Türk Eğitim Sisteminin Genel Amaçları (1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunları) 2. Her yönüyle Gelişimini Tamamlamış Bireyler Yetiştirmek

Transkript

1 1. ÜNİTE Türk Eğitim Sisteminin Amaçları ve Temel İlkeleri Eğitimin Amaçlarının Felsefi Temelleri İdealizm: Eğitimin amacı insanı özgür ve bilinçli bir biçimde tanrıya ulaştırmaktır. Bireyin davranışlarının akla uygun olması ve mutlak doğrulara ulaşması hedeflenmektedir. Realizm: Değerler, doğa yasalarıyla çelişmemelidir. Ahlak açısından iyi olan insanın yararına olandır. Eğitimin hedefi, kültürel mirası yeni nesillere aktarmak ve insanı toplumsal yaşama hazırlayarak mutlu ve erdemli kılmaktır. Natüralizm: Doğaya uygun yaşayan ahlaklıdır çünkü değerler doğanın içinde vardır. Eğitim insanın doğal gelişimini kolaylaştırmak üzere yapılmıştır. Marksizm: İnsan doğayı geliştirerek ona egemen olan ve üretimde bulunan bir varlıktır. Toplum kişiden önce gelir. İnsan kendi için değil toplum için üretken olmalıdır. Pragmatizm: Eğitim, kişiyi toplumda yetkin, güçlü ve verimli bir birey haline getirmek üzere yapılmalıdır. Varoluşçuluk: Geçmiş ve gelecek yoktur, an önemlidir. İnsan anı yaşar değerleri kendisi yaratır. Kendi yolunu seçer. Bu yaklaşımda insanın toplumun değerlerine uyma zorunluluğu yoktur. Özgürlüğe vurgu vardır. İnsan kendini gerçekleştirmeli eğitimde buna hizmet etmelidir. Türk Eğitim Sisteminin Genel Amaçları (1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunları) 1. İyi Bir Vatandaş Yetiştirmek Atatürkçü değerlere bağlı olmak Türk Milletinin değerlerini benimsemek Aile, vatan, millet sevgisine sahip olmak İnsan hakları, demokrasi, laiklik, sosyal adalet 2. Her yönüyle Gelişimini Tamamlamış Bireyler Yetiştirmek Fiziksel, ruhsal, psikolojik gelişimini tamamlamak Özgür ve bilimsel düşünme İnsanlara değer vermek Toplumsal sorumluluk 3. Bireyleri Kendine Uygun Meslek Sahibi Yapmak İlgi ve yeteneklerini geliştirmek Yaşamda gerekli bilgi ve becerileri elde etmek Birlikte çalışabilmek Bu 3 Türk Eğitim Sisteminin genel amaçları olursa; 1. Toplumsal refah ve mutluluk 2. İktisadi, sosyal, kültürel kalkınma 3. Çağdaşlaşma olur Eğitimin 3 işlevi vardır: 1. Ekonomik: Bireyleri üretken haline getirmek. Toplumun ihtiyaç duyduğu insan tipini yetiştirmek. Meslek sahibi yapmak. Toplum ekonomisine katkıda bulunmak. 2. Toplumsal: İnsana ve kültürel değerlere bağlı birlikte saygı çerçevesinde yaşayabilmesini sağlamak. 3. Siyasi: Hükümet ideolojisine bağlı birey yetiştirmek. 1

2 Türk Eğitim Sisteminin Temel İlkeleri (Milli Eğitimin Temel İlkeleri) 1. Genellik ve Eşitlik: Eğitim kurumları millete dil, din, ırk, cinsiyet fark etmeksizin veya herhangi bir nedenle kimseye ayrımcılık yapmadan açıkça davranmasıdır. Eğitimde hiçbir kişiye aileye, zümreye ve sınıfa ayrıcalık tanınamaz. 2. Ferdin ve Tolumun İhtiyaçları: Eğitim sistemi toplum ve bireylerin ihtiyaçları doğrultusunda şekillenir. 3. Yöneltme: Kişiler eğitimleri sürecinde, istekleri doğrultusunda yönlendirilirler. 4. Eğitim Hakkı: Herkes aynı eğitim hakkına sahiptir. 5. Fırsat ve İmkan Eşitliği: Eğitimde kadın erkek herkese fırsat ve imkan eşitliği sağlanır, maddi imkanlardan yoksun başarılı öğrencilerin en yüksek eğitim kademelerine kadar öğrenim görmelerini sağlamak amacıyla parasız yatılılık, burs, kredi ve başka yollarla gerekli yardımlar yapılılr. Özel eğitime veya korumyaya muhtaç çocukları ytiştirmek için özel tedbirler alır. 6. Süreklilik: Kişiler genel mesleki eğitimlerini tamamladıktan sonra yaşamları boyunca ihtiyaç duydukları eğitime devam edebilmektedir. 7. Atatürk İlke ve İnkılapları ve Atatürk Milliyetçiliği: 8. Demokrasi Eğitimi: Toplumun devamı ve refahı için demokrasi eğitimine sahip olması gerekmektedir. Bu sadece seçme-seçilme değil o kurumlarda farklılıklara saygı-sevgi çerçevesinde bizimle ayı düşünmeyen insanlarla birlikte yürüyebilme imkanı sağlayabilmesidir. 9. Laiklik: Din kültürü ve ahlak bilgisi dersi zorunlu olarak bu ülkenin içerisindedir. 10. Bilimsellik: Her derece türdeki ders program ve bu programlardaki değişiklikler bilimselliğe dayanarak yapılmalıdır. Bütün eğitim sistemlerinin bilimsel temele dayanarak yapılması ve öğrencilerin eğitimi için bilimsel çalışmalara ortam hazırlanması. 11. Planlılık: Her şeyin planlı bir şekilde yapılması. 12. Karma Eğitim: Okullarda kızların ve erkeklerin birlikte eğitim görmelerini kapsar. 13. Okul-Aile İşbirliği: 14. Her Yerde Eğitim: Eğitim sadece okullarda değil, resmi veya devlette değil ailede ve çevrede olarak eğitim ve kişisel gelişim üzerinde gerçekleştirdiği her alandaki eğitim sürecidir. 2. ÜNİTE Türk Eğitim Sistemi İle İlgili Yasal Düzenlemeler Eğitim Hukuku: Eğitimle ilgili yasal düzenlemeler Anayasa: Devletin temel yapısını yönetim biçimini, devlet organlarının birbirleriyle ilişkilerini, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini düzenlemektedir. Sert anayasa, değiştirilmesi zor bir anayasa. Yumuşak anayasa ise değiştirilmesi kolay bir anayasadır. Yasa (Kanun): Yasa yapmak için belirlenen yöntemlere uygun şekilde çıkarılan metinlere denir. Kanun Hükmünde Kararname: Zorunlu hallerde süreci hızlandırmak için bakanlar kuruluna verilmiştir. Temel hak ve ödevler, siyasi haklarda kanun hükmünde kararname çıkarılmayacağı belirtilmektedir. Tüzük: Bir yasanın nasıl uygulanacağını göstermek veya emrettiği işleri belirlemek üzerine çıkarılır. 2

3 Anayasada Eğitimle İlgili Düzenlemeler Madde 10. Kanun Önünde Eşitlik: Kimse dil, din, ırk gözetmeksizin kanun önünde eşittir. Devletin herhangi bir kurumu bu maddeye uymak zorundadır. Madde 24. Din Kültürü ve Ahlak Eğitimi: Devletin denetimi ve gözetimi altında yapılır. Bu ders 82 anayasasıyla zorunlu hale getirilmiştir. Madde 27. Bilim ve Sanat Özgürlüğü: Herkes istediği konuda araştırma yapmak, öğrenme, öğretme ve yayma hakkına sahiptir. Madde 42. Eğitim ve Öğretim Hakkı: Kimse eğitim ve öğretim hakkından mahrum bırakılamaz. Eğitim ve zorunlu öğretim devlet gözetiminde parasızdır. Anadilde eğitim, devletin anadilinde, eğitim dilinin Türkçe olması gerekmektedir. Madde 62. Yabancı Ülkelerdeki Türk Vatandaşlarının Eğitimi: Madde 130. Yüksek Öğretim Kurumları: Madde 131 ve 132. Yükseköğretim Üst Kuruluşları: Yasal olarak baktığımızda; Eğitimle ilgili Önemli Kanun ve Yönetmelikler 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu: Kanun ilk önce iyi insan, iyi vatandaş ve işgücü yetiştirmek üzere 3 genel amacı vardır. 222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu: 4 yıl süreli ve zorunlu ilkokul ve 4 yıl süreli zorunlu ortaokul. İlköğretim çağı 5 yaşını bitiren çocuklarda 6 ve 13 yaşını bitirip 14 yaşına gün aldığı yılı kapsamaktadır. 60 ay zorunlu eğitim yaşıdır. 66 aya kadar veli kendi isteğiyle gönderebilir. 69, 70, 71. ayda veli izin vermezse sağlık veya dilekçe raporuyla bir sene sonraya bırakılabilir. 72 ay ve üzeri direk kaydedilmektedir. 430 Sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu: Eğitim ve öğretimde birlik. İmamhatiplerin açılması ve bununla gündeme gelmiştir (1924). 657 Sayılı Devlet Memurluğu Kanunu: Uluslararası Düzeyde Eğitim Hukuku 1. BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi: Herkesin her bireyin eğitim hakkı vardır. Yasalarda bir açık varsa buna göre düzenlenmek zorundadır. 2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (1924): Kimse eğitim hakkından yoksun bırakılamaz. İnsan hakları konusunda anlaşmaya imza atılması durumunda bu anlaşmaya uyulması gereklidir. 3. BM Çocuk Hakları Sözleşmesi: 18, 29, 30 bu maddelerin Lozan a aykırı olduğu için şerh konulmuştur. Çocuğa herhangi bir nedenle ayrım yapılmayacak, çocuğun yüksek yararı gözetilir. Çocuğun katılım hakkı ve düşüncesi önemsenir. 3

4 5. ÜNİTE YÖNETİM VE YÖNETİMİN KURAMLARI * Yönetim; örgüte hayat veren süreçtir. Örgüt bir yapıdır ve yönetim onu canlandıran süreçtir. * Örgüt, yöneten ve yönetilenler olmak üzere iki gruptan oluşmaktadır. Yönetim kuramları; yönetim alanında denenmiş bilimsel bilgilerin düzenli olarak bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur. * Kuramlar örgütleri anlamada yararlanabilecek çeşitli kalıplardan oluşmaktadır. Farklı bilim insanları yönetim kuramlarını sınıflandırırken farklı bakış açıları ele almıştır. * Gelişme yönü dikkate alındığında, yönetim kuramlarını üç ana grupta toplamak mümkündür. 1. Klasik Yönetim Kuramları 2. Neo Klasik Yönetim Kuramları 3. Yeni Yönetim Yaklaşımları 1. Klasik (Geleneksel) Yönetim Yaklaşımları * Klasik örgüt yaklaşımlarının anahtar sözcüğü yapıdır. Yaklaşımın özünde işgörenlerin yargısına yer bırakmayan bir mekanik iş görme mantığı yatmaktadır. * Örgütün en önemli hedefi amaçların gerçekleştirilmesidir. * Kesin ve net kuralları vardır. İşçiler bu kurallara uymadığı takdirde ücretten kesme, işten atılma gibi durumlara maruz kalmaktadırlar. * Klasik örgüt yaklaşımı adı altında esasında üç ayrı yaklaşım bulunmaktadır. Bunlar; Frederic Taylor - Bilimsel Yönetim Henry Fayol - Yönetim Süreçleri (Kuram veya İlkeleri) Max Weber - Bürokrasi Kuramı Luther Gulick ve L. Urwick - Yönetim Yaklaşımı Frederic Taylor - Bilimsel Yönetim * 1911 de ABD de Bilimsel Yönetimin İlkeleri adlı kitabını yazması ile yönetim ciddi olarak sosyal bilim haline gelmiştir. * İşletme yönetimin babasıdır. Sanayi kuruluşlarının yönetimi ile ilgili ilkeleri geliştirmiştir. * İşgücünün gereksinimlerine, tutum ve duygularına önem vermeksizin, işgörenleri verimli kullanması gereken işgücü birimleri olarak gören düşüncenin öncüsüdür. 4

5 * Atölye İşletmesi adlı çalışmasında öne sürdüğü 4 bilimsel ilkesi şunlardır; 1. Yönetimin uygulanmasında bilimsel yöntemler kullanılmalıdır. 2. İşçi alınırken işe en uygun kişi seçilmeleridir. 3. İşgörene bilimsel öğretim, eğitim ve kendini geliştirme olanağı sağlanmalıdır. 4. Yönetim ile işgörenlerin görevleri birbirinden ayrılmalı ve bu iki grup arkadaşça ilişkiler geliştirmelidir. Taylor un temel amacı; bilimsel yönetim teknikleri dediği uygulamaların örgüt içinde uygulanmasıyla en az girdi ile işgörenlerden en fazla ürünün alınmasıdır. Henry Fayol - Yönetim Süreçleri (Kuram veya İlkeleri) * Yönetim biliminin evrensel olduğunu ve belli ilkelerle bağlı olarak birtakım fonksiyonlarca yürütüldüğünü ileri sürmüştür. * İlk defa süreç ve örgütlemeyi ortaya koyan kişi Henry Fayol dur. * Genel ve Endüstriyel Yönetim adlı kitabında sanayi örgütlerinin faaliyetlerini altı ana gruba ayırmıştır. 1. Teknik (üretim) faaliyetler 2. Ticari (satın alma, satma ve muhasebe) faaliyetler 3. Mali (finansal) faaliyetler 4. Muhasebe (istatiksel dâhil) faaliyetleri 5. Güvenlik (mülkiyetin ve kişilerin korunması) 6. Yönetim Faaliyetleri Fayol a göre yönetim birbirini izleyen aşamalardan oluşan bir süreçtir. Bu sürece Yönetim Süreci demektedir ve sürecin aşamalarını 5 grupta toplamıştır. Planlama: Olaylar hakkında bir tahmini ve bu tahmine dayanan bir işletim programının yapılmasını gerektirir. Tahminler kurumun talebine göre gereken bir geleceğe kadar uzayabilir. Örgütleme: Belirlenen görevleri başarmak için faaliyetlerin, malzemelerin ve işgörenlerin yapılandırılmasını gerektirir. Kumanda Etme: Yönetme, denetleme, kurumu harekete geçirme, emir verme, düzenleme gibi liderlik sanatını içerir. Koordine Etme: Örgütün hedeflerine ulaşmasında gerekli olan birliği ve ihtiyaç duyulan uyumu sağlar. Fayol a göre yöneticiler, uyumu sağlamak için düzenli toplantılar yapmaları gerekmektedir. Kontrol Etme: Her şeyin benimsenen planla uyumlu bir şekilde yapılıp yapılmadığını denetlemektir. 5

6 Max Weber - Bürokrasi Kuramı * Weber e göre bürokratik bir yapı etkinlik açısından ideal bir örgüt yapısıdır. Weber e göre bürokrasinin temel özellikleri şunladır. Bürokratik örgüt, kuralları belirlenmiş faaliyet alanına sahip olan uzmanlaşmış işlevlerle donatılmış daimi bir örgüttür. Örgüt içinde otoriteye bağlı bir hiyerarşi vardır. Bürokrasi içinde işgörenlerin iş ve özel hayatları birbirinden ayrılmıştır. İşe alınmalar atama yoluyla olur. İşin nitelikleri bu atamada önemlidir. İşgörenlere belirlenmiş düzenli ücret ödenir ve işgörenlerin çalışma koşulları belirlenmiştir. * Weber bu bürokrasi çeşidine ideal tip bürokrasi demiştir. * Weber in yönetim bilimine en büyük katkısı, geleneksel, rasyonel ve karizmatik olmak üzere üç tip meşru yetkiyi tanımlaması olmuştur. Klasik Yöntem Yaklaşımcıların Temel Görüşü Önemli oran üretimdir. Bütün güç yönetimdedir. Önemli olan iştir. Çalışanların hiçbir önemi yoktur. İnsan göz ardı edilmiş, katı kuralları vardır. Duyguların önemi yoktur. 2. Neo-Klasik Yönetim Yaklaşımları Diğer adı davranışçı yaklaşımdır. Sert kuralları yoktur. İnsan önemli olmaya başlamıştır. Merkezcil yönetim anlayışı yetersiz kalmaya başlayınca duygu, düşünce ve insanın önemi artmıştır. Douglas Mcgregor: X kuramı ve Y kuramı: X kuramı: Yönetici işgöreni pasif olarak görür ve İşgörene karşı otoriter bir davranış gösterir. İşgören tembeldir. İşe karşı isteksizdir. İşgörene iş yaptırmak için zorlamak gerekir. Y kuramı: İnsancıl bir yaklaşımı, insanın sahip olduğu potansiyelin gerekli ortamın yaratılarak geliştirilmesini esas alır. İşgören tipik olarak tembel değildir. İşgören için gerekli ortam yaratıldığı zaman çalışmak zevk haline gelebilir. Yeni Yönetim Yaklaşımları Sistem Yaklaşımı Çevre önemlidir. Klasik kuramla neo-klasik yaklaşımın bir sentezi gibi görülebilir. Genel Sistem Kuramı ve Açık Sistem Kuramı olarak 2 ye ayrılır. 6

7 Bu şema Okul Sistemi olarakta değerlendirebilir. Girdi Sosyal bir sistem olarak okulun girdileri, çevresel sınırlamalar, insan ve sermaye kaynakları, görev ve eğitim politikaları, materyal ve yöntemler ile ekipmanlar şeklinde özetlenebilir. Durumsallık Yaklaşımı Süreç Sistemin süreçleri ürün ya da hizmetlerin gerçekleştirilmesi için gerçekleştirilen etkinlik ve işlevlerin tümüdür. Süreç içerisinde okulun yapısı, kültürü, bireyler, örgütsel sosyalleşme, politikalar, teknoloji, öğretme ve öğrenme süreçleri başat rol oynarlar. Çevre: Sosyal bir sistem olarak okullar çevrelerinden bazı girdiler alır, bunları eğitim hizmetine dönüştürür ve tekrar çevreye sunar. Çevrenin beklentilerindeki değişimler okulun yapı ve işleyişini de etkiler. Sosyal bir sistem olarak okulların en önemli özelliklerinden biri çevrenin değişen şartlarına uyum gösterme becerileridir. Bu yaklaşımda da örgüt bir sistem olarak ele alınır, ancak iç ve dış durumlar ve koşullar nedeniyle izlenecek yöntem ve oluşacak değişimlerle ilgilenir. Her yer ve koşulda geçerli tek bir en iyi örgüt yapısı yoktur. Toplam Kalite Yönetimi Bir kurumla ilgili herkesin memnuniyetini sağlamak. Öğrenen Örgütler İnsanların gerçekten başarmak istedikleri sonuçlara ulaşmak için yöntemlerin teşvik edildiği Ortaklaşa öğrenmeye uygun örgüt yapısı Takım çalışması 7