutor Destekli Öğretim III. Sınıf Dışı Öğretim Teknikleri Gezi Gözlem Görüşme Ödev Sergi BÖLÜM DÜŞÜNME BİÇİMLERİ ve ÖĞRENME STİLLERİ Üst Düzey Düşünme Becerileri Öğrenme Stilleri Kolb un Yaşantı Temelli Öğrenme Stili Gregorc un Öğrenme Stilleri Modeli BÖLÜM KAVRAM ÖĞRETİMİ Kavram Haritaları Özellikleri Kavram Haritası Türleri Zihin Haritaları Bilgi Haritaları Kavram Karikatürleri Kavram Kargaşası Yaratma Tekniği Kavram Ağı Anlam Çözümleme Tablosu Yapılandırılmış Grid Kavramsal Değişim Metinleri Düzeltici Metin Stratejisi İki Aşamalı Teşhis Testleri BÖLÜM SINIF YÖNETİMİ ve MATERYAL GELİŞTİRME Öğretmenlerin özellikleri a. Kişisel Özellikler b. Mesleki özellikler Sınıf Yönetimi Modelleri xxiv

25 Sınıf Yönetiminin Boyutları Sınıf Yönetimi ve İletişim Sınıf Kurallarının Belirlenmesi Sınıfta İstenmeyen Davranışlar ve Önlenmesi Öğrenme Sürecinde Araç Geliştirme Edgar Dale Yaşantı Konisi Öğretimsel Araç Türleri a. Bilişsel davranışlar ve öğretimsel araçların seçimi b. Psikomotor davranışlar ve öğretimsel araçların seçimi c. Duyuşsal davranışlar ve öğretimsel araçların seçimi Kaynakça ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME 1. BÖLÜM ÖLÇME ve DEĞERLENDİRMEYLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Eğitimde Ölçme ve Değerlendirmenin İşlevleri Değişken Ölçme Ölçüm Ölçme Kuralı Ölçmede Birim Ölçmede Sıfır Ölçme Türleri Ölçüt Değerlendirme Ölçek Ölçme Hatası Hata Türleri Ölçmenin Standart Hatası Korelasyon BÖLÜM BİR ÖLÇME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN TEMEL ÖZELLİKLER A. Geçerlik Geçerlik Türleri I. Kapsam Geçerliği II. Ölçüt Geçerliği xxv

26 ilimleri III. Yapı Geçerliği IV. Görünüş Geçerliği B. Güvenirlik Güvenirlik Katsayısı Güvenirlik Katsayısını Belirlemede Kullanılan Yöntemler Güvenirlik Katsayısını Belirlemek Amacıyla Kullanılan Formüller Güvenirliği Etkileyen Faktörler C. Kullanışlılık Testler Testlerin Sınıflandırması Uygulama Süresine Göre Testlerin Sınıflaması Puanlama Biçimine Göre Testlerin Sınıflaması Test Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Özellikler Test Geliştirme Aşamaları BÖLÜM EĞİTİMDE KULLANILAN TESTLER 1. Sözlü Testler Sözlülerin Geliştirilmesinde ve Uygulanmasında Dikkat Edilecek Özellikler Yazılı Testler Yazılı Testlerin Geliştirilmesinde ve Uygulanmasında Dikkat Edilecek Özellikler Yazılı Testlerin Puanlanmasında Kullanılan Yöntemler Kısa Cevaplı Testler (Boşluk Doldurmalı ya da Tamamlamalı Testler) Kısa Cevaplı Testlerin Geliştirilmesinde ve Uygulanmasında Dikkat Edilecek Özelikler Doğru/Yanlış Testleri Doğru/Yanlış Testlerin Geliştirilmesinde ve Uygulanmasında Dikkat Edilecek Özelikler Eşleştirmeli Testler Eşleştirmeli Testlerin Geliştirilmesinde ve Uygulanmasında Dikkat Edilecek Özelikler Çoktan Seçmeli Testler Çoktan Seçmeli Testlerin Geliştirilmesinde ve Uygulanmasında Dikkat Edilecek Özelikler Portfolyo (Bireysel Gelişim Dosyası, Öğrenci Dosyası, Ürün-Seçki Dosyası) Portfolyonun Kullanım Amaçları Performans Değerlendirme (Performansa Dayalı Durum Belirleme) Performans Görevi Çeteleme Aracı Kontrol Listesi Dereceleme Ölçekleri Rubrik (Dereceli Puanlama Anahtarı/Yönergesi) İş ve Performans Testleri xxvi

27 14. Öz Değerlendirme ve Akran Değerlendirme Grup Değerlendirme Gözlem Tekniği Tanılayıcı Dallanmış Ağaç (TDA) Yapılandırılmış Grid (YG) Kelime İlişkilendirme Testleri (KİT) V- Diyagramı Özellikleri BÖLÜM EVREN ve ÖRNEKLEM Ölçme Sonuçları Üzerinde Yapılan Bazı İstatistiksel Teknikler A) Merkezi Eğilim Ölçüleri Aritmetik Ortalama Medyan(Ortanca) Mod (Tepe Değer) B) Merkezi Yayılma (Dağılım) Ölçüleri Ranj (Dizi Genişliği) Çeyrek Sapma(Q) Standart Sapma ve Varyans Grup Puanlarının Dağılımının Yorumlanması A) Bağıl Değişkenlik Katsayısı B) Çarpıklık (Kayışıklık) Katsayısı Simetrik Dağılım Sağa Çarpık Dağılım (Pozitif Kayışlı) Sola Çarpık Dağılım (Negatif Kayışlı) Çift Modlu Dağılım Ham Puanların Standart Puanlara Çevirilmesi Test ve Madde Analizi Testin Ortalama Güçlüğü (TOG) Madde Güçlük İndeksi (Derecesi) (Pjx) Madde Varyansı (Mv) Madde Ayırt Edicilik İndeksi (Derecesi) (rjx) Kaynakça xxvii

28

29 tim bilimleri m bilimleri GELİŞİM PSİKOLOJİSİ eğitim bil

30

31 gelişim psikolojisi 1. Bölüm GELİŞİM PSİKOLOJİSİNE GİRİŞ 1.1 GELİŞİM PSİKOLOJİSİNDE TEMEL KAVRAMLAR 1. Büyüme Büyüme, bedenin boy ve ağırlık yönündeki artışı, organ ve organ sistemlerinin hacimlerinde görülen değişikliklerdir. örnek Doğum öncesi dönemde embriyodaki hücre artışı, aydan aya bebeğin kilo alması, ergenlikte boyun uzaması ve vücut ağırlığının artması, ergenlikte sırasıyla eller, ayaklar, kollar, bacaklar ve en son gövdenin büyümesi. Büyümenin Özellikleri 1. Niceliksel artış söz konusudur. 2. Kalıtım ve çevreden etkilenir. 3. Büyümede organlar tek başlarına ve farklı hızlarda büyüyebilirler. Yani büyüme, vücudun değişik organlarında değişik hızlarda gerçekleşir. Örneğin; ergenlikte elleri ayaklar, ayakları kollar, kolları bacaklar, bacakları gövde takip eder. 4. Büyümenin en hızlı olduğu dönemler sırasıyla doğum öncesi dönem, bebeklik ve ergenlik dönemidir. 5. Olgunlaşmanın ön koşuludur. KPSS Fatma Hanım seneye okula başlayacak olan yeğeni Bertuğ a bir hediye vermek ister. Çocuk giysileri satan bir mağazadan Bertuğ un yaşını söyleyerek bir pantolon satın alır. Hediyesini yeğenine verdiğinde, uzun süredir görüşmemelerine karşın, satın aldığı pantolonun yeğeninin bedenine tam olduğunu görür, çok sevinir. Yukarıdaki paragrafta gelişim psikolojisine özgü kavramlardan hangisine vurgu yapılmaktadır? A) Büyüme B) Olgunlaşma C) Öğrenme D) Hazırbulunuşluk E) Kritik dönem Yanıt A

32 4 pegem akademi gelişim psikolojisi 2. Olgunlaşma Olgunlaşma, vücut organlarının kendilerinden beklenen fonksiyonu yerine getirebilecek düzeye gelebilmesi için, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak, kalıtımın etkisiyle geçirdiği biyolojik bir değişmedir. örnek Bir bebeğin yürümesi, 6 aylık bebeğin desteksiz oturabilmesi, 6 yaşındaki bir çocuğun kalemi düzgün tutabilecek duruma gelmesi, 1,5 yaşındaki çocuğun idrarını tutabilmesi, ergenlikte ilk adet görme, ilk meni akıtma, erkeklerde sesin kalınlaşması, 5 yaşındaki bir çocuğun renkleri, sayıları birbirinden ayırt edebilecek zihinsel yeterliliğe ulaşması gibi. Olgunlaşmanın özellikleri: 1. Niteliksel değişimlerdir. 2. Kalıtımsal yapının etkisiyle ortaya çıkar. Bu nedenle kendiliğinden ve zamanla ortaya çıkar. Öğrenmeden bağımsızdır yani olgunlaşmanın olması için öğrenmeye gereksinim yoktur. Çevrenin etkisi normal koşullarda olgunlaşmayı etkilememektedir. Yani olgunlaşma dışarıdan müdahale ile hızlandırılamaz. Ancak olumsuz çevre şartları, kötü beslenme ve hastalıklar olgunlaşmayı geciktirebilir. Olumsuz şartlar düzeldiğinde gecikme telafi edilir, yani olgunlaşma hedefini yakalar. İlgili dönemin gelişim görevleri yerine getirilmeye başlanır. Olumsuz koşulların olgunlaşmaya etkisi nadiren kalıcı sonuçlar bırakır. örnek Kabakulak hastalığının erkeklerde üreme özelliğini ortadan kaldırması gibi. Örneğin çevre koşullarında uyarıcı yoksunluğunun yoğun olmadığı durumlarda çocuklar normal olarak yürümeyi öğrenir. İnsanın biyolojik donanımı yürüme davranışı için programlanmıştır. Ama çocuk tam yürüyeceği sırada eşlik eden ateşli bir hastalık yürümenin sekteye uğramasına neden olabilir. 3. Fiziksel olgunlaşma örnekleri olduğu gibi zihinsel olgunlaşma örnekleri de vardır. Çünkü beynimiz de bir organdır. Buna göre 5 yaşındaki bir çocuğun renkleri birbirinden ayırtedebilecek gerekli zihinsel yeterliğe erişmesi zihinsel olgunlaşmaya örnektir. Ancak bu zihinsel yeterliğe erişmiş çocuğa renkleri öğretebilmek mümkündür. 4. Öğrenmenin ön koşulu olgunlaşmadır. 5. Olgunlaşma, büyük ölçüde fiziksel gelişime eşlik eder. Diğer bir deyişle olgunlaşma büyümeyle birlikte oluşur. Birçok psiko-motor davranışın yapılması olgunlaşmaya bağlıdır.

33 pegem akademi gelişim psikolojisi 5 KPSS İlköğretim okuluna yeni başlayan Mehmet önlüğünü kendisi giyebilmekte, ancak annesi defalarca göstermesine karşın, önlüğünün yakasını bir türlü ilikleyememektedir. Mehmet in önlük yakasını bir türlü ilikleyememesi, aşağıdaki ifadelerden hangisiyle açıklanabilir? A) Yaka kullanmaya yeni başladığı için Mehmet deneyim eksikliği yaşamaktadır. B) Annesinin aşırı koruyucu tutumu nedeniyle Mehmet iliklemeyi öğrenememiştir. C) Mehmet yakasının düğmelerini ilikleyebileceği kritik döneme henüz ulaşmamıştır. D) Mehmet in el kasları yakasını ilikleyebilecek olgunluğa erişmemiştir. E) Mehmet in parmakları yakasını ilikleyebilecek kadar büyümemiştir. Yanıt D 3. Hazırbulunuşluk Hazırbulunuşluk, yeni bir öğrenme durumunda, bireyin önceden sahip olduğu özelliklerin tümünü kapsar. Buna göre bireyin yaşı, gelişimi, olgunluk seviyesi, tutumu, motivasyonu, yetenekleri, önceki bilgileri ve sağlık durumu yeni öğrenme ortamında etkili olan unsurlardandır Özetle hazırbulunuşluk kavramı; olgunlaşma düzeyiyle birlikte, bireyin önceki öğrenmelerini, ilgilerini, tutumlarını, güdülenmişlik düzeyini, yeteneklerini, genel sağlık durumunu da içermektedir. Hazırbulunuşluk Kavramında Yer Alan Öğeler: 1. Olgunlaşma düzeyi 2. Önceki öğrenmeler 3. İlgiler, tutumlar, yetenek 4. Güdülenmişlik düzeyi 5. Genel sağlık durumu