RADYASYONDAN KORUNMADA DOZ VE RİSK YAKLAŞIMLARI

Transkript

1 RADYASYONDAN KORUNMADA DOZ VE RİSK YAKLAŞIMLARI (Yanlış bilinen gerçekler) Prof. Dr. Doğan BOR 2. ULUSLARARASI KATILIMLI RADYASYONDAN KORUNMA KONGRESİ Kasım 2017 Ankara

2 İÇERİK Radyasyon ve sağlığa etkileri Radyasyon Epidemiyolojisi Yanlış bilinen bazı doğrular Düşük Şiddette Radyasyon; Ne kadar düşük? Riskleri nasıl ifade edelim?

3 RADYASYON Nükte

4 İYONLAŞTIRICI RADYASON Dış Işınlamalar Türü Şiddeti α β γ,x Soğurulan doz Enerjisi

5 İYONLAŞTIRICI RADYASON İç Işınlamalar Radyoaktif kaynağın deriye bulaşması (kontaminasyon), vücuda girmesi β α γ Beta Radyasyonu Alfa Radyasyonu Gama Radyasyonu

6 DOĞAL RADYASYON 16% 21% 50% Radon %50 ( msv/yıl) İnsan vücudu %13 (0.1-1 msv/yıl) Kozmik %16 ( msv/yıl 13% Yer kabuğu %21 ( mSv/yıl) foton/sn 400 foton/sn 7000 Bq Potasyum Radyum Polonyum Uranyum..

7 YAPAY RADYASYON Nükleer santraller ve silahlar Medikal ve endüstride kullanılan kaynaklar (X-ışın tüpleri, yapay radyoaktif maddeler vs.) 97% Tıbbi Uygulamalar Radyoaktif Serpinti Tüketici Ürünleri Mesleki %0,32 %0,64 %0,16 %2,25 Nükleer Santraller Yapay radyasyon kaynaklarından maruz kalınan yıllık ortalama dozun oransal değerleri

8 RADYASYONUN ETKİLERİ BİLGİ KAYNAKLARIMIZ Radyasyon epidemiyolojisi çalışmaları Atom bombasından etkilenen ve hayatta kalan Japon toplumu Nükleer kazalar ve yapay radyasyondan etkilenen toplumlar Medikal ışınlama yapılan hastalar Mesleği nedeni ile sürekli radyasyondan etkilenen kişiler Çevresel faktörlere bağlı radyasyondan etkilenen toplumlar Deneysel biyoloji araştırmaları Hücresel ve moleküler biyoloji araştırmaları

9 ATOM BOMBASI KURTULANLARI İLE YAPILAN RADYOEPİDEMİYOLOJİK ÇALIŞMALAR LİFE SPAN STUDY-LSS- En büyük çalışma: kişiyi kapsar 1950 de başlatıldı ve 60 yıldan beri devam etmekte, 3 nesil kapsıyor Işınlanan grubun çeşitliliği (kadın, erkek, çocuk, yaşlı, hasta, sağlıklı) Doz dağılım aralığı: birkaç msv 4 Sv (doğal radyasyon seviyesi- ölümcül doz) kişinin aldığı doz (5-100 msv) BT de karşılaşılan dozlar! Kontrol grubunun varlığı

10 RADYOEPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMALAR Radyasyon duyarlılığı, yaşam tarzı, yaş ve cinsiyet dağılımları, latent süre, diğer kanserojen nedenler Işınlanmamış topluluk Işınlanmış topluluk Doğal nedenlere bağlı Kanser oranı %40 Doğal nedenler + radyasyona bağlı Kanser oranı %45 İlave kanser oranı RR = %5

11 A BOMBASI ÖMÜR BOYU TAKİP ÇALIŞMALARI - KANSER VE LÖSEMİ Nagasaki ve Hiroşima Toplam insan sayısı Doğal nedenlerle ölenler Kanser ölümleri Radyasyona bağlı 527 kanser ölümleri Katı organ kanser 440 ölümleri Toplam lösemi sayısı 296 Ozasa 2012 Radyasyona bağlanan 87 lösemi ölümleri

12 Brenner 2009 RADYASYON DOZUNA BAĞLI KANSER RİSKİ JAPON TOPLUMU Radyasyona bağlı İlave kanser riski (ERR) 1,5 1,0 0,5 0,0 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 Kolon dozu (Sv)

13 RİSKLERİ NASIL TANIMLARIZ? R IG : Işınlanmış toplumda ölen veya hastalanan kişi sayısı R NG : Işınlanmamış toplumda ölen veya hastalanan kişi sayısı Rölatif Risk (RR) = R IG / R NG İlave (excess) rölatif Risk ERR = RR 1 = (R IG / R NG ) / R NG Risk Göstergesi : RR > 1 ERR / Doz > 0

14 RADYASYONUN ETKİLERİ LİNEER EŞİKSİZ TEORİ - LNT ERR Etki için eşik doz değeri yok Etki olasılığı doz ile artar Etkinin ciddiyeti doz ile ilgili değil Tek bir foton bile hücre mutasyonuna neden olabilir Latent süre lösemi için 5, katı organ kanserleri için 10 yıl EKSTRAPOLASYON Deterministik Etkiler Stokastik Etkiler Kanser ve Genetik Hastalıklar Radyasyon Dozu DNA Mutasyonu

15 STOKASTİK ETKİLER KANSER RİSKLERİNİN İFADE EDİLMESİ Etkin doz Ölümcül Kanser riski : 5 x 10-2 Sv 1 Sivert radyasyon dozuna maruz kalan 100 kişiden 5 kişinin Ölümcül kanser riski vardır Tanısal incelemelerde radyasyon dozları : Akciğer grafisi : Sv 1 2 / Beyin Tomografisi 0.01 Sv 1 / 2000

16 DİĞER RADYOEPİDEMİYOLOJİK ÇALIŞMALAR Çevresel faktörlerden kaynaklanan ışınlanmalar Yüksek doğal fon radyasyona maruz kalanlar Radon ışınlaması Yapay radyasyondan etkilenenler Radyasyon kontaminasyonunun olduğu yerlerde yaşayanlar Nükleer santrallerin yakınında yaşayanlar Meslekleri gereği radyasyona maruz kalanlar Medikal ışınlanmalar Radona maruz kalan maden işçileri Uçuş personeli Nükleer tesis ve endüstri çalışanları Hastaların ışınlanmaları Tanısal incelemeler (Radyoloji ve Nükleer Tıp)

17 ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN KAYNAKLANAN IŞINLAMALAR Yüksek doğal fon radyasyonunda yaşayanlar Küresel değer :1-100 msv / yıl 0rtalama 2.4 msv/yıl Hindistan : 4,5 70 msv / yıl İran Ramsar : 0,7 131 msv / yıl Hermetik etki Brezilya : 7 msv / yıl Doğal fon radyasyonunun çocuklara etkisi Risk saptanmamıştır

18 ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN KAYNAKLANAN IŞINLAMALAR Evlerde Radon ışınlanmalarına bağlı akciğer kanser riskleri RR / 100 Bq / m 3 Avrupa (17 çalışma) : 1,08 (1,03 1,16) Kuzey Amerika (7 çalışma) : 1,1 (0,99 1,26) Çin : (2 çalışma): 1.13 (1,01 1,36) ICRP (17 / 20 çalışma) : RR > 1 ABD : Hermetik etki!!

19 YAPAY RADYASYONDAN ETKİLENENLER (Nükleer kazalar, atıklar, reaktör yakınında yaşayanlar) Techa nehrindeki kontaminasyondan etkilenen kişi ( ) Kemik iliği dozu : 0,42 Gy (0 9 Gy) Lösemi : ERR /1 Gy = 2,2 (0,4 2,5) mgy anlamlı değil Diğer kanserler : ERR Gy = 0,61 (0,04 1,27) Tayvan da kontamine binalarda yaşayan kişi ( ) 1100 kişi: 4000 msv 900 kişi : 420 msv 8000 kişi : 120 msv ve altı SIR = 0,7 Hermetik etki

20 MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR MADEN İŞÇİLERİ Akciğer kanseri ERR / 100 WLM ICRP nin 9 kohort çalışması : 1,34 (0,82 2,13) Alpha-Risk Projesi : Çekoslovakya : 2,14 (1,21 3,18) Fransa : 2,11 (0,78 3,44) Almanya : 3,76 (2,13 5,39)

21 MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR MAYAK Nükleer tesisinde çalışanlar çalışan ( ) Akciğer kanseri ERR / Gy : 7,1 ve 15,1 Karaciğer kanseri ERR / Gy : 2,6 ve 29 Kemik kanserleri ERR / Gy : 0,76 ve 3,4 200 mgy altı anlamsız

22 MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR NÜKLEER SANTRALLERDE ÇALIŞANLAR INWORK Çalışması (2015 Sonuçları): ABD, İngiltere, Fransa : çalışan, 27 yıl izleme Lösemi : ERR / Sv = 2,63 (1,5 4,27) > 50 mgy kemik dozunda lösemi riski %15 artıyor!!

23 NÜKLEER SANTRALLERİN YAKININDA YAŞAYANLAR Reaktöre 5 km yakın yaşayan çocuklarda lösemi artışı!! (KIKK çalışması) Beklenen vaka 17, ortaya çıkan 37!!!!!!!!!!!! Nüfus karışımı Enfeksiyon! Lösemi

24 MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR Medikal ışınlamalar Genelde radyolog ve radyoloji teknisyenleri 1950 öncesi kanser vakaları ICRP tavsiyeleri 1950 Sonrası hermetik etki Sağlıklı çalışan etkisi!!

25 TÜM KAYNAKLAR NEDENİ İLE TOPLUM IŞINLAMASI (ABD SONUÇLARI) Mesleki %0.3 Medikal %15 Tüketici ürünler %2 Medikal %48 Doğal fon %50 Doğal fon %83 Mesleki % Tüketici ürünleri %2 Medikal ışınlama: 0,54 msv/kişi Toplam ışınlamalar 3,6 msv/kişi Medikal ışınlama: 3.0 msv/kişi Toplam ışınlamalar 6.2 msv/kişi

26 MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR Günümüzde Medikal Işınlamalardaki Risk Grupları Girişimsel inceleme yapan hekimler ve yardımcı personel Bazı Nükleer Tıp Uygulamalarını yapan hekimler ve yardımcı personel

27 MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR Göz lensi için sınır değerlerin düşürülmesi 2011 ICRP Önerileri Katarak için Deterministik sınır : 5 Gy Lens için Yıllık Eşdeğer Doz Sınırı 150 msv 0,5 Gy 20 msv ICRP 118

28 HASTALARIN IŞINLANMASI Floroskopi ışınlamaları (1950 öncesi) Kanada ve ABD deki tüberküloz hastaları Meme dozları : 790 mgy (0 6,4 Gy) Meme kanserleri : ERR/Gy = 0,61 (0,3-1,01) Skolyos incelemeleri Meme dozları : ERR/Gy = 0,22 (0 1,7 Gy) Meme kanserleri : ERR/Gy = 1,6 (1,2-2,6)

29 HASTALARIN IŞINLANMASI Çocukluk çağı ışınlamaları Tine Capitis Tiroid dozları : 90 mgy ( mgy) Tiroid Kanseri: ERR / Gy = 32,5 (14 57,1) Kemik iliği dozları : 300 mgy Lösemi ERR / Gy = 4,4 (0,7 8,7) Kafatası ışınlamaları Tiroid dozları : 62 mgy (40 70 mgy) Tiroid Kanseri: RR / Gy = 3,3 (1,6 6,7) 5 yaş altındaki çocuklarda RR = 5,0

30 HASTALARIN IŞINLANMASI Fetüs ışınlamaları Pelvimetre incelemeleri ( ) Fetüs dozları : 1,4 22 mgy Tüm kanserler: RR = 1,39 (1,3 1,49) Lösemi: RR = 1,47 (1,33 1,67) Metodolojik sorunlar OSSC çalışması: 10 mgy fetüs dozu Tüm kanserler: ERR / mgy = 0,051 (0,028 0,076) ICRP (2003) RR = 1,02 (0,74 1,41)

31 HASTALARIN IŞINLANMASI Günümüzde Risk Grupları HASTALAR Çocuk ve genç hastalar Hamileler ve doğurganlık potansiyelinde olan kadın hastalar İNCELEMELER Bilgisayarlı Tomografi incelemeleri (BT, PET-BT) Floroskopi ve Girişimsel incelemeler Mamografi İncelemeleri

32 Gruplar için ERR ATOM BOMBASININ DÜŞÜK DOZ BÖLGESİNDEKİ RİSKLERİ İstatistiksel anlamlı değil 47 msv İstatistiksel anlamlı 86 msv msv 29 msv 34 msv 39 msv BT Dozları Gruplandırılmış doz aralıkları (msv)

33 BT İNCELEMESİ YAPILAN ÇOCUK HASTALARDA RİSKLER İngiltere, Avusturalya, Çin : : çocuk hasta (< 20 yaş) 10 yıl izleme Lösemi: RR = 2,09 Beyin tümörü: RR = 2,5 Pears (2012) Mathewsn(2013) Huang (2014) Almanya: çocuk hasta (< 15 yaş) 12 lösemi ve 8 CNS tümörü Krille 201 İngiltere: Kanser riskleri 0 yaş 5yaş 15yaş BT abdomen %0,18 %0,15 %0,12 Beyin %0,07 %0,05 %0,02 (Brenner 2007) ABD: Ömür boyu kansere yakalanma riski (5 merkezde 15 yaş altı çocuklar). Abdomen / pelvis incelemelerinde 1 /300, 1 / 390 Toraks incelemelerinde 1 / 330, 1 / 480 Miglioretti 2013

34 GİRİŞİMSEL İNCELEMELERDE HASTA DOZLARI NİÇİN YÜKSEK? Hasta Etkin doz aralıkları : 5 70 msv Cilt dozları : > 1-7 Gy!! Kanser riski 1/ /1000 İncelemelerin kompleks olması Hekimin deneyimi Işınlama geometrisi Sürekli ışınlama (floroskopi) modu Dijtial sine görüntü sayısının çokluğu Yüksek doz ışınlama modları Floroskopi sisteminin tasarımı ve kullanılması

35 MAMOGRAFİ İNCELEMELERİ İki memenin mamografi incelemesinde kadında ömür boyu meme kanserine yakalanma ve ölüm riskleri (Her yıl mamografi incelemesi yaptıran kadında 80 yaşına kadar meme kanserine yakalanma ve ölüm riskleri) Işınlanan yaş Kansere yakalanma Kanser nedeniyle ölüm risk ( ) 1,9 2,4 (48 62) (72 91) 1,3 1,7 (20-25) 50 2,6 3,3 (31 30) 0,7 0,9 (10 12) Meme dozu 3 mgy

36 NÜKLER GÜÇ REAKTÖRÜ KAZALARI

37 ÇERNOBİL KAZASININ SONUÇLARI Toplam 237 reaktör işçisi hastanelik oldu 29 kişi radyasyonun akut etkileri sonunda öldü 134 akut radyasyon sendromu gözlendi 14 kişi 3 ay sonra öldü, TOPLAM 50 ÖLÜ Taranan 18 milyon dan yaklaşık 6000 kişide tiroit kanseri tespit edildi, 1800 çocuk hasta Tiroit kanserini neden olduğu ölü sayısı (2011 : 15 ölü) Işınlanan halkta lösemi de artış yok (Kuzey yarım kürede 50 yıl sonra radyasyona bağlı kanser ölümü bekleniyordu!!!! ) Karadeniz Bölgesinde kanser artışlarına neden olduğunu söylemek bilimsel açıdan mümkün değildir UNSCEAR 2005

38 ÇERNOBİL KAZASININ SONUÇLARI GELECEĞE DÖNÜK TAHMİN: En çok radyasyon alan temizlik işçisinden 5000 kişi radyasyonun neden olduğu kansere bağlı ölüm olasılığı (%3 den az) Diğer nedenlerle bağlı kanser ölümleri için beklenen sayı ANCAK 350 bin kişi göçe maruz kaldı Depresyon ve akıl hastalıklarında artış Çok sayıda gereksiz kürtaj

39 Etkin dozlar FUKUSHİMA KAZASI Reaktörün bulunduğu çevrede 1 10 msv Radyasyon kontaminasyonunun en fazla olduğu bazı noktalarda msv Tiroid dozları Halkın aldığı dozlar Radyasyon kontaminasyonunun en fazla olduğu bazı noktalarda msv Yetişkinlerde : 1 10 msv Çocuklarda: 200 msv e varan dozlar Şehrin diğer kısımlarında yaşayanlarda: Yetişkinlerde : 1 10 msv Çocuk ve bebeklerde: msv En fazla kontamine olan yerlerde yaşayan çocuklarda ömür boyu kanser riskleri WHO Kadınlarda organ kanserleri %4 Kadınlarda meme kanseri %6 Erkeklerde lösemi %7 Kadınlarda tiroid kanseri %70

40 FUKUSHİMA KAZASI Reaktör çalışanlarının aldığı dozlar Etkin dozlar kişinin ortalama 12 msv 170 kişinin ortalama 140 msv (100 msv üzeri) Tiroid dozları 2 12 Gy (13 çalışanın) Lösemi ve tiroid kanseri için yaşam boyu risk : %28 Dolaşım sistemi hastalıkları riski %1 Zorunlu göçe bağlı olarak ölenler 1600 kişi

41 DİĞER RADYASYON KAZALARI Kaza nedeni Kazalar Ölümler Yaralılar Nükleer reaktör kazaları Askeri reaktör kazaları Güç reaktörlerinde ki kazalar Kritik reaktör kazaları Araştırma reaktörlerindeki kritik kazalar Hızlandırıcı kazaları Radyoaktif maddelerin kaza sonucu yayılması Radyoaktif maddelerin kazara vücuda girmesi Işınlayıcı kazaları Tıpta radyoterapi kazaları Tıpta X-ışın kazaları Robert Johnston 2011

42 RADYOEPİDEMİYOLOJİK BİLGİLERİN SONUÇLARI Işınlanmış Japon toplumu, radyoterapi hastaları, radyasyon kazaları (1) Kanser riski organlara göre değişiklik göstermektedir. (2) Işınlanmanın erken yaşta olması, ilerleyen yaşlarda kanser olma riskini arttırmaktadır. (3) Risk, kadınlarda erkeklere göre daha fazladır. (4) Tüm kanserler birlikte değerlendirildiğinde risk, katı organlar için radyasyon dozunun bir değerinden sonra (bu değer tartışmalıdır) doğrusal artmaktadır. (5) LSS grubunun üç nesilden beri süren sağlık taramaları ( kişi, radyasyonun genetik etkilerine yönelik bir kanıt vermemiştir. (6) Radyasyona bağlı olarak kanser dışı hastalıklar ortaya çıkabilmektedir.

43 RADYASYONA BAĞLI KANSER RİSKİ ICRP YAKLAŞIMI Ömür boyu kanser riski %ERR /Sv Tüm Yaşlar : % İlk on yaş : %15 5 Toplum ortalaması Kadın Kadın Erkek 3. lk yirmi yaş: %8 4. Orta yaşlar : %1-2 Çocuklar 10 kez daha hassas 1 Erkek Işınlama yaşı Tüm Gövdenin 1 Sv ışınlanması sonucunda ömür boyu kanser riski

44 LİNEER EŞİKSİZ TEORİNİN (LNT) İRDELENMESİ

45 JAPONYA BİLGİLERİNİN KULLANILMASINDAKİ HATA KAYNAKLARI ERR? 0,1- > 2Sv %16 (16 846) < 100 msv %84 Doz Doz ve Doz Hızı (DDREF 1,5 2,5) Radyasyonun türü Savaştan çıkmış Japon toplumu Dozimetrik teknik, ışınlamanın geometrisi Risk hesaplamalarının farklı popülasyonlarda kullanılması

46 KANSER RİSKLERİNİN HESAPLANMASINDAKİ BELİRSİZLİKLER Kullanılan epidemiyolojik yönteme ve değerlendirmelere bağlı belirsizlikler (±%25) Dozimetriye bağlı belirsizlikler (%30) Risklerin farklı ırklara uyarlanmasına bağlı belirsizlikler (-%30 - +%65) Riskin tüm yaşama projeksiyonundaki belirsizlikler (-%50 - +%10) Yüksek doz ile ani ışınlamada elde edilen risklerin düşük doz ve doz hızlarının ekstrapolasyonundaki belirsizlikler (-%50 - +%10) Risk faktörleri ±3 kat değişebiliyor

47 DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYONUN ETKİLERİ STOKASTİK ETKİLER ERR 1,5 1,0 0,5 R = 0,98 ERR ,0 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 Kolon dozu (Sv) R = 0,50 LNT YAKLAŞIMI DOĞRUMU? Kolon dozu (Sv)

48 RADYOEPİDEMİYOLOJİ DE DETEKSİYON SINIRLARI 10 4 Etkin doz (msv) msv İstatistiksel nedenlere bağlı olarak Radyasyona bağlı kanser deteksiyonu için teorik sınır (90% güvenlik aralığı) msv IAEA Işınlanmış ve kontrol gruplarında ki kişi sayısı

49 DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON NE KADAR DÜŞÜK!! SINIRLARI NEDİR? RİSK NE KADAR YÜKSEK!! RR EKSTRAPOLASYON Deterministik Etkiler Stokastik Etkiler???? Mesleki ışınlamalar Tanısal ışınlamalar Radyasyon Dozu

50 DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON EŞİK DEĞER VAR MI? RR EKSTRAPOLASYON! Deterministik Etkiler Stokastik Etkiler??? Radyasyon Dozu

51 DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON HERMETİK ETKİ VAR MI? RR EKSTRAPOLASYON!! Deterministik Etkiler Stokastik Etkiler??? Radyasyon Dozu

52 LNT ile İLGİLİ TARTIŞMALAR! Deneysel biyoloji araştırmaları Hücresel ve moleküler biyoloji araştırmaları Düşük seviyede ki radyasyonun insanın bağışıklık sistemini arttırması Düşük şiddetteki radyasyonun aşı etkisi (Adaptive response) Hasar görmüş hücrelerin kendilerini yok etme hızının artması (Apoptosis İşlemi) DNA hasarının önemli nedeni olan ROS hücrelerinin temizliği (Scavenging işlemi) Hücre döngü- zamanını uzatması Hücresel yanıt yanında doku ya da tüm organ yanıtının önemli olması (Bystander Etki) ohen 2006 Muller 1927 > 500 mgy

53 DÜŞÜK ŞİDDETTE RADYASYONUN ETKİSİ SONUÇ LNT Tek bir fotonun bile kansere neden olma olasılığı vardır GENEL YAKLAŞIM 100 msv altında riskler saptanamayacak kadar düşük AAPM, HPA, UNSCEAR

54 TANISAL GÖRÜNTÜLEMEDE RADYASYONUN ETKİLERİ KANSER RİSKLERİ Etkin doz Ölümcül Kanser riski : 5 x 10-2 Sv 1 Sivert radyasyon dozuna maruz kalan 100 kişiden 5 kişinin Ölümcül kanser riski vardır Tanısal incelemelerde radyasyon dozları : Akciğer grafisi : Sv 1 2 / Beyin Tomografisi 0.01 Sv 1 / 2000

55 KANSER RİSKLERİ Hayat sürecinde radyasyon dışındaki nedenlerle kanser teşhisi konulma riski: % 40 Hayat sürecinde radyasyon dışındaki nedenlerle ölümle sonuçlanan kanser riski: % Hayat sürecinde radyasyona bağlı ölümcül kanser riski: % 1

56 RADYASYONA BAĞLI DOLAŞIM SİSTEMİ HASTALIKLARI VE ÖLÜMLERİ (ERR/SV : %95 CI) Kalp hastalıklar Dolaşım sistemi Serebral damar Atom Bombası 0,14(0,06 0,23) Ö 0,11(0,05-0,17) Ö 0,09(0,01-0,17) ö MAYAK 1 0,27(0,05-0,5) Ö 0,46(0,36-0,56) H Çernobil temizlik 0,4(0,05 0,78) İKH 0,18(-0,030,39) H 0,45(0,11-0,8) H Alman uranyum -0,26(-0,6-0,05) 0,09(-0,06-0,8) İngiltere Radyasyon çalışanları 0,26(-0,05-0,61) İKH 0,25(-0,01-0,54) 0,16(-0,42-0,91) IARC 15 ülke Çalışmas -0,01(-0,59-0,69) İKH 0,09(-0,43-0,7) 0,88(-0,67-3,16) (Ö: Ölüm, H: Hastalığa yakalanma, İKH: İskemik kalp hastalığı

57 RİSKLERİN SUNULMASI! 2007 Senesinde ABD de yapılan toplam 72 milyon BT taraması sonucunda önümüzdeki yıl içerisinde bu ışınlamaya bağlı olarak yeni kanser vakasının ortaya çıkabileceği ve bu hastaların nin ölme riski olduğu belirtilmiştir. Ancak doğal nedenlere bağlı olarak 29 milyon kişinin zaten kansere yakalanma riski var A. Berrington Arch. Inter. Med. 2009

58 RİSKLERİN SUNULMASI! TOPLUMDA RADYASYON ETKİLERİ!! RADYO FOBİA! RADYO HOBİA!

59 RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM? Sorular? Bu incelemenin kanser riski nedir? Ne kadar radyasyona maruz kalacağım? İçilen çaydaki radyasyon ne kadardır? Yanıtlar : 10 msv!!!!! Bq!!!!!!??????????

60 RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM? ÖNERİ!! Farklı nedenlere bağlı ölüm risklerinin 1 / olarak karşılaştırılması 40 Kaşık tereyağı yenmesi 100 adet Kömürde pişmiş biftek yenmesi 2 gün İstanbul da yaşanması 1 1,5 tane Sigara içilmesi 500 km Araba yolculuğu yapılması (ABD de) km Uçak yolculuğu yapılması 0,02 msv Radyasyona maruz kalınması

61 RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM? ÖNERİ!! Farklı risklere bağlı olarak insan hayatından kaybedilecek gün sayısı Günde 20 sigara içmek 2370 % 30 (şişmanlık) 1300 Tüm kazalar 435 Otomobil kazaları 200 Ev kazaları 95 Doğal Radyasyon (1-3 msv/y) 8 Radyolojik inceleme 6 30 yıl 10 msv /y 30 Çernobil - Çay ( 1mSv) 0.01

62 RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM? ÖNERİ! Bazı tanısal incelemelerde yetişkinlerin aldıkları etkin dozların, eşdeğer akciğer röntgen çekimindeki dozlar ve doğal fon radyasyonu ile karşılaştırılması İşlem Etkin Aynı etkin dozda Eşdeğer doğal fon Doz (msv) akciğer radyografi sayısı radyasyonun süresi Tek akciğer filmi(pa) gün Bel filmi ay BT göğüs incelemesi yıl BT pelvis incelemesi yıl Girişimsel PTCA yıl TIPS yıl Beyin PET (FDG 18) yıl Kardiyak (Tl-201) yıl

63 RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM? ÖNERİ! Radyasyona bağlı ölüm risklerinin Doğal nedenlere bağlı kanser riskleri ile birlikte 1 / olarak verilmesi Tek film göğüs incelemesi (0.05 msv) 2.5 Beyin BT incelemesi (2 msv) 100 Pelvis Tomografisi (10 msv) 500 Girişimsel İnceleme (50 msv) 2500 Doğal Background (3mSv) 50 Doğal nedenler

64 YAŞAMDAKİ RİSKLER Felç Dolaşım sistemi hastalıkları Kazalar Grip Zature Alzheimer Diyabet Araba kazaları Radon Çocuk kazaları Kalp Hastalıkları Kanser (Doğal nedenler) İçme suyunda arsenik Karın BT de alınan doz Kafa BT de alınan doz Fletcher et al. Perspective on Radiation Risk in CT imaging. Abdominal Imaging 2012

65 Teşekkür ederim..