Para Piyasalar. ARAÇLAR: Para, döviz, repo-ters repo ve bir yla kadar vadeli menkul kymetler (hazine bonosu gibi).

Transkript

1 T.C. BABAKANLIK SERMAYE PYASASI KURULU SPK VE TÜRK SERMAYE PYASALARI Barbaros YALÇINER - SPK Bauzman" 15 Nisan 2010

2 MAL PYASALAR

3 Mali Piyasalar MAL PYASALAR PARA PYASASI SERMAYE PYASASI BRNCL PYASA KNCL PYASA 3

4 Mali Piyasalar Yatrm ve tasarruf kararlarnn farkl iktisadi birimler tarafndan verildii ekonomilerde fonlarn fazla verenlerden açk verenlere aktarlmas mali piyasalar yoluyla gerçekletirilir. Unsurlar: a) Tasarruf sahipleri (fon arz edenler) b) Yatrmclar/Giriimciler (fon talep edenler) c) Yatrm ve finansman araçlar d) Yardmc kurulular e) Hukuki ve idari düzen Mali piyasalar, bu piyasada ilem gören finansal ürünlerin vade yapsna göre para ve sermaye piyasalar olarak ikiye ayrlr. 4

5 Para Piyasalar Ksa vadeli fon arz ve talebinin karlat piyasaya "para piyasas" denir. Para piyasasnn tipik özellii ksa vadeli fonlardan olumas ve vadenin genellikle bir yl amamasdr. Para piyasalarnda ksa vadeli likidite fazlas olanlarla, ksa vadeli likidite aç olanlar kar karya gelir. Likidite fazlas olanlar, tasarruflar karlnda bir ödül yani faiz talep ederler, likidite aç olanlar ise tasarruf açn belli bir bedel, yani faiz ödeyerek karlarlar. ARAÇLAR: Para, döviz, repo-ters repo ve bir yla kadar vadeli menkul kymetler (hazine bonosu gibi). 5 5

6 Sermaye Piyasalar Bir yldan uzun vadeli finansal varlklarn ilem gördüü piyasalar sermaye piyasas olarak adlandrlr. Dorudan fonlamann yapld piyasalardr. 6irketler sermaye ihtiyaçlarn dorudan kamudan salarlar. ARAÇLAR: Hisse senedi, tahvil, finansman bonosu gibi menkul kymetlerdir. 6 6

7 Sermaye Piyasalar 7

8 Sermaye Piyasalar Talep Yönü: Fon Aç"0" Verenler Devlet 6irketler Fon htiyac"n"n Nedeni: Yatrm ihtiyac Gelirleri ve giderleri arasnda zaman uyumsuzluu 8

9 Sermaye Piyasalar Arz yönü: Fon Fazlas" Verenler Hanehalk 6irketler Devlet 9

10 Sermaye Piyasalar BRNCL PYASALAR Menkul kymetlerin ihraçcdan yatrmcya y satld piyasalardr. 6irketlerin fon yarattklar piyasalardr. Bu piyasalarda halka arz kurallar uygulanmaktadr. 10

11 Sermaye Piyasalar BRNCL PYASALAR Halka Arz Sermaye piyasas araçlarnn satn alnmas için her türlü yoldan halka çarda bulunulmasn; halkn bir anonim ortakla katlmaya veya kurucu olmaya davet edilmesini; hisse senetlerinin borsalar veya tekilatlanm dier piyasalarda devaml ilem görmesini; SPKn na göre halka açk anonim ortaklklarn sermaye artrmlar dolaysyla paylarnn veya hisse senetlerinin satn ifade eder. 11

12 Sermaye Piyasalar KNCL PYASALAR Daha önceden birincil piyasalarda yatrmcya satlm kymetlerin yatrmclar arasnda alnp satld piyasalardr. Yatrmclara likiditasyon salar. Borsalar (9MKB, NYSE, LSE ) OTC piyasalar (EASDAQ-Belçika, JASDAQ-Japonya ) 12

13 TÜRKYE DE SERMAYE PYASASI NIN TARH

14 Osmanl Dönemi Türkiye'de yaayan yabanc tacirler ve aznlklar bu irketlerin tahvil ve hisse senetleriyle ilgilenmeye balamlardr. Daha sonra Tanzimat hareketinin de etkisiyle Türkler de bu konuya ilgi göstermilerdir. 9lk olarak 1864'te Galata bankerleri bir dernek kurmu; 1866'da hükümetçe ilk borsa 9stanbul'da kurulmutur. Bu borsada yerli ve yabanc tahvil ve hisse senetleri Avrupa borsalaryla telgraf irtibat kurulmak suretiyle ilem görmütür. Birinci Dünya Sava ve Kurtulu Sava piyasay etkilemekle beraber, Cumhuriyetin ilanndan sonra kapitülasyonlarn kaldrlmas, yabanc irketlerin milliletirilmesi, kambiyo kontrolünün getirilmesi ve 9stanbul Esham ve Tahvilat Borsasnn Ankara'ya tanmas bu ilk sermaye piyasasnn sonu olmutur. borsann ismi birkaç defa deimitir. 14

15 Hürriyet tahvilleri ve tasarruf bonolar Ülkemizde sermaye piyasasnn yeniden douu 1960'l yllarda Hürriyet tahvilleri ve tasarruf bonolar ile balar. Tasarruf bonolar tamamen, Hürriyet tahvilleri ise ksmen zorunlu tasarruf mahiyetinde olduu için, ksa zaman sonra bunlar alanlar paraya çevirme imkan aramaya balam ve bunun sonucunda bir ikinci el domutur. Bu piyasann douunun asl önemli nedeni, birinci el olarak devletçe çkarlan tasarruf bonolarnn faiz oranlarnn cari piyasa faizinin çok altnda oluu idi. (% 6) Cari faiz oran ise o günlerde %12'nin üzerindeydi. 9kinci el alm ve satmlarda fiyat, faiz randman %12 olacak ekilde ayarlanyordu. 1980'lerde Tasarruf Bonolar tamamen piyasadan çekilmitir. 15

16 Çok ortakl irketler Daha önce kapal aile irketi olarak kurulan pek çok irket de ölümler ve veraset yoluyla kapal olmaktan çkt. 1970'li yllarda baz büyük holdingler halka açlmann avantajlarn görerek 2-3 bin ortakl büyük irketler kurdular. Ayn tarihlerde görülen yurt dna içi akm da Anadolu'nun çeitli köelerinde pek çok içi irketlerinin kuruluunu beraberinde getirdi. Türkiye'de sermaye piyasasnn gelimesinde tasarruf bonolar, yatrm holdingleri, içi ve hemehri irketleri T. Snai Kalknma Bankas'nn çalmalar balca kilometre talarn tekil eder. 16

17 Bankerler olay Zamann mevzuat, mevduat ve tahvil faizlerinin enflasyon düzeyine çkarlmasna engel olduu ve birincil satlar daima gelir yönünden enflasyonun gerisinde brakt için tahvil ve mevduat sertifikas satlar ikincil piyasaya intikal etmi ve ikincil piyasada bankerlerin bitmesine sebep olmutur. Bankalarn tahvil ve mevduat sertifikalarna uygulayabilecekleri faiz oranlarnn, hükümetçe belirlenmesi, fakat bankerlere bu tip kstlamalar uygulanmamas bankalarla bankerler arasnda ikinciler lehine haksz rekabet yaratmtr. Kendi gielerinden hiçbir zaman o kadar büyük mevduat toplamayacak olan baz küçük bankalarn bankerler eliyle sertifika sat suretiyle bünyelerinin kaldrabileceinden çok fazla mevduat yükü altna girmelerine yol açlmtr. Böylece, bir hamlede toplanan milyarlar akllca plase edilememi ve büyük ksm batak hale gelmitir. 17

18 SERMAYE PYASASI KURULU NUN OLUUMU

19 SPK nn Oluumu Sermaye Piyasas Kurulu, 1981 ylnda 2499 sayl Sermaye Piyasas Kanunu ile kurulmutur. 9dari ve mali özerklie sahip yetkilerini kendi sorumluluu altnda bamsz olarak kullanr. Düzenleyici kamu kurumu niteliindedir. 9lgili olduu bakanlk babakan tarafndan görevlendirilen devlet bakanldr. Merkezi Ankara da olup, 9stanbul da temsilcilii bulunmaktadr. 19

20 SERMAYE PYASASI KURULU NUN TEKLAT YAPISI VE ORGANLARI

21 KURUL KARAR ORGANI KURUL BAKANI Hukuk leri Dairesi Bakanlk Özel Kalem Müdürlü#ü Kurul Özel Büro Müdürlü#ü Basn Danmanl# Kurul Bakanlk Danmanlar KURUL BAKAN YARDIMCILARI KURUL HZMET BRMLER Aratrma Dairesi Bilgi lem, statistik ve Enformasyon Dairesi dari ve Mali ler Dairesi Araclk Faaliyetleri Dairesi Denetleme Dairesi Kurumsal Yatrmclar Dairesi Muhasebe Standartlar Dairesi Piyasa Gözetim ve Denetleme Dairesi Ortaklklar Finansman Dairesi Kurumsal letiim Dairesi Strateji Dairesi

22 Kurulun Tekilat Yaps Kurul, Bakanlar Kurulu Karar ile Atanan Yedi Üyeden Oluur Kurul Üyelerinin 9kisi 9lgili Bakanln Aday Gösterdii Dört Kii Arasndan, Biri Maliye Bakanlnn Aday Gösterdii 9ki Kii Arasndan Biri Sanayi ve Ticaret Bakanlnn Aday Gösterdii 9ki Kii Arasndan Biri BDDK nn Aday Gösterdii 9ki Kii Arasndan Biri T. Sermaye Piyasas Arac Kurumlar Birliinin Aday Gösterdii 9ki Kii Arasndan Biri Türkiye Odalar ve Borsalar Birliinin Aday Gösterdii 9ki Kii Arasndan 22

23 Kurulun Tekilat Yaps Bakanlar Kurulu Adaylardan Birini Bakan Olarak Atar. Kurul, Bakann Teklifi 9le Üyelerden Birini 9kinci Bakan Olarak Atar. Kurul Bakan ve Üyelerinin Görev Süresi 6 Yldr. Süresi Bitenlerin Tekrar Atanmalar Mümkündür. Bakan Dndaki Üyelerin 1/3 ü 2 Ylda Bir Yenilenir. 23

24 Kurulun Tekilat Yaps Sermaye Piyasas Kurulu, Kurul bakan ve üyeleri ile bakana bal olarak Kurul faaliyetlerini yürüten tekilattan oluur. Kurul çalmalar Kurul bakanna bal bakan yardmclklar altnda çalan hizmet birimleri tarafndan hazrlanmaktadr. Hizmet birimleri; Denetleme Dairesi Ortaklklar Finansman Dairesi Araclk Faaliyetleri Dairesi Kurumsal Yatrmclar Dairesi Aratrma Dairesi Muhasebe Standartlar Dairesi Hukuk 9leri Dairesi Piyasa Gözetim ve Denetleme Dairesi Kurumsal 9letiim Dairesi Strateji Gelitirme Dairesi Bilgi 9lem 9statistik ve Enformasyon Dairesi 9dari ve Mali 9ler Dairesi nden olumaktadr. 24

25 Denetleme Dairesi Denetleme Dairesi, Sermaye Piyasas Kanunu'na tabi olan anonim ortaklklar ile yardmc kurulularn ve dier sermaye piyasas kurum ve kurulularnn ilem ve hesaplarnn Sermaye Piyasas Kanunu ve bu Kanun uyarnca çkarlm yönetmelik, tebli ve dier mevzuat uyarnca Kurul adna incelenmesi ve denetlenmesi ile görevlidir. 25

26 Ortaklklar Finansman Dairesi HALKA AÇIK 69RKETLER VE MENKUL KIYMET 9HRAÇ EDENLER Sermaye Piyasas Kanunu'na tabi ortaklklarn menkul kymetlerinin halka arz ve ihracna ilikin ilemlerinin düzenlenmesi ve izin verilmesi; Kamuyu aydnlatma ilkelerinin saptanmas ve bu ilkeler çerçevesinde ortaklklarn kamuya açkladklar bilgilerin kontrolü ve izlenmesi; 9zin sonras mali tablo ve raporlarn izlenmesi ve gözden geçirilmesi; 26

27 Araclk Faaliyetleri Dairesi ARACI KURUMLAR, BORSALAR, TAKAS KURUMLARI Sermaye piyasas faaliyetlerini ifa eden veya edebilecek kurum ve kurulularn, mevzuata uygun kurulu ve faaliyetlerine izin vermek, Kurulu; ve faaliyet ilkeleri ile ilgili gereken düzenlemeleri yapmak Söz konusu kurum ve kurulularn sermaye yeterlilii ve risk kontrolüne ilikin standartlar gelitirmek ve belirlenen standartlara uyumu salamak; Araclk faaliyetlerinde bulunan kurum ve kurulular ile ihraçc ortaklk ve yatrmclar arasndaki ilikileri, karlkl hak ve yararlar koruyucu yönde düzenlemek; Sermaye piyasas araçlarnn ilem görecei borsa ve borsa d tekilatlanm piyasalara ilikin önerilerde bulunmak ve düzenlemeler yapmak; 27

28 Kurumsal Yatrmclar Dairesi YATIRIM FONLARI, YATIRIM ORTAKLIKLARI, GAYR9MENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARI, PORTFÖY YÖNET9M 69RKETLER9 Kurumsal Yatrmclar Dairesi, kollektif yatrm kurumlarnn kurulu ve faaliyet ilkelerini düzenlemek ve izin vermek; Bu alanda yeni menkul kymet ve kurumlarn gelitirilmesi ile ilgili çalma ve düzenlemeler yapmak, öneriler hazrlamak; Bu kurumlarn portföylerini yönetecek ortaklklarn kurulu ve faaliyet izinlerine ilikin düzenlemeler yapmak ve izin vermek; kollektif yatrm kurumlarnn ihraç edecekleri mali araçlarn halka arzna izin vermek; kollektif yatrm kurumlar ile yönetim irketlerinin faaliyetlerine ilikin mali tablo ve rapor standartlar ile kamuyu aydnlatma ilkelerini belirlemek, düzenlemek ve izlemek ile görevlidir. 28

29 Aratrma Dairesi HER TÜRLÜ EKONOM9K, F9NANSAL VE AKADEM9K ARA6TIRMALAR. Kurul karar organ veya Kurul Bakanlnca istenen veya Kurul'un yetki alanna giren konularda ekonomik aratrmalar yapmak; Ekonomik gelimeleri deerlendirerek Kurul birimlerine bilgi sunmak; Mali piyasalardaki gelimeleri izleyip bu konularda aratrmalar yaparak strateji ve karar oluum sürecine yardmc olmak; Yaplan veya yaplacak düzenlemelerin olas etkilerini deerlendirmek ve gelecee yönelik önerilerde bulunmak amacyla simülasyon çalmalar yapmak; 29

30 Muhasebe Standartlar Dairesi SERMAYE P9YASASINDA GEÇERL9 OLAN MUHASEBE KURALLARI, BATIMSIZ DENET9M KURULU6LARI Sermaye Piyasas Kanunu'na tabi ortaklklar ile sermaye piyasas kurum ve kurulularnn mali tablo ve raporlar ile ilgili genel ve özel nitelikte muhasebe standartlarnn tesbitine yönelik olarak ilgili dairelerle koordinasyonu salamak ve bu yönde çalmalar yapmak; 30

31 Hukuk 9leri Dairesi HUKUK9 DANI6MANLIK VE DAVA TAK9B9 Bakanla ve dier hizmet birimlerine hukuki danma hizmeti yapmak; Sermaye Piyasas Kanunu'na tabi ortaklklarn ve sermaye piyasas kurum ve kurulularnn Kurul'a yaptklar bavurulara ve bu ortaklklarda yaplan denetleme faaliyeti sonuçlarna ilikin olarak hukuki konularda gereken incelemeleri yapmak ve görü bildirmek; 31

32 Piyasa Gözetim ve Denetim Dairesi Fonksiyonu ve ismi de0itirilen DaireBORSADA MAN9PÜLASYON VAKALIRIN I ORTAYA ÇIKARMAK Piyasa Gözetim ve Denetim Dairesi Daha önce Piyasa Gözetim ve Düzenleme Dairesi olan dairenin ad ve fonksiyonlarnda deiiklie gidilmitir. Borsalarn ve takas ve saklama kurumlarnn düzenlenmesi fonksiyonu Araclk Faaliyetleri Dairesi ne devredilmitir. Yeni dairenin fonksiyonu ise borsalar ve tekilatlanm dier piyasalarda ilem gören sermaye piyasas araçlarnda meydana gelen olaand fiyat ve miktar hareketleri ile piyasa bozucu faaliyetleri izlemek, incelemek ve denetlemektir. 32

33 SERMAYE PYASASI KURULU NUN GÖREVLER

34 Sermaye Piyasas" Kurulu nun Görevleri Sermaye piyasalarnn ileyi kurallarn belirlemek, Piyasadan fon kullanan irketlerin belli kurallara uygun olarak en iyi ekilde yararlanmalarn salamak, Sermaye piyasasna yatrm yapan tasarruf sahiplerinin hak ve yararlarn korumak, Piyasalarn adil ve etkin çalmasn salamaktr. Kurul bu hedeflere Kanun, yönetmelik ve teblilerle düzenlemeler yaparak, piyasalarn gözetim ve denetimini salayarak ulamaya çalmaktadr.

35 SPK n"n Düzenlemeleri Kurul'un sermaye piyasas ile ilgili yapt düzenlemeler Tebli olarak Resmi Gazetede yaynlanr. Kurul, Kendi gözetimi altndaki piyasalardaki ilemlerle ilgili, Görev alanndaki ilerin kurallarnn tanmlanmas ile ilgili düzenlemeler yapmakla yetkilendirilmitir.

36 irketlerle lgili Yetkiler Yerli veya yabanc irketlerin menkul kymetleri ülkemizde halka arz olunacaksa Kurul kaydna alnmas zorunludur. Menkul kymetin Kurul kaydna alnabilmesi için irketlerin gerekli belgelerle Kurula bavurmalar, yatrmcy bilgilendirmek için hazrlanan izahnamenin Kurulca onaylanmas gerekir.

37 9zin ve Yetkilendirme Sermaye piyasas faaliyetinde bulunacak kurumlarn Kuruldan izin almalar zorunlu olup, bu çerçevede ; Yatrm ortaklklar ve yatrm fonlar, Gayrimenkul yatrm ortaklklar, Portföy yönetim irketleri, yatrm danmanl irketleri, Arac kurumlar, Derecelendirme irketleri, Genel finans ortaklklar, Bamsz denetleme kurulular, Risk sermayesi yatrm fonu ve ortaklklarnn 37

38 Gözetim Sermaye piyasas ile ilgili bütün uygulamalarda menkul kymet yatrmcsna zarar verecek davranlarn incelenmesi ve denetimi de Kurul tarafndan yerine getirilmektedir. Borsalardaki fiyat hareketlilii, Kamuya açklanmam bilgiler kullanlarak yaplan ilemler (içerden örenenlerin ticareti), Kanuna aykr olarak zamannda yaplamayan kamunun bilgilendirilmesine yönelik açklamalar, Hisse senetleri fiyatlar üzerinde manipülasyon yaplmas veya yanltc veya yanl bilgiler yaylmas, Kurul düzenlemelerine aykr uygulamalara giriilmesi, Sermaye Piyasas Kanunu ihlalleri: yetkisiz halka arzlar, yanl mali tablo açklanmas gibi. 38

39 Denetim Kurul Bakan herhangi bir anda denetleme balatlmasn isteyebilir. Genellikle bir denetim piyasa gözetimi sonucunda ortaya çkan konularda veya irket aktivitelerinin takibi sonucunda veya ikayetler sonucunda balatlr. Bir yaptrm koyabilir, Konuyu kapatabilir, Konuyu kanuni takibat yaplmak üzere mahkemeye verebilir, Uyarda bulunabilir. 39

40 9birlii Kamu Otoriteleri le birli0i Kurul görevlerinin yerine getirilmesinde bakanlklardan, resmi ve özel kurululardan görü ve bilgi isteyebilir. 9lgili kurumlar istenilen bilgileri, Kanun gerei vermek zorundadrlar. Kurul un da görevi gerei urat konularda baka mercileri ilgilendiren sorunlara rastlamas durumunda konuyu ilgili mercilere iletme yükümlülüü vardr. Uluslararas" birli0i Kurul, sermaye piyasasnda düzenleyici i ve denetleyici i kamu otoritelerini i i bir araya getiren Uluslararas Menkul Kymetler Komisyonlar Örgütü ne (IOSCO) üye bulunmaktadr. Ayrca 9ktisadi 9birlii ve Gelime Tekilat (OECD) ve Dünya Bankas (Worldbank) gibi uluslararas kurulular ile yabanc ülke yetkilileri ve kurumlaryla da iliki ve ibirlii içinde bulunarak faaliyetlerini yürütmektedir. ki Tarafl" birli0i Kurul dier ülkelerdeki sermaye piyasalarnda düzenleme ve denetme yetkisine sahip otoritelerle ibirlii ve bilgi paylamna yönelik ikili anlamalar yapmaktadr. Mevcut durumda 23 ülke ile anlama bulunmaktadr. 40

41 SPK ile 9likili Kurulular 9stanbul Menkul Kymetler Borsas (9MKB) 9stanbul Altn Borsas (9AB) Vadeli 9lem ve Opsiyon Borsas A.6. (VOB) Merkezi Kayt Kuruluu A.6. (MKK) Takas ve Saklama Bankas A.6. (TAKASBANK) Türkiye Sermaye Piyasas Arac Kurulular Birlii (TSPAKB) 41

42 SPK nn Faaliyet Alan 42

43 9MKB 9stanbul Menkul Kymetler Borsas (9MKB), Menkul Kymetler Borsalar Hakknda 91sayl KHK uyarnca kurulmu, yetkilerini kendi sorumluluu altnda bamsz olarak kullanan ve Sermaye Piyasas Kurulu nun gözetim ve denetimi altnda olan tüzel kiilii haiz bir kamu kurumudur. Ülkemizdeki tek menkul kymetler borsasdr. 9MKB 1985 yl Aralk aynda faaliyete geçmitir. Bir kamu kurumu olarak örgütlenmitir. 43

44 9MKB 9MKB Piyasalar üç ana grupta tekilatlanmtr: Hisse Senetleri Piyasas" Çok farkl endüstriyel sektörlerden halka açk irketlerin ilem gördüü 9MKB Hisse Senetleri Piyasas, yerli ve yabanc yatrmclar için likit, effaf ve güvenli yatrm ortam salamaktadr. Tahvil ve Bono Piyasas" Tahvil ve Bono Piyasas hem kesin alm-satm ilemleri hem de repo-ters repo ilemleri için tek organize piyasadr. Yabanc" Menkul K"ymetler Piyasas" Yabanc Menkul Kymetler Piyasas nda Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafndan ihraç edilen ve Borsa kotunda bulunan d borçlanma araçlar ( Eurotahvil ) ilem görmektedir. 44

45 9MKB 9MKB Hisse Senetleri Piyasas nda farkl sektörlerden irketlerin hisse senetleri ve rüçhan hakk kuponlar ilem görmektedir. Hisse Senetleri Piyasas nda ilemler elektronik alm-satm sistemi aracllyla fiyat ve zaman öncelii kural baz alnarak Çoklu Fiyat- Sürekli Müzayede esaslarna göre otomatik olarak gerçeklemektedir. 9lemler biri sabah dieri öleden sonra olmak üzere iki ayr seansta yaplmaktadr. Sabah birinci seansn banda Tek Fiyat Sistemine göre Açl Seans düzenlenmektedir. 9MKB üyeleri yatrmclardan elektronik olarak topladklar emirleri uzaktan eriim a üzerinden 9MKB ye göndermektedirler. Buna ilave olarak, üye temsilcileri, alc ve satclarn emirlerini 9MKB de ve üye merkez ofislerinde bulunan ilem terminalleri aracl ile Elektronik Alm- Satm Sistemi ne girebilmektedirler. 45

46 9MKB H9SSE SENETLER9 P9YASASI Birinci Ulusal Pazar 9kinci Ulusal Pazar Yeni Ekonomi Pazar Toptan Satlar Pazar 46

47 9MKB Tahvil ve Bono Piyasas nda ilemler aadaki pazarlarda gerçeklemektedir. Kesin Al"m Sat"m Pazar" Kesin Alm Satm Pazar, ikinci el sabit getirili menkul kymet ilemlerinin organize ve effaf bir piyasada ilem görmelerini salamakta ve likiditelerini artrmaktadr. Repo - Ters Repo Pazar" Dünyadaki sayl organize repo pazarlarndan biri olan Repo-Ters Repo Pazar sabit getirili menkul kymetlerin geri alm vaadi ile satm ve geri satm vaadi ile almn organize piyasa koullar içinde güvenli bir ekilde gerçekletirilmesini salamaktadr. 47

48 9MKB Yabanc Menkul Kymetler Piyasas bünyesinde faaliyet gösteren Uluslararas Tahvil Pazar nda Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafndan ihraç edilen ve Borsa kotunda bulunan d borçlanma araçlar ( Eurotahvil ) ilem görmektedir. 48

49 9AB 26 Temmuz 1995 tarihinde faaliyete geçen 9stanbul Altn Borsas'nda standart, standart d, cevherden üretim altn, gümü ve platin üzerine spot ilemlerin yapld Kymetli Madenler Piyasas ile ödünç ve sertifika ilemlerinin yapld Kymetli Madenler Ödünç Piyasas bulunmaktadr. 49

50 VOBA6 4 ubat 2005 de ilemlere balamtr. Vadeli ilem borsasnda futures olarak adlandrlan vadeli kontratlar ilem görmektedir. Halihazrda ilem gören kontratlar unlardr: 9MKB-30 9MKB-100 TL Dolar TL euro Faiz (D9BS) (91 ve 365 günlük Hazine Bonolar ve Gösterge D9BS) Emtia (pamuk, buday, altn) Piyasada arlkl olarak 9MKB-30 kontratlar ilem görmektedir ylnda 208 milyar TL lik ilem gerçeklemitir. 9lem hacminin yüzde 90 hisse senedi kontratlarnda, yüzde 9 u ise döviz kontratlarnda gerçeklemitir. 50

51 GEL96EN 96LETMELER P9YASASI (G9P) Küçük ve orta büyüklükteki iletmeler bata olmak üzere iletmelerin sermaye piyasalarndan fon salamalar amacyla, 52 banka ve arac kurum ile TOBB, KOSGEB ve TSPAKB nin ortakl ile Aralk 2005 te kurulmutur. Ancak mevcut durum itibariyle G9P in faaliyete geçii ile ilgili çalmalar 9MKB bünyesinde devam ettirilmektedir. 51

52 TAKASBANK 9MKB ile 2005 yl 6ubat aynda faaliyete geçen Vadeli 9lemler ve Opsiyon Borsas (VOBA6) nezdindeki piyasalarn tümünün takas ilemleri Takasbank tarafndan sonuçlandrlmakta, bu kapsamda Merkezi Kayt Kuruluu A.6. ile arac kurululara fiziksel saklama hizmeti sunulmaktadr. Menkul k"ymet kredisi ve ödünç pay senedi piyasas" gibi hizmet ve uygulamalar l ile arac kurululara l nakit ve menkul kymet finansman imkan sunan Takasbank, iletmekte olduu para piyasas" ile arac kurum ve bankalar arasndaki para al verilerinin effaf, güvenilir ve salkl bir yapda gerçeklemesini salamaktadr. Takasbank'n bir dier merkezi fonksiyonu ise, "Ulusal Numaralandrma Kuruluu" olarak, Türkiye'de ihraç edilen menkul kymetlere uluslararas standartlarda tanmlama numaras olan ISIN (International Securities Identification Number) tahsisi yapmaktr. 52

53 MKK Sermaye Piyasas Kurulu tarafndan hazrlanan ana sözlemesinin, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yaynlanmas ile Merkezi Kayt Kuruluu kurulmutur. Kadrosunun tarihinden itibaren oluturulmaya balamasyla MKK faaliyete geçmitir. Merkezi Kayt Kuruluu nun iki ana fonksiyonu bulunmaktadr. 9lki Türkiye de ihraç edilmi kaydi sermaye piyasas araçlar için merkezi saklama kurumu faaliyetlerini yürütmektir. 9kinci ilevi ise; tüzel kiilii bulunan Yatrmclar Koruma Fonu nu temsil ve idare etmektir. Bu görevler, Sermaye Piyasas Kanunu ile sadece Merkezi Kayt Kuruluu na verilmitir. Özel hukuk tüzel kiisidir ylnda faaliyete geçerek hisse senetleri, yatrm fonu katlma belgeleri, özel sektör tahvilleri ve finansman bonolar kaydiletirilmitir. 53

54 TSPAKB Yurtdnda özdüzenleyici (self regulatory organizations) olarak adlandrlan muadillerine paralel olarak kurulmutur. Kamu kurumu niteliinde özdüzenleyici bir meslek kuruluu olarak Türkiye Sermaye Piyasas Arac Kurulular Birlii Nisan 2001 tarihinde faaliyete geçmitir. Birliin amaçlar aadaki gibidir: Sermaye piyasasnn ve araclk faaliyetlerinin gelimesini, Birlik üyelerinin dayanma, gerekli özen ve disiplin içerisinde çalmalarn, Haksz rekabetin önlenmesini, Mesleki konularda üyelerin aydnlatlmasn salamaktr Birlik arac kurulular sektörü ve çalanlar ile düzenleyici kurulu olan SPK arasnda köprü görevi görmektedir. Bunun dnda dier ilgili kamu kurumlar nezdinde de sektör temsil edilmektedir. Lisanslama snavlar hariç Sermaye piyasasnda çalanlarn lisanslama ve sicil ilemleri Birlik tarafndan gerçekletirilmektedir. 54

55 PYASA VERLER

56 Türk Finans Sistemi (Eylül 2009) Milyar TL % Bankalar Finansal kiralama şirketleri Faktoring şirketleri Tüketici finansmanı şirketleri Varlık yönetimi şirketleri Sigorta şirketleri Emeklilik şirketleri Menkul kıymet aracı kurumları Menkul kıymet yatırım ortaklıkları Menkul kıymet yatırım fonları Gayrimenkul yatırım ortaklıkları Girişim sermayesi yatırım ortaklıkları

57 9MKB Toplam 9lem Hacmi (Milyon Dolar) 57

58 9MKB Günlük Ortalama 9lem Hacmi (Milyon Dolar) 58

59 9MKB Günlük Ortalama 9lem Hacmi (Bin adet) 59

60 9MKB Piyasa Kapilizasyonu (Milyon Dolar) 60

61 Fiyat Kazanç Oran ($) 61

62 Temettü Verimi 62

63 Borsada 9lem Gören 6irket Says 63

64 Yabanclarn 9MKB deki Pay Yabanc" Pay" 74,00 72,00 70, ,00 66,00 64,00 62,00 60,

65 Halka Arzlar 65

66 NSAN KAYNAKLARI

67 9nsan kaynaklar SPK PERSONEL SAYISI Bakan ve Üyeler 7 Üst Yönetim 29 Meslek Personeli (Uzman-UzmanU Yrd) 258 Bilgi lem Personeli 24 dari Personel 168 TOPLAM

68 Meslek Personeli SPK Meslek Personeli; meslein gerektirdii nitelikleri tayan, giri ve yeterlik snavlarnda baar salayan uzman ve uzman yardmclarn kapsamaktadr. Kurul un ana faaliyetleri, meslee özel yarma snav ile giren meslek personeli eliyle l yürütülmektedir. ütül Yardmclk Dönemi ve Uzmanla Atanma; Yarma snavlar ile seçilen adaylar, üç yllk bir yardmclk döneminden sonra yeterlik snavna tabi tutulmakta ve bu snav baaranlar Sermaye Piyasas Kurulu Uzman veya Sermaye Piyasas Kurulu Uzman Hukukçusu unvann kazanmaktadrlar. 68

69 Meslek Personeli Sermaye Piyasas Kurulu meslek personeli ve yardmclar, ihraççlar, sermaye piyasas kurumlar, bunlarn itirak ve kurulular ile dier gerçek ve tüzel kiilerden Sermaye Piyasas Kanunu ve dier kanunlarn sermaye piyasasna ilikin hükümleriyle ilgili görecekleri bilgileri istemeye, bunlarn tüm defter, kayt ve belgelerini ve sair bilgi ihtiva eden vastalarn incelemeye ve bunlarn örneklerini almaya, ilem ve hesaplarn denetlemeye, ilgililerden yazl ve sözlü bilgi almaya, gerekli tutanaklar düzenlemeye yetkilidir. Ayrca görevlendirilen meslek personeli, istenecek defter, evrak, dosya, kayt ve dier belgelerin ibraz veya teslim edilmemesi halinde, mahkeme karar çerçevesinde ihraçclar, sermaye piyasas kurumlar, bunlarn itirak ve kurulular nezdinde arama yapabilir. 69

70 Meslek Personeli Açlan Giri Snavnda baar göstererek Meslek Personel Yardmclna atanan adaylar en az üç yllk bir yardmclk dönemi geçirirler. Kurul tarafndan hazrlanan genel ve özel yetitirme programlar ile meslek personel yardmclarnn en iyi biçimde yetitirilmesi salanr. Tantma ve Hazrlama Dönemi Giri Snavnda baarl olan adaylar için yaklak alt ay süren Hizmet 9çi Eitim Program düzenlenir. Adaylarn topluca katld program, üniversite örenim üyeleri ile kdemli meslek mensuplar ve dier uzman kiiler arasndan oluturulan eitmenler tarafndan yürütülür. 70

71 Meslek Personeli Uygulamal Eitim Dönemi (Refakat Çalmalar) Meslek Personel Yardmclarnn eitiminde önemli bir yer tutan refakat çalmalar, ilgili Daire Bakanlarnn sorumluluu altnda, bilgi birikimine ve deneyime sahip kdemli meslek personelinin gözetiminde yürütülür. 18 aydan az olmamak üzere programlanacak bu dönemde, bir yandan teorik eitim sürdürülürken ayn zamanda adaylarn,inceleme ve aratrma çalmalarnda fiilen görev alarak mesleki uygulamay örenmeleri salanr Balbana 9nceleme Dönemi 9lk iki dönem çalmalarn baar ile bitiren ve yeterlikleri saptanan meslek personeli yardmclarna, balbana inceleme ve aratrma yaparak rapor düzenleme yetkisi verilebilir. Bu dönemde de yerinde inceleme ve denetim programlarnn yansra meslek içi kurs ve seminerlere devam edilir. Yetki alan Meslek Personel Yardmclarna, yeterlik snavna kadar geçecek olan dönemde daha once edindikleri bilgi ve deneyimleri kullanma, inceleme sürecini kendi insiyatifleriyle planlama ve uygulama olana salanr. 71

72 Meslek Personeli Kendilerine balbana inceleme ve aratrma yaparak rapor düzenleme yetkisi verilen uzman yardmclar söz konusu yetkinin verildii tarihten itibaren üç ay içerisinde üç alternatifli olarak belirleyecekleri yeterlik etüdü konularn Daire Bakanlarna sunarlar ve içerik olarak bilginin youn bir ekilde ilendii ve bilimsel kurallara uygun bir ekilde etüt hazrlarlar. Yeterlik Snav Meslek Personel Yardmclar, üç yl sonunda yazl ve sözlü aamalardan oluan yeterlik snavna tabi tutulurlar. Uzman yardmclar yeterlik snav konular aada verilmitir: Mesleki Teknik, Mesleki Mevzuat, Muhasebe (6irketler muhasebesi, mali tahlil, revizyon ve kontrol teknikleri),dier Konular (vergi kanunlar ve meslekle dorudan ya da dolayl olarak ilgili dier mevzuat ve konular) Yeterlik snavnda baarl olanlar, Kurul Karar Organnca meslek personeli olarak atanrlar. 72

73 Meslek Personeli Giri Snav Kamu Personeli Seçme Snav (KPSS), Giri Snav; - Yazl Mesleki Snav - Sözlü Snav eklinde iki aamal olarak yaplr. 73

74 Meslek Personeli Giri Snav Sermaye Piyasas Kurulu uzman yardmcl ve uzman hukukçu yardmcl giri yarma snavna katlabilmek için; KPSS'de baarl olmak, Türk vatanda olmak, Görevin gerektirdii ahlak ve karakter niteliklerini tamak, Kamu haklarndan yasakl olmamak, Taksirli suçlar hariç, ar hapis veya 6 aydan fazla hapis veyahut affedilmi olsalar bile devletin ahsiyetine kar ilenen suçlarla, l zimmet, irtikap, ihtilas, rüvet, hrszlk, dolandrclk, d l sahtecilik, inanc kötüye kullanma, dolanl iflas gibi yüz kzartc bir fiilden dolay hapis cezasndan hükümlü bulunmamak, Snavn açld yln Ocak ay banda 30 yan doldurmam olmak, Devaml olarak görev yapmasna engel olabilecek vücut veya akl hastal ve vücut sakatl ile özürlü bulunmamak, Askerlikle iliii bulunmamak (Snav kazanan adaylardan istenir. Snav kazanan adaylar askerlikle iliii bulunmadna ilikin belgeyi getirmedikleri taktirde snava giri koullarn yerine getirmemi olmalar nedeniyle ie balatlmazlar), Dier bir kurulua zorunlu hizmet yükümlülüü bulunmamak veya bu yükümlülüe ilikin borcunu ödemeyi kabul etmi olmak, 74

75 Meslek Personeli Giri Snav Uzman Yardmcl için bavuranlarn; a) Siyasal Bilgiler Fakültesi (Uluslararas 9likiler, Kamu Yönetimi, 9ktisat, Maliye, 9letme, Çalma Ekonomisi ve Endüstri 9likileri ve varsa dier bölümlerinden), 9ktisat Fakültesi, Hukuk Fakültesi, 9letme Fakültesi veya Yönetim Bilimleri Fakültelerinden, b) 9ktisadi ve Ticari Bilimler Akademilerinin (Fakültelerinin) sosyal bilimler eitimi veren bölümlerinden, c) Üniversite, fakülte ve yüksek okullarn en az 4 yllk eitim veren aada saylan bölümlerinden; 9statistik, 9statistik ve Bilgisayar Bilimleri, Bankaclk, Bankaclk ve Finans,Bankaclk ve Sigortaclk, Sermaye Piyasas, Sigortaclk, Sigortaclk ve Risk Yönetimi, Aktüerya, Aktüerya Bilimleri, Uluslararas Ticaret, Uluslararas Ticaret ve 9letmecilik, Muhasebe, Muhasebe Bilgi Sistemleri, Muhasebe ve Finansal Yönetim, Yönetim Biliim Sistemleri, 9letme Bilgi Yönetimi, Endüstri Mühendislii, d) Gazi Üniversitesi, Ticaret ve Turizm Eitim Fakültesi, Muhasebe ve Finansman Eitimi Bölümünden, veya yukarda (a), (b), (c) ve (d) bentlerinde saylanlara denk olduu yetkili makamlarca kabul edilen yabanc fakülte veya yüksekokullardan mezun olmak, 75

76 Meslek Personeli Giri Snav Salk durumlarnn yurdun her yerinde ve her türlü iklim ve yolculuk koullarnda görev yapmaya elverili olduunu, tam teekküllü resmi bir hastanenin salk kurulu raporu ile belgelendirmi olmak (kazananlardan istenir), Sermaye Piyasas Kanunu ve dier mali yasalara göre suç saylan bir eylem dolaysyla aleyhine verilmi bir hüküm bulunmamak, Giri ilemleri dolaysyla gerçee aykr bilgi ve belgeler vermemek, beyanda bulunmamak, Daha önce bulunduu görevlerde olumsuz sicil ve mütalaa almam olmak, Hakl bir nedene dayanmakszn mali gücünden fazla borçlu bulunmamak, gerekir. Kurul'da iki kez giri snavna girip de baar salayamayanlar üçüncü bir snava alnmazlar. 76

77 Meslek Personeli Giri Snav Uzman Yardmcs: KPSS'de baarl olan uzman yardmcs adaylarnn snavlar aadaki gruplara giren konulardan yaplr: 9KT9SAT : Makro ve Mikro 9ktisat, Para, Banka, D Ticaret, Planlama, 9letme 9ktisad, HUKUK : Ticaret Hukuku, Borçlar Hukuku, Medeni Hukuk, 9cra ve 9flas Hukuku, Ceza Hukukunun Genel Esaslar, MAL9YE 9 : Kamu Gelirleri, Kamu Harcamalar, Bütçe, Kamu Kredisi, Maliye Politikas, MUHASEBE : Genel Muhasebe, Mali Tahlil, GENEL MATEMAT9K, 9STAT9ST9K VE T9CAR9 HESAP : Genel Bilgiler, YABANCI D9L. Bu gruptaki her snav konusu için 10 üzerinden deerlendirme yaplr. Bu gruplarn herbirinden en az yars kadar not alnmas ve alnan notlar toplamnn 40'dan aa olmamas zorunludur. 77