İÇİNDEKİLER İçindekiler

Önsöz 5 Kısaltmalar 23 Giriş 25 İÇİNDEKİLER İçindekiler Birinci Kısım İNSAN HAKLARI KAVRAMI VE İNSAN HAKLARI HUKUKU Bölüm 1 İNSAN HAKLARI KAVRAMI I. TANIM VE BENZER KAVRAMLARLA KARŞILAŞTIRILMASI 29 A. Tanım 29 B. Benzer Kavramlarla Karşılaştırılması 30 II. İNSAN HAKLARININ İLKELERİ 32 III. İNSAN HAKLARININ NİTELİKLERİ 34 A. Evrensellik 34 B. Doğuştan Kazanılma 36 C. Mutlaklık 37 Ç. Vazgeçilmezlik 37 D. Bireysellik 38 E. Çoğunlukla Hürriyet Hakkı Olma 38 1. Hürriyet Kavramı 38 2. Hak ve Ödev Kavramı 39 a. Hak Kavramı ve Türleri 39 b. Ödev Kavramı ve Türleri 41 c. Hak ve Ödev İlişkisi 42 3. Hak Hürriyet İlişkisi 43 4. Hürriyetle İlgili Anlayışlar 44 5. Hak ve Hürriyetlerin İçeriği 45 F. Temel Hak Olma 46 G. İnsan hakları Birey İle Devlet Arasındaki İlişkiler Niteliğindedir 47 1. İlişkilerin Niteliği 47 2. Uluslararası İnsan Hakları Hukukuna Göre Devletin Yükümlülükleri 47 a. Tanıma Saygı Gösterme Yükümlülüğü 48 b. Karışmama ve Müdahale Etmeme Yükümlülüğü 48 c. Koruma Yükümlülüğü 49 d. Gerçekleştirme Yükümlülüğü 49 e. Temin Tedarik Yükümlülüğü 50 H. İnsan Haklarının Bütünlüğü 50 I. Hukuken Korunma Zorunluluğu 51 IV. İNSAN HAKLARININ DİKEY VE YATAY ETKİSİ 52 V. İNSAN HAKLARININ SINIFLANDIRILMASI 53 A. Kullanım Şekilleri Bakımından 53 B. Temel Haklar Temel Olmayan Haklar Ayrımı 54 C. Negatif Haklar Pozitif Haklar Ayrımı 55 D. Yasal Haklar Moral Haklar Ayrımı 55 E. Koruyucu Haklar İsteme Hakları Katılma Hakları Ayrımı 56 1. Koruyucu Haklar 56 2. İsteme Hakları 57

3. Katılma Hakları 57 F. Klasik Haklar Sosyal Haklar Ayrımı 58 G. Kişisel, Siyasal, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Ayrımı 58 H. Tarihî Gelişimine Göre İnsan Haklarının Sınıflandırılması 60 1. Birinci Kuşak Haklar 60 2. İkinci Kuşak Haklar 61 3. Üçüncü Kuşak Haklar 61 Bölüm 2 İNSAN HAKLARININ TARİHİ GELİŞİMİ VE POZİTİF HUKUKA GEÇİŞİ (İNSAN HAKLARI HUKUKUNA DOĞRU) I. İNSAN HAKLARININ TARİHİ GELİŞİMİ 63 A. İlk Çağda İnsan Hakları 63 B. Orta Çağ da İnsan Hakları 64 C. Yeni Çağ da İnsan Hakları 66 II. İNSAN HAKLARININ POZİTİF HUKUKA GEÇİŞİ 68 A. Bildirge ve Anlaşmalara Geçiş 68 1. İngiliz ve Amerikan Belgeleri 68 2. Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi 69 3. 20. Yüzyıldaki Gelişmeler 69 B. Anayasalarda Yer Alması 70 1. Batı da 70 2. Türkiye de 71 a. Belgeler ve Fermanlar 71 aa. Senedi İttifak 71 bb. Gülhane Hattı Hümayun u (Tanzimat Fermanı) 72 cc. Islahat Fermanı 72 çç. Adalet Fermanı 73 dd. Değerlendirme 73 b. Anayasalar 73 aa. 1876 Kanun u Esasi 73 bb. 1924 Tarihli Teşkilatı Esasiye Kanunu (1924 Anayasası) 74 cc. 1961 Anayasası 75 çç. 1982 Anayasası 75 Bölüm 3 İNSAN HAKLARI HUKUKU I. KAPSAMI 77 II. İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN HUKUK DALLARI İÇİNDEKİ YERİ 78 III. İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ 79 A. Evrensellik 79 B. Muamele Görme İlkeleri Niteliğinde Olmaları 79 C. Muamele Etme İlkeleri Niteliğinde Olmaları 79 D. Devletin Temel Ödevlerini Dile Getiren Talepler Niteliğinde Olmaları 80 Bölüm 4 İNSAN HAKLARININ DÜZENLENMESİ VE SINIRLANMASI I. İNSAN HAKLARININ DÜZENLENMESİ 81 A. Düzenleme Rejimleri 81 1. Önleyici Rejimler 82 a. Yasaklayıcı Önleme 82

b. Düzeltici Önleme 83 c. Basit Önleme 83 2. Düzeltici Rejim 83 B. Değerlendirme 84 II. İNSAN HAKLARININ SINIRLANMASI 84 A. Sınırlama Kavramı ve İnsan Haklarının Sınırları 85 1. Karine: İnsan Haklarının Korunması 85 2. İnsan Haklarının Sınırları 85 a. Doğal Sınırlar 85 b. Hukuki Sınırlar 85 B. Sınırlanması Mümkün Olmayan ve Olan Haklar 87 1. Mutlak Terimlerle İfade Edilen Haklar 87 2. Sınırlayıcı Bir Şekilde İfade Edilen Haklar 87 3. Kullanılması Sınırlanabilen Haklar 88 C. İnsan Haklarının Sınırlanmasında İlkeler 89 1. Sınırlamaların Gerekliliği İlkesi 89 2. Sınırlamaların Yasallığı İlkesi 90 3. Sınırlamaların Sebebe Bağlılığı İlkesi 92 a. Kavram 92 b. Sınırlama Nedenleri 93 aa. Milli Güvenlik (National Security) 93 bb. Kamu Güvenliği (Public Safety) 94 cc. Kamu Düzeni (Puplic Order) 95 çç. Kamu Ahlakı (Public Morals) 96 dd. Kamu Sağlığının Korunması 97 ee. Başkalarının Hak ve Hürriyetlerinin Korunması 98 ff. Suç İşlenmesinin Önlenmesi 98 gg. Genel Refahın Sağlanması 99 4. Anayasanın Sözüne ve Ruhuna Uygunluk İlkesi 99 5. Ölçülülük (Orantılılık) 100 6. Demokratik Toplum Gereklerine Uygunluk 102 7. Hakkın Özüne Dokunmama 103 D. Olağanüstü Yönetimlerde İnsan Haklarının Sınırlanması 103 1. Olağanüstü Yönetim Kavramı 103 2. Olağanüstü Yönetimin Sebepleri 104 3. Olağanüstü Rejimin İlan Edilmiş Olması 106 4. Olağanüstü Yönetimde İnsan Haklarını Sınırlama Ölçütleri 107 5. Askıya Alınan Sözleşme Hükümlerini Bildirme Yükümlülüğü 108 6. Olağanüstü Yönetimlerde İnsan Hakları 109 a. Sınırlanamayan Haklar 109 b. Kısmen veya Tamamen Sınırlanabilen Haklar 110 E. Çekinceler (Rezervasyonlar) 112 İkinci Kısım ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI HUKUKU Bölüm 5 ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN KAYNAKLARI I. ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI HUKUKU BELGELERİNİN ÖZELLİKLERİ VE HAKİM OLAN İLKELERİ 117 A. Uluslararası İnsan Hakları Belgelerinin Özellikleri 117 1. Evrensellik 117 2. Kapsamının Genişliği 117

3. Devletlerin Çifte Sorumluluğu 117 B. İnsan Hakları Hukuku Belgelerine Hakim Olan İlkeler 118 1. İnsan Onuru 118 2. Ayrımcılık Yasağı 119 3. Hukuk Devleti (Hukukun Üstünlüğü) 119 4. Hesap Verebilirlik 120 5. Açıklık 121 6. Katılım 121 7. Güçlendirme 122 II. ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN KAYNAKLARI 122 A. Uluslararası Antlaşmalar 122 1. Birleşmiş Milletler Şartı 123 2. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi 124 a. Önemi 124 b. Kapsamı 125 c. Bağlayıcılığı 126 3. Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmeleri (İkiz Sözleşmeler) ve Protokoller 127 a. Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesi 127 b. Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesine Ek 1. İhtiyari Protokolü 129 c. Kişisel ve Siyasal Haklar Sözleşmesine Ek 2. İhtiyari Protokolü 129 ç. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi 130 d. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokolü 131 4. Ayrımcılığın Önlenmesi 131 a. BM Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi 132 b. Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmeleri 132 5. Kadın Hakları 133 a. BM Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesi 134 b. BM Kadınlara Karşı Ayrımcılığın Ortadan Kaldırılması Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol 135 6. Çocuk Hakları 136 a. BM Çocuk Hakları Sözleşmesi 136 b. Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin Başvuru Usulüne İlişkin İhtiyari Protokol 138 c. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ye Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi ile İlgili İhtiyari Protokol 138 ç. Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ye Ek Çocukların Silahlı Çatışmaya Dahil Olmaları Konusundaki İhtiyari Protokol 139 d. Çocuk Haklarına İlişkin Diğer Sözleşmeler 140 7. İnsan Kaçakçılığı, Kölelik, Kölelik Benzeri Uygulamalar ve Zorla Çalıştırma 140 a. 182 No.lu En Kötü Çocuk İşçiliği Türleri UÇÖ Sözleşmesi 141 b. Kölelik Sözleşmesi 142 c. Kölelik, Köle Ticareti Köleliğe Benzer Uygulamalar ve Kurumların Kaldırılması Hakkında Ek Sözleşme 142 ç. 1930 Tarihli ve 29 No.lu Zorla Çalışma Sözleşmesi 143 d. 1957 tarihli ve 105 No.lu Zorla Çalıştırmanın Önlenmesi Sözleşmesi 143 8. Vatansız ve Mültecilerin Hakları 144

a. Vatansızların Hakları 144 aa. Vatansız Kişilerin Hukuki Statülerine İlişkin 1954 Sözleşmesi 144 bb. 1961 tarihli Vatansızlık Hallerinin Sayısının Azaltılmasına İlişkin BM Sözleşmesi 145 cc. Yaşadığı Ülkenin Vatandaşlığına Sahip Olmayan Bireylerin İnsan Hakları Üzerine Bildirge 145 b. Mültecilerin Hakları 146 aa. Mültecilerin Hukukî Durumuna Dair Sözleşme 146 bb. Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin 1967 Protokolü (New York Protokolü) 147 9. Savaş Suçları, İnsanlığa Karşı Suçlar ve Soykırım 148 a. BM İnsanlığa Karşı Suçların Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi 149 b. Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü 149 10. İşkence Yasağı, Tutuklu ve Hükümlülerin Korunması 150 a. İşkenceye ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muameleye ve Cezaya Karşı Sözleşme 150 b. İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlık Dışı veya Küçültücü Muameleye ve Cezaya Karşı Sözleşme Seçmeli Protokolü 151 11. Göçmen İşçilerin ve Ailelerinin Hakları ve Göçmen Kaçakçılığı 152 a. Tüm Göçmen İşçilerin ve Ailelerinin Haklarının Korunması Uluslararası Sözleşmesi 152 b. Uluslararası Organize Suçlara Karşı Sözleşmeye Ek Karada, Havada Denizde Göçmen Kaçakçılığına Karşı Protokol 154 12. Zorla Kaybolmalar 154 13. Engellilerin Hakları 156 a. Engellilerin Haklarına İlişkin Uluslararası Sözleşme 157 b. Engellilerin Haklarına İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokol 158 B. Uluslararası Örf ve Adet Hukuku 158 C. Hukukun Genel İlkeleri 159 Ç. Uluslararası Denetim Organlarının Kararları 160 D. Öğreti, Sekreterya, Denetim ve Yargı Kararları 161 E. İnsan Hakları Hukuku Normlarının Yorumu 162 1. Yorum İlkeleri 162 2. Yorum Kaynakları 163 Bölüm 6 BİRLEŞMİŞ MİLLETLER VE İNSAN HAKLARI I. GİRİŞ: KORUMA SİSTEMLERİNİN DOĞUŞU 165 II. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER TEMEL ORGANLARI 167 A. Genel Kurul 167 B. Uluslararası Adalet Divanı 168 C. Güvenlik Konseyi 169 Ç. Ekonomik ve Sosyal Konsey 171 D. Kadının Statüsü Komisyonu 171 E. İnsan Haklarının Korunması ve Geliştirilmesi Alt Komisyonu 172 III. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İNSAN HAKLARI ORGANLARI 172 A. İnsan Hakları Konseyi 172 1. İnsan Hakları Komisyonundan İnsan Hakları Konseyi ne 172 2. Kuruluşu ve Çalışma Usulü 173 3. İnsan Hakları Konseyi nin Görevleri 174 B. İnsan Hakları Yüksek Komiserliği 174

1. Tarihçe 174 2. Görevleri ve Çalışma Esasları 175 C. Mülteciler Yüksek Komiserliği 176 IV. ANTLAŞMA İZLEME BİRİMLERİ (KOMİTELER) 177 Bölüm 7 ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI KORUMA MEKANİZMALARI I. SÖZLEŞMEYE DAYALI KORUMA USULLERİ 179 A. Rapor Usulü 179 B. Genel Yorumlar 181 C. Şikayet Usulü 181 1. Devletlerarası Şikâyet Usulü 181 2. Bireysel Başvuru Usulü 183 a. Bireysel Başvuru Usulünü Öngören Sözleşmeler 183 b. Bireysel Başvuru Şartları 184 c. Bireysel Başvurun Usulünün İşleyişi 185 ç. Geçici Tedbirler 186 3. Eleştirel Bakış 187 Ç. Soruşturma Usulü 187 D. Ziyaret Usulü 190 1. İşkenceye Karşı Sözleşmeye Göre Tesis edilen Tutuklanma Merkezlerini Ziyaret Sistemi 190 2. Zorla Kaybedilmeler Sözleşmesi ne Göre Ziyaret Usulü 191 II. SÖZLEŞME DIŞI KORUMA MEKANİZMALARI 192 A. 1235 Usulü 193 B. 1503 Usulü 194 C. Şikayet Usulü (5/1 Usulü) 196 Ç. Özel Usuller 198 D. Acil Eylem 199 E. Evrensel Periyodik Gözden Geçirme Prosedürü 200 F. Uluslararası Hukuk Komisyonu 200 Bölüm 8 UZMAN KURULUŞLARDA İNSAN HAKLARINI KORUMA MEKANİZMALARI I. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ 203 A. Kurumsal Yapı 203 B. Uluslararası Çalışma Örgütünün Denetim Mekanizmaları 204 1. Rapor Sistemi 204 2. Şikâyet Sistemi 204 a. Şikayet Bildirimi Mekanizması 205 b. Temsil Prosedürü 205 c. Özel Şikayet Bildirim Prosedürü 205 3. Çalışmalar, Başvurular ve 19. Madde Prosedürü 206 II. EĞİTİM, BİLİM VE KÜLTÜR TEŞKİLATI (UNESCO) 206 III. ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ 206 A. Genel Olarak 206 B. Uluslararası Ceza Mahkemesinin Organları 207 C. Yargılama İlkeleri 210 Üçüncü Kısım AVRUPA İNSAN HAKLARI HUKUKU GİRİŞ 213 Bölüm 9

AVRUPA İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN KAYNAKLARI I. AVRUPA KONSEYİ STATÜSÜ 215 II. İNSAN HAKLARI AVRUPA SÖZLEŞMESİ 216 A. Genel Olarak 216 B. Sözleşmenin Kapsamı 217 C. Sözleşmenin Özellikleri 219 D. Sözleşmenin İç Hukukumuzdaki Yeri 219 III. AVRUPA SOSYAL ŞARTI 220 A. Orijinal Sosyal Şart 220 B. Revize Edilmiş Sosyal Şart 221 IV. İŞKENCE VE İNSANLIK DIŞI VEYA AŞAĞILAYICI MUAMELE VE CEZAYI ÖNLEME AVRUPA SÖZLEŞMESİ 222 V. 1995 TARİHLİ ULUSAL AZINLIKLARI KORUMA ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ 223 VI. 1992 TARİHLİ BÖLGESEL VE AZINLIK DİLLERİ AVRUPA ŞARTI 225 VII. ÇOCUK HAKLARININ KULLANILMASINA İLİŞKİN AVRUPA SÖZLEŞMESİ 226 VIII. İNSAN HAKLARI VE BİYO TIP SÖZLEŞMESİ 227 IX. TERÖRİZMİN ÖNLENMESİNE DAİR AVRUPA SÖZLEŞMESİ 230 X. GÖÇMEN İŞÇİLERİN HUKUKİ STATÜSÜ HAKKINDA AVRUPA SÖZLEŞMESİ 231 XI. SCHENGEN VE DUBLİN SÖZLEŞMELERİ 232 XII. KADINLARA YÖNELİK ŞİDDET VE AİLE İÇİ ŞİDDETİN ÖNLENMESİ VE BUNLARLA MÜCADELEYE İLİŞKİN AVRUPA KONSEYİ SÖZLEŞMESİ 233 XIII. AVRUPA BİRLİĞİ HUKUKUNDA İNSAN HAKLARI 234 Bölüm 10 AVRUPA İNSAN HAKLARI HUKUKUNDA KORUMA MEKANİZMALARI I. İNSAN HAKLARI AVRUPA MAHKEMESİ 237 A. Mahkemenin Yapısı 237 B. İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi nin İnceleme Süreci 239 1. Devletlerarası Başvurular 239 2. Bireysel Başvurular 240 3. Kabul Edilebilirlik Şartları 241 a. Genel Şartlar 241 aa. İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi 241 bb. İç Hukuk Yollarının Tüketilmesinden İtibaren 6 Ay İçerisinde Başvurulması 242 b. Özel Şartlar 243 4. İşin Mahkemece Karara Bağlanması 244 II. AVRUPA TOPLULUKLARI ADALET DİVANI (ATAD) VE İNSAN HAKLARI 246 III. YARGISAL NİTELİKTE OLMAYAN KORUMA USULLERİ 248 A. Avrupa İşkenceyi Önleme Sözleşmesi Denetim Sistemi 248 B. Avrupa Sosyal Şartının Denetim Sistemi 249 1. Rapor Sistemi 249 2. Kolektif Şikayet Sistemi 251 C. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri 253 Ç. Avrupa Birliği 254

D. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatında İnsan Hakları 257 1. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansından Avrupa Güvenlik Teşkilatına 257 2. AGİT Belgelerinde İnsan Hakları 259 a. Helsinki Nihai Senedi 259 b. 1983 Madrid İzleme Toplantısı Sonuç Bildirisi 260 c. 1989 Viyana İzleme Toplantısı Sonuç Bildirisi 260 ç. 1990 Kopenhag İnsanî Boyut Konferansı Sonuç Belgesi 261 d. Yeni Bir Avrupa İçin Paris Şartı 261 e. 1991 Moskova İnsani Boyut Konferansı Belgesi 262 f. Helsinki Zirvesi 262 g. İstanbul Zirvesi Sonuç Bildirisi 262 3. AGİT in İnsan Haklarının Korunması İle İlgili İnsani Boyut Mekanizmaları 263 a. Viyana Mekanizması 263 b. Moskova Mekanizması 265 Dördüncü Kısım İNSAN HAKLARININ KORUNMASINDA DİĞER BÖLGESEL MEKANİZMALAR Bölüm 11 AMERİKA İNSAN HAKLARI HUKUKU I. AMERİKA İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN KAYNAKLARI 273 A. Amerikan Bildirgeleri 273 B. Amerikan Sözleşmeleri 274 1. Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesi 274 2. Amerikalılararası İşkenceyi Önleme ve Cezalandırma Sözleşmesi 275 C. Ek Protokoller 275 1. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Alanda AİHS e Ek Protokol ün San Salvador Protokolü 275 2. 1990 Tarihli Amerikan İnsan Hakları Sözleşmesinin Ölüm Cezasını İlga Eden Protokolü 276 Ç. Diğer Sözleşmeler ve Araçlar 276 1. Amerikalılararası İşkencenin Önlenmesi Sözleşmesi 276 2. Kişilerin Zorla Kaybolmaları Üzerine Amerikalılararası Sözleşme 277 3. 1994 Tarihli Kadınlara Karşı Şiddetin Önlenmesi, Cezalandırılması ve Kaldırılması Amerikalılararası Sözleşmesi 277 4. 1999 tarihli Kişilere ve Sakatlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Amerikan Devletlerarası Sözleşmesi 278 II. AMERİKA İNSAN HAKLARI HUKUKUNDA KORUMA MEKANİZMALARI 279 A. Genel Olarak 279 B. Kurumsal Çerçeve 280 1. Amerikalılararası İnsan Hakları Komisyonu 280 a. Komisyonun Tarihî Gelişimi 280 b. Komisyonun Yapısı 280 c. Komisyonun Görevleri 281 2. Amerikalılararası İnsan Hakları Mahkemesi 281 a. Mahkemenin Yapısı 281 b. Mahkemenin Görevleri 282 3. Diğer Organlar 283 C. İnsan Haklarını Koruma Usulleri 283 1. Sözleşme Dışında İnsan Haklarının İzlenmesi 284

2. Sözleşmeye Dayalı Koruma Usulleri 284 a. Raporlar 284 b. Devlet Başvuruları 285 c. Kişisel Başvurular 285 3. Değerlendirme 286 Bölüm 12 AFRİKA İNSAN HAKLARI HUKUKU I. AFRİKA İNSAN HAKLARI HUKUKU KAYNAKLARI 289 1. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı 289 2. 1969 Tarihli Afrika da Mülteci Sorunlarının Belirli Yönlerinin Yönetimi ABT Sözleşmesi 290 3. 1990 Tarihli Çocukların Hakları ve Refahı Afrika Şartı 291 4. Afrika da Kadın Hakları Üzerine Afrikan İnsan ve Halkların Hakları Protokolü 293 II. AFRİKA İNSAN HAKLARI HUKUKUNDA KORUMA MEKANİZMALARI 294 A. Kurumsal Çerçeve 296 1. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu 296 a. Oluşumu ve Toplantıları 296 b. Komisyonun Görevleri 297 2. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Mahkemesi 298 a. Tarihi Gelişimi 298 b. Mahkemenin Oluşumu 299 c. Mahkemenin Yetkileri 300 ç. Locus Standi 300 B. İnsan Hakları Koruma Usulleri 301 1. Raporlar 301 2. Devlet Başvuruları 302 3. Kişisel Başvurular 302 Bölüm 13 DİĞER BÖLGESEL SİSTEMLERDE İNSAN HAKLARI GİRİŞ 303 I. ARAP LİGİ 303 II. ASYA PASİFİK 304 III. BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU 305 Beşinci Kısım TÜRK İNSAN HAKLARI HUKUKU GİRİŞ 309 Bölüm 14 İNSAN HAKLARININ YASAMA ORGANINA KARŞI KORUNMASI I. SINIRLAMALARA KARŞI GÜVENCELERİN ANAYASA DÜZENLENMESİ 313 A. Şekli Güvenceler 313 1. Temel Hak ve Hürriyetler Anayasada Düzenlenmiştir 313 2. Anayasada Sınırlamaların Kanunîliği İlkesi Kabul Edilmiştir 315 3. Sınırlamaların Sebebe Bağlılığı İlkesi Anayasada Kabul Edilmiştir 317 B. Asli (Yargısal) Güvenceler 318 1. Anayasada Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi Düzenlenmiştir 318 2. Anayasada İdarenin Yargısal Denetimi İlkesi Kabul Edilmiştir 320 3. İdari İşlemlerin Yürütülmesi Yargı Organlarınca Durdurulabilir 320

4. Bazı Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması İçin Mahkeme Kararı Gerekir 321 5. Haksız Yere Tutuklananlara Devletçe Tazminat Ödenmesi 322 6. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması 322 II. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN KÖTÜYE KULLANILMASI YASAĞI ANAYASADA ÖNGÖRÜLMÜŞTÜR 323 III. OLAĞANÜSTÜ REJİMLERDE TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN SINIRLANMASI ANAYASADA DÜZENLENMİŞTİR 324 IV. İNSAN HAKLARINI KORUYUCU İŞLEV GÖREN TBMM KOMİSYONLARI 325 A. Dilekçe Komisyonu 325 B. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu 326 C. Diğer Komisyonlar 327 Bölüm 15 İNSAN HAKLARININ YÜRÜTME ORGANI VE İDAREYE KARŞI KORUNMASI I. KORUMANIN GEREKLİLİĞİ 329 II. KORUMA MEKANİZMALARI 334 A. İdarenin Yargısal Denetimi 334 B. İdari Usul ve İlkeleri 335 C. Kanunsuz Emir 337 III. TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMUNA BAŞVURU 338 A. Kurumsal Yapı 338 1. Kuruluşu 338 2. Kuruluşu ve Görevleri 339 3. Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurulu 340 a. Kurulun Yapısı ve Üyelerin Hukuki Statüsü 340 b. Kurulun Görev ve Yetkileri 341 B. Başvurular ve İnceleme Usulleri 341 1. Başvurular 341 2. İhlal İncelemeleri 342 3. İnceleme Yetkisi 343 4. İstişare Komisyonu ve Toplantıları 343 5. İdari Yaptırımlar 344 IV. İNSAN HAKLARI İL VE İLÇE KURULLARINA BAŞVURU 345 A. Kuruluşu 345 B. Görev ve Yetkileri 346 C. Çalışma Usulü 347 V. DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUMLARA BAŞVURU 348 VI. KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMUNA BAŞVURU 349 A. Kamu Denetçiliği (Ombudsman) Kavramı ve Tanım 350 B. Kurumun Oluşumu 350 C. Kurumun Görevleri 351 Ç. Kuruma Yapılacak Başvurular ve Cevaplandırılması 351 D. Kurumun Teşkilatı ve Personeli 352 VII. KİŞİSEL VERİLERİ KORUMA KURUMUNA BAŞVURU 355 Bölüm 16 İNSAN HAKLARININ YARGI ORGANINA KARŞI KORUNMASI

I. YARGIYA KARŞI KORUMA GEREKLİ MİDİR? 357 II. YARGIDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİK, ÖZELLİK VE GÜVENCELER 357 A. Yargı Bağımsızlığı 358 B. Hâkimlik Teminatı 358 III. YARGININ YÜRÜTME VE YASAMAYA KARŞI KORUNMASI 360 IV. DİĞER GÜVENCELER 360 A. Hâkimlerin Çekinmesi ve Reddi 361 B. Hâkimlerin Sorumluluğu 362 V. ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU 363 A. Kavram 363 B. Bireysel Başvuru Hakkı 364 C. Bireysel Başvuru Hakkına Sahip Olanlar 364 D. Bireysel Başvuru Hakkının Usulü 365 1. Başvuru ve Süresi 365 2. Başvurunun Kabul Edilebilirlik Şartları ve İncelenmesi 366 3. Başvurunun Esastan İncelenmesi 367 4. Karar 369 VI. TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN DEVLET ORGANLARINCA İHLALİNDEN DEVLETİN SORUMLULUĞU 370 Bölüm 17 1982 ANAYASASINDA DÜZENLENEN TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER I. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLERİN ÖZNELERİ 375 A. Herkes 375 B. Vatandaşlar 375 C. Belli Kategoriler 376 Ç. Yabancılar 377 II. TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER 377 A. Kişi Hakları ve Ödevleri 377 1. Kişinin Dokunulmazlığı, Maddi ve Manevi Varlığı 377 2. Zorla Çalıştırma Yasağı 378 3. Kişi Hürriyeti ve Güvenliği 379 4. Özel Hayatın ve Haberleşmenin Gizliliği ve Korunması, Konut Dokunulmazlığı 380 5. Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti 381 6. Din ve Vicdan Hürriyeti 381 7. Düşünce ve İfade Hürriyeti 382 8. Bilim ve Sanat Hürriyeti 383 9. Basın Hürriyeti, Süreli ve Süresiz Yayın ve Cevap ve Düzeltme Hakkı 383 10. Toplantı Hak ve Hürriyetleri 385 B. Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar 386 1. Ekonomik Haklar 386 2. Sosyal Haklar 387 a. Devlete Olumlu Edimlerde Bulunma Yükümlülüğü Yükleyen Sosyal Haklar 387 b. Devlete Negatif Edim Yükümlülüğü Yükleyen Sosyal Haklar 390 3. Kültürel Haklar 392 C. Siyasi Haklar ve Ödevler 393

Ç. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması 396 1. Hak Arama ve Başvuru Yolları 396 a. İdari Başvuru Yolları 396 b. Siyasi Başvuru Yolları 398 c. Yargısal Başvuru Yolları 398 2. Yargısal Güvenceler 399 Yararlanılan ve Başvuru Kaynakları 401 Kavramlar Dizini 429