CERRAHİ VE NÜTRİSYON İlknur DAYANÇ* Tuğba ÇİL** Acıbadem Bodrum Hastanesi *Eğitim ve Gelişim Hemşiresi **Cerrahi Kat Hemşiresi Hazırlanma Tarihi: 19.04.2018 http://prodietnutrition.com/prodiet-at-home/
SUNU PLANI MALNÜTRİSYON PERİOPERATİF NÜTRİSYON POSTOPERATİF NÜTRİSYONDA ANAHTAR NOKTALAR ENTERAL BESLENMENİN ÖNEMİ CERRAHİ HASTALARDA MALNÜTRİSYON GELİŞME NEDENLERİ MALNÜTRİSYONUN SONUÇLARI ARAŞTIRMA SONUÇLARI HEMŞİRELİK BAKIMI HEMŞİRELİK DEĞERLENDİRMESİ HEMŞİRELİK TANILARI VE GİRİŞİMLER https://www.flaticon.com/free-icon/strategy_262832
https://www.indiatvnews.com/entertainment/bollywood/richa-chadha-break-up-27013.html Bireyin gereksinimleri ve cerrahi durumuna bağlı olarak beslenme oral, enteral veya parenteral yoldan sağlanabilir. MALNÜTRİSYON Cerrahi hastalarda mortalite ve morbiditeyi etkileyen, cerrahi hastalarda sık görülen önemli bir problemdir. Hastaların beslenme durumu, cerrahi sonrası kliniği değerlendirmede önemli bir belirleyici faktördür ve malnütrisyon ile hasta kliniğinin kötüye gidişi arasında güçlü bir ilişki vardır. Oral ve enteral beslenemeyen şiddetli beslenme yetersizliği olan hastada preop beslenme endikedir. Oral alım yetersiz ise oral nutrisyon takviyeleri ya da enteral ve parenteral beslenme formundaki nutrisyonel destek cerrahi sonrası iyileşme için önemlidir.
Malnütrisyon, anestezi ve perioperatif bakımdaki olumlu gelişmelere rağmen Cerrahi hastaların %27-50 sini olumsuz etkiler. Tedavi edilmediğinde mortalite ve morbiditeyi ciddi biçimde artırır.
PERİOPERATİF NÜTRİSYON Preoperatif nütrisyonun iyi olması postoperatif nütrisyonun ilk adımıdır. Ameliyat sonrası insülin direncini azaltmak, morbiliteyi ve mortaliteyi düşürmek için ameliyat öncesinde karbonhidrattan zengin içeceklerin kullanılmasını destekleyen kanıtlar bulunmaktadır.
PERİOPERATİF NÜTRİSYON Çalışmalar ameliyat öncesinde sıvı formda karbonhidrat tüketiminin nitrojen, yağsız vücut kitlesi ve kas gücü kayıplarını azalttığı ve abdominal ve kolorektal cerrahiler sonrası glisemik kontrolü güçlendirdiğini göstermiştir. Postoperatif dönemde enteral beslenmenin uygulanması ile yoğun bakım yatış süresinin kısaldığı ve gastrointestinal sistem fonksiyonların daha erken sürede kazanıldığı görülmektedir.
Postoperatif nütrisyonda anahtar noktalar Erken enteral besleme Hiperglisemiden kaçınma Cerrahi Sonrası Hızlanmış İyileşme (ERAS) Protokolü
ENTERAL BESLENMENİN ÖNEMİ Enteral beslenme ile mukozal atrofinin azaldığı, barsağın bariyer fonksiyonunun korunduğu, intestinal bakteriyel translokasyonun azalarak düşük morbidite ve maliyet ile hastane kalış süresi kısaldığı gösterilmiştir. Ayrıca, erken enteral beslenme, mide ve barsak duvarı ödemini önlemekte ve enteral toleransı %50 ye kadar arttırmaktadır. https://www.doktorsitesi.com/article/enteral-beslenme
Yetersiz besin alımı Yatağa bağımlı olma CERRAHİ HASTALARDA MALNÜTRİSYON GELİŞME NEDENLERİ Kayıplar (Diyare, fistül, kanama..) Metabolik bozukluklar (Karbonhidrat, yağ ve protein mekanizması) Büyük ameliyatlar, radyoterapi, kemoterapi İyatrojeni malnütrisyon (hastanede yatarken gelişen besleneme bozukluğu %10-50 oranında görülmektedir )
CERRAHİ HASTALARDA MALNÜTRİSYON GELİŞME NEDENLERİ Fizyopatolojisi: Bedenin cerrahi travmaya karşı oluşturduğu stres tepkisi, genellikle ameliyattan sonraki ilk 2-5 gün arasında görülür ve bedende nöro-endokrin değişiklere neden olur. Risk faktörleri: İleri yaş, güçsüzlük, fakirlik, mobilite ya da görmeyi azaltan fonksiyonel sağlık problemleri, kronik ağrı, pulmoner, kardiyovasküler, renal, endokrin kaynaklı kronik hastalıklar, iştahı etkileyen ilaçlar ve tedaviler, enfeksiyon, cerrahi ya da travma gibi akut problemler
Stres sonucunda ise; Bazal enerji gereksinimi artar Protein katabolizması artar Glikoneogenezis (proteinden glikoz oluşumu artar) Amino asit tüketimi artar Azot atımı artar ve (-) nitrojen dengesi gelişir Hiperglisemi Periferik insülin rezidansı ve lipolizis gelişir http://www.safakkeklik.com/stres-evreleri.html
MALNÜTRİSYONUN SONUÇLARI Dokuların asıl gereksinimi olan besinlerden (makro veya mikro) yoksun kalmasıyla hücresel ve organ fonksiyonlarında bozulmaya neden olarak; kardiyak ve respiratuar kas fonksiyonlarında bozulma, gastrointestinal sistem, düz kas atrofisi, immün sistemde, yarada ve anastomoz iyileşmesinde bozulmaya neden olur. Gelişen değişiklikler cerrahi sonrası komplikasyon oluşumuyla iyileşme sürecine zarar verdiği gibi, sağlık maliyetlerinde (uzun süre hastanede kalma, tekrarlayan hastane yatışları, birincil bakım ziyaretleri, vb.) artışa neden olmaktadır. https://www.videoblocks.com/videos/life%20crisis%20concept
ARAŞTIRMA SONUÇLARI Oral yolla beslenemeyen ve erken dönemde enteral beslenme başlanan cerrahi hastaların karşılaştırıldığı çalışmalarda mortalite oranları değişmezken, infeksiyöz komplikasyonların ve hastanede kalış süresinin enteral beslenen hastalarda daha az olduğu gösterilmiştir. Yapılan başka çalışmalarda preoperatif ve postoperatif beslenme değerlendirilmiş ve mortalite oranlarında farklılık olmasa da ameliyat sonrası komplikasyon gelişiminin preoperatif nütrisyon desteği alanlarda daha az olduğu görülmüştür. http://www.internethaber.com/iste-aciklanan-en-son-anket-carpici-sonuclar-cikti-1875179h.htm
Major cerrahiye aday hastaların malnütrisyon insidansı %30 dur ve beslenme durumlarının tam değerlendirilmesi yapılmalıdır. Beslenme bozukluğu olan hastada morbidite ve mortalite artar. Bu nedenle major cerrahi adayı hastaların beslenme durumunun değerlendirilmesi ve varsa beslenme bozukluğunun düzeltilmesi gerekmektedir.
HEMŞİRELİK BAKIMI Cerrahi hemşiresinin, hemşirelik değerlendirmesi ve girişimleri hastada malnütrisyonun belirlenmesi, komplikasyonların önlenmesi ve hospitalizasyon süresini azaltır.
HEMŞİRELİK DEĞERLENDİRMESİ Sağlık Öyküsü Hastanın günlük besin alımı, kilosu ve kilosundaki son değişiklikler, yiyecek toleransı, yutma refleksi varlığı, iştahsızlık, bulantı, kusma, diyare/konstipasyon, cerrahi/kronik hastalıklar ve ilaçları sorgulanır. Fizik Muayene Boyu, kilosu, beden kitle indeksi, yaşam bulguları, morbilite, cilt ve mukoz membranlar, barsak sesleri, laboratuvar çalışmaları değerlendirilir.
HEMŞİRELİK TANILARI VE GİRİŞİMLER Dengesiz Beslenme, Beden Gereksiniminden Daha Az Beslenme Hekim ve diyetisyen ile işbirliği yapılarak kalori, protein ve c vitaminden zengin bir diyet ile sağlıklı beslenmesi sağlanır. Önerilen şekilde IV olarak total parenteral beslenme veya tüp ile beslenme sağlanır. Sıvı Volüm Eksikliği Riski Malnütrisyonlu hastada sıvı-volüm eksikliği olabilir. Günlük kilo kaybı, aldığı çıkardığı kaydı sağlanır. Enfeksiyon Riski Malnütrisyonlu hastalarda enfeksiyon riski iyi beslenmiş bir insana göre daha yüksektir. Bakım ve uygulamalarda tıbbi asepsi ve cerrahi asepsiye dikkat edilir. Cilt Bütünlüğünde Bozulma Riski Her iki saatte bir pozisyon değişiminin yapılması gerekir. Hastaya aktif ve pasif hareketler yaptırılır. Hastanın cildi temiz ve kuru tutulur.
KAYNAKLAR o Dumlu EG, Bozkurt B, Tokaç M, Kıyak G, Özkardeş AB, Yalçın S, Kılıç M. Cerrahi hastalarda malnütrisyon ve beslenme desteği. Ankara Medical Journal. 2013, 13(1):33-39. o Mercanlıgil S, Dağ A. Hastalıklarda Diyet Tedavisi. Yelken Basım, 1. basım 2013, İstanbul. o Dağ A. Edi. Besler T, İnanç N. Enteral ve Paranteral Nütrisyon. Nobel Tıp Kitabevi, Ltd. Şti. 2014, İstanbul. o Aydoğan M.S. Postoperatif Dönemde Beslenme. Journal Of Turgut Özal Medical Center. 2015; 22(4): 274-5. o Marr AB, McQuiggan MM, Kozar R, Moore FA. Gastric Feeding As An Extension Of An Established Enteral Nutrition Protocol. Nutr Clin Pract 2004; 19(5): 504-10. o https://www.researchgate.net/publication/267850050_cerrahi_hastada_beslenme. Erişim: 19.04.2018. o Lemone P, Burke K. Nursing Care of Clientswith Nutritional Disorders,Medical Surgial Nursing, Critial Thinking in Clients Care; Pearson Education İnternational. New Jersey. 2004; 523-539. o Kılıç TS. Malnitrisyon ve Hastaların Beslenme Durumları Değerlendirilmesi, Enteral-Parenteral Beslenme. Türkiye Diyetisyenler Derneği Yayını. 2014, Ankara; (83):6-16. o Smith SF, Duell DT, Marttin BC. Nutritional Management and NG intubation,clinical Nursing Skill; Basic to Advanced Skills. Pearson Prentice Hall. 2005: 575-598. o Isabel M, Garreia TD, Waitzberg DL. Theimpact of malnutritions morbidity, mortatily, lenght of hosital stay and costs evalvated trough a multiveinate model analysis.clinical Nutrition. 2003; 22(3): 235-239. o Avcı G, Bayraktar N. Hemşirelerin Enteral Beslenmeye İlişkin Bilgi Düzeyleri. hacattepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi. 2003;10(2): 41-53.