BÖÜM 7 PRİZMAAR VE RENER MODE SORU - 1 DEİ SORUARN ÇÖZÜMERİ MODE SORU - 2 DEİ SORUARN ÇÖZÜMERİ 1 1 ve 2 ışınları kutudan şekildeki gibi çıktıklarına göre, kutu içerisindeki prizmaların konumu yukarıdaki gibi olur 1 1 ı 2 1 engel Z 2 1 1 2 2 ı ı T aralığı yalnız, ZT aralığı ise yalnız kaynaktan ışık alabilir Z aralığı her iki kaynaktan ışık alabileceğinden, + ( + ) = renkte görünür 2 ı 2 4 1 ve 2 ışınları kutudan şekildeki gibi çıktıklarına göre, kutu içerisindeki prizmaların konumu yukarıdaki gibi olur α α α ışık ışını prizmasına şekildeki gibi geldiğinde prizmasından şekildeki yolu izleyebilir 45 O V bölgesi: + = bölgesi: + =, bölgesi: V bölgesi: görünür argıların üçü de doğrudur engel Z 42 T U V ışık ışını prizmasından şekildeki gibi çıkar Ma vi, kır mızı ve ye şil ışık kay nak la rın dan en ge lin uç la rı na ışın lar gön de ril di ğin de be yaz per de de şekil de ki gi bi renk li böl ge ler olu şur OPTİ 261
4 1 += 2 4 5 += 1 aralığı ve ışık kaynaklarından ışık alabileceğinden, + = görünür 2 aralığı yalnız kaynaktan ışık alabilir aralığı her üç kaynaktan da ışık alamayacağından görünür 4 aralığı yalnız kaynaktan ışık alabilir 5 aralığı ve kaynaklardan ışık alabileceğinden + = görünür, ve yargılar doğrudur 6 7 Şekil- engel 1 2 Şekil- 1 bölgesi : Mavi + Sar ( rm z + eflil) = Beyaz görünür 2 bölgesi : Sar görünür bölgesi : Siyah görünür d d d d r mı z ve ye şil fl k kay nak la r n- dan say dam ol ma yan la r n kenar la rı na fl n lar gön de ril di ğin de per de de fle kil de ki gi bi renk li göl geler olu şur 5 Şekil- d d d 2 1 Şekil- Sarı ( + ) ve ışık kaynaklarından, saydam olmayan un uçlarına ışınlar gönderildiğinde de şekildeki gibi ve bölgeler oluşur Sarı + = olduğundan görünür 8 + = + = Sa r fl k ye şil + k r mı z ol du ğun dan ye şil yeflil ışı ğı ge çi rir Do la yı s y la per de sar olurken, üze rinde ye şil bir göl ge oluflur 262 OPTİ
MODE SORU - DEİ SORUARN ÇÖZÜMERİ 1 Cyan = ye şil + ma vi renk le rin ka rı şı m ol du ğun dan cis mi ma vi yi yan sı t r cis mi ma vi ola rak gö rü lür cis mi ma vi ol du ğun dan k r mı zı y yan s t ma ya ca- n dan si yah ola rak gö rü lür Z cis mi, ma gen ta = k r mı z + ma vi ol du ğun dan, sa r = k r mı z + ye şil ola rak dü şü nül dü ğün de sa r için de ki k r mı z Z cismin de yan sı ya rak cis min k r mı z gö rün me si ni sağlar Cis me ge len sa r, saf sa r ya ni ka rı şım ol mayan sa r ola rak dü şü nül dü ğün de sa r, ma gen ta cisim den yan sı maz Göz lem ci Z cis mi ni si yah görür So nuç ta her iki du rum da da göz lem ci Z cis mini ma vi gö re mez 4 aranlık ortamda, masanın üzeri ışık ile aydınlatıldığında, ve masa, ve lar görülür Buna göre, ve lar görülür yargı doğrudur aranlık ortamda, masanın üzeri ışık ile aydınlatıldığında; ve lar ve masa ışığı yansıttığından, ışığı yansıtmadığından görülür Buna göre, görülür yargı doğrudur ışık gözlemci 2 ışık ışık kitap M Şekil- Şekil de: M Şekil-,, M cisimleri sırasıyla,, renktedir Beyaz kitap ışıktaki bütün renkleri yansıtır Magenta ve ışığı geçirir eşil dan geçen ışıklardan yalnız yi zayıf geçirir Göz zayıf geçen ışığı algılayamadığından gözlemci kitabı görür Şekil de: cismi: ırmızı ışığı yansıttığından görünür cismi: eşil ışığı yansıttığından görünür 5 güneş ışığı ışık M cismi: Sarı ışığı yansıtmadığından görünür M Şekil- M Şekil- masa aranlık ortamda, masanın üzeri ışık ile aydınlatıldığında, ve masa ışığı yansıttığından ve masa, ve görülür Buna göre, görülmez yargı doğrudur Şekil de:,, M cisimleri sırasıyla,, renktedir Şekil de: cismi: eşil ışığı yansıtmadığından görülür cismi: eşil ışığı yansıttığında görülür M cismi: eşil ışığı yansıttığından görülür OPTİ 26
6 Renkli ın rengi dır eşil + Mavi = Cyan Cyan renkli ve ışığı güçlü geçirir 1 4 2 2 bölgesi: ırmızı ışığı güçlü yansıtır Cyan ışığı geçirmediğinden görünür bölgesi: eşil ışığı güçlü yansıtır Cyan ışığı geçirdiğinden görünür 4 bölgesi: Mavi ışığı güçlü yansıtır Cyan ışığı geçirdiğinden görünür 7 Gü neş li bir ha va da, k r mı z - be yaz for ma l bir futbol cu ya ye şil göz lük le ba kan bir se yir ci for ma n n k r mı z k s mı n si yah, be yaz k s mı n ye şil gö rür 8 1 2 1 bölgesi: ırmızı ışığı güçlü geçirdiğinden görünür 2 bölgesi: eşil ışığı güçlü geçirdiğinden görünür 10 ırmızı ışık ile aydınlatılan galeride müşteri; 11 Sarı arabayı görür Magenta arabayı görür Cyan arabayı görür Buna göre, müşterinin almak istediği araba ya da renkte olabilir S Şekil- Şekil- Şekil- M fie kil- ye şil fl k la ay d n la t l dı ğın da, ma vi ze min ve k r mı z elips, ye şi li yan s t maz Bun dan do la y, elips gö rül mez fie kil- de sa r = k r mı z + ye şil ile ay d n la t l dı ğında, ye şil ze min, ye şi li yans t r Ma vi üç gen, k r mı z ve ye şi li yans tmaz Bun dan do la y, üç gen si yah ola rak gö rü lür fie kil- te k r mı z ze min ve si yah ka re, ma vi ışı ğı yan s t ma ya ca ğın dan ka re gö rün mez 9 levha Z T Filtrenin rengi dır ırmızı + Mavi = Magenta Magenta ışığı geçirdiğinden, bölgesi görünür Magenta ışığı geçirmediğinden, bölgesi görünür Magenta ışığı geçirdiğinden, Z bölgesi görünür 12 Dairesel levhanın 1, 2, bölgeleri sırasıyla, renktedir ırmızı + eşil = Sarı 1 bölgesi: ırmızı, ve ışığı güçlü yansıtır eşil ışığı güçlü geçirdiğinden görünür 1 2 2 bölgesi: ırmızı ışığı güçlü yansıtır eşil ışığı geçirmediğinden görünür bölgesi: eşil ışığı güçlü yansıtır eşil ışığı güçlü geçirdiğinden görünür 264 OPTİ
1 MODE SORU - 4 TEİ SORUARN ÇÖZÜMERİ ışık Renkli lar kendi renklerini güçlü, komşu renkleri zayıf geçirirler ı: Sarı renklidir ı: Mavi, renkli olabilir 4 ışık ının rengi dir yargı doğrudur ı renklidir ı renkli olsaydı ışığı zayıf olarak geçirirdi yargı doğrudur yargı yanlıştır 2 Magenta ve ışığı geçirir, ışığı geçirmez Buna göre, E seçeneği yanlıştır 5 ışık M M Diğer seçenekler doğrudur Sarı eşil Mavi olamaz Sarı ışığı geçirmez ışık M g z 6 ışık M g z Şekilde görüldüğü gibi, M ından yalnız ışık geçer M ından geçen ışık zayıf olduğundan, M ının arkasından bakan gözlemci M ını görür Göz zayıf geçen ışığı algılayamaz Şekilde görüldüğü gibi, M ının arkasından bakan gözlemci M ını görür OPTİ 265
MODE SORU - 5 TEİ SORUARN ÇÖZÜMERİ 1 ortamının ışığı kırma indisi ışık ışını için daha büyüktür yargı doğrudur ışık ışınının ortamındaki yayılma hızı, ışık ışınının yayılma hızından daha büyüktür yargı doğrudur ışık ışını ise, ışık ışını olamaz yargı yanlıştır + 2 ırmızı ve ışık ışınlarının izledikleri yollar şekildeki gibidir + 45 45 45 ırmızı,, ışık ışınlarının sınır açıları arasında S > S > S ++Z ilişkisi vardır Buna göre; ışık ışını, Z ışık ışını, Z ışık ışını olabilir 4 ortamından ortamına gönderilen,, i i ışık ışınlarının sınır açıları arasında + S > S > S ilişkisi vardır Buna göre, den ye gelen ve ışık ışınlarının izledikleri yollar şekildeki gibidir 266 OPTİ
ÇÖZÜMER 1 esiti üçgen şeklinde olan saydam ortamlara ışık prizması denir Camdan yapılmak zorunda değildir şık prizmalarında kırılma kanunlarına göre kırılır şık yüzeye dik olarak gelmiyor ise normale yaklaşarak kırılır Prizmalar 5 asal eksen 2 1 ı 1 ı ı 2 Test 1 2 şık ortamından ortamı ortamına gelişte gelme açısı (a) sınır açısından büyük a a a a ise tam yansır, küçük ise normalden uzaklaşarak 1 yolunu izler Tam yansı- yan ışın diğer yüzeye geldiğinde de gelme açısı yine a olacağından bu yüzde de tam yansıma yaparak yolunu izler 2 yolunu izleyemez ışık N 1 Ι ΙΙ N 2 şınlar prizmalarda şekillerdeki gibi kırılır Bu durumda ı ve 1 ı 2 ışınları çukur aynaya gelebildiğinden bu ışınlar aynadan yansır 6 ırmızı ışığın kırılması, ışığın kırılmasında daha azdır Bu durumda yüzeyinde yüze- yinde ışık terkedebilir ya da ışık noktasından, noktasından ışık kırılabilir şı ğın ge liş doğ rul tu su na gö re ΙΙ nu ma ra lı ışın Ι den da ha çok kı rıl mış tır Bu na gö re, Ι kır mı zı, ΙΙ ye şil ola bi lir 7 hava 4 1, 2 ve ışık ışınlarının izledikleri yollar şekildeki gibidir 2 ve ışık ışınları düzlem aynaya dik olarak geldiklerinden aynı yollarla dönerler düz ayna hava prizma düz ayna N 1 2 Prizmada ışını az ışını daha çok kırıldığına göre, " ırmızı " olabilir ırmızının dalga boyu nin dalga boyundan daha büyüktür Prizma ışığını daha az kırdığına göre, ışığına göre kırıcılık indisi, ışığına göre kırıcılık indisinden küçüktür OPTİ 267
8 10 ı M utunun içinde şekildeki düzenekler var ise ışını ı ışını olarak çıkar Mor ışık yerine ışık gönderilseydi ve M de tam yansır aynı yolu izlerdi prizmasında daha az kırılırdı ve izlediği yol değişirdi 9 hava 42 48 42 i=48 42 ı şın dan havaya geçemediğinden sınır açısı ile gelmiştir Sınır açısı 42 olduğundan i açısı, i + 42 = 90 i = 48 olur şığın rengi değiştiğinde kırılmasıda değişeceğinden aynı yolu takip edemez yargı doğrudur ve yargılar yanlıştır 268 OPTİ
ÇÖZÜMER 1 ırmızı ışık altında görülen bir cisim ve olabilir Ι ve ΙΙ yargılar doğrudur eşil ve olamaz ve V yargılar yanlıştır Renkler 4 gözlemci Test 2 eşil ışık altında kitap olarak görülür Çünkü cisim ışınları soğurur 2 Tek renkli ışık (doğal ) ve rengin birleşimi değildir 5 hava ışık Tek renkli ışık ve cisimler üzerine düştüğünde yansıyan ışın olmaz Dolayısıyla cisimler görünür Suyun ya göre kırılma indisi e göre kırılma indisinden küçüktür Ι yargı doğrudur su ırmızı ve ışınların su ortamındaki hızları eşit değildir V > V ΙΙ yargı yanlıştır ır mı zı ve ye şil ışın la rın su or ta mın da ki fre kans la rı aynıdır ΙΙΙ yargı doğrudur Ι Ι göz 6 n > n olur Ι yar gı doğ ru dur λ < λ kır mı zı olur ışık ortam ΙΙ Ι böl ge ye şil, ΙΙ böl ge den yan sı yan kır mı zı ışın lar ye şil fil tre den ge çe mez ve si yah gö rü lür ΙΙ yar gı doğ ru dur ır mı zı ve ışınlar be yaz per de üzeri ne dü şü rü lün ce per de be yaz renk te gö rül mez ΙΙ Ι yar gı yan lış tır ortamı OPTİ 269
7 9 Z T Perde üzerindeki görüntü flekildeki gibi olur - aralığı : rm z görünür - Z aralığı : rm z + Cyan = Beyaz görünür Z - T aralığı : Cyan görünür 8 10 + + hava su Ι ΙΙ cisim ΙΙΙ Ι ΙΙ Ι yeflil, ΙΙ, ΙΙΙ ise görülür hava ΙΙΙ Ι fle kil de ki fl n la r n iz le di ği yol yan lış t r + fl nla r yan sı ma son ra s ay n nok ta dan ge çer ΙΙ fle kil de ki fl n la r n iz le di ği yol yan lış t r Çün kü ışı n ye gö re da ha çok kı r l mış t r ΙΙΙ flekildeki fl nlar n izlediği yol doğrudur 270 OPTİ
ÇÖZÜMER 1 aymanın olmaması için boyada ana renkler kullanılmalıdır Sarının dışında boyada ana renk ve olduğundan bu renklerde kayma gözlenmez Renkler 4 O O Z Test O artonların görünebilmesi için üzerindeki renklerin bileşkesinin olması gerekir levhasında ırmızı + + = levhasında, + + = (eşil + ırmızı) + (eşil + ) + ( + ) = Beyaz 2 ırmızı zemin si ile bakıldığında zemin göründüğüne göre si,, ( + ) ve ( + ) olabilir si Z levhasında; ırmızı + + Bu durumda ve olabilir 5 Aydınlık bölgenin alanı su yüzeyine kırılıp çıkan ışınların oluştur- d d i m F m i k F k duğu bölgedir Bu bölgenin alanı, suyun yüksekliği h, ışığın rengi, suyun kırılma indisi (n) değerlerine bağlıdır su ışık kaynağı h d i y F y İnce kenarlı mercekte asal eksene paralel gelen ışınlar odaktan geçecek şekilde kırılır ırmızı ışık en az, ışık ise en fazla kırılır Bu duruma f > f > f M olur Açıların tanjant değerleri alınırsa, d d d tani m =, tani f = ve tani f = olur f m 6 Cisimlerin renkli görünmesi yansıttığı renge göredir Bir cisim hangi rengi yansıtırsa o renktedir Cisimlerin gerçek renkleri güneş ışığı altındadır Mavi cisim ışık al (+) tında aydınlatılırsa ışığı yansıtır ve olarak görünür Bu eşitliklerden i m > i > i olduğu görülür Mavi OPTİ 271
7 9 ışık O V Sarı olan cisminden ve ışıklar yansıyacaktır Filtre ışığı geçirdiğinden rengi ve olabilir Filtre olsaydı cismini görcekti cismini gördüğüne cismina ( + ) olmalıdır ışık Sarı den ışık olarak den olarak geçer ürenin bölgesi " + = bölgesi " bölgesi " V bölgesi + ırmızı olarak görünür 8 M 10 ırmızı + ışık yüzeyine gönderildiğinde az daha çok kırılır şıkların içinde ve ı terkettikten sonra izledikleri yol şekildeki gibi olur +M M M N Cyan ışığı geçirir yı geçirmez Magenta de yı geçirir eşili geçirmez Bu durumda üzerinde olur " eşil M " Sarı MN " 272 OPTİ
Adı ve Soyadı : Sınıfı : Numara : Aldığı Not : Bölüm azılı Soruları (Prizmalar ve Renkler) ÇÖZÜMER 1 eşil engel += Z T hava 40 + 50 40 40 50 10 80 50 ırmızı ve ışık ışınlarının izledikleri yollar şekildeki gibidir aralığı yalnız kaynaktan ışık alabilir Z aralığı ve kaynaklardan ışık alabilir 4 2 Magenta ( + ) + = görünür ZT aralığı yalnız kaynaktan ışık alabilir engel 1 2 += ++= 4 += 5 Z T U aralığı her iki kaynaktan ışık alabilir ırmızı + ( + ) = görünür Z aralığı yalnız kaynaktan ışık alabilir ZT aralığı her iki kaynaktan da ışık alamaz TU aralığı yalnız kaynaktan ışık alabilir 1 bölgesi yalnız kaynaktan ışık alabilir 2 bölgesi ve kaynaklardan ışık alabilir ırmızı + = görülür bölgesi her üç kaynaktan ışık alabilir eşil + + = görülür 4 bölgesi ve kaynaklardan ışık alabilir ırmızı + = görülür 5 bölgesi yalnız kaynaktan ışık alabilir 5 ışık (+) göz e şil renk li cis mi be yaz ışık ile ay dın la tıl dı ğın da ye şil ışı ğı güç lü yan sı tır Cyan fil tre ye şil ışı ğı geçir di ğin den, cis mi ye şil renk te gö rü nür OPTİ 27
6 ışık g z Magenta renkli ı ve ışığı geçirir Sarı renkli ı, ından geçen ışıklardan yalnız ışığı geçirir Buna göre, ının arkasından bakan gözlemci, ını görür 9 a) 1) kırmzı + + = 2) + = ) + = 4) + = b) 1) + + = 2) + = ) + = 4) + = 7 10 Renkli ın rengi dır ırmızı + eşil = Sarı 1 2 ırmızı + eşil = Sarı eşil + Mavi = Cyan Cisim ve ışığı güçlü yansıttığına göre renktedir Sarı renkli ve ışığı güçlü geçirir 4 2 bölgesi: ırmızı ışığı güçlü yansıttığından görünür ırmızı + Mavi = Magenta Bu cisim, karanlık bir ortamda ışık altında görünür bölgesi: eşil ışığı güçlü yansıttığından görünür 4 bölgesi: Mavi ışığı güçlü yansıtır Mavi ışık renkli dan geçmediğinden görünür 8 d d d d eşil ve kaynaklardan ların kenarlarına ışınlar gönderildiğinde de şekildeki gibi ve bölgeler oluşur Bu bölgelerin dışı her iki kaynaktan ışık alabileceğinden, eşil + = görülür 274 OPTİ