FEN BİLİMLERİ SORULARI(TIMSS 2011 DE YAYINLANAN 8. SINIF FEN BİLİMLERİ SORULARININ TIMSS 2011 KONU ALANLARINA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ)

TÜRKİYE ve TIMSS FEN BİLİMLERİ SORULARI(TIMSS 2011 DE YAYINLANAN 8. SINIF FEN BİLİMLERİ SORULARININ TIMSS 2011 KONU ALANLARINA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ) Gonca ÇAKMAK DOI: 10.14527/9786053188407.07

Giriş Sovyetlerin uzaya ilk kozmonotlarını yollamaya başlaması ile dünyanın birçok ülkesinde teknoloji hızlı bir şekilde ilerlemiştir. Özellikle teknolojik yarışta geri kalmak istemeyen ülkeler çareyi fen bilimleri ve ilgili alanlara önem vermekte ve bu önem doğrultusunda öğretimini geliştirmekte bulmuşlardır (Çepni, Ayas, Johnson ve Turgut, 1997). Gelişmiş ülkelerin, zamanın şartlarına uygun fen bilimleri eğitim programlarını geliştirme çabası içinde olmaları; ülkemizin de bu doğrultuda eğitim sistemini sürekli olarak gözden geçirmesi gerektiğini düşünmesine yol açmıştır. Bu sebeple Türkiye de, fen bilimleri ve matematik eğitimindeki gelişimlerini daha iyi görebilmek için TIMSS (Trends in International Mathematics and Science Study), PISA (Programme for International Student Assessment) ve PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study) gibi uluslararası karşılaştırma sınavlarına katılmıştır. Karşılaştırılmalı sınavlardan biri olan TIMSS, Eğitim Başarılarını Değerlendirme Kuruluşu IEA nın (International Association for the Evaluation of Educational Achievement) dört yıllık aralıklarla düzenlediği bir tarama araştırmasıdır. Bu çalışma öğrencilerin matematik ve fen başarılarını belirlenmiş bir ölçekle değerlendirmeyle birlikte matematik ve fen bilimleri alanlarındaki öğrenim ve öğretimin okullarda nasıl gerçekleştiğini saptamak, ulusal eğitim sistemleri arasındaki farklılıkları dünya çapında ölçmek ve değerlendirmek için tasarlanmıştır. TIMSS in amacı, matematik ve fen bilimleri derslerinde eğitim ve öğretimi geliştirmek için ülkelerin eğitim sistemleri hakkında karşılaştırmalı olarak bilgi toplamaktır. Bu amaç doğrultusunda öğrencilerin matematik ve fen bilimleri alanlarındaki performanslarıyla eğitim sistemleri, öğretim programları, öğrenci özellikleri, öğretmen ve okulların özellikleri ile ilgili veriler toplamakta ve bu konular hakkında bilgi sahibi olunmaktadır (EARGED, 2014). Bu açıklamalar doğrultusunda TIMSS sonuçları eğitim politikalarının belirlenmesinde, öğretim programlarının hazırlanmasında uzmanlara ve araştırmacılara kendi eğitim sistemlerinin işleyişlerini daha iyi anlayabilmeleri açısından yardımcı olmaktadır. TIMSS sonuçlarının değerlendirilmesine ilişkin bu avantajlardan faydalanabilmek için katılım gösterdiği TIMSS sınavlarındaki eğilim ve gelişiminin incelenmesi gerekmektedir (Çakmak, 2016). Türkiye ilk olarak 1999 yılında TIMSS e sekizinci sınıf düzeyinde katılmıştır fakat bu sınavda sorulan fen bilimleri sorularına ulaşılamamaktadır. 2003 yılında gerçekleştirilen TIMSS e ise katılım sağlanmadığından, Türkiye ye ilişkin veri bulunmamaktadır. Türkiye, sekizinci sınıf düzeyinde TIMSS e, 2007 yılında da katılmıştır. Türkiye açısından elde edilebilecek son veriler TIMSS 2011 e aittir. Belirtilen nedenler sebebiyle bu çalışmada, TIMSS 2011 de yayınlanan başarılı ve başarısız olduğu sekizinci sınıf fen bilimleri sorularının, TIMSS 2011 konu alanlarına göre değerlendirilmesi yapılmıştır. Böylelikle, hangi konu alanından daha başarılı ya da başarısız olacağına dair fikirler ortaya çıkacaktır. Ayrıca, öğrencilerin başarısında uluslararası uygulamalardaki benzerlikler ya da farklılıklar, eğitim sistemimiz adına önemli ipuçları barındıracağından; diğer TIMSS sınavlarında sorulan soruların konu alanları ile TIMSS 2011 de sorulan sorulardaki konu alanları arasında bir farklılık olup olmadığı belirlenebilecektir. Böylece diğer TIMSS sınavları için hangi konu alanından daha başarılı ya da daha başarısız olunacağına dair fikirler ortaya çıkacaktır. Bu çalışmanın amacı, TIMSS 2011 de yayınlanan başarılı ve başarısız olduğu sekizinci sınıf fen bilimleri sorularının, TIMSS 2011 konu alanlarına göre değerlendirmektir. Bu amaçla aşağıdaki sorulara yanıt aranacaktır: 1) TIMSS 2011 de yayınlanan sekizinci sınıf fen bilimleri sorularının, TIMSS 2011 konu alanlarına göre değerlendirmesi nasıldır? 2) TIMSS 2011 de yayınlanan başarılı olduğu sekizinci sınıf fen bilimleri sorularının, TIMSS 2011 konu alanlarına göre değerlendirilmesi nasıldır? 3) TIMSS 2011 de yayınlanan başarısız olduğu sekizinci sınıf fen bilimleri sorularının, TIMSS 2011 konu alanlarına göre değerlendirilmesi nasıldır? 120

Yöntem Bu araştırma; Türkiye de TIMSS 2011 e katılan öğrencilerin, fen bilimleri testinde ki başarılı ve başarısız olduğu sorular ile TIMSS 2011 konu alanları arasındaki ilişkiyi test etmeye yönelik tasarlanmış bir betimsel araştırmadır. Betimsel araştırmalar genelde verilen bir durumu aydınlatmak, standartlar doğrultusunda değerlendirmeler yapmak ve olaylar arasında olası ilişkileri ortaya çıkarmak için yürütülür. Bu tür araştırmalarda asıl amaç, incelenen durumu etraflıca tanımlamak ve açıklamaktır (Çepni, 2014). Bu çalışmada aynı zamanda TIMSS 2011 de yayınlanan sekizinci sınıf fen bilimleri sorularının, MEB in hangi sınıf öğretim programında yer aldığını tespit etmek için dokuman analizi yöntemi de kullanılmıştır. Dokuman analizinde bir araştırmacı öncelikle amacına yönelik mevcut kaynakları bulur, her bir kaynağı dikkatlice okur, gerekli bilgileri not alır ve aldığı notlardan yola çıkarak bazı değerlendirme işlemleri yapar (Çepni, 2014). Katılımcılar TIMSS 2011 çalışması için Türkiye de toplam 260 okul belirlenmiş ve bu okullardan 257 si TIMSS 2011 çalışmasına katılmıştır. TIMSS 2011 çalışmasına Türkiye den 4. sınıf düzeyinde toplam 257 okul, sekizinci sınıf düzeyinde ise toplam 239 okul katılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu, TIMSS 2011 Türkiye örneklemini oluşturan 6928 öğrencidir. Çalışmaya katılan okul sayısının en fazla yer aldığı bölgenin Marmara Bölgesi (60 okul), en az yer aldığı bölgenin de Akdeniz Bölgesi (20 okul) olduğu belirlenmiştir. Ayrıca sekizinci sınıf düzeyinde çalışmaya katılan öğrencilerin %49 unu kız öğrenciler, %51 ini erkek öğrenciler oluşturmuştur (EARGED, 2014). Veri Analizi Araştırmada, Eğitim Başarılarını Belirleme Kuruluşunun (IEA) TIMSS 2011 e katılan öğrencilere uygulamış olduğu fen bilimleri testine verilen cevaplar, veri olarak kullanılmıştır. Verilere TIMSS & PIRLS Çalışma Merkezi nin internet sitesinden ulaşılmıştır. İnternet adresinden elde edilen veriler, TIMSS 2011 de yayınlanan her bir soru maddesi için IEA IDB Analyzer paket programı kullanılarak istatistiksel analize tabi tutulmuştur. Bir SPSS eklentisi olan bu program, büyük ölçekli değerlendirmelerden gelen verileri analiz etmek ve veri dosyalarını birleştirmek için kullanılmıştır. İstatistiksel işlemlerden sonra, TIMSS 2011 de yayınlanan her bir soru maddesi için elde edilen ülke verilerinden, uluslararası ortalama başarı yüzdesi ve uluslararası ortalama standart hata hesaplanmıştır. Hesaplanan uluslararası ortalama başarı yüzdesi ve uluslararası ortalama standart hata ile z puanı hesaplanarak, başarılı ve başarısız olduğu TIMSS 2011 de yayınlanan soru maddeleri bulunmuştur. Ayrıca TIMSS 2011 de yayınlanan sekizinci sınıf fen bilimleri soruları, TIMSS 2011 konu alanlarına göre betimsel istatistik kullanılarak (frekans, %) analiz edilmiştir. Bulgular TIMSS 2011 de yayınlanan sekizinci sınıf fen bilimleri sorularının, TIMSS 2011 konu alanlarına göre değerlendirmesi Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. TIMSS 2011 de Yayınlanan Sekizinci Sınıf Fen Bilimleri Sorularının TIMSS 2011 Konu Alanlarına Göre Değerlendirilmesi. Konu Alanı Soru Sayısı % Yer Bilimleri 20 18.00 Fizik 32 29.00 Kimya 20 18.00 Biyoloji 38 35.00 121

Tablo 1 de görüldüğü üzere, TIMSS 2011 de yayınlanan sekizinci sınıf 110 fen bilimleri sorusunun, %18.00 i Yer Bilimleri konu alanına ait sorulardan, %29.00 u Fizik, %18.00 i Kimya ve %35.00 i Biyoloji konu alanına ait sorulardan oluşmuştur. TIMSS 2011 de yayınlanan sekizinci sınıf fen bilimleri sorularından en fazla soru sorulan konu alanının Biyoloji, en az soru sorulan konu alanlarının ise Kimya ve Yer Bilimleri olduğu görülmüştür. Tablo 2 de TIMSS 2011 de yayınlanan başarılı olduğu sekizinci sınıf fen bilimleri sorularının, TIMSS 2011 konu alanlarına göre değerlendirilmesinden elde edilen bulgulara yer verilmiştir. Tablo 2. TIMSS 2011 de Yayınlanan Başarılı Olduğu Sekizinci Sınıf Fen Bilimleri Sorularının TIMSS 2011 Konu Alanlarına Göre Değerlendirilmesi. Konu Alanı Soru Sayısı % Yer Bilimleri 4 3.60 Fizik 17 15.41 Kimya 6 5.40 Biyoloji 14 12.89 Tablo 2 de görüldüğü üzere, TIMSS 2011 de yayınlanan başarılı olduğu sekizinci sınıf fen bilimleri sorularının %3.60 ı Yer Bilimleri konu alanına ait sorulardan, %15.41 i Fizik, %5.40 ı Kimya ve %12.89 u Biyoloji konu alanına ait sorulardan oluşmaktadır (z>2.56). TIMSS 2011 e katılan Türkiye deki öğrencilerin Fizik konu alanına ait sorularda daha fazla başarılı olduğu, Yer Bilimleri konu alanına ait sorularda ise daha az başarılı olduğu belirlenmiştir. Böylelikle, TIMSS 2011 de yayınlanan başarılı olduğu sekizinci sınıf fen bilimleri sorularından en fazla başarılı olunan konu alanının Fizik, en az başarılı olunan konu alanının Yer Bilimleri olduğu görülmüştür. Tablo 3 te en az başarılı olduğu Yer Bilimleri konu alanına ait soruların istatistiklerinden elde edilen bulgulara yer verilmiştir. Tablo 3. En Az Başarılı Olduğu Yer Bilimleri Konu Alanına Ait Soruların İstatistikleri. Kodu Başarı Yüzdesi Hatası Başarı Yüzdesi Hatası Z Puanı S032650Z_1 61.00.30 66.00 1.90 2.59 S032654 47.00.30 55.00 1.70 4.63 S052106 26.00.30 40.00 2.00 6.92 S032463 55.00.30 67.00 1.80 6.57 Tablo 3 te görüldüğü gibi, TIMSS 2011 de yayınlanan sekizinci sınıf fen bilimleri sorularının Yer Bilimleri konu alanına ilişkin sorulan 4 soruda, Türkiye en az başarılı olmuştur (z>2.56). Yer Bilimleri konu alanıyla ilgili S032650Z kodlu soru Yerkürenin Yapısı ve Fiziksel Özellikleri ; S032654 kodlu soru Yerkürenin Oluşum Süreçleri, Döngüler ve Tarihi ; S052106 ve S032463 kodlu sorular ise Yerkürenin Kaynakları, Kullanımı ve Korunması alt konu alanıyla ilgilidir. Yerkürenin Kaynakları, Kullanımı ve Korunması konu alanıyla ilgili S052106 kodlu soruda Türkiye en yüksek z puanına sahiptir. en az başarılı olduğu Yer Bilimleri konu alanına ait sorulardan, en yüksek z puanına ait soru Şekil 1 de yer verilmiştir. 122

Şekil 1. S052106 kodlu soru (TIMSS&PIRLS International Study Center, 2013). Yerkürenin Kaynakları, Kullanımı ve Korunması konu alanıyla ilgili S052106 kodlu soru, 2005 altıncı sınıf öğretim programında yer alan Toprakları erozyondan korumak için bireysel ve işbirliğine dayalı çözüm önerileri sunar. kazanımı ile ilgilidir. Bu soruda erozyonu önleme yollarından biri olan taraçalamanın avantajları sorulmuştur. Tablo 4 de en fazla başarılı olduğu Fizik konu alanına ait soruların istatistiklerinden elde edilen bulgulara yer verilmiştir. Tablo 4. En Fazla Başarılı Olduğu Fizik Konu Alanına Ait Soruların İstatistikleri. Kodu Başarı Yüzdesi Hatası Başarı Yüzdesi Hatası Z Puanı S042272 58.00.30 63.00 1.70 2.89 S042238B 21.00.30 43.00 1.80 12.05 S042238C 62.00.30 70.00 1.70 4.63 S032158 60.00.30 72.00 1.60 7.37 S032238 41.00.30 52.00 2.00 5.43 S052165C 27.00.30 37.00 1.70 5.79 S032279 33.00.30 41.00 2.10 3.77 S052207 31.00.30 38.00 1.60 4.30 S042173A 66.00.30 70.00 1.50 2.61 S042173B 44.00.30 51.00 2.10 3.29 S042173E 66.00.30 78.00 1.70 6.95 S042173Z 34.00.30 40.00 2.10 2.82 S042173Z_1 83.00.30 90.00 1.30 5.24 S032369 22.00.30 33.00 1.70 6.37 S032369_1 42.00.30 60.00 1.80 9.86 S042274 33.00.30 50.00 1.90 8.83 S042403 28.00.30 37.00 1.90 4.67 Tablo 4 de görüldüğü gibi, TIMSS 2011 de yayınlanan sekizinci sınıf fen bilimleri sorularından Fizik konu alanına ait 17 soruda, Türkiye en fazla başarılı olmuştur (z>2.56). Fizik konu alanıyla ilgili S042272, S042238B, S042238C, S032158, S032238 ve S052165C kodlu sorular Enerji Dönüşümleri, Isı ve Sıcaklık ; S032279 ve S052207 kodlu sorular Kuvvet ve Hareket ; S042173A, S042173B, S042173E, S042173Z ve S042173Z_1 kodlu sorular Maddenin Fiziksel Hali ve Maddedeki Hal Değişimleri ; S032369, S032369_1 ve S042274 kodlu sorular Işık ve Ses ; S042403 kodlu soru ise 123

Elektrik ve Manyetizma alt konu alanıyla ilgilidir. Enerji Dönüşümleri, Isı ve Sıcaklık konu alanıyla ilgili S042238B kodlu soruda Türkiye en yüksek z puanına sahiptir. en fazla başarılı olduğu Fizik konu alanına ait sorulardan, en yüksek z puanına ait soruya Şekil 2 de yer verilmiştir. Şekil 2. S042238B kodlu soru (TIMSS&PIRLS International Study Center, 2013). Enerji Dönüşümleri, Isı ve Sıcaklık konu alanıyla ilgili S042238B kodlu soru, 2005 beşinci sınıf öğretim programında yer alan Aynı maddenin, az ısı verilince az, çok ısı verilince çok ısındığını deneylerle gösterir. kazanımı ile ilgilidir. Bu soruda Jack in yaptığı deneyde ki kontrol edilen değişkenlerden biri sorulmuştur. Tablo 5 te TIMSS 2011 de yayınlanan başarısız olduğu sekizinci sınıf fen bilimleri sorularının, TIMSS 2011 konu alanlarına göre değerlendirilmesinden elde edilen bulgulara yer verilmiştir. Tablo 5. TIMSS 2011 de Yayınlanan Başarısız Olduğu Sekizinci Sınıf Fen Bilimleri Sorularının TIMSS 2011 Konu Alanlarına Göre Değerlendirilmesi. Konu Alanı Soru Sayısı % Yer Bilimleri 10 9.00 Fizik 6 5.43 Kimya 7 6.30 Biyoloji 9 8.28 Tablo 5 te görüldüğü üzere, TIMSS 2011 de yayınlanan başarısız olduğu sekizinci sınıf fen bilimleri sorularının %9.00 u Yer Bilimleri konu alanına ait sorulardan, %5.43 ü Fizik, %6.30 u Kimya ve %8.28 i ise Biyoloji konu alanına ait sorulardan oluşmaktadır (z>-2.56). TIMSS 2011 e katılan Türkiye deki öğrencilerin Fizik konu alanına ait sorularda daha az başarısız olduğu, Yer Bilimleri konu alanına ait sorularda ise daha fazla başarısız olduğu belirlenmiştir. Böylelikle, TIMSS 2011 de yayınlanan başarısız olduğu sekizinci sınıf fen bilimleri sorularından en fazla başarısız olunan konu alanının Yer Bilimleri, en az başarısız olunan konu alanının Fizik olduğu görülmüştür. Tablo 6 da en az başarısız olduğu Fizik konu alanına ait soruların istatistiklerinden elde edilen bulgulara yer verilmiştir. 124

Tablo 6. En Az Başarısız Olduğu Fizik Konu Alanına Ait Soruların İstatistikleri. Kodu Başarı Yüzdesi Hatası Başarı Yüzdesi Hatası Z Puanı S042404 7.00.20 4.00.80-3.63 S042404_1 23.00.30 12.00 1.30-6.35 S032394 52.00.30 46.00 1.90-3.11 S042238A 41.00.30 35.00 1.80-3.28 S042197 42.00.30 32.00 2.00-4.94 S042278 30.00.30 19.00 1.70-6.37 Tablo 6 da görüldüğü gibi TIMSS 2011 de yayınlanan sekizinci sınıf fen bilimleri sorularından Fizik konu alanına ilişkin sorulan 6 soruda, Türkiye en az başarısız olmuştur (z<-2.56). Fizik konu alanıyla ilgili S042404 ve S042404_1 kodlu sorular Maddenin Fiziksel Hali ve Maddedeki Hal Değişimleri ; S032394 ve S042238A kodlu sorular Enerji Dönüşümleri, Isı ve Sıcaklık ; S042197 kodlu soru Elektrik ve Manyetizma ; S042278 kodlu soru ise Işık ve Ses alt konu alanıyla ilgilidir. Işık ve Ses konu alanıyla ilgili S042278 kodlu soruda Türkiye en düşük z puanına sahiptir. en az başarısız olduğu Fizik konu alanına ait sorulardan, en düşük z puanına ait soruya Şekil 3 de yer verilmiştir. Şekil 3. S042278 kodlu soru (TIMSS&PIRLS International Study Center, 2013). Işık ve Ses konu alanıyla ilgili S042278 kodlu soru, 2005 altıncı sınıf öğretim programında yer alan Çevresinde kullanılan ayna çeşitlerini gözlemleyerek aynaların kullanım alanlarına örnekler verir. kazanımı ile ilgilidir. Bu soruda periskoptan geçen ışık ışının geçeceği yol sorulmuştur. Tablo 7 de en fazla başarısız olduğu Yer Bilimleri konu alanına ait soruların istatistiklerinden elde edilen bulgulara yer verilmiştir. Tablo 7 de görüldüğü gibi TIMSS 2011 de yayınlanan sekizinci sınıf fen bilimleri sorularından Yer Bilimleri konu alanına ilişkin sorulan 10 soruda, Türkiye en fazla başarısız olmuştur (z<-2.56). Yer Bilimleri konu alanıyla ilgili S032060, S052297, S052032 ve S042141 kodlu sorular Yerkürenin Oluşum Süreçleri, Döngüler ve Tarihi ; S042215 ve S032151 kodlu sorular Yerkürenin Güneş Sistemindeki ve Evrendeki Yeri ; S032651A, S032651B, S032650B ve S032650Z kodlu sorular ise Yerkürenin Yapısı ve Fiziksel Özellikleri alt konu alanıyla ilgilidir. Yerkürenin Oluşum Süreçleri, Döngüler ve Tarihi konu alanıyla ilgili S042141 kodlu soruda Türkiye en düşük z puanına sahiptir. en fazla başarısız olduğu Yer Bilimleri konu alanına ait sorulardan, en düşük z puanına ait soruya Şekil 4 de yer verilmiştir. 125

Tablo 7. En Fazla Başarısız Olduğu Yer Bilimleri Konu Alanına Ait Soruların İstatistikleri. Kodu Başarı Yüzdesi Hatası Başarı Yüzdesi Hatası Z Puanı S032060 63.00.30 54.00 2.10-4.24 S052297 57.00.30 46.00 2.00-5.43 S052032 18.00.30 8.00 1.20-8.08 S042141 65.00.30 42.00 1.80-12.60 S042215 35.00.30 30.00 1.60-3.07 S032151 43.00.30 35.00 2.10-3.77 S032651A 38.00.30 31.00 1.80-3.83 S032651B 19.00.30 9.00 1.00-9.57 S032650B 40.00.30 35.00 1.70-2.89 S032650Z 33.00.30 20.00 1.40-9.07 Şekil 4. S042141 kodlu soru (TIMSS&PIRLS International Study Center, 2013). Yerkürenin Oluşum Süreçleri, Döngüler ve Tarihi konu alanıyla ilgili S042141 kodlu soru, 2005 sekizinci sınıf öğretim programında yer alan Volkanların oluşumunu ve bunun sonucunda oluşan yeryüzü şekillerini levha hareketleriyle açıklar. kazanımı ile ilgilidir. Bu soruda aktif volkanların nerede bulunduğu sorulmuştur. Aynı zamanda çalışmadan Enerji Dönüşümleri, Isı ve Sıcaklık konu alanıyla ilgili S042238B kodlu soruda en yüksek z puanına, Yerkürenin Oluşum Süreçleri, Döngüler ve Tarihi konu alanıyla ilgili S042141 kodlu soruda ise en düşük z puanına sahip olduğu elde edilen verilerden ortaya çıkmıştır. Tartışma, Sonuç ve Öneriler TIMSS 2011 araştırma sonuçlarına göre, Türkiye TIMSS ölçek orta noktasının (500 puan) altında olup sekizinci sınıf düzeyinde fen bilimleri başarı ortalaması 483 puandır (Martin, Mullis, Foy ve Stanco, 2012). konu alanlarına göre ortalama başarı puanları; Biyoloji konu alanında 484, Kimya konu alanında 477, Fizik konu alanında 494 ve Yer Bilimleri konu alanında 468 dir (EARGED, 2014). Bu puanlar göz önünde bulundurulduğunda, sekizinci sınıf fen bilimleri sorularında en fazla başarılı olunan konu alanının Fizik, en fazla başarısız olunan konu alanının ise Yer Bilimleri olduğu anlaşılmıştır. Yapılan bu çalışmada da Fizik konu alanının en fazla başarılı olunan konu alanı, Yer Bilimleri konu alanının ise en fazla başarısız olunan konu alanı olduğu belirlenmiştir. Bu araştırmada Fizik konu alanında, başarılı olduğu alt konu alanlarından olan Enerji Dönüşümleri, Isı ve Sıcaklık konu alanıyla ilgili S042238B kodlu soruda z puanının en yüksek olduğu; Yer Bilimleri konu alanında, başarısız olduğu alt konu alanlarından olan Yerkürenin Oluşum Süreçleri, Döngüler ve Tarihi konu alanıyla ilgili S042141 kodlu soruda ise 126

z puanının en düşük olduğu belirlenmiştir. Türkiye de TIMSS 2011 soruları uygulandığı zaman yürürlükteki öğretim programı 2005 yılına aittir. Bu öğretim programının incelenmesi neticesinde, başarılı olduğu sorunun beşinci sınıf öğretim programında, başarısız olduğu sorunun ise sekizinci sınıf öğretim programında yer aldığı tespit edilmiştir. 2005 yılına ait fen ve teknoloji öğretim programının sarmal yapıya sahip olması, öğrencilerin öğretilen kavramları her yıl artan bir yoğunlukla görmelerini sağlamıştır. Böylece, öğrenilmiş olan kavramlar sık sık tekrar edilerek pekiştirilmiştir (MEB, 2005). TIMSS 2011 e katılan ülkelerin öğretim programında sekizinci sınıf fen bilimleri derslerine ayırdıkları zaman incelendiğinde, en az fen bilimleri dersi yapan ülkeler arasında sondan dördüncü sırada yer aldığı görülmüştür (EARGED, 2014). Bu sonucu destekler nitelikte Yılmaz, Morgil, Aktuğ ve Göbekli (2002) orta ve yükseköğretim öğrencileri üzerinde yürüttükleri çalışmada, yer bilimleri ve çevre konusunda verilen eğitimin yetersiz olduğunu dile getirmişlerdir. Ayrıca, yer bilimleri ve çevre ile ilgili ünitelerin son üniteler olması ve zaman darlığı nedeniyle, çoğu zaman işlenemediğini belirtmişlerdir (Engin, 2003; Uzun ve Sağlam, 2007). Fen ve teknoloji öğretim programında yer alan sekizinci sınıf fen kavramlarına fazla zaman ayırmaması ve yer bilimleri ile ilgili ünitelerin öğretim programında son üniteler arasında yer alması, TIMSS 2011 sekizinci sınıf fen bilimleri sorularında en fazla başarısız olduğu konu alanının Yer Bilimleri konu alanı olmasının nedeni olarak gösterilebilir. 2005 yılında yürürlüğe konan öğretim programının hayata geçmesiyle birlikte, alan yazında bu öğretim programının uygulanmasına yönelik bazı sıkıntılar ortaya konulmaktadır. Etkinliklerin gerçekleştirilmesi için yeterli zamanın olmayışı, öğrencinin derse aktif katılımının sağlanamaması, öğretmenlerin programın içeriğiyle ilgili yeterli düzeyde bilgi sahibi olmaması, sınıf mevcutlarının programın uygulanmasına uygun olmaması gibi olumsuz ve zayıf yanların, özellikle çalışmalarda ifade edildiği görülmektedir (Aykaç, 2007; Gömleksiz ve Dilci, 2007; Uzun, Bütüner ve Yiğit, 2010). Bu nedenle, Türkiye de 2005 yılından sonra yürürlüğe konan öğretim programı ile öğrenim gören öğrencilerin katılmış oldukları sekizinci sınıf düzeyinde ilk uluslararası sınav olan TIMSS 2011 in beklenen düzeyde başarıya ulaşılamamasının nedenlerden biri olarak, programın uygulamasına yönelik sorunlar gösterilebilir. Programın uygulamasına yönelik aksaklıkları giderici önlemlerin alınması ile ilerleyen yıllarda yapılacak olan TIMSS sınavlarında, öğrencilerin daha başarılı olması sağlanabilir. 127

Kaynakça Aykaç, N. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler dersi eğitim öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (22), 46-73. Çakmak, G. (2016). TIMSS 2007 de yayınlanan 8. sınıf fen sorularının TIMSS 2007 öğrenme alanlarına göre değerlendirilmesi: Türkiye örneği. 12. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı (ss.169) içinde, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi. Çepni, S., Ayas, A., Johnson, D. ve Turgut, F. (1997). Fizik Öğretimi. Ankara: YÖK/Dünya Bankası, Milli Eğitimi Geliştirme Projesi. Çepni, S. (2014). Araştırma ve Proje Çalışmalarına Giriş. Trabzon: Celepler Matbaacılık. EARGED (2014). TIMSS 2011 ulusal matematik ve fen raporu: 8. sınıflar. 01 Eylül 2016 tarihinde http://timss.meb.gov.tr/wp-content/uploads/timss-2011-8-sinif.pdf adresinden erişilmiştir. Engin A. C. (2003). Fen bilgisi ve biyoloji öğretmen adaylarının üniversite ekoloji dersi öncesi ve sonrası çevre bilgileri ve tutumları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Gömleksiz, N. M. ve Dilci, T. (2007). Yeni ilköğretim programının etkililiğine ilişkin ilköğretim müfettişlerinin görüşlerinin değerlendirilmesi: nitel bir araştırma. 01 Eylül 2016 tarihinde https://www.pegem.net/akademi/kongrebildiri_detay.aspx?id=5466 adresinden erişilmiştir. Martin, M. O., Mullis, I. V. S., Foy, P. ve Stanco, G. M. (2012). TIMSS 2011 International Results in Science. Chestnut Hill, MA: TIMSS & PIRLS International Study Center, Boston College. MEB (2005). İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi (4-5-6-7-8 Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara. TIMSS & PIRLS International Study Center (2013). Released items. 01 Eylül 2016 tarihinde http://timssandpirls.bc.edu/timss2011/international-released-items.html adresinden erişilmiştir. Uzun N. ve Sağlam N. (2007). Ortaöğretimde çevre eğitimi ve öğretmenlerin çevre eğitimi programları hakkındaki görüşleri. Eurasian Journal of Educational Research, (26), 176-187. Uzun, S., Bütüner S. Ö. ve Yiğit, N. (2010). 1999-2007 TIMSS fen bilimleri ve matematik sonuçlarının karşılaştırılması: sınavda en başarılı ilk beş ülke-türkiye örneği. Elementary Education Online, 9 (3), 1174-1188. Yılmaz, A., Morgil, İ., Aktuğ, P. ve Göbekli, İ. (2002). Ortaöğretim ve üniversite öğrencilerinin çevre, çevre kavramları ve sorunları konusundaki bilgileri ve öneriler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (22), 156-162. 128