KARIŞIK DİŞLENME DÖNEMİNDE SÜT AZI DİŞLERİNİN ERKEN ÇEKİMİNE BAĞLI YER KAYIPLARININ İNCELENMESİ

Transkript

1 . Ü. Diş Hekimliği Fakülesi Dergisi CİLT : 26, SAYI: 2, HAZİRAN 1992 KARIŞIK DİŞLENME DÖNEMİNDE SÜT AZI DİŞLERİNİN ERKEN ÇEKİMİNE BAĞLI YER KAYIPLARININ İNCELENMESİ Lale Düzdar *, Ali Meneş * THE INVESTIGATION OF SPACE LOSS FOLLO WING EARLY EXTRACTION OF PRIMARY MO LARS ÖZET Bu çalınmada karışık dişlenme dönemindeki çocuklarda sü azı dişlerinin erken kayıplarının arka yol açabileceği meziodisal boyu kayıpları araşırıldı yaşlan arası 54 çocuğun al-üs modelleri hazırlanarak her bir yarım çenenin yer kaybı, Moycrs vc Gazilerli ablolarına göre analiz edildi. Sü IV'e bağlı yer kayıpları al çenede 2.06 mm, üs çenede 1.23 mm. sü Ve bağlı yer kayıpları ise, al çenede 2.63 mm. üs çenede 2.29 mm sapandı. Sonuç olarak sü dişlerinin erken dönemde kaybedilmesinin arka Önemli ölçüde yer kaybı oluşurduğu ve ivedi koruyucu önlemler alınması gerekliliği vurgulandı. Anahar kelimeler: Erken çekim, sü dişi, yer analizi, yer kaybı. ABSTRACT The aim of his sudy was o evaluae space loss occurring in mix deniion due o he early exracion ofprimary molars. Model analysis were performed o 54 children aged beween 7-12 years wlio had los primary molars, according o Moycrs and Gazilerli's predicion ables. Our resuls showed ha space loss caused by early exracion of D was app mm in he lower arch and 1.23 in he upper, he closure caused by premaure loss of E was 2.63 mm. and 2.29 mm. respecively. I was shown ha a significan arch discrepancy could be seen relaed direcly o he early loss of he primary molars and proper prevenion should be aken. Key words: Early exracion, primary molar, space analysis, space loss. GİRİŞ Diş siseminin erken yaşlardan iibaren başlaması gereken düzenli konrolü ile ileride oraya çıkabilecek paolojik bozuklukların ve orodonik anomalilerin büyük oranda Önlenebileceği düşünülürse, pedodoninin önemi bakımından diş hekimliği dallarından birçoğunun önüne geçmesi daha iyi anlaşılır (4,9,11,12). Bu çalışma karışık dişlenme dönemindeki çocuklarda sü azı dişlerinin erken kayıplarının arka yol açabileceği meziodisal boyu kayıplarının espi edilmesi amacıyla yapıldı. GEREÇ VE YÖNTEM Bu çalışma, Marmara Üniversiesi Diş Hekimliği Fakülesi Pedodoni Ana Bilim Dalına müracaa eden al-üs kesicileri ve 6 yaş dişleri sürmüş, normal veya başbaşa kapanış göseren, sü IV veya sü V nolu dişleri erken çekilmiş 7-12 yaşlarında 23 kız, 31 erkek, oplam 54 çocuka yapıldı. Çocukların ali ve üs ölçüleri alınarak modelleri hazırlandı. Modellerde al-üs her yarım çene ayrı olarak değerlendirildi. Sü V nolu dişlerini 6 ay önce kaybeden çocukların yarımçencleri Al, bir sene önce kaybedenler A2, bir seneden daha fazla süre Önce kaybedenler A3, sü IV numaralı dişlerini erken kaybedenler B, sü HI, IV ve V nolu dişlerin sağlam olduğu, başbaşa kapanış göserenler Dİ, sürekli 4 ve 5'in sürdüğü, Class I kapanış göserenler D2, Dİ ve D2 gruplarının oplamı ise D grubu olarak değerlendirildi. Al sanral ve laerallerin meziodisal çapları ile al ve üs laeral disaîinden 6 yaş dişi mezialine kadar * Dr. Med. Den. M. Ü. Dig Hek. Fak, Pedodoni Aıabilim Dah.

2 80 L. Düzdar, A. Mereş olan kavsin, ligaür eline işarelenen uzunluğu 0.05 mm'ye kadar hassas bir kompas ile ölçüldü. Al kesici uarına göre 3,4,5 nolu dişlerin meziodisal genişliklerinin oplamı Moyers'in % 75 olasılık değerleri ve Gazilerli ablolarından elde edildi (6,7,16) (Tablo 1,11). Bu değerler ile ligaür eli yardımıyla ölçülen değerler arasındaki farklar kaydedildi. D1 grubunda elde bulunan değerlerden Leeway mesafeleri düşülürken, D2'de düşülmedi (19). Oralamalar arası farklar suden esi ile değerlendirildi. BULGULAR Tüm gruplara ai değerlerin oralamaları Tablo HJ ve IV'e göserilmişir. Araşırma grubumuzda üs çene için Al ve A2 değerlerine raslanmadı. Al Dlal D2 ve üs Dl-üs D2 değerleri arasında anlamlı bir farklılık bulunamamışır (Tablo V). Al A3-aI D değerleri arasuıda ileri derecede anlamlı bir farklılık sapanmışır (p<0.01). Ancak al Al ve A2 ile al D değerleri arasında aynı anlamlılık bulunamamışır. Al B-al D değerleri arasında anlamlı bir farklılık sapanmışır (p<0.01). Bu durum IV erken çekimlerinin ve bir seneden daha fazla süre önce çekilen, V çekimlerinin arka önemli bir yer kaybına neden olduğunun bir gösergesidir (Tablo VI). Üs A3-üs D değerleri arasındaki ileri derecedeki anlamlı farklılık yine üs çene sü V nolu dişin erken çekimine bağlı yer kaybınm fazlalığını gösermekedir (p<0.01). ÜsB-üs D değerleri arasındaki farklılık (p<0.05) al çeneye göre daha azdır (Tablo VI). Al ve üs çene değerleri arasında kıyaslamalar yapılmış, ancak anlamlı bir farklılık bulunamamışır (Tablo VH). A3 ve D değerleri arasında cinsiyee göre anlamlı bir farklılık bulunamamışır (Tablo VIII, IX). TARTIŞMA Karışık dişlenme dönemi için değişik analiz yönemleri bulunmakadır <5,ıo,20). Okay, Moyers ile Gaziîerli'nin ablolarını karşılaşırmış, Gazilcrli'nin değerlerini kendi çalışma grubuna uygun bulmuş, Mo- Tablo I.: Al dör keser diş oplamı ile karşılığı olan al-üs kanin- oplamının (Moyers'in % 75 olasılık değerleri) göserilmesi Al dör keser diş oplamı (mm) Üs kanin oplamı Al kanin oplamı Tablo II: Al dör keser diş oplamı ile karşılığı olan al-üs kanin- oplamının (Gazilerli, Ü.) göserilmesi Al dör keser diş oplamı (mm) Üskanm oplamı Al kanin oplamı

3 Karışık Dişlenme Döneminde Sü Azı Dişlerinin Erken Çekimine Bağlı Yer Kayıplarının İncelenmesi 81 Tablo III: Ali çene grupları, ölçülen kanin ve oplamı ile Moyers ve Gazilerli ablolarından elde edilen değerler arasındaki farkın oralamaları ve sandar sapmaları. Gruplar n x (mm) ±SD x (mm) ±SD Aı Aı A B Di D D Tablo TV: Üs çene grupları, Ölçülen kanin ve oplamı ile Moyers ve Gazilerli ablolarından elde edilen değerler arasındaki farkın oralamaları ve sandar sapmaları. Gruplar n x (mm) ±SD x (mm) ±SD A B Dı D D yers ablosunun Türk çocuklarının normlarına uygun olmadığı belirmişir (14). Zilberman ve ark., iseperiapikal film çekim ekniğinin Moyers ablosuna göre gerçeğe daha yakın değerler göserdiğini sapamışlardır (20). Norhway ve ark., ise modeller üzerinde sabi nokalar belirleyerek, olgularının konrolünü kendi içinde yapmışır (13). Moyers ablosu, beyaz kuzey Avrupa kökenli çocuklar için norm değerleri vermesine rağmen, olgularımızda D grubunun meziodisal boyularıyla, Moyers ablosundan elde edilen değerler arasındaki farkın oralamasının al çenede 0.17 mm., üs çenede 0.04 mm gibi sıfıra çok yakın değerler gösermesi (Tablo HI, IV), Moyers analizinin bizim araşırma grubumuza uygulanabileceğinin bir gösergesi oldu. Gazüerli ablosuyla (Tablo HIJV) elde edilen D değerleri ise, üs çenede oralam 1.43 mm., al çenede oralama 0.97 mm. olarak bulundu. Eğer Gazilerli ablosu doğru kabul edilirse, bizim çalışma grubumuzda Leeway mesafeleri kayboldukan sonra üs çenede oralama 1.43 mm., al çenede orala- Tablo V: Al ve üs çene DI-D2 değerlerinin Moyers ve Gazilerli'ye göre anlamlılık derecelen. Dı/Dz Grubu Al " Üs Tablo VI. Al ve üs çene gruplarının, al ve üs D değerlerine göre anlamlılık dereceleri (Moyers ve Gazilerli). Gruplar ALT D Aı Az ÜST D A w 5.49 w 4.91 M 4.7 (.) B 3.2 M 3.17 <» 2.43 <"> 2.07 <"> xp<0.0j xxp<0.05 Tablo VII: Al ve üs çene grupları arasındaki farkın Moyers ve Gazilerli'ye göre anlamlılık dereceleri. GRUPLAR ALT-ÜS T ÇENE A B Dı Dz D ma 0.97 mm. yer fazlalığı kalmakadır. Dolayısıyla Ankara yöresi çocuklarından elde edilmiş bu ablonun bizim çalışma grubumuzdaki çocuklarda uygulanabilirliğinin daha az olduğu görülmüşür. Bu nedenle arışmamız Moyers sonuçlarıyla yapıldı. Ayrıca, al D1/D2 ve üs D1/D2 değerlerinde isaisiksel olarak anlamlı bir farklılık olmaması, Dİ değerlerinden Leeway mesafeleri düşülmesi sonucu elde edilen değerin, zaen Leeway mesafeleri kullanılmış D2 değerleriyle eşleşmesinin bir gösergesidir (Tablo V). Bu yüzden olabilecek üm yer kayıpları oplam D değerlerine göre kıyaslanmış ır.

4 82 L. Düzdar, A. Meneş Tablo IX: Moyers ve Gazilerli'ye göre al çene A3 ve D gruplarının kız-erkek dağıımları, oralama, sandar sapma ve aradaki farkın anlamlılık dereceleri. GRUPLAR n x (mm) ±SD n x (mm) ±SD ı A D Tablo VIII: Moyers ve Gazilerli'ye göre al çene A3 ve D gruplarının kız-erkek dağılımları, oralama, sandar sapma ve aradaki farkın anlamlılık dereceleri. GRUPLAR n x (mm) + SD n x (mm). +SD A D Bazı araşırıcıların en fazla yer kaybının ilk alı ayda olduğunu bildirmesine rağmen bu çalışmanın Al ve A2 bulguları bunu doğrulamadı (4,12). Al A3 grubunda al D'ye göre anlamlı farklılıklar olması erken sü dişi çekimi yapılıp yer uucu kullanılmayan olgularda hem Leeway mesafelerinin kaybolduğunu, hem de nımjik bir yer kaybı olduğunu gösermekedir. Üs çenede bu yer kaybı 2.29±2.34 mm. kadardır. Owen de olguların % 96'sında 12 ay veya daha fazla süre önce çekilen dişlerin yerlerinde bir mikar kapanma sapamışır (15). Rönnerman ve Thilander; sü molarlarmm erken kaybında üs çenede subspinale-perygomaxillarc mesafesinde bir kısalma bulmuşlardır (17). Bcrg, sü V'in erken kaybının çapraşıklığı hazırlayıcı bir eken olduğunu vurgulamışır (2). Bizim bulgularımız da bu bulgularla paralellik içindedir. Brcakspcar, iki sü azısının erken çekiminin bir sü azsıyla oluşacak yer kaybından daha az olduğunu bildirmiş, bunda doğal yer uucu kuvvelerin, örneğin dilin, rol oynadığını belirmişir (3). Norhway ve ark., al çenede sadece sü V kaybına bağlı 3.7 mm.iik yer kaybı olduğunu ancak IV+V'in yer kaybımn ise 1.7 mm. olduğunu bildirmişir (13). Bİzİm bulduğumuz oralama 2.63 mm.iik yer kaybı hem sü V hem de IV+V kayıplarını göserdiğinden bu sonuçlarla paralellik gösermekledir. Üs çenede ise yine aynı araşırıcılar sü V çekimine bağlı yer kaybının, ilk iki senede 2.3 mm. olduğunu IV+V kayıplarının ise 4.3 mm.yc kadar çıkığını bildirmişlerdir. Bizim de üs çenede bulduğumuz oralama 2.29 mm.iik yer kaybı bu sonuçlara yakındır. Owen yer kayıplarının sürekli ark boyuunda azalma, aran overbie, arlan çapraşıklık ve/veya malpozisyon, sürçmemiş dişler ve arka asimeriye neden olduğunu belirmişir (is). Sü rv'lerin erken çekimine bağlı yer kayıpları al çenede 2.06±2.09 mm., üs çenede ise 1.23±1.26 mm.dir. AH ve üs çene B/D değerleri arasındaki anlamlı farklılıklar sü IV'lerin erken çekimine bağlı yer kayıplarının önemini gösermekedir (Tablo VI). Owen üs sü V'in yerinin al çeneye göre daha erken ve daha fazla kapandığını bildirmişir (15). Rönncrman ve Thilander, denal arka sadece üs çenede anlamlı bir yer kaybı bulmuşlardır (17). Norhway ve ark., ise bizim bulgularımıza benzer şekilde üs çenedeki yer kaybının al çeneye göre daha az olduğunu bildirmişlerdir (13). Uğur, sürekli dişlerin, Gülhan da sü dişlerinin mezio-disal çaplarında kızlarla erkekler arasında farklar olduğunu sapamışır (8,18). Bizim olgularımızda cinsiye açısından anlamlı bir farklılık bulunamamışır. Sonuç olarak sül dişlerinin erken çekiminin arka yol açığı boyu kaybının sürekli denisyondaki ekilerinden dolayı, dişi ağızda umıak için üm gayreler sarfcdilmcli, ancak yine de başarılı olunamıyorsa, mulaka yer uucu yapılmalıdır (i).

5 Karışık Dişlenme Döneminde Sü Azı Dişlerinin Erken Çekimine Bağlı Yer Kayıplarının incelenmesi 83 KAYNAKLAR 1. Andiaw, RJ., Rock, WP.: A manual of paedodonlics. 2nd Ed. Churchill Livingsone, 1987, Edinburg, London, Berg, R.: Crowding of he denal arches: A longiudinal sudy of he age period beween 6 and 12 years. Europ. /. Orhod., 1986,8: Breakspear, E.K.: Furher observaions on early loss of deciduals molars. DenLPracL, 1961,//: Chrisensen, J., Fields, H.: Treamen planning and reamen of orhodonic problems. Pediaric Denisry: Infancy hrogh adolescence. Pinkham, J.R. (ed) W.B. Saunders Co., 1988, Philadelphia, Gardner, R.B.: A comparison of four mehods of predicing arch lengh. Am. J. Orlhod., 1979,75: Gazilerli, Ü., Berberoğlu, Y.: Doğrusal regresyon denklemi aracılığıyla al kanin ve in boyuunun sapanması. A.V. Diş Hek. Fak. Derg., 1979,6: Gazilerli, Ü.: Sürmemiş üs kanin ve in oplam boyuunun sapanması, A.U. Diş Hek. Fak. Derg., 1980, 7: Gülhan, A., Gürsoy, S.: Sü dişlerinin mesio-disal boyulannm sapanması. İ.Ü. Diş Hek. Fak. Derg., 1974.S: Gülhan, A.: Pedodoni, 2. basla. Doyuran Mabaası, 1987, İsanbul, Kaplan, R.G., Smih, C.C., Kanarek, P.H.: An analysis of hree mixed deniion analyses. J.Den.Res., 1977, 56: Leighon, B.C., Feasby, W.1I.: Facors influencing he developmen of molar occlusion: a longiudinal sudy. Bri. I.Orhod., 1988,15: Mc Donald, R., Hcnnon, D.K., Avery, D J?.: Managing space problems. Denisry for he child and adolescen. Mc Donald, R.E., Avery, DR., 5h. ed. C.V. Mosby Co., 1987, S. Louis, Norhway, W.M., Wainrigh, R.L., Demirjian, A.: Effecs of premaure loss of deciduous molars. Angle Orhod., 1984, 54: Okay, H., Erdem, A., Gazilerli, Ü.: Değişik yönemlere göre sürmemiş üs kanin ve premolarlann oplam genişliklerinin sapanması. Türk Orodoni Derg., 1988,/: Owen, D.G.: The incidence and naure of space closure following he premaure exracion of deciduous eeh: a lieraure survey. Am. J. Orlhod., 1971, 59: Profi, W.R.: Conemporary Orhodonics. Ch. 6, Orhodonic Diagnosis: The developmen of a problem lis. C.V. Mosby Co., 1986, Si. Louis, Rönnerman, A., Thilander, B.: Facial and denal arch morphology in children wih and wihou early loss of deciduous molars. Am. J. Orhod., 1978,73: Uğur, T.: Sürekli dişlerin mesio-disal boyularının sapanması. İ.Ü. Diş Hek. Fak. Derg., 1975,9: Ülgen, M.: Orodonik edavi prensipleri. A.Ü. Basımevi., 1983, Zilberman, Y., Koyoumdjısky-Kaye, E., Vardimon, A.: Esimaion of mesiodisal widh of permanen canines and premolars in early mixed deniion. J.DenLRes., 1977, 56: Yazışma adresi Dr. Lale Diizdar M.Ü. Diş Hekimliği Fakülesi Pedodoni Anabilim Dalı Nişanaşı - İSTANBUL