Bildiriler 8. Ulusal Müzik Eitimi Sempozyumu, 23 25 Eylül 2009, OMÜ KONTRBAS ENDE ÇADA TÜRK MÜZ ESERLERN YER VE DEERLENDLMES ÖZET H. Özgür AKKOR Yrd. Doç. Dr. Uur TÜRKMEN Afyon Kocatepe Ü.Devlet Konservatuvar Bu çalmada, Çada Türk Müzii daarcn konservatuvarlarda verilmekte olan kontrbas eitimi müfredatlar içerisinde yer alabilecek özelliklere sahip olup olmad ve konservatuvarlarzda verilmekte olan kontrbas eitiminde Çada Türk Müzii eserlerine ne derece yer verildii aralmr. Ararma; tarama modelini esas alan ülkemizdeki konservatuvarlarda verilmekte olan kontrbas eitiminde Çada Türk Müzii eserlerinin kullanlabilirliine yönelik bir durum tespiti yapmay amaçlayan betimsel bir ararmadr. Bilimsel geçerlilik ve güvenilirlikle saptanan veriler nda Kontrbas Müzii ve eitiminin geliimine katkda bulunulmas amaçlanmr. Ülkemizdeki konservatuvarlarda kontrbas eitimi veren ve ararmaya gönüllü olarak katlmak isteyen itimcilerden yaplandlm görüme, telefon görümesi ve internet (elektronik posta) arac ile veriler toplanmr. Çada Türk Müzii bestecileri ve yaptlar incelenmi, içlerinden kontrbas için yazlm ve Kontrbas Müzii daarc oluturabilecek eserler seçilmitir. Bu eserlerin eitim daarcna ve kontrbas konser daarcna katlmas; kontrbas eitimi alan örencilerin, kendi ulusunun renklerini tayan eserleri seslendirerek çalgyla bütünlemelerini salayacak, Kontrbas Müzii nin yaygn olarak tannmasna da katkda bulunacaktr. Zorluklara ramen ülkemizdeki kontrbas eitimcileri ve örencileri dünyay yakndan takip etmekte, dünya standartlarna her alanda yaklamakta hatta bu seviyelerin belirlenmesinde rol oynamaktadrlar. Kontrbas dünyada olduu kadar, ülkemizde de artk solo çalg olarak alglanmakta, kullanlmakta ve seslendirilmektedir. Çada Türk Bestecileri nin kontrbas için yazdklar eserlerin ülkemizdeki kontrbas eitimi ve konser daarc içerisinde kullanlmasn öneminin yan sra, uluslararas alanlarda seslendirilmeleri de büyük önem tamaktadr. Bu sayede ülkemiz uluslararas alanda temsil edilmi olacak ve bu Çada Türk Müzii ne duyulan ilgiyi her anlamda arttracaktr. Ülkemiz bestecilerinin yan sra yabanc besteci ve yorumcularn da ilgisini çekecek ve ulusal renklerimizi barndran daha çok eser üretilebilecek ve buna ba olarak seslendirilebilecektir. Anahtar Sözcükler: Kontrbas, Çada Türk Müzii, Eitim, Konservatuvar, Kontrbas Eitimi. Ararmann çerii Çalg eitimi bireylerin kendilerini ifade etmeye ihtiyaç duyduklar ve kiiliklerinin ekillenmeye balad, çocukluk ve gençlik dönemlerinde balar. Çalg eitimi alan rencinin nasl yönlendirildii ileride örencinin teknik kapasitelerini belirleyecek, bunun doal bir sonucu olarak da kendisini ifade edebilme srlar çizecektir. Çalg eitimi alan bir örenci teknik olarak nasl yönlendirilirse, o dorultuda geliecektir. Müzik eitimini iyi ve doru yöntemlerle vermek nasl müzik eitimcisinin sorumluluuysa bu ayn zamanda rencinin doal hakkr. Eitimcinin çalg eitimi ile ilgili doru bilgi, beceri ve öretim yöntemlerine sahip olmas, eitimci-örenci ilikisi, örencinin örenebilme kapasitesi ve ekli gibi faktörlerin yan sra çalg eitiminin niteliini belirleyen dier önemli bir konu da retim programr. Çalg çalma güç ve karmak bir itir. Çalg eitimi verecek bir itimcinin iyi ve çok yönlü düünülmü, düzenlenmi bir öretim program oluturmas ve bunu titizlikle uygulamas gerekmektedir. Öretim programlar ülkemizin tarihsel, kültürel, sosyal, ahlaki birikimi ile dünyada yaanan tüm deimleri ve gelimeleri yanstacak ekilde hazrlanmalr. Birey kendi ülkesinin ve ulusunun; tarihi, kültürü, gelenekleri ve toplumsal 1
www.muzikegitimcileri.net deerleri kaynakl ezgilerine, daha güçlü, istekli ve doal tepki verir. Çocuklarn ulusal ezgilerine gösterdikleri ilgi ve sevgi, yabanc ezgilere olan ilgiden daha güçlü ve doal olduu için, geleneksel ezgi, ulusal eitimin önemli bir faktörüdür (Özeren,2003:229-231). Bu yüzden Zoltan Kodaly nin de çocuklar için müzik eitimi yönteminde temel ald gibi halk ezgileri müzik eitiminin çeitli aamalarnda, deik amaçlarla kullanlmalr. Kodaly Koro Yöntemi olarak da bilinen yöntemde Macar asll besteci Macar halk ezgilerini kullanarak çocuklara toplu ark söyletme yöntemiyle çocuklardaki müzik okuryazarl gelitirmeyi amaçlamr. Çalg eitiminde de halk ezgilerinin kullanlmas, çalgyla yeni tanan bir örencinin hem daha fazla ilgisini çekecek, hem de buna ba olarak teknik baz amalarda ilerlemesinde hzland etki gösterebilecektir. Ayrca ulusal müziin pekiip, zenginlemesine de zemin hazrlayacaktr. Çünkü açkça görülmektedir ki ulusal deerlerin, halk ezgilerinin müzik ve müzik eitiminde kullanlmas, hem bireysel ve toplumsal beeni düzeyini zenginletirip, pekitirmekte; hem de ulusal deerlerden evrensel deerlere geçite köprü olmaktadr. Ülkeler, kendilerine özgü olabildikleri ve özgün deerleri tüm insanln ortak deerlerine katabildikleri ölçüde, dier ülkelerin yannda yer alr ve yücelirler (Özeren,2003:229-231). Bu düüncenin müzik eitimimiz içerisinde benimsenmesi ve geleneksel müziimizin yapsal ve karakteristik özelliklerini içerisinde barndran Çada Türk Müzii Eserlerinin ortaya konmas gerekmektedir. Halk müziinden yararlanmak demek, yalnzca var olan bir halk ark alntlamaktan m ibarettir, yoksa müziin gelimesinde, içinde halk (folk) müziinin canl özünü yarat bir tohum hücresi olarak tayan daha derin, daha yarat bir yakla m ifade eder? Bir ulusun halk müzii var olan geleneksel deerlere ba kalabilir mi, yoksa ondan yararlanmak, yeni müzikal biçimlere mi esin verir? Bu gibi sorulara ulusal bir sanat yeleyerek verilen yantlar, yüzyzda oldukça çok sayda güzel müziin yaratlmasyla sonuçlanmr. Vaughan Williams ve Sibelius un yan sra, Çekoslovakya dan Leos Janacek, Macaristan dan Bela Bartok, ABD den Roy Haris, Aaron Copland, George Gershwin ve Virgil Thomson, spanya dan Manuel de Falla, Sovyetler Birlii nden Sergey Prokofyev ve Aram Haçaturyan, Brezilya dan Heitor Villa- Lobos ve Meksika dan Carlos Chavez bu tür müzii besteleyen müzikçilerdir. Bu bestecilerin yaptlar, çan müzik yaamnda salam bir yer kazanmlardr ve ulusal karakterleri bu yaptlarn evrensel olarak kabul görmesine hiçbir engel oluturmamr. (Finkelstein,1995:20).Sun da çadalama yolunda izlenecek yolu öyle tanmlar Kültür ve sanat konularnda temel sorunumuz; Türk kalarak, (bir baka deyile, kendincelii-kiilii olan bir toplum olarak) çadalamaktr. (Sun,1993:27) Kontrbas için yazlm Çada Türk Müzii daarc çok ktlr. Bunlarn her çalgda olduu gibi kontrbas eitim program ve konser repertuar daar içerisinde toplanmas deerlendirilmesi ve kullanlmas gerekmektedir. crac açndan; kontrbasn büyüklüü, arl, bunlara ba olarak tanmas, sat piyasasnda çok seçenei olmamas ve çalnda gerektirdii fiziksel güç gibi zorluklarn yan sra bahsettiimiz kaynak ve eser eksikliinden dolay ülkemizde kontrbas itimi, kullan daha da zorlamaktadr. Tüm bu faktörler örenciler, yorumcular ve besteciler açndan bu çalg daha az tercih edilir klmaktadr. Kontrbas çalan, öreten ve renimini gören kiilerin ihtiyaç duyduklarnda bavurabilecekleri, içinden istedikleri amaç için düüncelerine göre seçim yapabilecekleri Çada Türk Müzii eserleri içerikli bir kaynak oluturulmas gerekmektedir. Ülkemizde ne yazk ki u anda böyle bir çalma bulunmamaktadr. Çada Türk Müzii Çada Türk Müzii, mesleki müzik eitimi veren kurumlarda, kontrbas eitiminin her aamasnda teorik ve uygulamal olarak kullanlmas gereken önemli bir müzik türüdür. Mesleki Müzik Eitimi, Müzii meslek olarak seçmek isteyen kiilere yöneliktir. Bu nedenle meslein gerektirdii müziksel davranlar kazandrmay amaçlar ve bu süreç uzman 2
Bildiriler 8. Ulusal Müzik Eitimi Sempozyumu, 23 25 Eylül 2009, OMÜ kiilerce yürütülür. (Tarman,2006: 10) çinde yaadz toplumsal ve kültürel çevre içinde, her alanda olduu gibi müzikle ilgili de baz davranlar kazanz. Müziin birey ve toplum üzerindeki etkilerinin bilincinde olan bir toplum, eitim programlar içinde müzikle itime doal olarak daha önem vermelidir. Bireyin kendi ülkesinin ve ulusunun; tarihi, kültürü, gelenekleri ve toplumsal deerleri kaynakl ezgilerine, daha güçlü, istekli ve doal tepki verdii açkça görülmektedir. Özellikle çalg eitimi, bireylerin kendilerini ifade etmeye ihtiyaç duyduklar ve kiiliklerinin ekillenmeye balad, çocukluk ve gençlik dönemlerinde baladndan, çalg eitiminin deik aamalarnda ulusal müziimize ait materyallerin kullanlmas önem tamaktadr. Bu ortak ulusal müzik dilimizi ve beenimizi farkl boyutlarda gelitirecek ve zenginletirecektir. Çalg eitim daarcn olduu kadar konser daarcn da bu eserler ile zenginlemesi ayn zamanda Çada Türk Müzii ne ilgiyi artracaktr. Kontrbas kökeni 15. yüzyla kadar dayanan, bir orkestra çalg olarak kaln sesleri vererek müzie temel oluturma prensibiyle tasarlanm ve geliim göstermi bir çalgr. Fakat ülkemizdeki tarihi bu kadar eski deildir. Ülkemizde 1950 ve sonrasnda bu konuda dünya standartlar yakalayabilmi eitimci ve yorumcularn yetimesiyle ve müzik eitimi veren kurumlarda kontrbas ana sanat dallarn açlmasyla geliim göstermeye balamr. Kontrbas ne yazk ki ülkemizde çok da iyi tannmayan, popüler olmayan bir çalgr. Buna ba olarak ülkemizde kontrbas için yaz kaynak, eitici metot ve benzeri yaynlar yok denecek kadar azdr. Kontrbas için yazlm Çada Türk Müzii daar çok ktlr ve yazlm eserlere ulalmas da bir o kadar zordur. Yine de bu yetersiz görüntüye ramen kontrbas ile ilgilenmi bestecilerimiz vardr. Kontrbas Eitimi Sanat eitimi, bireye, kendi yaant yoluyla amaçl olarak belirli sanatsal davranlar kazandrma ya da bireyin sanatsal davrannda kendi yaant yoluyla amaçl olarak belirli deiklikler oluturma sürecidir (Uçan,1994:70). Çalg eitimi; sanat (müzik) itiminin boyutlarndan biridir ve kiinin belli amaçlar dorultusunda, belli teknikler ve yöntemler kullanarak çalgdan ses üretmesini ve çalg çalma becerisini gelitirecek bir takm becerileri sistematik olarak kazanmas amaçlar. Çalg çalma becerisini kazandracak teknik yöntemlerin uygulanmasn yan sra, çalg eitiminin önemli bir boyutu da müzisyen yetitirmeye odakl olduu için müzii doru olarak dinleme ve yorumlama becerisini de kazandrmaktr. Kontrbasn hem orkestra içerisindeki yeri ve görevi, hem de sahip olduu solo repertuar açndan, tpk dier yayl çalg yorumcularnda olduu gibi kontrbas yorumcularn da ayn teknik ve müzikal donanmlara sahip olmas gerekmektedir. Kontrbas itimi, ülkemizde çalgn yapsal özelliklerinden dolay örencilerin ya itibariyle lise evresinde balayabilecei uygun çalg eitimlerinden biri gibi görünse ve çou zaman bu ekilde uygulanm olsa da; bugün dünyada özellikle ngiltere ve Almanya da Mini Bass projesiyle yedi ve dokuz gibi çok daha küçük yalarda, bu eitim için özel olarak tasarlanm kontrbaslarla verilmektedir. Konservatuvarlarda kontrbas eitimi alan örencilerin, baca faaliyet alanlar orkestralar veya solo performans olabilecei gibi, bunun yan sra müzikal geliimlerini arttrabilecekleri yerler, küçük veya büyük çalg topluluklarr. Bir kontrbasç, çalgn orkestra içerisinde ritim ve armoniye temel oluturma görevinin her zaman farknda olmal ve bu beceriyi gelitirmek için mümkün olduunca birlikte çalma deneyimini arttrmalr. Türkiye de Kontrbas Eitimi Veren Konservatuvarlar Yüksek Öretim Kurumu nun tanna göre konservatuvarlar Müzik ve Sahne sanatlarnda sanatç yetitiren bir yükseköretim kurumudur (YÖK,2006:16). Müzik sanatnda kuramdan (teoriden) yaratmaya (bestelemeye) ve uygulamaya (seslendirmeye) 3
www.muzikegitimcileri.net uzanan bilgi ve becerileri kazandran okul (Say,2002:302). Konservatuvarlar müzik, opera- an, tiyatro, bale ve dans gibi sanat dallarn her aamasnda ve derecesinde mesleksel (profesyonel) müzik eitimi veren kurumlardr. Yetenekli bireylerin müzii meslek olarak edinmeleri ve alanlarnda uzmanlamas için gerçekletirilen müzik eitimidir (Say,2000:537). Konservatuvar eitimi, profesyonel müzikçi ve sahne sanatç yetitirmeyi amaçlar. Ülkemizde kontrbas eitimi konservatuvarlarda çalg, ana çalg, enstrüman, bireysel çalg eitimi adlar altnda verilen dersler kapsamnda sürdürülmektedir. 2009 y verilerine göre ülkemizde sekizi Türk Müzii, on bei Bat Müzii olmak üzere toplam yirmi üç Devlet Konservatuvar bulunmaktadr. Ülkemizde konservatuvarlar kurulduktan sonra resmi kontrbas eitimi ilk olarak Heinz Fromme (Ankara) ve Curt Wallner (zmir) isimli Alman kontrbas profesörleri ile balamr. Bugün Türkiye de eitim veren öretim üyeleri ve pek çok orkestra sanatç onlarn rencilerdir. Prof. Tahir Sümer, Yard. Doç. Melih Balçk, Yard. Doç. Engin Babahan, Saim Ak, Numan Pakdemir, brahim Ak ve Osman Mumcu yu onlarn arasnda sayabiliriz. Ülkemizde yetimi ikinci kuak kontrbasçlarzdan bazlarna ise; Volkan Orhon, Aykut Duren, Doç. Esra Atalay (Türkiye de kontrbas alannda ilk master ve sanatta yeterlilik mezunu), Doç. Alper Müfettilu nu örnek verebiliriz. Ülkemizde kontrbas eitimi veren konservatuvarlar alfabetik sraya göre ada sralanmr: 1. Afyon Kocatepe Üniversitesi Devlet Konservatuvar 2. Akdeniz Üniversitesi Antalya Devlet Konservatuvar 3. Anadolu Üniversitesi Devlet Konservatuvar 4. Bilkent Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatlar Fakültesi 5. Dokuz Eylül Üniversitesi Devlet Konservatuvar 6. Hacettepe Üniversitesi Ankara Devlet Konservatuvar 7. stanbul Üniversitesi Devlet Konservatuvar 8. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi 9. Uluda Üniversitesi Devlet Konservatuvar Çada Türk Kontrbas Müzii Eserleri Solo Kontrbas Eserleri Mahir Cetiz, A-Scape. Kontrbas ve Piyano/Orkestra Elikli Eserler Erdal Tucular, Colours From Anatolia (Anadolu dan Renkler), piyano elikli, (2006). (Bu eser ararmann anket çalmas tamamlandktan sonra ararmacya ula olduu için, eitimcilere yöneltilen görüme sorularna dahil deildir, repertuar bilgisini vermek açndan eklenmitir). Aydn Esen, Deep, piyano/orkestra elikli, (1987). Erturul Ouz Frat, Op.68 Nice Seslerden Sonra, piyano elikli, (1982). Mehmet Aktu, 5 Minyatür, piyano elikli, (2005). Server Acim, Op.1 Minyatürler, piyano elikli, (1987). Turgay Erdener, Sait Faik ten Dört Hikaye, orkestra elikli, (1990). Turgay Erdener, Metamorphosis, piyano elikli, (1984). Turgay Erdener, Turuncu Gözya Damlas, piyano elikli, (1977). Yiit Kolat, Horon, piyano elikli, (2003). 4
Bildiriler 8. Ulusal Müzik Eitimi Sempozyumu, 23 25 Eylül 2009, OMÜ Oda Müzii Eserleri ki Çalgçin Oda Müzii Eserleri Server Acim, Esra Gül Atalay ve Volkan Orhon a ithafen yazlm Duality, iki kontrbas için, (2009). (Bu eser ararmann anket çalmas tamamlandktan sonra ararmacya ula olduu için, eitimcilere yöneltilen görüme sorularna dahil deildir, repertuar bilgisini vermek açndan eklenmitir). Üç Çalgçin Oda Müzii Eserleri Tolga Tüzün, Metathesis, iki kontrbas ve elektronik aygt için, (2006). Necdet Levent, Kontrbas Trio No:2, üç kontrbas için. Dört Çalgçin Oda Müzii Eserleri Server Acim, 3 Minyatür No:1, dört kontrbas için. Kontrbas çin Eser Yazm Çada Türk Müzii Bestecileri Ve Eserleri Ersin Antep in (2006) Türk Bestecileri Eser Katalou, Ahmet Say n (1998) Türkiye nin Müzik Atlas ve Evin lyasolu nun (2007) 71 Türk Bestecisi isimli kitaplar incelenerek ve ararma imkanlar içerisinde besteci, yorumcu ve eitimcilerle yaplan görümeler sonucunda güncel olarak adaki gibi sralanmr: Turgay ERDENER (Gümühane, 15 Haziran 1957) Sait Faik ten Dört Hikaye, orkestra elikli solo kontrbas eseri. Metamorphosis, piyano elikli solo kontrbas eseri. Turuncu Gözya Damlas, piyano elikli solo kontrbas eseri. Erdal TUCULAR (Kars, 1 Mays 1960) Colours From Anatolia (Anadolu dan Renkler), piyano elikli solo kontrbas eseri. Erturul OUZ FIRAT (Malatya, 1 ubat 1923) Op.68 Nice Seslerden Sonra, piyano elikli solo kontrbas eseri. Server ACM (stanbul, 22 Nisan 1961) Op.1 Minyatürler, piyano elikli solo kontrbas eseri. 3 Minyatür No:1, dört kontrbas için eser. Duality, iki kontrbas için eser. Mahir CETZ (Ankara, 8 Temmuz 1977) A-Scape, solo kontrbas eseri. Necdet LEVENT (stanbul, 26 Aralk 1923) Kontrbas Trio No:2, üç kontrbas için eser. Tolga TÜZÜN (12 Nisan 1971, stanbul) Metathesis, iki kontrbas ve elektronik aygt için eser. Aydn ESEN (stanbul, 12 Mays 1962) Derin (Deep), piyano/orkestra elikli solo kontrbas eseri. 5
www.muzikegitimcileri.net Mehmet AKTU (stanbul, 30 Mays 1959) 5 Minyatür, piyano elikli solo kontrbas eseri. Yiit KOLAT (Ankara, 9 Ocak 1984) Horon, piyano elikli solo kontrbas eseri. Problem Durumu Ararma, Türkiye de konservatuvarlarda verilmekte olan kontrbas eitiminde Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerinin yeri nedir? sorusuna cevap aramaktadr. Alt Problemler Ararmann problemini oluturan bu soruya balant olarak cevap aranan alt problemler ise u ekilde oluturulmutur. 1. Çada Türk Kontrbas Müzii Bestecileri kimlerdir? 2. Çada Türk Kontrbas Müzii daarc oluturan eserler hangileridir? 3. Konservatuvarlarzda verilen kontrbas eitimi dersinde Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerine yer verilmekte midir? 4. Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerinden hangileri ulusal veya uluslararas kontrbas itiminde kullanlmaktadr veya kullanlabilir? 5. Kontrbas eitimi derslerinde kullanlan Çada Türk Kontrbas Müzii eserleri, dersin hedeflerinin gerçekletirilmesinde nitelik, nicelik ve çeitlilik bakndan yeterli midir? 6. Kontrbas eitimcileri derslerinde Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerine yeterince yer vermekte midir? 7. Çada Türk Kontrbas Müzii eserleri kontrbas konser daarc içersinde yer alabilecek nitelikte midir? 8. Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerinin nitelik, nicelik ve çeitlilik bakndan üretilmesi için neler yaplmalr? 9. Çada Türk Kontrbas Müzii eserleri kontrbas dersinin sevdirilmesinde etkili olabilir mi? 10. Çada Türk Kontrbas Müzii Eserlerine eitimciler ve örenciler kolaylkla ulaabilmekte midir? 11. Ararmada ulalabilen Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerinden baka eserler var mr, varsa hangileridir? 12. Kontrbas eitimcilerinin ararmaya dair düünceleri ve konuyla ilgili söylemek istedikleri nelerdir? Ararmann Önemi Kontrbas ülkemizde pek de popüler olmayan bir çalgr. Senfoni orkestralar, oda orkestralar ve yayl gruplar dnda ülkemizde dier müzik türleri içinde bile görmeye pek de alk olmadz bir çalgr. Yapsal ve çalm özellikleri dnda kontrbasn ülkemizde tercih edilmeyen bir çalg olmasn nedenlerinden biri de kontrbas ile ilgili Türkçe kaynak eksikliidir. Toplumsal ve ekonomik gelimelere paralel olarak, her alanda olduu gibi itimde de her geçen gün deim, ilerleme ve geliim söz konusudur. Her alanda olduu gibi müzik kültürü ve eitimi alannda da yaanan geliim beraberinde eitimin her amasnda baz ihtiyaçlar ortaya çkartmaktadr. Ancak sahip olduumuz büyük sanat ve 6
Bildiriler 8. Ulusal Müzik Eitimi Sempozyumu, 23 25 Eylül 2009, OMÜ kültür altyap ve barndrd ulusal deerleri ve öeleri, gerektirdii ekillerde kullanarak, leyerek gerçek anlamdaki geliimi yakalayacaz açktr. Toplumu oluturan bireyler, çocukluklarndan itibaren içinde yetitikleri deerlere daha duyarlr ve bu öelerin eitimde, eitimde kullanlan baz materyaller içinde deik ekillerde kullanlmalar bu bireyleri daha güçlü etkilemektedir. Bu yüzden ülkemizde zaten kaynak ve eser snt yaanan kontrbas için Çada Türk Bestecileri nin yazm olduu eserler daha da önem tamaktadr. Bunlarn bir araya getirilmesi ve eitimin deik amalarnda kullanlmalar, hem örencilerimizi olumlu yönde etkileyecek, hem de bestecilerimizin kontrbas için ulusal öeleri kullanarak eser yazmalar tevik edecektir. Sayltlar Bu ararmada; -Çada Türk Bestecilerinin kontrbas için yazm olduklar eserlerin Türk Kontrbas Müzii ve eitiminde önemli etkileri olabilecei, -Ulusal ezgilerimizin kullanlmasyla oluturulan Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerinin; kontrbas eitiminin çeitli aamalarnda kullanlmasyla örencileri, konser repertuarlarna eklenip seslendirilmeleriyle de dinleyicileri olumlu yönde etkileyebilecei, bu yönde bir beeni yaratabilecei ve bu durumun da bestecilerimizi bu çalg için eser yazmaya daha fazla tevik edecei saytllarndan hareket edilmitir. rlklar Bu ararma; 1. Kontrbas için eser yazm Çada Türk Müzii bestecileriyle, 2. Çada Türk Kontrbas Müzii daarc oluturan eserler içerisinden ulalabilenler ile, 3. Kontrbas eitimi verilen konservatuarlarzdan seçilen üç tanesi ile, 4. Konservatuvarlarda eitim vermekte olan kontrbas eitimcilerinin görüleri ile, 5. lgili konularda ulusal ve uluslararas baslm kitap, tez, makale, bildiri, dergi, ararma ve benzeri yaynlar ile yerli ve yabanc internet sitelerinden edinilen bilgilerle, 6. Ararmann ve ararmacn maddi imkânlar ile srlr. Ararmann Modeli Ararma; tarama modelini esas almaktadr. Ülkemizdeki konservatuvarlarda verilmekte olan kontrbas eitiminde Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerinin kullanlabilirliine yönelik bir durum tespiti yapmay amaçlayan betimsel bir ararmadr. Betimleme ararmalar, mevcut olaylarn daha önceki olaya ve koullarla ilikilerini de dikkate alarak, durumlar arasndaki etkileimi açklamay hedef alr. (Kaptan,1989:34). Ulusal ve uluslararas kitap, tez, makale, bildiri, dergi, ararma ve benzeri yaynlar ile yerli ve yabanc internet sitelerinde yaynlanan bilgiler ve Çada Türk Bestecileri nin yazd eserlerin taramas yaplarak gerçekletirilen betimsel bir çalmadr. Ararmann Evren ve Örneklemi Bu ararmada iki tür evren ve örneklem olumaktadr; 1. Çada Türk Kontrbas Müzii Eserleri, 2. Kontrbas eitimi verilmekte olan konservatuvarlarz. Buna ba olarak da ararmann örneklem gruplar da; 7
www.muzikegitimcileri.net 1. Yaplan tarama sonucu ulalabilen Çada Türk Kontrbas Müzii Eserleri, 2.Kontrbas eitimi verilen ve kadrolu öretim eleman bulunan konservatuvarlarzdan seçilen üç tanesi oluturmaktadr. Ararmann Veri Toplama Yöntemi Bu ararmann kayna yaz kaynaklar oluturduundan ve ararma bu kaynaklarn bulunup, ortaya çkartlmas ve incelenmesi yöntemiyle yaplan betimsel bir ararma olduundan konuyla ve alt baklar ile ilgili aras kitap, tez, makale, bildiri, dergi, ararma ve benzeri yaynlar incelenmitir. Ararmaya katlan uzmanlardan; yaplandlm görüme, telefon görümesi ve internet (elektronik posta) yöntemleri kullanlarak veriler elde edilmitir. Görüme (interview, mülakat) sözlü iletiim yoluyla veri toplama (soruturma) tekniidir. (Karasar,1994:165). Görüme metodu sosyal bilim ararmaclar tarafndan deik amaçlara ulaabilmek için deik formlarda oldukça sklkla kullanlmaktadr. Bu yaplarn en belirgin olanlar: yaplandlm görüme, yar yaplandlm görüme, yaplandlmam görüme. (Ekiz,2003:62). Telefon görümesi; Yüksek nitelikli, ancak pahal olan yüz yüze görüme ile çabuk, ucuz, ancak daha yapay olan anket arasnda pratik bir seçenektir. (Arl ve Nazik,2003:47). Ararmann amacna yönelik olarak, seçilen uzmanlarn cevaplamas ve konuyla ilgili bilgi, fikir, öneri ve görülerini paylamas için bir görüme formu hazrlanm, yüz yüze görüme, elektronik posta ve kargo yollar kullanlarak kendilerine ulalm, ayn yollardan yantlanm ve toplanm olan bilgiler ararmaya eklenmi ve uygulanmr. SONUÇLAR VE ÖNERLER Bu ararma ile Çada Türk Müzii Bestecileri nin kontrbas için yazdklar eserlerin Türk Kontrbas Müzii Eitimi nde kullanlabilirlii, Türk ve Dünya Kontrbas Müzii konser repertuarnda seslendirilebilirlii incelenmitir. Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerinin Çada Türk Müzii ni ve müzik eitimini hangi yönlerden etkileyebilecei uzmanlarn görülerine bavurularak aralmr. Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerinin bir araya getirilerek, müzik eitimcileri, ararmaclar ve örenciler tarafndan farkl amaçlar için bavurulabilecek, kullanlabilecek bir kaynak oluturmas hedeflenmitir. Yaplan ararma sonucunda: Birinci alt probleme ilikin saptanan bulgulardan, kontrbas için eser yazm Çada Türk Müzii Bestecileri nin; Turgay Erdener, Erdal Tucular, Erturul Ouz Frat, Server Acim, Mahir Cetiz, Necdet Levent, Tolga Tüzün, Aydn Esen, Mehmet Aktu, Yiit Kolat olduu belirlenmitir. Çada Türk Kontrbas Müzii için eser yazan bestecilerimizin Cumhuriyet Dönemi ve özellikle Yeni Kuak olarak adlandlan genç bestecilerimizden olutuu anlalmaktadr. Ülkemizde müziin ve müzik eitimi veren kurumlarn geliimi, nitelikli sanatç ve müzik eitimcilerinin artmas, kontrbasn tannmas, itiminin ve kullanld yerlerin yaygnlamas da doal olarak bu kuakla paralel ilerlemitir. kinci alt probleme ilikin saptanan bulgulardan, farkl türlerde toplam on dört tane Çada Türk Kontrbas Müzii eseri ortaya konmutur. Çada Türk Kontrbas Müzii daarc oluturan eserlerin; A-Scape, Mahir Cetiz, solo kontrbas eseri, Sait Faik ten Dört Hikaye, Turgay Erdener, piyano elikli kontrbas eseri, Metamorphosis, Turgay Erdener, piyano elikli kontrbas eseri, Turuncu Gözya Damlas, Turgay Erdener, piyano elikli kontrbas eseri, Nice Seslerden Sonra, Erturul Ouz Frat, piyano elikli kontrbas eseri, Minyatürler, Server Acim, piyano elikli kontrbas eseri, 8
Bildiriler 8. Ulusal Müzik Eitimi Sempozyumu, 23 25 Eylül 2009, OMÜ 5 Minyatür, Mehmet Aktu, piyano elikli kontrbas eseri, Horon, Yiit Kolat, piyano elikli kontrbas eseri, Deep, Aydn Esen, piyano/orkestra elikli kontrbas eseri, Kontrbas Trio No:2, Necdet Levent, üç kontrbas için eser, 3 Minyatür No:1, Server Acim, dört kontrbas için eser, Metathesis, Tolga Tüzün, iki kontrbas ve elektronik aygt için eser, Duality, Server Acim, iki kontrbas için eser, Colours From Anatolia (Anadolu dan Renkler), Erdal Tucular, piyano elikli kontrbas eseri, olduu belirlenmitir. Bestecilerin eser listeleri, müzik ararmaclarn hazrladklar eser kataloglar ve yaptklar ararmalar incelenmi, bu kaynaklara ilikin arivler taranm ve bu on iki eserden üç tanesinin kayp olduu belirlenmitir. Dier on bir esere ulalabilmi, birçou kaytlaryla birlikte bestecilerin bizzat kendisinden alnm, bir ksmna da kontrbas itimcilerimizin kiisel arivlerinden ulalmr. Üçüncü alt probleme ilikin saptanan bulgulardan, konservatuvarlarzda verilen kontrbas eitiminde Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerine yeterince yer verilmedii anlalmaktadr. Eserlerin azl ve olanlara da ulalmasn zorluu, bunun yan sra ulalanlarn da teknik olarak örenci seviyelerinin üstünde olmas, ayn zamanda az saydaki eserin bile birçok eitimci ve örenci tarafndan yeterince tannmad görülmütür. Az sayda olsa da bu eserler toplanp ariv haline getirilmeli ve ihtiyaç halinde bavurulabilecek bir kaynak oluturulmal, uygun olanlarn kontrbas eitiminin deik aamalarnda kullanmlar yaygnlalmalr. Dördüncü alt probleme ilikin saptanan bulgulardan, Server Acim in kontrbas ve piyano için yazd Minyatürler ve kontrbas dörtlüsü için yazd 3 Minyatür No:1, Necdet Levent in üç kontrbas için yazd Kontrbas Trio No:2 ve Yiit Kolat n kontrbas ve piyano için yazd Horon isimli eserlerin ulusal ve uluslararas kontrbas eitiminde halen kullanlmakta olduu ve ayn zamanda kullanlabilir özellie sahip olduu anlalmaktadr. Beinci alt probleme ilikin saptanan bulgulardan, Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerinin, kontrbas eitimi dersi hedeflerinin gerçeklemesinde nitelik, nicelik, çeitlilik açlarndan ve sayca yetersiz kald anlalmaktadr. Bestecilerin özellikle eitim amalar da düünerek ve hedef alarak çeitli seviyelerde eser üretmesi tevik edilmelidir. Kontrbas eitimi dersinde örencinin kendi ulusal deerlerinden izler tayan eserler ile çalmas hem derse olan ilgisini artracak, kolay örenmesini salayacak hem de ulusal müzik dilimizin ve beenimizin geliimini olumlu yönde etkileyecektir. Altnc alt probleme ilikin saptanan bulgulardan, ülkemizde kontrbas eitimi veren kurumlarda ders veren kontrbas eitimcilerinin, derslerinde Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerine yeterince yer vermedii anlalmaktadr. Bunun nedeninin de eserlerin azl, ulam zorluu, eserlerin tannmamas ve birçounun da ileri seviyede eserler olmasr. Bu tip çalmalar ve benzerleriyle bu eserler hem eitimcilere hem de örencilere tanlmal, az da olsa ulalabilen eserlerin kontrbas eitimi dersinde kullanlabilir olduu gösterilmeli, kullanlmas tevik edilmeli ve desteklenmelidir. Yedinci alt probleme ilikin saptanan bulgulardan, Çada Türk Kontrbas Müzii eserleri nitelikleri bakndan incelendiinde ; Server Acim in 3 Minyatür ve Duality, Necdet Levent in Kontrbas Trio No:2, Mahir Cetiz in A-Scape ve Erdal Tucular n Colours From Anatolia (Anadolu dan Renkler) adl eserleri dndaki eserlerin kontrbas konser daarc içerisinde yer almad, kullanlmad ve kullanlabilir olmad 9
www.muzikegitimcileri.net anlalmaktadr. Acim ve Levent in kontrbas topluluklar için yazd iki eserin, örencilerin solo ve oda müzii konserlerinde kullanld, Cetiz in solo kontrbas eseri A-Scape ve Tucular n Colours From Anatolia adl eserinin ulusal ve uluslararas kontrbas konser daarc içerisinde yer ald ve seslendirildii anlalmaktadr. Sekizinci alt probleme ilikin saptanan bulgulardan, Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerinin nitelik, nicelik ve çeitlilik bakndan üretilmesi için, metot yazlmal, besteciler çeitli temalar altnda beste yapmaya tevik edilmeli, kontrbas düolar yazlmal, oda müzii eserleri yazlmal, besteciler eitimciler ve yorumcular ile ibirlii yapmalr. Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerinin nitelik, nicelik ve çeitlilik bakndan üretilmesi için, kontrbasn müzikal ifade ekillerinin, sesi ve yapn bestecilere benzer eserler çalnarak tanlmas gerektii, bu ekilde bir beeni ve talep oluturularak bestecilerin daha fazla sayda eser üretmesinin salanmasn önemi anlalmaktadr. Doal olarak hiçbir besteci seslendirilmeyecek bir eser üretmek istemez. Üretilecek bu eserleri seslendirecek, yorumlayacak ve eitimde kullanacak nitelikli kontrbas yorumcularn ve eitimcilerinin ülkemizdeki varl bestecilerce görülmeli, onlara gösterilmeli ve tanlmalr. Türkçe bir kontrbas metodunun olmas ülkemizdeki kontrbas eitimi açndan çok önemlidir ve bu alandaki en büyük eksikliklerimizdendir. Türkçe hazrlanm, kendi ülkesinin bestecilerinin ulusal deerleri yanstan öelerle ürettikleri eserleri ve uluslararas örnekleri içeren bir kontrbas metodu, Çada Türk Kontrbas Müzii Eitimini çok daha ileri seviyelere tayacak; nitelikli, ulusal müzik kültürü sahibi ve ayn zamanda dünya müziini de buna ba olarak daha iyi anlayan ve anlatabilen kontrbas sanatçlar ve eitimcileri yetimesinde önemli rol oynayacaktr. Dokuzuncu alt probleme ilikin saptanan bulgulardan, Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerinin, içerisinde barndrd ulusal öeler ve tlar ile örencilerin ilgisini daha fazla çektii anlalmaktadr. Kendi ülkesine ve ulusuna ait deerleri, renkleri ve ezgileri eser içerisinde bulan örenci eseri daha severek çalmakta çalgyla daha fazla yaknlamakta, bunun doal sonucu olarak daha hzl ilerleme salamakta ve dünya müziine de daha geni bir çerçevede bakabilmektedir. Onuncu alt probleme ilikin saptanan bulgulardan, ülkemizde eitimci ve rencilerimizin Çada Türk Kontrbas Müzii eserlerine ulamasn çok güç olduu anlalmaktadr. Bunun nedeni müzikle ilgili kütüphanecilik ve arivcilik konularn ülkemizde yeterli düzeyde gelimemi olmasr. Ararma sürecinde Çada Türk Kontrbas Müzii Daarc n oluturan eserlerin hiçbir üniversite kütüphanesi, devlet kütüphanesi ve özel kütüphanede mevcut olmad görülmütür. Eser katalou olarak yazlan eserlerin ve bu alanda yaplan ararma ve ortaya konan eser sayn azl ve yetersizlii bu eserlere ulamay güçletirmektedir. Çada Türk Müzii Eserleri Katalou güncellenerek ve içeriini oluturan eserlere ulalarak bu eserler bir yandan arivlenerek hazrlanmalr. Ararma sürecinde de en büyük zorluklardan biri eser kataloglarnda belirtilen eserlerin kayp olmas, bu eserlere nasl ve nereden ulalabileceinin açkça belirtilmemi olmas, hatta görünen baz eserlerin aslnda var olmamas olmutur. Ülkemizde bu sadece Çada Türk Kontrbas Müzii açndan deil, farkl müzik türlerinde de yaanan bir sntr. Ulalabilen ve arivlenen eserler ile oluturulacak bir katalog tüm konservatuvarlarn kütüphanelerinde bulundurulmalr. Devlet kütüphaneleri ve özel kütüphanelere de gönderilmeli; eitimci, renci, yorumcu ve ilgi duyan herkesin rahatça ulaabilecei bir kaynak oluturulmalr. On birinci alt probleme ilikin saptanan bulgulardan, Turgay Erdener in 1977 ynda ülkemizdeki önemli kontrbas sanatç ve eitimcilerinden biri olan ve halen Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi öretim üyesi olan Yrd. Doç. Melih Balçk için besteledii kontrbas ve piyano için Turuncu Gözya Damlas isimli bir eser olduu anlalmr. 10
Bildiriler 8. Ulusal Müzik Eitimi Sempozyumu, 23 25 Eylül 2009, OMÜ On ikinci alt probleme ilikin saptanan bulgulardan, Çada Türk Kontrbas Müzii konusunda ülkemizde Türkçe ve hatta yabanc yaz kaynak sntn var olduu, say az bile olsa var olan eserlerden kontrbas eitimcileri, örencileri ve yorumcularn haberdar olmad anlalmr. Kontrbas eitimcilerinin ararmaya dair düünceleri ve konuyla ilgili söylemek istedikleri unlardr. Ararmann Türkiye de ihmal edilmi önemli bir konuyu incelediini düünüyor ve tebrik ediyorum. Sadece bestecilerin ilgisini kazanmak açndan deil, az da olsa yazlan eserlerden kontrbas eitimcilerini, yorumcular ve rencileri haberdar etmek ve seslendirmeleri, öretmeleri konusunda tevik edici olduunu düünüyorum. Ben bu çalmadan bilmediim eserleri örenme ans yakaladm ve çok memnun oldum. Bir yorumcu ve öretim görevlisi olarak, günümüz Türkiye sindeki kontrbasçlarn geldii seviyenin dünya ile ezamanl olduuna inanyorum. Kontrbas orkestra çalg olmasn dnda ülkemizde solo çalg olarak da seslendirilmektedir. Çada Türk Bestecileri kontrbas için eserler besteleyerek, çalg tantmak ve sevdirmek yolunda yaptz çalmalarda hem bizler hem de dinleyiciler için üphesiz büyük destek salayacaklardr. Tezin tüm Çada Türk Bestecileri, Kontrbas Eitimcileri ve Yorumcularna ulalabilmesini diliyorum. Ayrca uluslararas platformlarda ülkemizi kendi bestecilerimizin eserlerini seslendirerek temsil etmek de bizlere onur verecektir. Bu çalmann ilgili birimler arasnda, amaçlar dorultusunda bir bulumay salamas dileiyle. Sayglarm ve teekkürlerimle Yararl ve bir çalma olduunu düünüyorum ve destekliyorum. Kontrbasn teknik ve müzikal imkanlar düünülerek Türkiye deki kontrbas yorumcular için yeni eserler yazlmas tevik edebilir. Bu eserler deerlendirilip kullanlabilir. Bunun yan sra Çada Türk Kontrbas Müzii nin Türkçe bir kontrbas metoduna veya dünyada yaygn kullanlan yabanc bir metodun Türkçe uyarlamasna ihtiyac vardr. Bu tarz çalmalar halen yaplmaktadr ve desteklenmelidir. Dünyada farkl kontrbasçlar tarafndan seslendirilen modern eserler veya daha önce Türkiye de seslendirilmemi eserler seslendirilerek gerek dinleyicilere gerekse bestecilere, kontrbas sanatçlarna, rencilere tanlmal, özendirilmelidir. Bu sayede Türkiye de de bu alanda yeterli yorumcularn olduunu görmek bestecileri de bu yönde eser vermeye tevik edecek, dinleyicilerin de bu tür beenilerinin ve buna ba olarak isteklerinin olumasnda etkili olacaktr. Teekkürler Oldukça dar ve srl bir konuda, kanmca dier eitimcilerin de kullanmadklar ver her anlamda hiçbir katk salamayan eserlerin aralmas sadece kat üzerinde kalmaktan öteye gitmez. Seslendirilmeleri çok özel ilgi alan dnda hayata geçemez. Bu denli ihmal edilen ve kaynak eksiklii duyulan bir alanda nitelikli eitimci, renci, yorumcu ve dinleyici olumas da zorlaacaktr. Bu da Çada Türk Kontrbas Müzii nin gelimesini yavalatmakta ve güçletirmektedir. Zorluklara ramen ülkemizdeki kontrbas eitimcileri ve örencileri dünyay yakndan takip etmekte, dünya standartlarna her alanda yaklamakta hatta bu seviyelerin belirlenmesinde rol oynamaktadrlar. Kontrbas dünyada olduu kadar, ülkemizde de artk solo çalg olarak alglanmakta, kullanlmakta ve seslendirilmektedir. Kontrbas yorumcularz dünya standartlar yakalamr. Ülkemizdeki kontrbas eitimi ve konser daarc içerisinde kullanlmasn öneminin yan sra, Çada Türk Bestecileri nin kontrbas için yazdklar eserlerin uluslararas alanlarda seslendirilmeleri 11
www.muzikegitimcileri.net de büyük önem tamaktadr. Bu sayede ülkemiz uluslararas alanda temsil edilmi olacak ve bu Çada Türk Müzii ne duyulan ilgiyi her anlamda artrm olacaktr. Ülkemiz bestecilerinin yan sra yabanc besteciler ve yorumcularn da ilgisini çekecek ve ulusal renklerimizi barndran daha çok eser üretilebilecek ve buna ba olarak seslendirilebilecektir. KAYNAKÇA Antep, E. (2006). Türk Bestecileri Eser Katalou, Ankara: Sevda Cenap And Müzik Vakf Yaynlar. Arl, M. ve Nazik, M. H. (2003). Bilimsel Ararmaya Giri, Ankara: Gazi Kitabevi. Ekiz, D. (2003). itimde Ararma Yöntem ve Metodlarna Giri. Ankara: An Yaynck. Finkelstein, S. (1995). Besteci Ve Ulus, stanbul: Pencere Yaynlar. lyasolu, E. (1998 ). Çada Türk Bestecileri / Contemparary Turkish Composers, stanbul: Pan Yaynck. lyasolu, E. (2007 ). 71 Türk Bestecisi, stanbul: Pan Yaynck. Kaptan, S. (1989). Bilimsel Ararma Gözlem ve Teknikleri, Ankara: Tek Ik A. Karasar, N. (1994). Bilimsel Ararma Yöntemi, Ankara: Ararma Eitim Danmanlk Ltd. Özeren, H. S. E. (2003). Müzik Eitiminde Geleneksel Öelere Yer Verilmesi, Cumhuriyetimizin 80. Ynda Müzik Sempozyumu, (229-231). 30-31 Ekim 2003, http://www.muzikegitimcileri.net/bilimsel/bildiri/hse-ozeren.html Say, A. (2000 ). Müzik Tarihi, Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yaynlar. Say, A. (2002). Müzik Sözlüü, Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yaynlar. Sun, M. (1993). Türk Kalarak Çadalama (Türkiye nin Kültür Sanat Sorunlar), Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yaynlar. Tarman, S. (2006). Müzik Eitiminin Temelleri, Ankara: Müzik Eitimi Yaynlar. Uçan, A. (1994). nsan ve Müzik nsan ve Sanat Eitimi, Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yaynlar. Yazlu, S. (2006), Kontrbasn Yap ve Tarihsel Geliimi, (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kontrbas Ana Sanat Dal, stanbul. YÖK, (2006). Türkiye Cumhuriyeti Yükseköretim Mevzuat, stanbul: Yaln Yaynck. 12