Toplumsal Barışın Ekolojisi: Hayatı Şekillendiren Çocukluk ve Barış İ nşası. Ö zet Metin

Transkript

1 Toplumsal Barışın Ekolojisi: Hayatı Şekillendiren Çocukluk ve Barış İ nşası Ö zet Metin Yale Ü niversitesi ve Anne Çocuk Eğ itim Vakfı(AÇEV) İ şbirliğ i Kasım 2012 i

2 Toplumsal Barışın Ekolojisi: Hayatı Şekillendiren Çocukluk ve Barış İ nşası Ö zet Metin Yale Ü niversitesi ve Anne Çocuk Eğ itim Vakfı(AÇEV) İ şbirliğ i Kasım 2012 i

3 Toplumsal Barışın Ekolojisi: Hayatı Şekillendiren Çocukluk ve Barış Özet Metin 2012 Yale Üniversitesi & AÇEV İşbirliğinde Bu yayının telif hakları saklıdır fakat eğitim ve araştırma amaçlı ve kar amacı güdülmeksizin herhangi bir şekilde ücretsiz çoğaltılabilir. Daha fazla bilgi için Pia Rebello Britto, Ph.D. Takım Üyeleri Yale Üniversitesi: Yale Üniversitesi: Pia Rebello Britto, Ph.D., James Leckman, M.D., Catherine Panter-Brick, Ph.D., Ilanit Gordon, Ph.D., ve William Hodges, M.A. AÇEV: Çiğdem Kağıtçıbaşı, Ph.D., Diane Sunar, Ph.D., Yankı Yazgan, M.D., Ayla Göksel, M.Sc. ve Yasemin Sırali, M.B.A. Alıntı için Yale University & AÇEV Partnership. (2012). Toplumsal Barışın Ekolojisi: Hayatı Şekillendiren Çocukluk ve Barış. Özet Metin. New Haven, CT and Istanbul, Turkey: Yale-AÇEV Partnership. Kapak fotoğrafı: a href=' / 123RF Stock Photo</a ii

4 Teşekkür Ayşen Özyeğin in desteğine ve Uzlaşmacı bir Nesil Yetiştirmek: Toplumsal Barış İnşasında Erken Çocuk Gelişiminin Rolü 8 makalesinde sunulan argümanlara bu kavramsal çerçevede sağladıkları motivasyon için teşekkür ederiz. Ayrıca yorumları ile bize çok yardımcı olan Jacqueline Hayden e, Ph.D. ve bu metnin hazırlanması ve üretimine katkılarından dolayı Dr. Adrian Cerezo, Ph.D., ve Dr. Ilanit Gordon, Ph.D., a teşekkür ederiz. iii

5 Giriş Erken çocukluk ğelişimi alanındaki bilimsel bulğular, yetişkinlikte işlevselliği sağlayan yetenek, davranış ve beceriler ğibi tüm yapıtaşlarının oluşmasında erken yaşların çok mühim olduğunu ğöstermiştir. Özellikle, erken çocukluk döneminin doğası ve niteliği, daha sonraki yaşlardaki insan ğelişimi için en ğüçlü önğörücüler (enğ: predictor ) arasında yer almaktadır. Erken çocukluğun derin ehemmiyeti ve şiddetin bireyler, topluluklar ve toplumlar üzerindeki yıkıcı etkileri ğöz önünde bulundurulduğunda, erken çocukluk yıllarının barış ve şiddet üzerinde temel yansımaları olmaması şaşırtıcı olurdu. Küresel ölçekte ulusların ve toplulukların arasında barışı sağlamaya yönelik çabalar, politika ve milli ğüvenlik ğündemlerinin oluşturulması ile başlayarak yukarıdan aşağıya yaklaşımları içerme eğilimindedir. Halen keşfedilmemiş olan, insan ğelişimindeki en önemli aşama olan erken çocukluk döneminde bireyle başlayan alternatif barış inşası yaklaşımlarıdır. Bu özet notun amacı barışın inşası ve erken çocukluk ğelişimi arasındaki muhtemel ilişkilendirmelerin önemini incelemektir. Bu yazıdaki önermeler (enğ: hypothesis), Üzlaşmacı bir Nesil Yetiştirmek: Toplumsal Barış İnşasında Erken Çocuk Gelişiminin Rolü -Building a Generation of Reconciliation: The Role of Early Childhood Development in Peace Building (AÇEV, 2009) başlıklı makaleden ve erken çocukluk dönemindeki bio-davranışsal kanıtlar ile sosyo-ekolojik perspektiflerin içeriksel etkilerini birleştiren bir kavramsal çerçeveden esinlenerek oluşturulmuştur. Yapıtaşlarının Tanımları Erken Çocukluk Gelişimi Nedir? Bu incelemede, erken çocukluk ğelişimi (EÇG), hem çocuğu hem de bağlamı içeren çok yönlü bir kavrama atfetmektedir. Çocuk düzeyinde EÇG, doğum öncesinden okula ğeçiş dönemine uzanan (8-9 yaşlarında tamamlanan) ğelişim safhalarını kapsamaktadır (McCartney ve Phillips, 2006; Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 1989). Bu dönemdeki bütünsel ğelişim çeşitli alanlarda seyreder: fiziksel sağlık ve kas ğelişimi, bilişsel beceriler, sosyal ve duyğusal işleyiş, dil ğelişimi ve okur-yazarlık becerileri, etik ve ruhsal ğelişim, ğrup aidiyeti ve aile, toplum, kültür ve ulus devlete ait olan kimlik olarak sıralanabilir (Britto & Kağan, 2010). Ek olarak, bağlam aile ve toplum seviyesindeğelişim potansiyelinin elde edilmesinde önemli bir belirleyici etkendir. Çocuklar yaşamlarının ilk yıllarında, çevreleriyle kurdukları etkileşim aracılığıyla ğelişimin her alanında hızlı adımlar atarlar (İrwin, Siddiqui, ve Hertzman, 2007; Richter, 2004; Richter, Dawes ve DeKadt, 2010; Shonkoff ve Phillips, 2000). Ekolojik perspektiften bakıldığında, teorik modeller ile pratiğe yönelik çerçeveler burada yakın (örn. aile) ve uzak (örn. uluslararası politikalar) çocuk ğelişimi üzerindeki etkileri açısından tartışılmaktadır- erken insan ğelişimini etkilemesi mümkün olan birçok etmen sunmaktadır (Britto ve Ülkuer, 2012; Hodğkin ve Newell, 2007; McCartney ve Phillips, 2006). Barış İnşası Nedir? Barış inşası adalet, eşitlik ve uyumu azami düzeye çıkaracak şekilde çatışma çözme ve sürdürülebilir barışı sağlama sürecidir (AÇEV, 2009). Barış inşasının şiddetin önlenmesinin ötesine ğeçen bir süreç olduğunu kaydetmek önemlidir1. Barış psikolojisi alanında, şiddet doğrudan veya yapısal olarak kateğorize edilmiştir; doğrudan şiddet bireylere zarar veren kişiler arası çatışmayı ifade ederken, yapısal şiddet toplum içerisinde politik-ekonomik süreçler ve baskı üzerinden ifade edilir. Her ikisinin de toplum üzerinde zehirleyici etkisi olabilir. Doğrudan şiddetin nedenleri fizyolojik ğelişim süreçleri ile ilişkilendirilebilir ve bu da nörobiyoloji ile açıklanabilir. Doğrudan şiddetin bağlamsal nedenleri ekonomik yoksulluk, sosyal ayrımcılık ve dışlama (enğ: crowdinğ) ile aile, toplum veya devlet tarafından ğöz yumulan veya dile ğetirilmeyen şiddet içeren eylemlerdir. Yapısal şiddetin temel nedenleri sistematik yoksunluk, adil olmayan politik sistemler ve eşitsizlikçi ğüçlü sosyal hiyerarşileri içerir. Benzer şekilde, barışı sağlama çabaları uzlaşma veya barış inşası olarak kateğorize edilebilir (Christie, Wağner ve Winter, 2001). Üzlaşma, çatışma çözme ve diğer şiddetsiz yollar aracılığıyla doğrudan şiddeti azaltma sürecidir; duruma ğöre ğeçici veya mekânsal olarak sınırlanır -şiddet tehtidi yada beklentisi karşısında verilen bir tepki (McNair,2003). Barışın inşası yapısal şiddeti azaltma sürecidir; sosyal adaleti, sağlık ve ekonomik ğelişmeyi sürdürmek için etkin bir altyapının kurulmasına vurğu yapan proaktif bir odağı vardır. Barış inşası hukuki, kültürel, politik, tıbbi ve sosyoekonomik unsurlarıyla çok yönlüdür (Galtunğ, 1969). 1 Bu incelemede şiddet bireyleri, ğrupları, toplumları ve kültürü zayıflatan veya bunlar üzerinde hâkimiyet kuran her türlü fiziksel, duyğusal, sözel, kurumsal, yapısal veya manevi davranış, tutum, politika veya koşul olarak tanımlanmaktadır (Galtunğ, 1969). 1

6 Toplumsal Barışın Ekolojisi Toplumsal Barışın Ekolojisi (Şekil 1), EÇG ve barış inşası arasındaki çoklu ilişkilerin araştırılması için model oluşturan kavramsal bir çerçevedir. Bu yapıların her ikisi de karmaşık olup, birçok birbiriyle ilişkili düzeyde ifade edilmektedirler: bireysel, ailesel ve toplumsal. Dolayısıyla, bu düzeyler arasındaki bağlantılar değişken ve inceliklidir. EÇG ve barış inşası arasındaki ilişkileri tam olarak anlayabilmek için, her düzey derinlemesine incelenmelidir. Bu çerçeve, bu modelin çeşitli seviyelerinde yer alan iki yönlü ve ortaklaşan ilişkilerinin anlaşılmasını, bunun yanında EÇG ve barış inşası arasındaki ilişkilendirmelere yönelik hipotezlere ışık tutulmasını sağlayan kuramsal ve deneysel bir temel sağlar. EÇG ve barış inşası ile ilğili, ğelişimin biyo-davranışsal ve sosyo-ekolojik modellerini birbirine bağlayan beş yol tanımlanmıştır: (i) barışın nörobiyolojisi, (ii) yakınlık bağı, (iii) ebeveynlik ve uzlaşma, (iv) erken öğrenme ve uzlaşma, (v) uzlaşmadan barış inşasına. Bileşen odaklı bu yaklaşım bahsi ğeçen yolların mevcut bilimsel teoriye dayandırılarak tartışılmasına ve çerçevedeki diğer ilişkileri dağıtmadan veya birleştirmeden özel ilişkilerin ayrıca analiz edilmesine olanak sağlar. Figür 1. Toplumsal Barışın Ekolojisi Bileşen 1: Barışın Nörobiyolojisi Bileşen 1 in odağı, çocuk düzeyindeki biyoloji ile davranış (bkz. Şekil 1) arasındaki yoldur özellikle barış inşasının bir önğörücüsü (enğ: predictor) olarak erken nöronal ğelişim. Nörobilim araştırmalarının ilğilendiği ana konulardan biri, erken yaşam deneyimlerinin, özellikle küçük çocuklar (enğ: infant) ve onların bakımını üstlenen kişiler (enğ: careğiver) arasında kurulan ilk bağların ğelecekteki etkileşimlere nasıl zemin hazırladığıdır. Erken yaşamda bağ kurulmasını içeren fizyolojiyi incelerken, oksitosin (ÖT) nöropeptidi araştırmanın ana odaklarından olmalıdır. ÖT sistemi sadece bağ kurma sürecine etki etmekle kalmayıp, aynı zamanda vücuttaki ve beyindeki birçok nörofizyolojik sistemle de etkileşime ğirer. Barış inşası ile ilişkilendirilebilecek biyoloji üzerine çalışırken, yalnızca barışın davranışsal yapıtaşlarına doğrudan etki eden fizyolojik bileşenleri seçmekle yetinmeyip (örn. Erken yaşamda bağ kurma), aynı zamanda vücutta etkileşimsel bir rolü olan sistemlere odaklanmak da son derece önemlidir. ÖT sistemi ğelişim süresince ortaya çıkan yakın ikili ilişkileri etkilediği karmaşık nöral ve somatik sistemlerden dolayı, barış inşası araştırması açısından birincil adaydır. ÖT araştırmalarındaki yakın tarihli bulğular, aynı ğruptaki üyeler arasında ğüven (Van İjzendoorn ve Bakermans- Kranenburğ, 2012) ve işbirliği (De Dreu vd., 2011), ve diğerlerinin zihinsel durumunu alğılama ve onların duyğu ve deneyimleri ile ilğili empati kurma yeteneğinin de (Bartz vd., 2010; Domes vd., 2007; Guastella vd., 2009) dâhil olduğu barışla ilintili davranışlara ÖT sisteminin kapsamlı etkisine işaret etmektedir. Mevcut literatür, ÖT ve erken yaşamda bağ kurma süreci ile ilğili ğelecek araştırmaların yanıtlaması ğereken önemli sorular bırakan çok sayıda boşluk içermektedir. Küçük çocuklukta OT sisteminin gelişim eğrisi ve işlevi nelerdir? Hangi davranışsal, nörofizyolojik, genetik ve çevresel mekanizmalar ebeveyn-küçük çocuk OT eşzamanlılığını oluşturur? Erken yaşlarda stres, (aile ve/veya çevre üzerinden) OT işleyişinin gelişimi ile nasıl etkileşime girmektedir? Aile içerisindeki hangi erken dönem deneyimleri OT işleyişinin gelişiminde dirençlilik (eng: resilience) etmenleri görevi görür ve en uygun OT gelişimini aksatan bağlamlar nelerdir? 2

7 Bileşen 2: Yakınlık Bağı Kurma ( Oksitosin ve Erken Yaşamda Bağ Kurma) Bileşen 2'nin odak noktası çocuk düzeyindeki biyoloji ve aile bağlamının bir parçası olarak ebeveynlik - özellikle uzlaşmayla ilişkili davranışların öncüsü olarak erken bağ kurma - arasındaki yoldur (bkz. Şekil 1). Bu bileşendeki bilğiler doğrudan yakın zamanlı bir ÖT ve sosyal motivasyon taramasından alınmıştır (Gordon vd., 2011). İnsanların bağ kurmasına ÖT sisteminin katılımını değerlendiren birçok çalışma, her bir partnerin ikili veya üçlü etkileşimler sırasında, mikro seviyede sosyal davranışlarla kendini ifadesini bakış, yakınlık, uyarılma, dokunma, tesir etme, keşfe dayalı davranışlar ve seslendirme boyutlarından incelemiştir. Bu davranışların çeşitli sosyal bağlamlardaki ifadesi (örn. yüz yüze etkileşimler, keşfe dayalı oyunlar; çocuklar veya erğenler ve onların en iyi arkadaşları veya akran ğrubu arasındaki ilişkiler ve romantik eşler arasındaki teatiler) ÖT nin periferik ölçümleri ile ilişkili olarak değerlendirilmiştir. Bunun ğibi mikro seviyedeki davranışlar, ayırt edici ğeçici kalıpları olan anlamlı davranış kümeleri ile bütünleşmiştir ve oksitosinerjik sistem ile insanlardaki bağlanma süreçleri arasındaki karmaşık ilişkilerin anlaşılmasını ğeliştirebilir. Yeni annelerin beyin ğörüntüleme çalışmaları da hassas bakımda ÖT ilişkili katılım devresine işaret etmektedir (Kim vdvd., 2011; Strathearn vdvd., 2009). EÇG ve barış inşası hakkındaki bu özet notun öncülü olarak, ÖT hipotezinin daha fazla açıklanması ğerekmektedir. ÖT hipotezinin ikili ilişkiler ve ğrup içi ilişkilerin ötesinde daha ğeniş kitleye ve ğruplar arası ilişkilere ğenişletilebilirlik derecesi daha ayrıntılı incelenmelidir. Ebeveyn davranışlarını, ğörece sabit periferik ÖT seviyeleri ile birbirine bağlayan bulğular, yanıtlanması ğereken bazı soruları ortaya atmaktadır. Periferde OT yoğunluklarının sabit tutulması nasıl sağlanmaktadır? Bu durum beyindeki olaylarla nasıl ilişkilendirilir? Somatodendiritik salınım ve yayılma yeterli midir veya bu periferik OT devamlılığı mango-hücresel hipotelamik nöronlardan ön beyne uzanan akson eklerinin salımından mı kaynaklanmaktadır? Bileşen 3: Ebeveynlik ve Uzlaşma Bileşen 3'ün odak noktası aile bağlamı ve çocuk düzeyindeki davranış arasındaki yoldur (bkz. Şekil 1) - özellikle, ebeveynlik proğramlarının ebeveyn ve çocuk uzlaşma davranışları üzerindeki etkisinin anlaşılması. Erken yıllardaki ğelişimin temeli, çocuğun bakımını üstlenen kişilerin fiziksel, bilişsel ve sosyal-duyğusal ğereksinimlerini karşılama biçimidir. Bu ğereksinimlerin ele alınmasına ğösterilen duyarlılık ve özen, sağlıklı büyüme ve ğelişme bakımından kritik önem taşımaktadır (Bornstein ve Putnick, 2012) ve en uyğun ebeveynlik her çocuğun hakkıdır. Ebeveynlik; çocuğun sağlığı, ğelişimi, öğrenmesi, korunması ve esenliği ile ilğili etkileşimler, davranışlar, bilğiler, inançlar, tutumlar ve uyğulamalar olarak tanımlanabilir (Britto ve Enğle, yakında çıkacak). Bu şekilde, aileler ve çocuğun bakımını üstlenen diğer asli kişiler (örn. büyük anne/babalar, toplum büyükleri veya büyük kardeşler) çocuğun içinde büyüdüğü, ğeliştiği ve öğrendiği çevreyi belirlerler. Mevcut literatüre ğöre, beş farklı ve tanımlanabilir ebeveynlik unsuru vardır: bakım, uyarma(enğ: stimulation), destek ve duyarlılık, yapı ve sosyalleştirme (Bradley ve Corwyn, 2005). Bu alanlarının her biri ebeveynlerin davranışlarında, bilği ve/veya tutumlarında ortaya çıkmaktadır. Araştırmalar tutarlı bir biçimde çocuklara karşı şiddetin oldukça yayğın olduğunu ve ağır ğelişimsel ve fiziksel sonuçları olduğunu ğöstermektedir (Mikton, 2011). Bir çocuğun korunması temel olarak aile tarafından ğüvence altına alınmalıdır ancak evdeki şiddet ğösterğeleri (düşük ve orta ğelirli yirmi dört ülke ölçümlerine ğöre) 4 yaş ve altı çocukların neredeyse üçte ikilik kısmının ebeveynleri tarafından uyğulanan hafif fiziksel ve piskolojik saldırılarıya maruz kaldıklarını ğöstermektedir (Lansford ve Deater-Deckard, 2012). Ayrıca, şiddete yönelik davranışa tolerans ğenellikle evdeki şiddete tanık olarak erken çocuklukta öğrenilir. Şiddet erken yaşlarda maruz kalındığında, sonraki yaşlarda kabul edilebilir veya normal bir problem çözme yöntemi haline ğelebilmektedir (Landers vd., yakında çıkacak). Ebeveyn proğramları ebeveynlere yönelik, ebeveynliği her yönüyle iyileştirmeyi amaçlayan faaliyet, hizmet veya müdahalelerdir (Kaminski vd., 2008; Moran vd., 2004; Shulruf, Ö Louğhlin, ve Tolley, 2009). Bu proğramlar birçok tarzda sunulmaktadır, bunlardan bazıları bireysel ev bazlı hizmetler ve ğrup bazlı seanslar olup, odak noktaları ve bakış açılarına ğöre büyük ölçüde farklılık ğösterebilmektedir. Ebeveynliğin etkilerini ğösteren bu ğüçlü kavramsal temel, uzlaşma ile ilğili olğunlaşmakta olan deneysel sonuçlarla birleşerek çok sayıda önemli soruyu akla ğetirmektedir. Gelişimsel perspektiften bakıldığında, programın olumlu etkisini azami düzeye çıkarmak için bir müdahalenin başlatılması gereken kritik zaman aralığı nedir? Farklı müdahale zamanlamalarının etkileri karşılaştırmalı olarak 3

8 nasıl ölçülebilir? Örneğin, gebelik döneminde başlayanlar ile (bkz Olds, 2011; Slade vd., 2005) okulöncesi eğitim döneminde başlayanlar (bkz. Kağıtçıbaşı vd., 2001; Koçak ve Bekman, 2009; Pruett, Cowan, Cowan ve Pruett, 2009) arasındaki etki farkları. Kuşaklararası ebeveynlik kalıpları ne kadar güçlüdür? Erken travma, istismar ve zorbalık gibi tecrübeler çocuğun beyin gelişimini nasıl etkiler? Aile içerisindeki psikolojik çatışma çocuğun ruhsal sağlığını nasıl etkiler? Erken çocukluk dönemindeki uzlaşma ile aile içi ilişkilerin bağlantısı hakkında varolan bilgi boşluğunu dolduracak deneysel geçerliliği olan veriyi üretmek için nasıl bir yeni araştırma gereklidir? Bileşen 4: Erken Öğrenme ve Uzlaşma Bileşen 4'ün odak noktası EÇG proğramları ve çocukluk düzeyindeki davranışlar arasındaki yoldur (bkz. Şekil 1 ) - özellikle, erken çocukluk eğitim proğramları ile uzlaşma arasındaki bağlantıyı irdeler. Erken çocukluk eğitim proğramlarını uzlaşma için stratejik bir başlanğıç noktası olarak değerlendirirken, ders proğramları, öğretmen eğitimi ve eğitimden beklenen kazanımların ğöz önünde bulundurulması önemlidir. Erken öğretim proğramları çocuklara doğumdan ilkokul kaydına kadar hizmet ederken (örn. 8 yaş) çeşitli yöntemleri (örn. ev-bazlı ve merkez-bazlı) ve tipolojileri (örn. resmi, ğayri-resmi ve resmi olmayan 2 ) temsil eder. Bu bileşen, burada bahsedilen proğramların çocuklara doğrudan hizmet vermesi bakımından bileşen 3'ten farklıdır, oysa önceki bileşende tartışılan proğramlar ebeveynlere hizmet veren proğramlardır. Erken öğretim proğramlarının 6 boyutu literatürde tanımlanmış olup, erken çocukluk eğitimi ve uzlaşma arasındaki ilişkinin incelenmesine ilişkin teorik temeli tasvir etme amaçlı kullanılabilmektedir: bütüncül çocuk sonuçları; öğretmenler veya bakımı üstlenen asli kişilerle çocuklar arasındaki duyarlı (enğ: responsive) kişilerarası ilişkiler, hizmet sağlayıcıların eğitim ve kapasitesi, ders proğramı, okul ve ev ilişkisi; ve daha riskli durumlardaki çocuklar için önlemlerin varlığı (Bowman, Donovan, ve Burns, 2001). Kaliteli EÇG proğramlarının bahsi ğeçen boyutlarının uzlaşma ğirişimlerine uyğulanması halen test edilmeyi beklemektedir. Bu bağlamda bir kaç teorik çerçeve öne sürülmesine rağmen, bunlardan hiçbirisi değerlendirilmemiştir (Üna Barış İnşası Öğrenme Grubu, 2010). Erken öğrenme proğramları ve uzlaşma arasındaki ilişki bakımından çeşitli önemli soruların yanıtlanması gerekmektedir. Gelişimin kabul edilen alanlarına dayandırıldığında (örn. motor ve fiziksel, dilbilimsel, bilişsel, sosyal ve duygusal) barışın yeri nedir? Barış, bahsi geçen bu alanların parçası olan özelliklerden mi meydana gelmektedir, yoksa barış gelişimin ayrı bir alanı olarak mı görülmelidir? Aileler arası ve toplumsal düzeyde barışın tanımı nedir ve gelişim alanları çerçevesindeki barış tanımına nasıl karşılık gelmektedir? Yoksulluk, yetersiz beslenme ve süregelen şiddet ve daha büyük topluluklardaki çatışma gibi bağlamsal etmenler erken çocukluk ve aile müdahalesi çabalarına ne kadar etki etmektedir? Barış inşası için erken çocukluk müdahalelerinin etkisini değerlendirme amaçlı standartlar kümesini oluşturan çerçeve nedir? Bileşen 5: Uzlaşmadan Barış İnşasına Bileşen 5 in odak noktası çocuğun düzeyi ile en dıştaki sosyal bağlamlar arasındaki yoldur (bkz. Şekil 1) - özellikle bireysel düzeyde sonuçlar ve toplum ve toplumsal düzeydeki işleyiş arasındaki ilişki. Ebeveynlik ve erken öğrenme proğramlarının çoğu, birey ve aile düzeyinde işlemektedir. Barışın bilimsel adlandırmasında bu, uzlaşma düzeyi olarak çevrilebilir. Bununla beraber, Toplumsal Barış Ekolojisi çerçevesinin ayırt edici bir özelliği, ailelerin toplumu nasıl etkilediği ve uzlaşmanın nasıl barış inşasına dönüştürülebileceği konularının incelenmesidir. Bundan dolayı bu bileşen, modele, sosyal, kültürel, politik ve ekonomik bağlamları dikkate alan makro düzeyde yaklaşır. 2 Resmi olmayan eğitim tipik olarak eğitim-öğretimin devlet harici aktörler tarafından verilmesi olarak anlaşılmaktadır; bu, resmi, ulusal ve kamusal sistemlerin dışında ğörülür. Resmi olmayan eğitim, doğal olarak ortaya çıkan etkileşimler üzerinden ğünlük olarak ortaya çıkan öğrenmedir. 4

9 Bu ilişkiyi açıklamayı amaçlayan birinci hipotez, insan sermayesinin ğelişimini içermektedir. Erken çocukluk dönemi, insan sermayesinin ğelişime en elverişli evresi olarak bilindiği için, erken dönem çocukluk proğramlarına yapılan yatırımlar en yüksek ğeri dönüşü sağlamaktadır (Heckman ve Kruğer, 2003). Erken dönem çocukluğa yatırım yaparak topluma yapılan yatırım arttırılır, dolayısıyla sosyal sermaye oluşumunun temeli atılmış olur (Coleman, 1988). Üzlaşma sürecinin barış inşası haline ğelmesinde rol alan ikinci bir mekanizma tek tek evlere değil, bütün toplumlara nüfuz eden aile bazlı müdahale proğramlarının sonuçlarını kapsamaktadır (AÇEV 2009). Aşağıdan yukarıya yaklaşımını öneren bu yol, aile düzeyinde yaşanan taban bazlı değişimlerinin topluluk ve toplumlarda kümülatif bir değişim yarattığı fikrini desteklemektedir. Bu proğramların önemli bir özelliği farklı iç-ğrupların (enğ:in-group) oluşumunu kolaylaştırmalarıdır. Bu ğrup proğramları, aileler arasındaki ortaklıklara yoğunlaşarak etnik, kültürel ve dinsel kesimler arasında dostluklar kurulmasına olanak sağlamaktadır. Üzlaşmadan barış inşasına uzanan yolun erken çocukluk proğramları üzerinden edinilebileceğini ğöstermek için buna benzer diğer örneklerin değerlendirilmesi ve alternatif hipotezlerin test edilmesi ğerekmektedir. Bu çaba ile ilğili birçok soru mevcuttur. Aile içi barış toplum içi barışa katkıda bulunabilir mi? Çoğu aile ve toplum etkileşim modelleri toplum düzeyindeki etmenlerin aile işleyişini etkileyip etkilemediğini incelemiştir. Bu forum ilişkiyi ters yönden ele alması bakımından yenilikçidir: bir ailenin işleyişi topluluğu nasıl etkiler? Sosyo-ekolojik ve politik bir perspektiften bakıldığında, yüz yüze yaklaşımlar beynin biyolojisini değiştirebilir ve mücadelecilerin veya iktidar için rekabet edenlerin iyi komşular olmalarına izin verir mi? Yoksa kültürel yolla iletilen söylenceler ve kişisel çıkarlar daha mı güçlüdür? Örneğin, kronik çatışma bölgelerinde çocuk gelişimini iyileştirmeye odaklanan bireylerarası girişimlerin, savaşan gruplar arasındaki düşmanlığı azaltabilmesi mümkün müdür? Program ve politika geliştirmeye yönelik bu bilgilere ihtiyacı olan farklı dinleyiciler için (örn. eğitimciler, toplum liderleri, kitle iletişim araçları, uluslararası kalkınma kuruluşları ve ulusal siyasetçiler), bilimin faydalı materyale dönüştürülmesine rehberlik edebilecek bir ilkeler grubu mevcut mudur? Bir ülke erken çocuklukta barış ve insan hakları konularına odaklanarak politika geliştirmenin mikro düzeyinden makro düzeyine nasıl geçer? Dünya toplumunda şiddetin azalmasını ve barışın artmasını sağlamaya yönelik bir dizi üst hedeflerin oluşturulması mümkün müdür? Sonuçlar Küçük çocuklar ve aileleri evlerinde, okullarında ve toplum içerisinde ve uluslar arasında ğiderek daha fazla şiddete maruz kalıyorlar. Bu konudaki çözüm arayışımızda yüzümüzü bilime dönüyoruz. Erken dönem çocuk ğelişimi alanından elde edilen kanıtlar uzun soluklu ve kuşaklar arası değişimin, yaşamın ilk yıllarında yapılan müdahale sonucu ortaya çıkabileceğini açıkça ğöstermektedir. Bu şiddet dönğüsünü kırmak ve barışçıl toplumlara ulaşabilmek için, küçük çocuklar üzerine yoğunlaşmak ğerekmektedir. Toplumsal Barış Ekolojisi nin kavramsal çerçevesi, erken ğelişim dönemi boyunca barışın ğelişmesinin olabilirliğini incelemeye yönelik bir dizi hipotez sunmaktadır. Hipotezler temellerini, nöro-biyoloji, yakınlık bağı kurma, ebeveyn eğitimi, erken öğrenme ve taban hareketlerine dayandırmaktadır. Ancak, bu hipotezlerin test edilmesi ğerekmektedir. Yale Üniversitesi ve AÇEV in ortaklığında yürütülen bu projenin bir sonraki aşamasında, ebeveynlik ve erken eğitim proğramlarının (i) küçük çocuklarda olumlu ğelişim ve refahın teşvikinde, (ii) ev ve sınıf içinde ve akranlar arasında etkileşimlerin iyileştirilmesiyle barış inşasının teşvikinde ve (iii) özellikle baba ğrupları olmak üzere kültürel olarak farklı ebeveyn ğruplarının oluşumu ile barış inşasının teşvikinde oynadığı rolü incelemek amacıyla sistematik bir tarama çalışması ğerçekleştirilecektir. 5

10 Kaynakça AÇEV. (2009). Building a generation of reconciliation: The role of early childhood development in peace building. Istanbul, Turkey: AÇEV. Bartz, J. A., Zaki, J., Bolger, N., Hollander, E., Ludwig, N. N., Kolevzon, A., Ochsner, K. N. (2010). Oxytocin selectively improves empathic accuracy. Psychological Science, 21(10), Bornstein, M. H., & Putnick, D. L. (2012). Cognitive and socioemotional caregiving in developing countries. Child Development, 83(1), Bowman, B. T., Donovan, M. S., & Burns, M. S. (Eds.). (2001). Eager to learn: Educating our preschoolers. Washington, DC: National Research Council, National Academy of Sciences. Bradley, R. H., & Corwyn, R. F. (2005). Caring for children around the world: A view from HOME. International Journal of Behavioral Development, 29(6), Britto, P. R., & Kagan, S. L. (2010). Global status of early learning and development standards. In P. Peterson, E. Baker, & B. McGaw (Eds.), International encyclopedia of education, vol. 2 (pp ). Oxford, UK: Elsevier. Britto, P. R., & Ulkuer, N. (2012). Child development in developing countries: Child rights and policy implications. Child Development, 83(1), Christie, D. J., Wagner, R. V., & Winter, D. A. (Eds.). (2001). Peace, Conflict, and Violence: Peace Psychology for the 21st Century. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall. Coleman, J. (1988). Social capital in the creation of human capital. American Journal of Sociology, Supplement 94, S95-S120. De Dreu, C. K., Greer, L. L., Van Kleef, G. A., Shalvi, S., Handgraaf, M. J. (2011). Oxytocin promotes human ethnocentrism. Proceedings of the National Academy of Sciences USA, 108(4), Domes, G., Heinrichs, M., Michel, A., Berger, C., & Herpertz, S.C. (2007). Öxytocin improves mindreadinğ in humans. Biological Psychiatry, 61, Galtung, J. (1969). Violence, peace, and peace research. Journal of Peace Research, 6(3), Gordon, I., Martin, C., Feldman, R., & Leckman, J. F. (2011). Oxytocin and social motivation. Developmental Cognitive Neuroscience, 1(4), Guastella, A. J., Einfeld, S. L., Gray, K. M., Rinehart, N. J., Tonge, B. J., Lambert, T. J., et al. (2009). Intranasal oxytocin improves emotion recognition for youth with autism spectrum disorders. Biological Psychiatry, 67, Heckman, J. J., & Krueger, A. B. (Eds.). (2003). Inequality in America: What role for human capital policies? Cambridge, MA: The MIT Press. Hodgkin, R., & Newell, P. (2007). Implementation handbook for the convention on the rights of the child. Geneva, Switzerland: UNICEF. Irwin, L. G., Siddiqui, A., & Hertzman, C. (2007). Early child development: A powerful equalizer. British Columbia, Canada: HELP Research Institute, College of Interdisciplinary Studies, University of British Columbia. Kağıtçıbaşı, C., Sunar D., & Bekman, S. (2001). Longterm effects of early intervention: Turkish low-income mothers and children. Journal of Applied Developmental Psychology, 22(4), Kaminski, J. W., Walle, L. A., Filene, J.H., & Boyle, C. L. (2008). A meta-analytic review of components associated with parent training program effectiveness. Journal of Abnormal Child Psychology, 36(4), Kim, P., Feldman, R., Mayes, L. C., Eicher, V., Thompson, N., Leckman, J. F., & Swain, J. E. (2011). Breastfeeding, brain activation to own infant cry, and maternal sensitivity. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 52(8), Koçak, A., & Bekman, S. (2009). Mothers speaking: A study on the experience of mothers with mother-child education program (MOCEP). Istanbul, Turkey: Boğaziçi Üniversity Faculty of Education. 6

11 Lansford, J. E., & Deater-Deckard, K. (2012). Childrearing discipline and violence in developing countries. Child Development, in press. MacNair, R. (2003). The psychology of peace: An introduction. Westport, CT: Praeger. McCartney, K., & Phillips, D. A. (Eds.). (2006). Handbook of early childhood development. Oxford, UK: Blackwell Publishing. Mikton, C., & Butchart, A. (2009). Child maltreatment prevention: a systematic review of reviews. Bulletin of the World Health Organization, 87(5), Moran, P., Ghate, D., & van der Merwe, A. (2004). What works in parenting support? A review of the international evidence. UK Department of Education and Skills Research Report RR574. Olds, D. (2011). Evidentiary foundations of nurse-family partnership, Nurse-Family Partnership < programhistory>. reflective parenting program. Psychoanalytic Study of the Child, 60, Strathearn, L., Fonagy, P., Amico, J., & Montague, P. R. (2009). Adult attachment predicts maternal brain and oxytocin response to infant cues. Neuropsychopharmacology, 34(13), Una Peacebuilding Learning Group. (2010). A programmatic framework for early childhood organisations developing programmes in conflict affected regions, Una Working Paper 9, Belfast: Una < United Nations General Assembly. (1989). Convention on the Rights of the Child. United Nations Treaty Series, 1577(3). Van Ijzendoorn, M. H., & Bakermans-Kranenburg, M. J. (2012). A sniff of trust: Meta-analysis of the effects of intranasal oxytocin administration on face recognition, trust to in-group, and trust to out-group. Psychoneuroendocrinology, 37(3), Pruett, M. K., Cowan, C. P., Cowan, P. A., & Pruett, K. (2009). Lessons learned from supporting father involvement study: A cross-cultural preventative intervention for low-income families with young children. Journal of Social Service Research, 35(2), Richter, L. (2004). The importance of caregiver-child interactions for the survival and healthy development of young children: A review. Geneva, Switzerland: World Health Organization. Richter, L., Dawes, A., & de Kadt, J. (2010). Early childhood. In I. Petersen, A. Bhana, A. J., Flisher, L. Swartz, & L. Richter (Eds.), Promoting mental health in scarce-resource contexts (pp ). Cape Town, South Africa: Human Science Research Council. Shonkoff, J. P., & Phillips, D. A. (Eds.). (2000). From neurons to neighborhoods: The science of early childhood development. Washington, DC: National Academy Press. Shulruf, B., Ö Louğhlin, C., & Tolley, H. (2009). Parenting education and support policies and their consequences in selected OECD countries. Children and Youth Services Review, 31, Slade, A., Sadler, L., Dios-Kenn, C. D., Webb, D., Currier- Ezepchick, J., & Mayes, L. (2005). Minding the baby: a 7