Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme TEMEL KAVRAMLAR Yrd.Doç.Dr. Gülçin Tan Şişman Eğitim Programları ve Öğretim
Eğitim bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir. Bireyin içinde yaşadığı toplumda davranış kazanımına yönelik süreçlerin toplamıdır. Eğitim etkinlikleri sonucunda bireyin davranışlarında bir değişikliğin ortaya çıkması beklenmektedir.
Eğitim Formal Eğitim Planlı, programlı İnformal Eğitim (Günlük yaşam deneyimleri) Örgün Eğitim Belli yaş grupları, aşamalı ve kademeli okullarda yapılır Yaygın Eğitim İlgi ve gereksinimlere kademeli değildir. İlköğretim Ortaöğretim Üniversite Hizmet içi eğitim Halk eğitimi Çıraklık
Öğretim Öğrenmenin gerçekleşmesi için planlanan, kasıtlı ve sistematik eğitim süreci. (Demirel, 2003) Öğrenilmesi gereken davranışların önceden kasıtlı olarak planlandığı ve öğretildiği planlı süreç (Saban, 2008). Program geliştirme Öğrenci özellikleri Öğrenme ortamı Öğretmen yetiştirme Ölçme-değerlendirme Rehberlik hizmetleri
Program Belli bir amaca ulaşmak için yapılması gereken etkinliklerin Nelerden oluşacağının Aşamalı (yatay ve dikey ilişki) bir şekilde sıralanması Aktivitelerin alacağı zamanı Aktivitelerin nasıl uygulanacağı Öğrenme kazanımlarına ne düzeyde ulaşıldığının belirlenmesinin bir tasarısı
Kaynaklar Birey Toplum Konu Alanı PROGRAM GELİŞTİRME Amaçlar (NİÇİN?) Alanlar Bilişsel Duyuşsal Psikomotor İçerik (NE?) Değerlendirme (NE KADAR?) Öğretim Süreçleri (NASIL) Ders planı Öğretim Yöntemleri Öğretim İlkeleri Görsel-İşitsel Araçlar Sınıf içi İletişim Disiplin
Öğrenme Bireyin davranışlarındaki gözlemlenebilir değişimlerdir. Dışsal uyarıcıların içsel ya da zihinsel süreçlerle işlenmesidir. Öğrenenin duyu organları aracılığıyla algıladığı nesne, olay, olgu ya da kavramlara ilişkin zihninde kendi gerçeğini yapılandırması ya da önceki deneyimlerine dayalı olarak gerçeği yorumlaması sürecidir. İstediğimiz davranışlar; Bilişsel Duyuşsal Devinimsel olabilir.
Teknoloji Makine, Mekanik donanım Araba, uydu, televizyon, kara tahta, cep telefonu.. Fiziksel/mekanik donanım Televizyon ya da diğer donanımlar Kuramsal boyut Yöntem, bilgi, uygulama, pratik, yetenek, işlev Televizyon ya da diğer donanımlar sınıf içinde eğitim-öğretim amacı için nasıl kullanılır? Belli amaçlara ulaşmada, belli sorunları çözmede, gözleme dayalı ve kanıtlanmış bilgilerin uygulanmasıdır (Seferoglu, 2006). Bilimsel bilgilere dayalı olarak sorun çözmeyi amaçlayan çok boyutlu bir disiplindir.
Eğitim Teknolojisi Eğitim teknolojisi hangi soruya cevap arar? Bunu nasıl öğretirim? Program geliştirme süreciyle bağlantısı: eğitimin yürütülmesi aşaması, yani bireylerin özel amaçlara (hedeflere) ulaşmalarının sağlandığı aşama.
Eğitim Teknolojisi NE ve NİÇİN konularını saptadıktan sonra NASIL gerçekleşebileceği sorusunun yanıtını aramaktadır. Eğitimin yürütülmesi yani bireylerin hedeflere ulaşmalarının sağlandığı aşama Öğrenme-öğretme süreçlerinin yapısallaştırılması, yani bu süreçlerin tasarımlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi işidir. (Alkan, 1998) Öğrenme ile ilgili sorunların analizi ve çözümünde insanları, yöntemleri, düşünceleri, araç-gereçleri ve organizasyonu içeren karmaşık ve tümleşik bir süreçtir. (Ergin, 1998)
Serbestlik Birinci kaynaktan bilgi Yaratıcılık Fırsat eşitliği Eğitim Teknolojisinin Yararları Bireysel öğretim Çeşitlilik ve kalite Kopya edilebilen sistem Üretken eğitim ve hızlı öğrenme
Öğretim Teknolojisi Öğrenme-öğretme ortamının en etkin şekilde düzenlenmesi için gösterilen sistematik ve planlı etkinlikler bütünü (Şahin-Yanpar & Yıldırım, 1999) Özel amaçların gerçekleştirilmesinde etkili öğrenmeyi sağlamak için iletişim ve öğrenme ile ilgili araştırmalardan hareketle, insan gücü ve insan gücünün dışındaki kaynaklar kullanılarak öğretmeöğrenme sürecinin tasarlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesinde sistematik bir süreçtir. (Ergin, 1998)
Öğretim Teknolojisi Bir konunun öğretimi ile ilgili öğrenmenin kılavuzlanması sürecidir. Bu süreçte konu alanının kazanımına ilişkin özel hedefler vardır. Matematik öğretiminde kullanılmak üzere bir araç gereç tasarlayıp kullanmak, Belirli bir konunun öğretilmesinde farklı yöntemler uygulamak
Yöntem ve Teknikler Değerlendirme Öğrenci Ortam Kuram Araç-Gereç Kazanım Öğretim Teknolojilerinin Kapsamı Öğretmen
Eğitim Teknolojisi ve Öğretim Teknolojisi Arasında Fark/Benzerlik var mıdır? Eğitim Teknolojisi İnsanın öğrenmesi olgusunun tüm yönlerini içeren problemleri sistematik olarak analiz etmek, bunlara çözümler geliştirmek üzere ilgili insan gücü, bilgileri, yöntemleri, teknikleri, araçgereçleri vb. tüm unsurları işe koşarak uygun tasarımlar geliştiren, uygulayan, değerlendiren ve yöneten karmaşık bir süreçtir. Öğretim Teknolojisi Belirli öğretim disiplinlerinin kendine özgü yönlerini dikkate alarak düzenlenmiş tir. Matematik öğretimi teknolojisi Fen eğitimi teknolojisi Öğretimi yapılacak disiplin alanlarına özgü olarak etkili öğrenme düzenlemeleri oluşturmak üzere amaçlı olarak yapılan çalışmaları içermektedir.
Eğitim mi Öğretim teknolojisi mi? Matematik dersinde çıkarma işlemini öğretmek için kavram haritalarını kullanarak, öğretimi daha etkili bir hale getirmek amacıyla öğretimin zenginleştirilmesi
Öğretim Materyali Hedefleri gerçekleştirebilmek amacıyla araçlardan faydalanarak yapılan ders içeriklerini kapsar. (Şahin- Yanpar, 2000) Öğretim hedeflerine ulaşmak için farklı araçlarla sunulan, belli ilkeler doğrultusunda düzenlenen içeriğin görsel, işitsel ya da yazılı biçimleridir. Öğretim Aracı Tebeşir ve kağıttan başlayarak günümüzde bilgisayar ve ilişkili teknolojilere kadar basitten karmaşığa çeşitlilik gösterir.
Öğretim Materyali ve Araçları Materyal oluşturabilmek için araç gerekmektedir. Asetat kağıdı Asetat kağıdının üzerine hedeflere ulaşmak amacıyla işlem yapılmasıyla tepegözde kullanılabilecek bir materyal Hiçbir araç bir diğerinden daha üstün değildir. Önemli olan araçları derste kazanımları gerçekleştirmek üzere yaratıcı bir biçimde sentezleyip, materyal hazırlama ve tasarlama ilkelerine göre geliştirmektir.
Öğretim Materyali ve Araçları Öğretim materyalleri konuyu öğrencilere aktarmada öğretmenlere ASİSTANLIK yapar. Asıl hedef materyal kullanma değil, materyali kullanarak öğrencinin hedeflere ulaşmasını sağlamaktır.
Tarihi bakış Ateşin bulunması Doğaya hakim olma Yazının bulunması Kalem, mürekkep vb. Johannes Gutenberg kimdir? Reform ve Rönesans ın matbaayı icat eden Avrupa da yaşanması rastlantı mıdır? 1957 de Sovyetler Birliğinin Sputnik 1 roketini uzaya göndermesi sonucunda, ABD eğitiminde yaşanan büyük şok neye zemin hazırlamıştır? Teknolojiye yapılan yatırım ve eğitim sistemiyle entegrasyonu, ABD yi Ay a insan gönderen ilk ulus yapmıştır.
Tarihi bakış I.Dönem: Gelişim Dönemi Ateşin bulunması 1900 Yazı Matbaa Sanayi ile ilgili ortaya çıkan talepler Eğitim teknolojisi, endüstriyel teknolojinin bir yüzyıl gerisinde
Tarihi bakış II.Dönem: Gelişim Dönemi 1980 lere kadar olan dönem Görsel işitsel araçlar TV, Programlı Öğretim Savunma ve savaş teknolojileri Almanların top menzilini hesaplamak için bilgisayarlar geliştirmesi II.Dünya Savaşı, soğuk savaş, uzay yarışı, fizik ve davranış bilimlerindeki gelişmeler Öğrenci sayısında artış, öğretmen ihtiyacı 1946 da Dale nin görsel-işitsel materyallerin öğretimde kullanılmasına yönelik yazdığı kitap 1982 de Heinich, Molenda ve Rusell ın öğretim materyalleri ve öğretimde yeni teknolojiler kitabı ASSURE modeli Televizyonun icadı
Tarihi bakış III. Dönem: Bireysel Kitlesel Öğretim 1990 lı yıllar Bilgisayarlı eğitim Tv kitle eğitiminde kullanılması Özel eğitim kanalları Ticari kanallar Sınıf öğretmeni yerine campton tipi filme alınmış konferansları kapalı devre üzerinden yayınlama Laboratuarlar ve programlı öğretimin bireysel eğitimde kullanılması Bireysel okuma araçları Slaytlar, film çeşitleri, kasetler vb. dinleme araçları Elektronik öğrenme laboratuarları Özel olarak programlaştırılmış basılı materyaller
Tarihi bakış IV ve V. Dönem: Otomasyon ve Sibernasyon Dönemi 21.yy gelecek yy. Geleneksel öğretmen ve okul anlayışında köklü değişiklikler
Öğretim Araç ve Materyalleri Tarihi 1920 den önceki dönem Tebeşir ve ders kitabı 1920 Okul müzeleri (filmler, resimler, fotoğraflar) 1930 İşitsel teknolojiler (radyo programları, vb.) II.Dünya Savaşı (1939-1945) Göze ve kulağa hitap eden araç ve materyaller. Tepegöz ve slayt projektörü 1950 Öğretimsel Televizyonlar 1960 Bilgisayar destekli öğretim hareketi 1980 Bilgisayarların okullardaki etkisi artıyor. Mikrobilgisayarlar 1985 Sonrası Bilgisayar teknolojisi yaygınlaşıyor Öğretmen eğitimi 1990 ve sonrası Multimedya, uzaktan eğitim, internet/web temelli eğitim yayınlaşıyor.
İlkler İlk Radyo Marconi 1894 yılında, radarın mucidi Hertz in yapmış olduğu elektrik kıvılcımı jeneratörünü ve Branly nin icad ettiği bir dalga alıcıyı kullanarak oda içinde bulunduğu yerden 9 metre uzaktaki bir kapı zilini çaldırmayı başardı ve radyo dalgalarının bütün dünyada kullanılacağı büyük bir gelişimin temellerini atmış oldu. 1895 yılında Marconi ve Popov un birbirlerinden habersiz bir şekilde geliştirmeleri ile sonlandı. 1896 yılında ise ilk defa Popov tarafından Heinrich Hertz ismi Mors alfabesi kullanılarak anlaşılır bir şekilde iletildi. Türkiye'de radyo yayıncılığı 1927 yılında başladı.
İlkler İlk Televizyon 1923 yılında, John Logie Baird tarafından İngiltere de icat edilmiştir. İlk televizyon görüntüsü ise yine Baird tarafından 1926 yılında yayınlanmıştır. 1930'ların başında televizyon elektronik eşya olarak satılmaya ve geniş kitlelere hitap etmeye başladı. Örneğin 1936 Berlin Yaz Olimpiyatları Almanya'da evlerdeki televizyonlardan izlendi. 1950'lerde ABD'de ilk renkli televizyon satışa çıktı. Türkiye'de ilk olarak 1953 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından bölgesel olarak ve haftada birkaç saat deneme yayınları başlatıldı.
İlkler İlk Bilgisayar ENIAC (Electronic Numerical Integrator And Computer) elektrikle çalışan ve elektronik veri işleme kapasitesine sahip ilk bilgisayar. II.Dünya Savaşı esnasında ABD'li bilim adamları tarafından inşa edilen ENIAC ilk çıkan bilgisayardı ENIAC, yaklaşık 167 m² bir alana sığıyordu ve ağırlığı 30 tondu.
İletişim Nedir? İki birim arasındaki mesaj alış-verişi (Demirel ve diğ., 2001). Anlamlı mesaj İki veya daha fazla insan arasında anlamları ortak kılma süreci (Yalın, 2003) Birey veya bireylerin karşılıklı bilgi, duygu ve düşüncelerini paylaşma süreci İletişimde en önemli nokta bilgi aktarımının iki yönlü olmasıdır. Bilgi aktarımı tek yönlü ise bilgilendirme, çift yönlü ise iletişim olarak adlandırılır.
İletişimin Özellikleri İletişimde ilk izlenim (başlangıç) önemlidir. Bireylerden biri hazır değilse, iletişim sağlanamaz. İletişim kişiye değil kişiyle yapılır. İletişimin temel özelliği, anlayarak kavramaktır. İletişimde sözcükler, eller, gözler, bakış, duruş gibi öğeler önemli rol oynar.
İnsanlar arasındaki yüz yüze etkileşim vücut dili, ses ve kelimeler sağlanmaktadır. %7 %38 %55 içerik/kelimeler ses tonu vücut dili
İletişimin Türleri Sözsüz Göz İlişkisi Yüz İfadesi Baş Hareketleri Jestler Beden Duruşu Yakınlık Yöneliş Bedensel Temas Dış Görünüş Yazılı Mesajı, katılımcıların anlayabileceği ortak simgeler aracılığı ile (tahta, slayt vb.) iletmemizdir. İletişim aracı yazıdır. Sözlü Karşılıklı olarak konuşma ve dinleme etkinlikleri Her zaman konuşan ve dinleyen arasında bilgi, beceri, tutum ve davranış açısından etkileşim olmasını gerektirir.
Hedeflenen kişi/grupta davranış değişikliği oluşturmak üzere iletişim sürecini başlatan kişi, birim veya ortam Kaynak İLETİŞİM SÜRECİ Kurulan iletişimin içeriğini oluşturan, iletilmek istenen fikir/bilgi Mesaj Kurulan iletişimin içeriğini oluşturan, iletilmek istenen fikir/bilginin gönderildiği birim Alıcı Kanal Kurulan iletişimin içeriğini oluşturan, iletilmek istenen fikir/bilginin sunuluş biçimi Dönüt Alıcının mesaja verdiği, nasıl yorumladığını gösterdiği tepki Kim? Ne? Nasıl? Kime?
Öğrenme-Öğretme Süreci ve İletişim Öğretme-öğrenme süreçlerinde gerçekleştirilen tüm etkinliklerin temelde birer iletişim etkinliğidir. Öğrenme-öğretme sürecinde herhangi bir konunun öğretilebilmesi için öğreticiyle öğrenenler arasında o konuda bir iletişimin kurulması gerekmektedir. (Seferoğlu, 2006) İletişim becerisi Etkili iletişim kurma yeni programda yer alan ortak beceriler arasındadır. Üst düzey yaşam becerisi
Öğretme-Öğrenme Süreci ile İletişim Süreci Arasındaki Benzerlik Öğretmen Öğretim İçeriği Öğretim araç ve yöntemleri Öğrenci (Kaynak) (Mesaj) (Kanal) (Alıcı) Öğrenme Tepkileri (Dönüt)
Daha iyi bir Öğretme-öğrenme Ortamı için... İleteceğim mesaj sonrasında ne olmasını bekliyorum? Ortamı etkileme anlamında neyi başarmak istiyorum? Gerçekleştireceğim iletişim sonucunda öğrencilerimin neye inanmalarını, ne söylemelerini ve ne yapmalarını istiyorum? Psikolojik anlamda, öğrencilerimde hangi etkileri oluşturmak ve onlardan hangi tepkileri almak istiyorum? Öğrenme-öğretme kuramlarını nasıl analiz edeceğim?
İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı Öğretim teknolojisinin en önemli amacı yaşantı alanını genişletmektir. Yaşantı alanı bireyin etkileşimde bulunduğu sosyal ve fiziksel çevresi. Öğretim etkinliğinin hedeflerine ulaşabilmesi açısından başarılı olabilmesi için öğrenciye sunulan materyalin öğrencinin yaşama alanı kapsamında olması gerekmektedir.
İletişim Süreci ve Yaşantı Alanı Öğretmenin yaşantısı Ö Ğ R E N M E Öğrencinin Yaşantısı Ortak Yaşantı
Dale nin Yaşantı Konisi Karmaşığa Soyuta Sözel sembollerle Görsel sembollerle Radyo, plak Gözle Az sayıda duyu organı Başkalarının yardımıyla Hareketli resimlerle Başkalarının yardımıyla Televizyonla Sergiler yardımıyla edinilen yaşantılar Geziler yoluyla edinilen yaşantılar Bütün duyu organlarıyla Gösteriler yoluyla edinilen yaşantılar Basitten Somuttan Dramatizasyonla edinilen yaşantılar Model ve numunelerden edinilen yaşantılar Doğrudan doğruya edinilen maksatlı yaşantılar Çok sayıda Kendi kendine
İnsanlar %83 ünü görme %11 ini duyma %3,5 koklama %1,5 dokunma %1 ini tatma duyularını kapsayan yaşantılar içinde öğrenmektedirler.
Belli bir zaman süresi içerisinde insanlar Söylediklerinin %70 ini Yapıp Söylediklerinin %90 ını akıllarında tutarlar. Gördüklerinin %50 sini İşittiklerinin %28 ini Okuduklarının %10 unu
Yaşantı Konisinin Dayandığı İlkeler Öğrenme işlemine katılan duyu organlarımızın sayısı ne kadar fazla ise o kadar iyi öğrenir ve geç unuturuz. En iyi öğrendiğimiz şeyler kendi kendimize yaparak öğrendiğimiz şeylerdir. Öğrendiğimiz şeylerin çoğunu gözlerimizin yardımı ile öğrenebiliriz. En iyi öğretim, somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru giden öğretimdir.
Eğitim Ortamlarında İletişim Sorunları Öğretmenin öğrencileri yeteri kadar tanımaması, Öğretmenin alanında yeteri kadar güncel bilgi birikimine sahip olmaması. Öğretmenin derse yeterli hazırlık yapmaması. Öğretmenin iletilerini çoklu kanal kullanmaksızın iletmesi. Öğretmenin öğrencileri eğitim ortamlarında daha aktif hale getirecek yöntem ve tekniklere yer vermemesi. Öğrencinin derse ilgisiz olması veya dikkatini yoğunlaştıramaması.
Eğitim Ortamlarında İletişim Sorunları Öğrencinin derse katılmaktan kaçınması, özgüveninin yetersiz olması. Eğitim ortamlarındaki konuların kendisine herhangi bir yararının olamayacağını düşünmesi. Eğitim ortamlarının eğitime yeteri kadar uygun olmaması (ortamın havasız, ışıklandırmanın yetersiz olması vb.). Oturma yer ve düzeninin rahatsızlık vermesi. Eğitim ortamlarında kullanılan araç-gereçlerin arızalı olması, görüntü ve/ya sesi iyi vermemesi. Çoklu ortam etkinliklerini destekleyecek öğretim araç-gereçlerinin bulunmaması ve yeterli olmaması.