Ekonomi Bülteni, Sayı: 2 Yurtdışı Gelişmeler Yurtiçi Gelişmeler Finansal Göstergeler Makro Ekonomi & Strateji Euro Bölgesi İçin Tamam mı? Devam mı? Bütün Euro lar Eşittir Fakat Bazıları Daha da Eşittir. Ekonomik Araştırma ve Strateji Dr. Saruhan Özel Ercan Ergüzel Doğukan Ulusoy Ali Can Duran 1
Yurtdışı Gelişmeler G8 Zirvesi nden büyümeyi destekleyici mesajlar çıktı. Hafta sonu gerçekleşen G8 zirvesinden büyümeyi destekleyici mesajlar çıktı. Toplantıda güçlü ve bir arada kalan bir Euro Bölgesi nin önemine dikkat çekilirken, Yunanistan ın Euro Bölgesi içinde kalmasının herkesin yararına olacağı belirtildi. Ayrıca ekonomileri güçlendirmek ve canlandırmak için gerekli tüm adımların atılacağı ve AB de bu yönde yürütülen tartışmaları olumlu karşıladıkları belirtildi. Toplantıda ayrıca İran daki gerilimin artması ve petrol arzı tarafında sıkıntı yaşanması durumunda stratejik rezervlerinin kullanılacağı belirtildi. AB zirvesinden pozitif haberler gelmedi. Zirve öncesi gün içinde yapılan spekülasyonlar doğru çıktı ve zirveden büyüme politikalarına yönelik somut sonuçlar çıkmadı. Fransa nın bir süredir bastırdığı ortak Eurobond fikrine Almanya karşı çıkarken, Hollande bu konuda müzakerelerin devam edeceğini belirtti. Yunanistan ın kemer sıkma politikalarına devam etmesi yönünde çağrı yapılırken, üye ülke ve devlet başkanları tercihlerinin Yunanistan ın Euro Bölgesi nde kalması yönünde olduğunu dile getirdi. SYRIZA ve Yeni Demokrasi liderlik için çekişiyor. Yunanistan da 17 Haziran da tekrarlanacak seçimler öncesinde yapılan anketlerde tasarruf önemleri karşıtı söylemleri ile öne çıkan radikal sol SYRIZA partisi lider konumda görünüyor. Bir televizyon kanalının düzenlediği ankette SYRIZA %3 ile birinci sırada yer alırken, Yeni Demokrasi Partisi %26 ile ikinci sırada yer aldı. Daha önce yapılan diğer anketler de bu iki partinin birincilik için az bir farkla çekiştiğini ortaya koyarken, yapılan yeni anketler birinci partinin değiştiğini gösteriyor. Euro Bölgesi nde PMI lar, Almanya da da IFO Endeksi beklentilerin altında kaldı. Büyümenin öncü göstergelerinden olan ve 5 nin altının daralmayı işaret ettiği PMI endeksleri, Euro Bölgesi nde Mayıs ayında 46 olan piyasa beklentisi de altında kalarak 45 olarak gerçekleşti ve 29 Temmuz ayından bu yana en düşük seviyesine gerilemiş oldu. Daha önce diğer Euro Bölgesi ülkelerinden pozitif ayrışarak öne çıkan Almanya da da üretim endeksi 45 ile daralmayı işaret etti ve Euro Bölgesi gibi 29 Temmuz ayından bu yana en düşük seviyesine gerilemiş oldu. Verinin açıklandığı diğer bir ülke Fransa da ise endeks 47 olan piyasa beklentilerine rağmen 44.4 e geriledi. PMI lar gibi Almanya da açıklanan bir diğer veri IFO Güven Endeksi de 19.4 olan piyasa beklentilerin altında kalarak 16.9 olarak gerçekleşti. Draghi, AB liderlerini cesur bir adım atmaya çağırdı. Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Mario Draghi AB liderlerine seslenerek önemli mesajlar verdi. Draghi yaptığı konuşmada ECB nin devasa bir likidite sağlayarak ve ülke tahvilleri satın alarak Euro Bölgesi ne zaman kazandırdığını fakat artık politikacıların cesur adımlar atmasının zamanının geldiğini belirtti. Büyük fonlar Euro varlıklardan kaçınıyor. AB nin önde gelen birkaç fonu Yunanistan ın para birliğini terk etme olasılığı ve sonrasında ortaya çıkacak kargaşadan çekinerek Euro cinsi varlıklardan kaçındıklarını açıkladılar. Amundi (Avrupa nın ikinci büyük özel fonu) ve İngiltere nin önde gelen fonlarından Threadneedle, politikacıların krizi çözmek adına attıkları adımlara karşı gösterilen tepkilerin büyümesinin ardından Euro varlıklarını azaltmaya başladıklarını belirtti. ABD li Merk Investments ise Euro Bölgesi nde yürütülen sürecin sağlıklı işlemediğini ve bir fonlarında bulunan tüm Euro varlıkları ellerinden çıkarttıklarını belirtti. ABD de haftalık İşsizlik Maaşı Başvuruları 37 bin olarak gerçekleşti. ABD de haftalık olarak açıklanan İşsizlik Maaşı Başvuruları piyasa beklentilerine paralel 37K olarak gerçekleşti. 4 haftalık ortalama ise 5 bin 5 kişilik düşüş göstererek 37 bin kişiye geriledi. ABD de açıklanan bir başka veri olan Dayanıklı Tüketim Malları Siparişleri nde ise piyasaların %.5 lık bir artış beklentisine karşın Nisan ayında %.2 lik bir artış olduğu açıklandı. Mart ayında ise siparişlerde %3.7 lık bir düşüş yaşanmıştı. Fitch Japonya nın notunu iki kademe indirdi. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, dünyanın 3. büyük ekonomisi olan Japonya nın kredi notunu iki basamak birden indirerek AA dan A+ ya çekti. Görünümünü ise negatif olarak belirledi. Fitch aldığı karara gerekçe olarak ülkenin artan kamu borçlarını ve kamu borçlarının azaltılması yönünde atılacak adımların oluşturacağı politik riskleri gösterdi. Kuruluş Japonya nın Kamu Bocu/GSYİH oranının bu yıl sonunda %239 olarak gerçekleşmesini bekliyor. Diğer yandan kararın ardından açıklanan dış ticaret verisi 6.5 milyar $ lık bir açığı işaret ederek ülkede ithalatın ihracattan daha hızlı artmaya devam ettiğini gösterdi. Çin PMI i daralmayı işaret etti. Büyümenin öncü göstergesi olarak kabul edilen PMI endeksi Çin de Mayıs ayında ekonomik daralmayı işaret etti. 5 in altının daralmayı belirttiği endeks 49.3 den 48.7 ye geriledi. Diğer yandan Dünya Bankası ise Çin in 212 yılı için olan büyüme tahminini %8.4 den %8.2 ye revize etti. 2
Yurtiçi Gelişmeler Kapasite Kullanım Oranı, Mayıs 212 Merkez Bankası tarafından yılın beşinci ayına ilişkin İmalat Kapasite Kullanım Oranı (KKO) açıklandı. KKO Mayıs ayında geçen yılın aynı dönemine göre piyasa beklentileri dahilinde.5 puanlık bir düşüş gösterdi ve %74.7 olarak gerçekleşti. Mevsimsel etkilerden arındırılmış KKO ise Ocak ayından bu yana süre gelen düşüş trendini devam ettirdi ve bir önceki aya göre 1.1 puan gerileyerek % 74.4 oldu. Ocak ayında bu oran %76.8 ile en yüksek değerini almıştı. Veriler mal gruplarına göre incelendiğinde geçen yılın aynı dönemine kıyasla dayanıklı tüketim mallarında kapasite kullanımı 1.6 6 55 puanlık artışla %73.6, dayanıksız tüketim mallarında puanlık artışla %72.1, tüketim mallarında 1.1 puanlık artışla 72.5 olurken gıda ve içeceklerde grubunda bir değişiklik görülmedi ve oran %68 de sabit kaldı. (%) Kapasite Kullanım Oranı, (ağırlıklı ortalama) Sektörel olarak incelendiğinde ise Kimya %81.7 ile en yüksek kapasite kullanım oranına sahip olan sektör olarak öne çıkarken, Otomotiv sektörün geçtiğimiz aylarda satışlardaki düşüşlerle sinyallerini daha önce verdiği gibi Motorlu Taşıtlar ın KKO su geçen yıla göre %2.8 oranında gerileyerek %72.7 olarak gerçekleşti. 85 8 75 7 65 74.7 Mayıs 8 Mayıs 9 Mayıs 1 Mayıs 11 Mayıs 12 TCMB Beklenti Anketi, Mayıs II. Dönem 212 Mayıs ayı II. Dönem Beklenti Anketi nde orta vadede enflasyon beklentilerinde sınırlı artışlar görünürken, uzun vadede ise sınırlı Tüfe ve Tüfe Beklentisi (12 Ay Sonrası) düşüşler gözlendi. Cari ayın TÜFE beklentisi %.69 olarak gerçekleşirken, yıl sonu enflasyonu %7.61 seviyesinden %7.66 seviyesi- 12% ne yükseldi. MB nin yıl sonu hedefi %5 (± 2), yıl sonu tahmini ise % 6.46 seviyelerinde. Geçen ay %6.96 olan 12 aylık TÜFE beklentisi %7.1 e yükseldi ve 212 yılında ilk defa %7 nin üzerine çıkmış oldu. Mart ayından bu yana gerileyen 24 aylık TÜFE beklentisi ise Nisan sonuna göre puanlık bir gerileme ile %6.32 olarak gerçekleşti. Bu beklenti de Aralık başında son dönemdeki en yüksek 8% 4% MB Beklenti Anketi 7.1% değerini alarak %6.54 olmuştu. Anketlerde MB nin enflasyon öngörülerinin % piyasalar tarafından kabul gördüğü anlaşılıyor. MB son yaptığı açıklamalarda yıllık enflasyonun Mayıs ayında tek hanelere 28 29 21 211 212 kadar gerileyebileceğini, son çeyrekte ise enflasyondaki düşüşün daha da hızlanacağını dile getirmişti. Bir haftalık repo faiz oranı (politika faiz oranı) beklentisi üç ay sonrası için Aralık ayından bu yana olduğu gibi % 5.75 de sabit kalırken, gelecek 12 ay sonundaki repo faiz oranı beklentisi yılbaşından bu yana süregelen düşüş trendini korudu ve %5.88 olarak gerçekleşti. Ocak ayında bu oran %6.3 seviyesindeydi. Küresel risk iştahında yaşanan düşüşün TL de değer kayıplarına yol açmasının da etkisiyle cari ay sonu $/TL beklentisi 15 gün önce yapılan ankette 1.7691 olarak gerçekleşmişken bu ankette 1.817 olarak gerçekleşti. Yıl sonu beklentisinde değişim daha sınırlı oldu ve kur 1.7912 den 1.816 ya yükseldi. Tepe noktasından gerilemeye devam eden cari açık tarafında ise son dönemde sınırlı artışlar gösteren beklentilerin bu ay yatay bir seyir izlediğini görüyoruz. Nisan sonunda 64.9 milyar $ olan yıl sonu cari açık beklentisinin Mayıs sonunda 65 milyar $ olarak gerçekleşti. Şubat başındaki beklentiler 62 milyar $ seviyesindeydi. Büyüme tarafında ise yıl sonu beklentileri yatay seyrini devam ettirdi ve %3.7 olarak gerçekleşti. Yılbaşından bu yana büyüme beklentisinin %3.3 den düzenli olarak artarak %3.7 ye ulaştı. 3
H. Senedi Piyasaları Para Piyasaları Haftalık ve Aylık Getiri DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler DIBS End. 5 Günlük Değ (%, $ Bazında).3 DIBS End. 1 Aylık Değ (%, $ Bazında) Emtia End. -1.7 Emtia End. -8.7 Altın -2. Altın -5. TL-Basket.7 TL-Basket -1.1 EURO/$ EURO/$ -4.9 MSCI TR -3.1 MSCI TR -7.9 MSCI EM -.5 MSCI EM -1 ABD-S&P ABD-S&P -5. -4-3 -2-1 1 2-12 -1-8 -6-4 -2 2 Avrupa daki gelişmeler piyasaları olumsuz yönde etkilemeye devam ediyor. USD Libor 1 ay, 3 ay ve 12 ay (%) 1.6 3 Aylık Libor Faizi (%) 1.7 USD JPY EUR 12 Aylık USD Libor 7.6 3 Aylık USD Libor.24 7 1 Aylık USD Libor.2 12 aylık USD libor faizleri hafif hafif yükseliyor. Endonezya-JCI Kore-Kospi Hindistan-Sensex Çin-Shangai Tr-Imkb1 Mac-Bux Rus-Micex Cz-Prague Pol-WIG Br-Bovespa Meks-Bolsa MSCI Emerging Hisse Senedi Endeksleri Değişim (%) -12.1-12.4-1 -9.3-9.2-7. -6.3-6.2-5.4-6.1-4.5-3.9-3. -2. -.5 -.7 -.5 1.1 1.1. 2.3 13 115 Hisse Senedi Endeksleri (Ocak 21=1) MSCI IMKB Endeksi MSCI GOÜ Endeksi Jp-Nikkei225 Ger-Dax Fr-Cac4 UK-FTSE 1 EU-DJ Stoxx 5 ABD-DJ Indus ABD-S&P G-7 Ortalama MSCI Global 1 Aylık Değ (%) 5 Günlük Değ (%) -16-12 -8-4 4-1.3-6.7-7.4-6.8-7.3-5.6-6.2-5. -4.3 -.9 1.3.3.7 1.1 1 85 Bazı hisse senedi endeksleri tepki alımlarına paralel yükseldi. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 4
Emtia Piyasaları Döviz Piyasaları Değer Kaybediyor Değerleniyor Tahvil Piyasaları DenizBank Ekonomi Bülteni Finansal Göstergeler 14 Politika Faiz Oranları (%) 4 GOÜ CDS'leri ve Ratingler (5 Yıl; Fitch, LT FX) 12 1 Gösterge Tahvil Faiz Oranı 3 TR, BB+ Poland, A- Rus, BBB Bra, BBB 8 6 MB Haftalık Repo Faizi 2 4 2 Gecelik Borç Alma ve Borç Verme Faiz Koridoru MB Ağırlıklı Ortalama Fonlama Faizi Ocak 11 Nisan 11 Temmuz 11 Ekim 11 Ocak 12 Nisan 12 1 Olumsuz piyasalara paralel MB fonlama faizi yükselmeye başladı. USD'ye Karşı Değişim (%, Pozitif Değerler= $'a karşı değerleniyor) BRL -7.4-1. MXN -5.8 - CZK -7.4-2.2 PLN -8.6 HUF -8.8-2.2 ZAR -7.1. KRW -3.7-1.1 TRY 1 Aylık Değ (%) -3.8 -.2 JPY 2.3 5 Günlük Değ (%) -.6 GBP -3. - EURO -4.9-1 -8-6 -4-2 2 4 Kasım 1 Şubat 11 Mayıs 11 Ağustos 11 Kasım 11 Şubat 12 Mayıs 12 9 1 11 12 13 14 TL GOÜ Para Birimleri ($'a Karşı) GOÜ Ortalaması Temel Endişe: Cari Açık Temel Endişe: Enflasyon TL son haftalarda GOÜ para birimlerinden pozitif yönde ayrışıyor. Emtia Endekslerinde Değişim (%) Tarım 1 Aylık Değ (%) Tem. Maden 5 Günlük Değ (%) Değ. Maden Enerji Top. Endeks -4.6-4.2-5.2-5.7-1.2-8.7 -.9 -.9-1.7-12 -8-4 Endişe (VIX) Endeksi 5 45 4 35 3 25 2 15 1 21 211 212 VIX (Endişe) endeksi biraz gerilese de hala 2 li seviyelerin üzerinde. Not: Tüm veriler rapor tarihinde saat 12: itibarı ile güncellenmiştir. 5
Makro Ekonomi & Strateji Euro Bölgesi İçin Tamam mı? Devam mı? Piyasalarda AB kaynaklı problemler belirleyici olmaya devam ediyor. Bu hafta yapılan AB Liderler Zirvesi nden de beklenen sonuçlar çıkmayınca artık herkes olası bir çıkış senaryosuna göre pozisyonlarını almaya başladı. Yunanistan ın 17 Haziran daki seçimleri bu anlamda kilit bir önem taşıyor. Sandıktan birinci parti olarak tasarruf paketi karşıtı partilerin çıkması durumunda Yunanistan ın artık AB den kopacağı kesin gibi. Ama tam tersi bir durum olursa, yani sandıktan AB nin istediği partiler (ki bunlar köklü Yeni Demokrasi ile Pasok partileri) hükümet olarak çıksalar bile Yunanistan ın geleceğine ilişkin soru işaretleri konuşulmaya devam edecek. Bunu gören Yunan halkı bankalardan mevduatlarını çekmeye başladı ve bu kaynaklar yastık altına değil Almanya gibi güvenli ülkelere yöneliyor. Bugüne kadar finans dünyasında genel kabul görmüş teori Yunanistan para birliğinden ayrılırsa bunun teknik zorlukları olabileceği fakat sorunlu ülkeleri ayıklamış bir AB nin ve Euro nun yoluna daha güçlü olarak devam edeceği yönündeydi. Fakat AB bu hamleyi yapmakta (2 senenin üzeri gibi uzunca bir süre) geç kalınca bu algı değişmeye başladı. Çünkü artık herkes rekabet güçlerini kaybeden ve artan borç yüklerini kaldıramayan ülkelerin bir noktada çok ağır tasarruf önlemleri almak zorunda kalacağının; bunu yapmak politik olarak mümkün olmayınca da para birliğinden çıkışların çok rahat bir şekilde gündeme gelebileceğinin farkında. Son haftalarda İspanyol bankalarından da mevduat çıkışının hızlanması bunun önemli bir göstergesi. Henüz bu hareketler büyük çapta bir mevduat çıkışına dönüşmemiş olsa da bir gecede dönüşmeyeceğinin de bir garantisi yok. Bu yüzden geçen haftaki raporumuzun başlığı Yunanistan İçin Tamam mı? Devam mı? iken bu hafta Euro Bölgesi İçin Tamam mı? Devam mı? konusunu işliyoruz. Dünyanın önde gelen ekonomistlerinden Prof. John Kay Euro Bölgesi'nin içinde bulunduğu durumu ve sorunu aşağıdaki yazısında çok güzel aktarıyor: Bütün Euro lar Eşittir Fakat Bazıları Daha da Eşittir. Sizin yatırımlarınız hangi Euro cinsinden? Yunan, İspanyol, Fin yoksa Alman Euro su mu? Gerçek bir parasal birlikten söz ediyorsak bu sorunun sorulmaması gerekir. Kimse Amerikan Doları nı, Kaliforniya Doları mı yoksa Massachusetts Doları mı diye sorgulamıyor; keza kimse (henüz) cebindeki Pound un İngiliz Pound u mu yoksa İskoç Pound u mu olduğunu önemsemiyor. (milyar ) 25 23 21 Yunanistan Bankacılık Sektörü Toplam Mevduatı % 31.8 Mevduat kaybı Ama şimdi Euro için bu sorular sorulmaya başlandı. Ülkeler Euro Bölgesi ne girerken yerel mevzuatlarına tabi 19 Drahmi, Peso, Fin Markkası veya Alman Markı gibi yerel 17 para cinsinden olan ticari anlaşmalarını kolayca Euro ya dönüştürdüler. Fakat bugün Euro'dan çıkmak isteyen ülkelerin süreci tersine işletmesi o ka- 15 Ocak 7 Ocak 8 Ocak 9 dar kolay olmayacak. Hangi anlaşmaların Drahmi (Yunanistan ın Euro dan önceki para birimi), hangilerinin Euro ya da Alman Markı olarak işlem göreceği konusunda ortada birçok soru işareti var. Böyle bir konuda nihai karar vermek politik açıdan sıkıntılı ve teknik açıdan karmaşık olduğu gibi uzun yargı süreçlerine ihtiyaç olacak. Yaklaşık iki yıl önce bazı büyük firmalar ve varlıklı bireysel yatırımcılar Euro nun dağılması durumunda varlıklarının ve mevcut ticari anlaşmaların hangi para birimi cinsine dönüşeceğini ciddi anlamda sorgulamaya başladı. Konu, madeni paraların üzerindeki Alman İmparatorluk Kartalı ya da Atina Baykuşu simgeleri değil. Banka mevduatları, krediler, ipotek sözleşmeleri, ticari anlaşmalar, maaşlar ve fiyatların durumu. Son dönemlerde Yunan bankalarından mevduatların çekilmeye başlaması, sıradan vatandaşların da artık bunu sorguladıklarını gösteriyor. Bir süredir para birliğinden çıkışın imkansız olduğunu savunan Avrupa nın bahtsız politikacıları artık çıkışın nispeten daha kolay olduğunu söylemek durumunda. Çünkü ancak bu tür bir tehditle Yunanlı seçmenleri 17 Haziran daki seçimde istedikleri partilere oy vermeye ikna edebileceklerini düşünüyorlar. Zaten parasal birlikten çıkış kolay olmamakla beraber imkansız değildi ve merkez bankaları bu yönde gerekli ihtiyati tedbirleri almak durumundaydılar. 6
Makro Ekonomi & Strateji O nedenle Yunanistan Euro Bölgesi'nin çok küçük bir üyesi olmasına rağmen, ayrılması birliğin sonunu getirebilir. Çünkü Yunanistan ın birlikten çıkışının ne gibi sonuçlar içereceği anlaşılınca, bireyler ve şirketler birlikten yeni çıkışların ne anlama geleceğini daha iyi anlayıp pozisyonlarını buna göre belirleyecekler. İnsanlar ellerinde Euro yerine İspanyol Euro su ya da Fin Euro su tuttuklarını düşünmeye başladıklarında Euro nun sonu gelmiş demektir. Madeni para döneminde ortaya çıkan kötü paranın iyi parayı kovması anlamına gelen Gresham Kanunu temel bir prensibe dayanıyordu: Aynı satın alma gücüne sahip olsalar dahi insanlar harcamalarında kötü (zaman içinde ayarı düşürülmüş - devalüe edilmiş) madeni paraları kullanırken, tasarruflarında iyi (ayarları yüksek) paraları kullanır ve böylece tedavüldeki iyi para miktarı azalırdı. Parasal birlikler konusunda duayen kabul edilen Robert Mundell, Gresham Kanunu'nu eğer aynı fiyattan takas ediliyorlarsa, ucuz para pahalıyı kovar şeklinde günümüzün koşullarına uygun hale getirdi. Bunun Avrupa 'ya uyarlaması ise risksiz Fin ve Alman paralarının riskli Yunan ve İspanyol paralarına göre daha ucuz olması. Eğer her ülkenin Euro'su farklıysa bugün farklı Euro'lar arasında birebir bir sabit kur rejimi uygulanıyor demektir ve sermaye hareketlerinin serbest olduğu ortamlarda sabit kur rejimlerini sürdürmek çok zordur. Eğer ekonomiler birbirlerine yakınlaşamıyorsa, ki maalesef Euro Bölgesi'ndeki durum bu, sabit kur rejimini sürdürebilmek için güçlü para birimine sahip ekonominin zayıf para birimine sahip ekonominin borçlarını sınırsız bir şekilde üstlenmesi gerekir. Hong Kong Doları nın ABD Doları na sabitlenmesi Hong Kong Merkez Bankası nın ABD nin artan borçlarını kabul etmek konusundaki ısrarı sayesinde halen devam edebiliyor (yani dolar alış yönündeki müdahaleleriyle büyüttüğü dolar rezervlerini ABD tahvillerinde değerlendirdiği için). Tersine, Arjantin Peso sunun ABD Doları na sabitlenmesi devam edemediyse bunun sebebi de ABD bankalarının Arjantin in borçlarını üstlenmek istememesiydi. Euro Bölgesi nde para birimi zayıf ülkelerin güçlü olanlara borcu halihazırda zaten çok yüksek ve daha da yükselmeye devam ediyor. AB liderleri bölgenin artık krize karşı daha dayanıklı olduğunu belirtirken, kastettikleri şey aslında borç yükünün özel sektörden kamuya ve özellikle Avrupa Merkez Bankası na geçmiş olduğu. Özel sektörün zayıf Euro ları güçlüleri ile değiştirmesinin bir limiti olmadığına göre bunu limitleyecek tek unsur Alman ve Fin vergi mükelleflerinin sabrı. O yüzden başkaları yapmaya başlamadan önce elinizdeki Euro ların üzerinde kartal mı yoksa baykuş mu olduğunu kontrol etmelisiniz. 7