Balıkçılıkta Hedef Dışı Av Sorunu Üzerine Bir İnceleme

E.Ü. Su Ürüler Dergs 2006 E.U. Joural of Fsheres & Aquatc Sceces 2006 Clt/Volume 23, Sayı/Issue (3-4: 457 462 Ege Uversty Press ISSN 300-590 http://jfas.ege.edu.tr/ Derleme / Revew Balıkçılıkta Hedef Dışı Av Soruu Üzere Br İceleme *Gökha Gökçe, Cegz Met 2 Çukurova Üverstes, Su Ürüler Fakültes, Avlama Tekolojs Aablm Dalı, 0330, Balcalı, Adaa, Türkye 2Ege Üverstes, Su Ürüler Fakültes, Avlama Tekolojs Aablm Dalı, 3500, Borova, İzmr, Türkye *E mal: yazar@ege.edu.tr Abstract: A vestgato o bycatch ssue fshery. Bycatch ad dscardg of fsh captured from mare evromets have bee recogzed as heret problems of fsheres for hudreds of years. However, these areas are relatvely ew ssues fsheres maagemet. The subject of bycatch was frst defed 970s. Later o, uderstadg ad quatfyg of these ssues occurred was start 990s. More recetly, a umber of studes have bee carred out to explore bycatch ad dscard cocepts dfferet parts of the world. Defto, classfcato ad the effects of bycatch, assumpto of global dscard rato, reducto of bycatch, estmato of bycatch ad status of research Turkey have bee dealt wth ths revew. Key Words: Bycatch, Dscard, Defto, Classfcato, Turkey. Özet: Dezel ortamda yakalaa türler hedef dışı avı ve ıskarta edlmes balıkçılığı doğasıda var ola yüzlerce yıllık br problemdr. Acak, Bu koular balıkçılık yöetm ç spete ye br kavramdır. Hedef dışı av kousu lk olarak 970 l yıllarda taımlamıştır. Daha sora, hedef dışı avı alaşılması ve ölçülmes 990 lı yıllarda olmuştur. Düyaı çeştl bölgelerde, hedef dışı av ve ıskarta olgusuu araştıra brçok gücel çalışma yapılmıştır. Hedef dışı av kousuda yapılmış taımlamalar, sııfladırmalar ve hedef dışı avı etkler, global olarak ıskarta tahmler, hedef dışı avı azaltılma yolları, hedef dışı avı hesaplama yötemler ve Türkye dek durumu celemştr. Aahtar Kelmeler: Hedef dışı av, Iskarta, Taımlar, Sııfladırma, Türkye. Grş Hedef dışı av kousu balıkçılık çersde ye br kavram değldr. İsaoğluu sucul ortamı yyecek sağlamak ç kullamaya başlamasıda ber balıkçılığı ayrılmaz br parçası olmuştur. Acak, temel olarak düya balıkçılığıdak hızlı gelşmeler ve tcar balıkçılıkta etklee dez memel, kuş ve kaplumbağa popülasyoları üzerdek korumacı çevresel hareketler artması soucuda, hedef dışı av kousua lg artmıştır (Alverso ve Huges, 996. Dolayısıyla, hedef dışı av kousu 990 lı yıllarda öem kazamıştır (Tllma, 992. Hedef dışı av kousu üzere yapılmış e öeml çalışmalar; Sala 983 (ıskarta tahm lk çalışması, Adrew ve Pepperell, 992 (kardes trol balıkçılığıda hedef dışı av, Alverso ve dğ., 994 (global olarak yapılmış lk hedef dışı av ve ıskarta tahm 980-992 yıllarıı kapsar Kelleher, 2005 (bu çalışma 992-2003 yıllarıı kapsar, Keelly, 995 (Avustralya demersal trol balıkçılığıda hedef dışı av, Alverso ve Hughes, 996 (hedef dışı avı balıkçılık yöetme etks ve Pascoe, 997 (ıskartaı ekoom üzere etks olarak sıralaablr. Bu kou üzerdek br başka öeml kayak se Alverso ve dğ., (994 tarafıda derlee kayağı, bölgesel gelştrlmes amaçlaya uluslararası çalıştaylardır (Clucas ve Teutsher, 999. E gücel global ıskarta tahm se Kelleher (2005 tarafıda ye FAO büyesde yapılmıştır. Ayrıca hedef dışı avı ve ıskartaı ekoomk boyutuu tahm ede br çok çalışma bulumaktadır. Hedef Dışı Av (By-catch Nedr? Br aladak termler başka br alada farklı br alamda kullaılması ekoloj problemlerde br taesdr. Bu problemle hedef dışı av ve ıskarta çde karşılaşılsa da 992 de düzelee çalıştay le çözülmeye çalışılmıştır (McCaughra, 992. İlk taımlamalar hedef dışı av ç sıırlı br açıklama yapmaktaydı. Bu taım; Drekt çaba soucuda kazara yakalaa türler bütü çersdek parçası (Sala, 983 şeklde yapılmıştı. E gücel taımlama se; balıkçılık soucu alıkoulmuş hedef olmaya türler, avcılık soucu ıskarta edle calıları (ölü yada calı olarak serbest bırakıla ve av aracı le karşı karşıya gele acak yakalaamaya calıları ölümler (gözleemeye ölüm ekleerek yapılmıştır (Crowder ve Murawsk, 998. Acak burada; hedef dışı av ve ıskarta tahm çalışmalarıda stadart hale gelmş ola ve Alverso ve dğ., (994 tarafıda yapılmış ola taım kullaılacaktır, bu taımları Kıacıgl ve dğ., (999b lk olarak Türkçeleştrmşlerdr ve bu edele taımlar çok tekrar çok detaylı verlmeyecektr. Iskarta Edle Hedef Dışı Av (Dscards Iskarta, yakalamış acak alıkomamış breylerdr. Iskarta edle calılar, çoğulukla ölümle souçlaa av aracıı verdğ hasarlarda yada predatörler arta tehddde dolayı sürekl yada geçc arta ölüm oraıa maruz kalmaktadırlar (Alverso ve dğ., 994. İsa tüketm ç yapıla balıkçılıkta avı br bölümüü ıskarta edlmes çok geeldr. Edüstryel balıkçılıkta (balık yem yada balık yağı ç yapıla ürü kaltese dayalı br seçm çok adrdr ve dolayısıyla avı

458 Yazar ve dğ. / E.Ü. Su Ürüler Dergs 23 (3-4: 457 462 tamamı yada çok büyük br oraı karaya getrlmektedr (Gslaso, 994. Bua ek olarak, az gelşmş ülkelerde yerel pazarlar ç dezel kayaklı yyecek sağlaya balıkçı gemlerde ıskarta etmek daha az geeldr, avı çoğu değerledrlr. Gözleemeye Ölümler (Uobserved Mortaltes Gözleemeye balıkçılık ölümler br çok şekl vardır (öreğ: hayalet balıkçılık. Iskarta oraıı azaltmak ç yapıla av araçları dzayları, av araçlarıda kaça calıları ölümler le meşgul olmaktadır (Crowder ve Murawsk, 998. Güümüzde, av araçlarıda kaça breyler ölüm oraıı belrlemes; av aracı le karşılaşa ve temas ede kaç balığı olduğuu ve kaçıı calı kaldığıı blmemesde dolayı çok zordur. Hedef Dışı Avı Sııfladırılması Hedef dışı avı az veya çok olduğua karar vermek zordur (Crowde ve Murawsk, 998. Hedef dışı avı değerledrlmesde hag krterler kullaılacağı çok öemldr. Hall (994 kullaışlı br sııfladırma sstem öermştr. Bu sstem şu şekldedr. Krtk hedef dışı av esl tükemekte ola türler hedef dışı avı. Sürdürülemeye hedef dışı av şu ada herhag br rsk taşımaya, acak hedef dışı avı popülasyou azalma yöüde olduğuu vurguladığı hedef dışı av. Sürdürüleblr hedef dışı av popülasyou azalma çde olmadığıı bldre hedef dışı av. Byolojk açıda öemsz ola hedef dışı av popülasyo ç hedef dışı avı öemsemeyecek kadar az olması. Blmeye sevyeler hedef dışı avı hedef dışı avı sürdürüleblr yada krtk olup olmadığıa karar veremeyecek kadar az ver olduğu hedef dışı av. Karzmatk hedef dışı av farklı toplulukları yada yasal durumları belrl br türü (bu türü özel olarak algılaması ve tür üzere bağımsız gayret sarf edlmes göz öüde buludurulması. Hedef Dışı Av ve Iskartaı Etkler Hedef dışı av ve ıskartaı pek çok etks vardır ve yeterce alaşılamamıştır. Geel olarak, bes zcre, doğal ortama ve ekossteme ola öeml etkler göz ardı edlerek, popülasyo üzere ola drekt etkler göz öüde buludurulmuştur (Horste ve Krkegaard, 2002. So zamalarda arta makalelerde düyadak bazı türler ve bölgeler ç hedef dışı av ve ıskartaı byolojk ve ekolojk etkler fark edleblr düzeye çıkmıştır (Alverso et al., 994. Hedef dışı avı ve ıskartaı etkler 3 aa grup çde toplamıştır (Alverso et al., 994. Bu gruplar ( Byolojk ve ekolojk etkler (2 Ekoomk etkler ve (3 Sosyo-kültürel etkler olarak sıralaır. Global Hedef Dışı Av ve Iskarta Tahmler Düyada hedef dışı av ve ıskartaı lk detaylı tahm Sala (983 tarafıda yapılmıştır. Brçok dezel tür ç geçerl ver olmadığı ve dez kuşları, dez memeller ve kaplumbağalar gb halkı lgs çeke türler ç br blg olmamasıa rağme Sala ı (983 toplam 6.72 mlyo toluk ıskarta tahm ürkütücüydü. Bu şaşırtıcı derecede büyük rakam daha y verler toplaması ç teşvk edc olmuştur. Daha y verler toplamasıyla tahm edle ıskarta mktarı yükselmştr. Örek olarak Adrew ve Pepperell (992 sadece kardes balıkçılığı ç global olarak ıskarta mktarıı 6.7 mlyo to olarak tahm etmşlerdr. Bu da Sala ı (983 daha öce tahm ettğ rakamda çok daha büyüktür. FAO hmayesde Alverso ve dğ., (994 tarafıda çok daha gücel kapsamlı değerledrme yapılmıştır. Bu çalışma soucuda 77 mlyo toluk hedef tür avıa karşı ortalaması 27 mlyo toluk ıskarta mktarıı olduğuu belrtmektedr. Global olarak yapılmış e gücel ıskarta derlemese göre; yaklaşık olarak 7 mlyo to hedef olmaya tür her yıl ıskarta edlmektedr. Bu değerde düya geelde toplam avı %8 ıskarta edldğ alamıa gelmektedr (Kelleher, 2005. Iskarta tahmler çersde Kelleher (2005 tarafıda yapıla bu tahm dğer çalışmalara orala yapılmış e düşük tahm ortaya koymuştur, tahmler arası farkı bu kadar büyük olması ıskarta edle mktarı hesaplama yötemlerdek farklılıklar olarak belrtlmştr. Global olarak e fazla ıskarta oraı olduğu bölge % 22.9 ıskarta oraı le Kuzeybatı Pasfk te (FAO balıkçılık bölges 6. bölge görülmektedr (Kelleher, 2005. Bu bölgede ıskarta oraıı yüksek olması yegeç, uskumru, mezgt ve kardes balıkçılığıda kayaklamaktadır. İkc e yüksek ıskarta oraı % 22.5 le Kuzeydoğu Atlatk te (27. bölge mezgt ve türler, ps ve dğer yassı balıklar gb büyük balıkları yakaladığı balıkçılık bölgesde görülmektedr. Düyada ıskarta oraıı e yüksek olduğu üçücü bölge se kardes balıkçılığıı yapıldığı orta batı 3. bölge ola Orta Batı Atlatk te görülmektedr, bu bölgede ıskarta oraı global ıskarta oraıı % 4 üdür (Kelleher, 2005. Bu bölgede yegeç, to ve küçük pelajkler balıkçılığı ıskarta toplamıa oldukça öeml br katkı yapsalar da Taylad, Flpler ve Edoezya kıyılarıda sürdürüle kardes balıkçılığı, bölgedek ıskarta oraıı %50 s oluşturmaktadır. Tropk ve ılıma bölgelerdek ıskarta mktarlarıı farklı olmasıı e öeml sebeb; statstksel olarak e baskı balıkçılığı kardes balıkçılığı olduğu tropk bölgelerdek ıskarta edle breyler, 20 cm de daha küçük ve ağırlıkları se 00 gr da daha az olmasıdır (Hall, 999. Acak ılıma ve yarı arktk bölgelerde breyler ya yasal boyu altıda yada büyük vücutlu türler yasal boydak tcar breyler ıskarta edlmesde kayaklamaktadır. Akdez ve Karadez (FAO 37. balıkçılık bölges ç ıskarta mktarı 564.63 to olarak tahm edlmştr (Alverso ve dğ., 994. Acak yapıla e gücel çalışma ıskarta mktarı Akdez ve Karadez ç 7.954 to olarak bldrlmştr (Kelleher, 2005. Akdez ve Karadez e at ıskarta blgler,5 mlyo toluk br kayıtlı avı sadece %24 üü blgs alıarak tespt edlmştr. Bu da 37 umaralı bölge ıskarta blgler hakkıda fkr sahb olablmek ç çok düşük br dlmdr. Trol balıkçılığı ıskartası derlğe bağlı olarak total avı %20 s le %70 oluşturmaktadır. Bu trol balıkçılığı ç ortalama ıskarta oraı % 40 45 tr. Trol

Yazar ve dğ. / E.Ü. Su Ürüler Dergs 23 (3-4: 457 462 459 balıkçılığı ç gerekl ola dp yapısı az ola Akdez ayı zamada cdd alamda düşük ıskartaya sahptr. Bu, ağırlık olarak %4,9 luk br oraa tekabül eder. Öte yada Türkye, Karadez balıkçılığıda blg alıamaya ülkelerdedr. Hams gırgırları ıskartaı balık yem olarak kullaılmaya başlamasıda sora, kayda alımayacak kadar düşük ıskarta oraıa sahp olmuşlardır. Orta su troller hedef türler ye bua bezer pelajk türlerdr (ıskarta oraı % 5.. Dez salyagozu derçlerde %.5 ve kıyısal bölgelerdek çevrme ağlarıda % 7.4 lük br ıskarta oraı vardır (Kelleher, 2005. Iskarta Edle Hedef Dışı Avı Olumlu Etkler Hedef dışı avı; bazı byolojk ve ekolojk etkler faydalı olarak algılaablr. Hedef dışı avı ıskarta edlmes le erşlemeye byolojk materyaller dez zemde su yüzeye taşıırlar ve bu sayede ıskarta edlmş avda, yüzeydek türler (dez memeller, kuşları ve pelajk türler gb faydalaırlar (Delgado-Estrella, 997; Evas ve dğ., 994; Blaber ve dğ., 995; Erz ve dğ., 2003. Bazı materyaller se bu türlerde kurtularak dez zeme ger döerler (Hall, 999. Kuzey Dez de 7.800 to byolojk atık, 56.200 to balık, 26.200 to yassı balık, 3.000 kıkırdaklı balık ve 40.800 to betk omurgasız yüzey türler le karşılaşmada dez dbe ger dömektedr (Garthe ve dğ., 996. Iskarta edle mktarı e kadarıı orta suda tüketldğ hesaplaması oldukça zor ve çok farklı değşkelktedr. Bu sebepte dez zeme döeler mktarı güvel br tahm vermez (Hall, 999. Her e kadar br çok açıda ger döe orgazmalar çok zeg olsa da, bularda bazıları yakalama ve ıskarta etme şlem soucuda hayatta kalmayı başarırlar. Fakat bazı türler ölüm oraları oldukça yüksektr (Pktch ve dğ., 996. Öle yada ölmek üzere ola calılar betk calılar ç oldukça zeg bes kayağıı oluştururlar (Hall, 999. Hedef Dışı Avı ve Iskartaı Azaltılması ç Gelştrlmş Yötemler Çoğulukla av araçlarıdak tekolojk gelşmelerde av aracı seçclğ (Isakse ve Valdemarse, 986; Averll ad Carr, 987; MacLea ve Ferro, 994; Stergou ve dğ., 994; Lök ve dğ., 997; Tokaç ve dğ., 998; Özblg ve dğ., 2005 ve stemeye hedef dışı avı azaltılması (Isakse ve Valdemarse, 986; Averll ve Carr, 987; Campos ve Foseca, 2003; Isakse ve dğ., 992; Valdemarse, ve dğ., 993; Isakse ve Larse, 993; Larse ve Isakse, 993; Watso ve dğ., 986; Kedall, 990; Harrgto, 992; West, ve dğ., 984; Valdemarse, 986; Aydı ve dğ., 200; Atabey ve Taşkavak, 200; Aydı, 2004; üzere yoğulaşılmıştır. Acak hedef dışı türler ç gelştrle ye şleme tekkler ve pazar koşullarıda dolayı balıkçılar, hedef olmaya avı da alıkoymaları ç cesaretledrlmşlerdr (Clucas ve James, 997; Peterse, 98; M ve dğ., 98. Acak bua karşılık, özedrc programlarla, hedef dışı av üzere daha seçc alteratf av araçları araştırılmış ve gelştrlmştr. Bu av araçlarıda bazıları şu şekldedr: Trol torbasıa eklee kare gözlü pecereler Küçük boylu balıkları seçmde kullaılmaktadır (Broadhurst ve dğ., 996; Met ve dğ., 2004 Trollerde kullaıla ızgara sstemler kardes balıkçılığıda kardes le balıkları ayrılmasıda ve boy seçclğde kullaılmaktadır. Uzatma ağlarıda kullaıla akustk uyarıcılar bu uyarıcılar uzatma ağlarıda dez memeller (yuus ve dez fokları gb (Larse ve Hase, 2000 ve kuşlarıı (Melv ve dğ., 999 ağlarda uzak tutmak ç kullaılmaktadır. Trol ağ dzayıda yapıla dğer değşklkler güçledrme halatları, torba göz sayısıı düşürme gb değşklkler küçük boylu balıkları seçm ç kullaılmıştır. Kurşu yakasıı değştrlmes se hedef dışı avı azaltılması ç kullaılmıştır (Carr ve dğ., 995 Paragatlarda dez kuşu caydırıcı aletler Dez kuşlarıı, deze serlrke yeml ola paragat ğelerde uzak tutmak ç kullaılmaktadır (Moore ve Jegs, 2000. Uzatma ağlarıda ağı zemde yukarıda tutulması Uzatma ağlarıda yegeçler ağda uzak tutulması ç kullaılmıştır (Godoy, ve dğ., 2003. Türkye de Hedef Dışı Av ve Iskarta Türkye de hedef dışı av ve ıskarta oraı üzere lk çalışmayı Kıacıgl ve dğ., (999b tarafıda Akdez kardes troller üzere yapılmıştır. Ama buda daha öce Aydı (998 tarafıda trollerde ızgara kullaımı le tür seçclğ çalışması İzmr Körfez de yapılmıştır. Uzatma ağlarıda hedef dışı avı ve ıskartaı oraı se Met ve Ulaş (200 tarafıda İzmr Körfez de kullaıla çatılı kardes uzatma ağlarıda yapılmıştır. Akyol (2003 Ege Dez de ığrıp av takımıda tamame ıskarta türler oraıı tespt etmştr. İskederu Körfez de hedef olmaya türler byokütle tahm se Demrc (2003 tarafıda yüksek lsas tez olarak suulmuştur. 2004 yılıda İzmr Körfez de trol ağıda farklı ızgara modeller deeerek hedef dışı avı azaltılması çalışması Aydı (2004 tarafıda, doktora tez olarak yapılmıştır. Özblg ve dğ.,(2006 İzmr Körfez de tcar trol ağıdak ıskartaı oraıı bldrmşlerdr. Hedef Dışı Avı Oralarıı Hesaplaması Hedef dışı avı hedef türe oraıı hesaplamasıda yaygı olarak k metot kullaılmaktadır. Bu yötemler; ora tahm ve ora ortalaması yötemlerdr (Stratoudaks ve dğ., 999; Ye, 2002; Damod, 2003. Ora tahm yötem; lk olarak öreklee av aracı ç (burada trol ç verlecektr hem hedef dışı türler ve hedef tür ç ortalama av mktarıı hesaplar ve daha sora ortalama hedef dışı avı oraıı, ortalama hedef tür avıı oraıa bölerek br ora sağlar. Bu hesaplama yötem aşağıdak gb formüle edlr: R μ b = = = μs = b s ( Bu eştlkte: μ b her av trol ç ortalama hedef dışı av

460 Yazar ve dğ. / E.Ü. Su Ürüler Dergs 23 (3-4: 457 462 mktarıı, μ s her trol ç ortalama hedef tür mktarıı, örek sayısıı (öreklee trol sayısı, b. trol ç hedef dışı avı ve s se. trol ç hedef avı belrtmektedr. Bu eştlğ varyası se şu şeklde hesaplaır: N V ( R = 2 N μ ( b Rs s (2 N popülasyo büyüklüğüü (bölgede yapıla toplam trol μ sefer sayısı ve s se s popülasyo ortalamasıı belrtmektedr. Popülasyo ortalaması çoğu zama blmemektedr bu yüzde örek ortalaması kullaılır: μ = s s = Ora ortalama yötem se; lk öce her trol ç hedef dışı avı hedef türü oraıı hesaplayarak daha sora bütü örek oraları ortalamasıı alarak hesaplama yapar. Bu yötem eştlğ se: μ r = r = 0 = s (3 b Bu formülde: r. trol ç hedef dışı avı hedef türe oraıı, μ se bütü örek ortalamalarıı ortalamasıı ve ger kala semboller alamları se. eştlkteklerle ayıdır. Bu eştlğ varyası se: N 2 V ( μr = ( r μr N = Ora tahm ve ora ortalama yötemler sadece hesaplamaı sırası bakımıda farklıdır. İlk hedef dışı ve hedef türü ortalamalarıı oralamasıyla hesaplamam yaparke, kcs her trol ç br ora hesaplar ve daha sora bu oraları ortalamasıı alır. Kardes balıkçılığıdak hedef dışı av oralarıda ora ortalama yötem, ora tahm yötemde daha fazla kullaılmaktadır (Ye, 2002. Souç ve Öerler Düya balıkçılığıdak hızlı gelşmeler ve tcar balıkçılıkta etklee bazı öeml türler üzerdek korumacı çevresel hareketler artması soucuda hedef dışı av kousua lg artmıştır. Bu arta l sayesde hedef dışı av mktarıı tespt ede, hedef dışı avı hesaplama yötemler alata ve avcılık sırasıda stemeye türler tasfyese çalışa çok sayıda blmsel eser ve tekk bülteler yazılmıştır. Hedef dışı av kousuu byolojk ve ekolojk, ekoomk ve sosyo-kültürel etkler yaı sıra güvertede ıskarta edle türler dğer dezel calar üzere ola etkler de celemştr. Hedef dışı av oraları hesaplama yötemlerde ora tahm yötem ora ortalama yöteme orala daha fazla kes tahm yapmaktadır (Ye, 2002; Damod, 2003. Acak hedef dışı avı oraı ster adetsel sterse ağırlık olarak 2 hesaplası, popülasyo bolluğua bakılmada br alam fade etmez. Hedef dışı avı az olduğu br yerde, küçük popülasyolar büyük popülasyolara göre çok daha fazla zarar göreblrler (Damod, 2003. Balıkçılıkta hedef dışı av olgusu karmaşık br olgudur. Stadart br avcılık esasıda br yada brde çok hedef tür olasıdır. Acak, özellkle ülkemzdek gb av sahalarıı çok tür barıdıra ülkelerde, hedef tür yada türler avcılık operasyou souda toplam av çersdek e yoğu bulua ekoomk değerl balıkları olduğu yerlerde, hedef dışı av mktarıı belrlemes, hedef dışı av oraıı hesaplaması oldukça güçleşmektedr. Ayrıca hedef dışı avı tasfye çalışmalarıda ortamda olabldğce az mktarda hedef tür dışıdak calıı avlaması hedeflemektedr. Bu çalışmalar soucuda; ortamda maksmum düzeyde hedef tür avlaırke, ayı ortamı paylaşa dğer calılar ortamda daha yoğu olarak buluacaklardır. Buu soucuda av sahalarıdak ekosstem değşecektr. Hedef dışı av kousuu çevresel etkler mmum sevyede olablmes ç ayı ortamı paylaşa türler yoğuluklarıı ve türler arası av-avcı lşkler y br bçmde ortaya koması gerekmektedr. Kayakça Akyol, O., 2003. Retaed ad trash fsh catches of beach-seg the Aegea coast of Turkey. Turk J. Vet. Am. Sc. 27: -7. Alverso, D.L., Freeber, M.H., Murawsk, S., ad Pope, J.P., 994. A global assessmet of fsheres bycatch ad dscards. FAO Fsh. Tech. Pap. No. 339. FAO, Rome, 233 p. Alverso, D.L., Hughes, S.E., 996. Bycatch: From emoto to effectve atural resource maagemet. Revews Fsh Bology ad Fsheres 6: 443-462. Adrew, N.L., Pepperell, J.P., 992. The bycatch of shrmp trawl fsheres. Oceaogr. Mar. Bol. Au. Rev. 30: 527 565. Atabey, Ş., Taşkavak, E., 200. A prelmary study o the praw trawls excludg sea turtles, (Turksh. E.U. Joural of Fsheres & Aquatc Sceces Vol. 8, Issue (-2: 7-79 Averll, P.H., Carr., H.A., 987. Use of square mesh New Eglad s groudfshery. (Eds I: Proceedgs of Oceas 87:T he Ocea, a Iteratoal Workplace. Vol. 2: 649-65. Aydı, C., 998, Developmet of Speces Selectvty Trawl Fsheres MSc. Thess, ( Turksh. Ege U. Isttute of Natural ad Appled Sceces 77 pp. Aydı, C., Tosuoğlu, T. ad Tokaç, A., 200, Improvemet of sze selectvty of bottom trawl ets by usg grd systems, (Turksh. E.U. Joural of Fsheres & Aquatc Sceces, Vol. 8, Issue (-2: 9-0. Aydı, C., 2004. Aplcatıo of sortg grd systems to exclude bycatch ad dscard speces trawl fsheres, ( Turksh. Ph.D. Thess Ege U. Isttute of Natural ad Appled Sceces 8 pp. Blaber, S.J.M., Mlto, D.A., Smth, G.C. ad Farmer, M.J., 995. Trawl dscards the dets of tropcal seabrds of the orther Great Barrer Reef. Australa. Mare Ecology Progress Seres 27: -3. Broadhurst, M.K., Keelly, S.J. ad O doherty, G., 996. Effects of squaremesh paels codeds ad of haulback delay o bycatch reducto the oceac praw-trawl fshery of New South Wales, Australa. Fsheres Bullet 94: 42-422. Campos, A., Foseca, P., 2003. Selectvty of damod ad square mesh cod eds for horse mackerel (Trachurus trachurus, Europea hake (Merluccus merluccus ad axllary sea bream (Pagellus acare the shallow groudfsh assemblage off the south-west coast of Portugal. Sc. Mar. 67: 249-260. Carr, H.A., Mckera, D., Hars, J. ad Mccarro, D., 995. The fall whtg

Yazar ve dğ. / E.Ü. Su Ürüler Dergs 23 (3-4: 457 462 46 fshery of Cape Cod Bay ad Massachusetts Bay. Proceedgs of the East Coast bycatch coferece, Rhode Islad Sea Grat, Dec 996, pp. 69-76. Clucas, I., James, D.G. 997. Papers preseted at the Techcal Cosultat o Reducto of Waste Fsheres. Tokyo, Japa, 28 October- November 996. FAO Fsheres Report. No: 547, suppl. FAO, Rome, Italy. 388 p. Clucas, I.J., Teutsher, F., 999. Report ad Proceedgs of FAO/DFID Expert Cosultato o Bycatch Utlzato Tropcal Fsheres. Bejg, Cha, 2-23 September 998. Chatham, UK: Natural Resources Isttute. Crowder, L.B., Murawsk, A., 998. Fsheres bycatch: Implcatos for maagemet. Fsheres 23: 8-7. Delgado-Estrella, A., 997. Iteracto of bottleose dolph, Tursops trucatus, ad spotted dolph, Steella frotals, wth shrmp fshery the Campeche Soud, Mexco. A. Ist. Bol. Uv. Nac. Auto. Mex. (Zool. 68: pp. 37-338. Demrc, A., 2003. No-target demersal speces habtg Iskaedeu Bay ad ther bomass estmato, ( Turksh. MSc Thess. Mustafa Kemal U., Ist. of Appled Natural Scece. 40 pp. Erz, K., Motero, P., Araujo, A. ad Castro, M., 2003. Lmted md-water scavegg of trawl dscards. J. Mar. Bol. Ass. U.K. 83: 73-734. Evas, S. M., Huter, J.E., Elzal ad Wahju, R.I., 994. Composto ad fate of the catch ad bycatch the Fare Deep (North Sea Nephrops fshery. ICES Joural of Mare Scece 5: pp. 55-68. Damod, S.L., 2003. Estmato of bycatch shrmp trawl fsheres: a comparso of estmato of estmato methods usg feld ad smulated data.fsh. Bull.0:484-500. Garthe, S., Campuyse, C.J. ad Furess, R.W., 996. Amouts dscarded by commercal fsheres ad ther sgfcace as food for seabrds the North Sea. Mare Ecology Progress Seres 36: -. Gslaso, H., 994. Ecosystem effects of fshg actvtes the North Sea. Mare Polluto Bullet 29: 6-2. Godøy, H., Furevk, D. ad Løkkeborg, S. 2003. Reduced bycatch of red kg crab (Paralthodes camtschatcus the gllet fshery for cod (Gadus morhua orther Norway. Fsh. Res.62: 377 384 Hall, M.A., 994. A classfcato of bycatch problems ad some approaches to ther solutos. I Workshop o bycatches fsheres ad ther mpact o the ecosystem (eds T. J. Prtcher ad R. Chuepagdee. Uversty of Brtsh Columba, Fsheres Cetre Research Reports 2: 65-74. Hall, S.J., 999. The Effects of Fshg o Mare Ecosystems ad Commutes. Fsh Bology ad Aquatc Resources Seres, Blackwell Scece UK. 274 p. Harrgto, D., 992. A Sea Grat perspectve o reducg bycatch. I: Proceedgs of the Iteratoal Coferece o Shrmp Bycatch, May 24 27, 992, Lake Buea Vsta, Florda. Sposored by the Southeaster Fsheres Assocato, Tallahassee, Florda. NOAA/NMFS, Tallahassee, Florda. pp. 65 82. Horste, M.B., Krkegaard, E., 2002. Bycatch from a perspectve of sustaable use. IUCN SSC Europea Sustaable Use Specalst Group: Fsheres Workg Group Commet o the Europea Commsso Gre Paper o the Commo Fsheres Polcy 2002. p. 6. Isakse, B., Valdemarse J.W., 986. Selectvty expermets wth square mesh codeds bottom trawl, ICES C.M. B:28, 8p. Isakse, B., Valdemarse, J.W., Larse, R.B. ad Karlse, L., 992. Reducto of fsh by catch shrmp trawl usg a rgd separator grd the aft belly. Fsh. Res.3: 335-352. Isakse, B., Larse, R.B., 993. Sze selectvty for shallow water shrmps by usg a rgd metal grd the aft ad top secto of the trawl. Expermets performed alog the Mozambqua coast, 9-24 Feb 993, o board the commercal shrmp trawler Arpem IV. Report, Isttute of Mare Research, Berge, Norway, ad Norwega College of Fsheres Scece, Tromso, Norway. Kelleher, K., 2005. Dscards the world s mare fsheres. FAO Fsheres Techcal Papers 470. Keelly, S.J., 995. The ssue of bycatch Australa s demersal trawl fsheres. Revews Fsh Bology ad Fsheres 5: 23-234. Kedall, D., 990. Shrmp reteto characterstcs of the Morso soft TED: a selectve webbg excluso pael serted a shrmp trawl et. Fsh. Res. 9: 3-2. Kıacıgl, H.T., Çıra, E., ad İlkyaz, A., 999a. A prelmary study o the shrmp trawlg bycatch Taşucu Bay (Northeaster Medterraea.( Turksh E.U. Joural of Fsheres & Aquatc Sceces Vol 6, Issue (- 2: 99-05. Kıacıgl, H.T., Çıra, E., İlkyaz, A., 999b. By-catch problems fsheres ad a prelmary study. ( Turksh E.U. Joural of Fsheres & Aquatc Sceces Vol 6, Issue (3-4: 437-444. Larse, R.B. ad Isakse. B., 993. Sze selectvty of sortg grds bottom trawls Atlatc cod (Gadus morhua ad haddock (Melaogrommus aeglefus ICES Mar. Sc. Symp., 96:78-82. Larse, F. ad Hase, R. J., 2000. O the potetal effects of wdespread pger use for the Dash North Sea gllet fshery. IWC paper SC/52/SM27. Lök, A., Tokaç, A., Tosuoğlu, Z., Met, C., Ferro, R.S.T.997. The effects of dfferet cod-ed desg o bottom trawl selectvty Turksh fsheres of the Aegea Sea. Fsh. Res. 32: 49-56. MacLea, D.N. ad Ferro, R.S.T., 994. Selectvty of Square ad Damod Cod-eds Hellec Waters, Fal Report (Cotract umber MED92/020 to the Commsso of the Europea Uo, Drectoreta Geeral for Fsheres, Ut XIV-, Stergou & Co., Athes, Hellas, 54p. McCaughra, D.A., 992. Stadartdzed omeclature ad methods of defg bycatch levels ad mplcatos. Prooceedgs of the Natoal Idustry Bycatch Workshop (Schog R.W., Jacopse, R.W., Alverso, D.L., Getle, T.G. ad Auyog, J., eds., Natural Sesourse Cosultat, Seatle, Washgto. pp. 200-20. Melv, E.F., Parrsh, J.K. ad Coquest, L.L., 999. Novel tools to reduce seabrd bycatch coastal gllet fsheres. Coservato Bology. 3: 386-397. Met, C., Ulaş, A., 200. Shrmp fshery wth trammel et, ( Turksh. Techologcal Developmet Fshery, 9-2 Jue 200 Workshop 57-64. Met, C., Özblg, H., Tosuoğlu, Z., Gökçe, G., Aydı, C., Met, G.,Ulaş, A., Kaykaç, H., Lök, A., Düzbastılar, F.O. ad Tokaç, A., 2005. Effect of square mesh escape wdow o coded selectvty for three fsh speces the aegea sea, Turk. J. Vet. Am. Sc. 29: 46-468 M, T.S., Fujwara, T., Chg, N.M ad Ea, T.C., 98. Processg of bycatch to froze mced blocks (Surm ad jelly products. I Fsh By- Catch-Bous from the sea: Report of a Techcal Cosultato o Shrmp Bycatch Utlzato held Georgetow, Guyaa, 27-30 October 98, IDRC, Ottowa, (IDRC-98-e, pp. 89-92. Moore, G. ad Jegs, S., 2000. Commercal Fshg: the Wder Ecologcal Impacts. Brtsh Ecologcal Socety. Blackwell Scece. 66 p. Özblg, H., Tosuoğlu, Z., Aydı, C., Kaykaç, H., Tokaç, A., 2005. Selectvty of Stadard, Narrow ad Square Mesh Pael Trawl Codeds for Hake (Merluccus merluccus ad Poor Cod (Trsopterus mutus capelaus. Turk.J.Vet.Am.Sc.,29,967-973. Özblg, Y.D., Tosuoğlu, Z., Özblg, H., 2006. By-catch a 40 mm PE Demersal Trawl Coded. Turk J Vet Am Sc 30, 79-85. Pascoe, S., 997. Bycatch maagemet ad the ecoomcs of dscardg. FAO Fsheres Techcal Paper 370. FAO, Rome. Peterse, E.E, 98. The Guyaa Project: Idustral use of by-catch. I Fsh By-Catch-Bous from the sea: Report of a Techcal Cosultato o Shrmp Bycatch Utlzato held Georgetow, Guyaa, 27-30 October 98, IDRC, Ottowa, (IDRC-98-e, pp. 69-76. Pktch, E.E., Perez-Comas, J.A., Suuroe, P. 996. Coded sze-selecto: Good cocept, but does t really work? pp. 07-4 : Solvg bycatch: cosderato for today ad tomorrow. Sea Grat College Program Report. Uversty of Washgto. Sala, S.B., 983. Importace ad assessmet of dscards commercal fsheres. FAO Fsheres Crcular 765. FAO, Rome. Stergou, K.L., Petraks, G., Poltou, C.-Y., Chrstou, E.D., Karka, M., MacLea, D.N. ad Ferro, R.S.T., 994. Selectvty of Square ad Damod Cod-eds Hellec Waters, Fal Report (Cotract umber MED92/020 to the Commsso of the Europea Uo, Drectoreta Geeral for Fsheres, Ut XIV-, Stergou & Co., Athes, Hellas, 54p. Stratoudaks, Y., Fryer, R.J., Cook, R.M, Perce, G.J. 999. Fsh dscarded from Scottsh demersal vessels: Estmators of total dscards ad aual estmates for targeted gadods. ICES Joural of Mare Scece, 56: 592-605. Tllma, M.F., 992. Bycatch: the ssue of 90 s. pages 3-8 Proceedg of the teratoal coferece o shrmp bycatch, Lake Buea Vsta, Florda, 24-27 May 992. NOAA, Natoal Mare Fsheres Servce, Tallahassee, Florda.

462 Yazar ve dğ. / E.Ü. Su Ürüler Dergs 23 (3-4: 457 462 Tokaç, A., Lök, A., Tosuoğlu, Z., Met, C., Ferro, R.S.T. 998. Cod-ed selectvtes of a modfed bottom trawl for three fsh speces the Aegea Sea. Fsh. Res. 39: 7-3. Valdemarse, J.W., 986. Radal escape secto (RES as sortg devce a shrmp trawl. FAO Expert Cosultato, Mazatla, Mexco, November pp. 24 28. Valdemarse, J.W., Lehma, K., Rget, F. ad Boye, J., 993. Grd dves to select shrmp sze trawls. ICES CM/B:29. Watso, J.W., Jr. ad Taylor, C.W., 986. (Draft Report for UN/FAO. Research o selectve shrmp trawl desgs for peaed shrmp the Uted States: a revew of selectve shrmp trawl research the Uted States sce 973. NOAA/NMFS/SEFSC, Msssspp Laboratores, Pascagoula, Msssspp. 20 p. West, C.W., Valdemarse, J.W. ad Isakse, B., 984. Prelmary tests of a shrmp-fsh separator secto for use shrmp trawls. ICES CM/B:2. Ye, Y., 2002. Bas estmato bycatch-to-shrmp ratos. Aquat. Lvg Resour. 5:49-54.