i Av. FARUK BAŞTÜRK İŞ HUKUKUNDA PROFESYONEL FUTBOLCU
ii Yayın No : 1753 Hukuk Dizisi : 789 1. Bası - Mayıs 2007 - İSTANBUL ISBN 978-975 - 295-647 - 6 Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı -Cilt : Yazın Matbaacılık Bayrampaşa/İstanbul (0-212) 565 01 22 Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Kapak fotoğrafları Heykeltraş Stephan Schmidlin in özel izniyle kullanılmıştır. Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com SUNUŞ
Varl k sebeplerim Rahmetli Annem Saniye BAfiTÜRK ve Sevgili Babam Ferhat BAfiTÜRK e tüm minnettarl mla... iii
v Toplum yaşamının önemli bir parçası olmasına karşın ülkemizde spor hukukunun yetkin eserlerle zenginleşen gelişmiş bir hukuk alanı olduğu söylenemez. Bunun gibi, gerek spor hukukunun, gerek iş hukukunun bir alt dalı olarak niteleyebileceğimiz spor iş hukuku konusunda yeterli çalışma bulunmamaktadır. Oysa örneklerini yabancı ülke hukuklarında gördüğümüz üzere, büyüyen bir ekonomik alan, bacasız sanayi niteliğindeki sporun gelişmesi için öncelikle hukuki altyapısı hazırlanmalıdır. Söz konusu altyapı, temel kavramları ele alan monografiler üzerinde kurulabilir ve gelişebilir. Av. Faruk Baştürk, İş Hukukunda Profesyonel Futbolcu konusunu yüksek lisans tezi olarak seçmiş, bilimsel merakla ele aldığı konuyu titiz ve ayrıntılı biçimde incelemiş, böylece spor iş hukukunun ilk temel eseri diyebileceğimiz çalışmasını ortaya koymuştur. Gerçekten, ortaya çıkan eser konusunda ilktir ve büyük bir boşluğu doldurmuştur. Çalışma, spor iş hukukunun temel kavramlarını ve mevzuatını tüm yönleriyle ele alıp okura tanıtmaktadır. Profesyonel futbolcunun sözleşme ilişkileri, transferi gibi bu hukuk alanının kendine özgü konularını başarıyla ortaya koymakta ve konunun yabancısı olanlara derinlemesine bilgi vermektedir. Profesyonel futbolcunun hakları ve borçları, sözleşme ilişkisinin sona ermesi ve sonuçları incelenirken iş hukukunun genel ilke ve kuralları başarıyla uyarlanmaktadır. Faruk Baştürk, bu çalışması ile profesyonel futbolcunun hukuki durumunu incelemekle kalmamış, aynı zamanda Türk hukukunda spor iş hukukunun temelini kurmuştur. Bu özelliğiyle çalışma büyük akademik öneme sahip olduğu kadar, uygulamaya da ışık tutacak niteliktedir. Tezin hazırlanması süreci içinde yakından izlediğim Faruk Baştürk, ilk çalışmasında ortaya koyduğu başarı ile övgüyü hak ettiği gibi, başarısı geleceğe yönelik olarak kendisine görev yüklemekte, en az bu yetkinlikte eserleri hukukumuza kazandıracağı yolunda haklı bir beklenti yaratmaktadır. Bu vesileyle, çalışmayı basan Beta Yayınevi yöneticilerine teşekkürü ifası gerekli bir borç sayarım. Nisan 2007 Doç. Dr. E. Murat ENGİN Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi ÖNSÖZ
vii Futbol ve futbolun insan hayatıyla kesişen yönleri başta sosyolojik, psikolojik, ekonomik, politik ve tıbbi açıdan inceleme konusu olmuştur. Ancak bu çalışmaların hukuki boyutunun eksik olduğu yadsınamayacak bir gerçektir. Günümüzde özellikle medya ve iletişim dünyasında yaşanan gelişmeler neticesinde futbola ve futbolun asli kurucu unsuru olan profesyonel futbolculara yönelik hukuki çalışmalar başta Fransa ve İsviçre olmak üzere Avrupa ülkelerinde önemli yer bulmasına rağmen, Türkiye de Spor Hukuku bağlamında futbola ve profesyonel futbolcuların hukuki statülerine ilişkin yeterince çalışma yapılmamıştır. Bu noktada, hukuki açıdan işçi statüsündeki profesyonel futbolcuların İş Hukukundaki yerini incelediğim bu çalışmada, zaman zaman ortaya çıkmış veya çıkabilecek sorunlara çözüm üretilmesi amaç edinilmiştir. Bunların yanında, profesyonel futbolcuların üst seviyedeki liglerde aldıkları görece yüksek ücret gerekçe gösterilerek İş Hukuku dışında kalmaları yönündeki düşünceye karşın profesyonel futbolcunun iş sözleşmesi niteliğindeki profesyonel futbolcu sözleşmesinin işçi tarafını oluşturduğu özellikle dikkate alınmıştır. Ancak bu durumun, salt işçi lehine yorum yapıldığı anlamına gelmediğini belirtmek gerekir. Yukarıda belirtilen amaçla yüksek lisans tezi olarak hazırlanan bu çalışma 2005 yılında Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü nde Prof. Dr. Metin KUTAL, Doç. Dr. E. Murat ENGİN ve Yard. Doç. Dr. Şebnem GÖKÇEOĞLU BALCI dan oluşan jüri önünde savunulmuş ve oybirliğiyle kabul edilmiştir. Bahsi geçen yüksek lisans programını takiben kazandığım burs ile Strasbourg Robert Schuman Üniversitesi nde İş Hukuku alanında yaptığım yüksek lisans programı esnasında bu esere ilişkin çalışmamı geliştirme imkânı buldum. Ayrıca müteakip yıl Bourgogne Üniversitesi nde Spor Hukuku dalında çalışma yapma ve Spor Hukukuna yönelik olarak Fransa ve İsviçre deki gelişmeleri takip ederek derinleşme fırsatı yakaladım. Bu çerçevede, bana yardımcı olan Jean Monnet Yerleştirme Ajansı ve Türkiye Futbol Federasyonu Başkanlığı ile tüm çalışanlarına teşekkür borçlu olduğumu belirtmeliyim. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi nde gerçekleştirdiğim lisans eğitimi sırasında İş Hukukunu bana sevdiren ve bu alanda ilerlemem konusunda yardımcı olan değerli hocam Prof. Dr. Metin KUTAL a en derin saygı ve şükran duygularımı sunmak isterim. Ayrıca, yüksek lisans eğitimi süresince tez danışmanlığımı yapan ve gerek akademik gerekse mesleki gelişimim konusunda görüş ve önerileriyle yol gösteren hocam Doç. Dr. E. Murat EN- GİN e teşekkürü bir borç bilirim. Yine, İş Hukukunun teknik boyutu dışında ayrıca sosyal boyutu konusundaki gelişimimde yardımcı olan hocam Yard. Doç. Dr. Şebnem GÖKÇEOĞ- LU BALCI ya müteşekkirim. Kitabı yayımlama ve dağıtımını sağlama nezaketini gösteren Beta Basın Yayım ve
viii Dağıtım A.Ş. ye eserin yayımlanması konusunda yardımcı olup hukuk dünyasına kazandırdıkları için teşekkür ederim. Çalışma hayatım boyunca yardımlarını benden esirgemeyen değerli meslektaşım Av. Mehmet UÇUM a; isimlerini burada belirtemediğim tüm arkadaşlarım ve dostlarıma; akademik ve mesleki çalışmalarım sırasında desteğini hiçbir zaman eksik etmeyen nişanlım Av. Selda ÇİÇEK ve hayatım boyunca varlıklarını yanında hissettiğim aileme teşekkür etmekten başka hiçbir imkâna sahip değilim. İstanbul 2007 Av. Faruk BAŞTÜRK
ix İÇİNDEKİLER SUNUŞ... v ÖNSÖZ... vii İÇİNDEKİLER... ix KISALTMALAR... xiii GİRİŞ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM TEMEL KAVRAMLAR 1) Profesyonellik, Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi, Sözleşmenin Tarafları ve İşveren Vekili ile İşyeri Kavramları... 5 a) Profesyonellik... 5 b) Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi... 10 ba) İş Görme Unsuru... 11 bb) Bağımlılık Unsuru... 12 bc) Ücret Unsuru... 14 bd) Sonuç... 16 c) Sözleşmenin Tarafları... 19 ca) Profesyonel Futbolcu (İşçi)... 19 cb) Kulüp (İşveren)... 21 cc) Türkiye Futbol Federasyonu... 23 d) İşveren Vekili... 25 e) İşyeri... 27 2) Profesyonel Futbolcunun İş İlişkilerinde Uygulanacak Hükümler... 28 a) Türkiye Futbol Federasyonu Talimatları... 30 b) Borçlar Kanunu... 31 c) Sosyal Sigortalar Kanunu... 32 d) Sendikalar Kanunu... 37 e) Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu... 37 f) Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi... 38 g) Kulüp İç Yönetmelikleri ve Disiplin Talimatı... 49 İKİNCİ BÖLÜM FUTBOLCUNUN TRANSFERİ 1) Futbolcunun İlk Kez Profesyonel Sözleşme İmzalaması Suretiyle Gerçekleşen Transfer... 52
x a) Yetiştirme Tazminatına İlişkin Genel Hükümler... 53 b) Profesyonelliğe Geçişte Yetiştirme Tazminatının Hesaplanması ve Ödenmesi... 56 2) Profesyonel Futbolcunun Kulübüyle Sözleşmesini Yenilemek Suretiyle Gerçekleşen Transfer... 56 3) Profesyonel Futbolcunun Başka Bir Kulüple Sözleşme Yapması Yoluyla Gerçekleşen Transfer... 57 a) Sözleşmenin Sona Ermesi Suretiyle Başka Bir Kulübe Transferi...57 aa) Futbolcunun Profesyonel Statüsünü Bozmadan Yapacağı Müteakip Transferlerde Yetiştirme Tazminatının Hesaplanması ve Ödenmesi... 59 aaa) Profesyonel Futbolcunun Alt Kategoriden Üst Kategorideki Bir Kulübe Transfer Olması Hâli... 59 aab) Profesyonel Futbolcunun Aynı Kategorilerdeki Kulüpler Arasında Transfer Olması Hâli... 61 aac) Profesyonel Futbolcunun Yüksek Kategorideki Bir Kulüpten Düşük Kategorideki Bir Kulübe Transfer Olması Hâli... 62 ab) Futbolcunun Amatör Statüsünü Yeniden Kazanması... 64 b) Geçici Transfer... 65 ba) Genel Olarak... 65 bb) Profesyonel Futbolcu ve Transfer Talimatında Geçici Transfer... 66 bc) Geçici Transfer Sözleşmesi... 68 bd) 4857 Sayılı İş Kanununda Geçici İş İlişkisi... 70 be) Tarafların Hakları ile Borçları... 70 bea) Profesyonel Futbolcunun Hakları ve Borçları... 71 beb) Sürekli Kulübün Hakları ve Borçları... 72 bec) Geçici Kulübün Hakları ve Borçları... 75 bf) Geçici Transferin Hukuki Niteliği... 76 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İŞ İLİŞKİSİNDEN DOĞAN HAKLAR VE BORÇLAR 1) Futbolcunun Hakları... 85 a) Ücret İsteme Hakkı... 85 aa) Ücret Tipleri... 85 ab) Ücret Ödeme Şekli ve Zamanı... 87 ac) Ücretin Türleri... 91 ad) Ücretin Güvencesi... 94 b) Yılık Ücretli İzin Hakkı... 95 c) Hafta Tatili ve Ulusal Bayram ile Genel Tatiller Hakkı... 97 d) Toplu İş Hukukunda Profesyonel Futbolcunun Hakları... 98 da) Sendikalar Kanunu Açısından Profesyonel Futbolcu... 99 db) Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununun Profesyonel Futbolcuya Uygulanabilirliği... 105
xi dc) Profesyonel Futbolda Sendikalaşma... 109 dca) Türkiye de Profesyonel Futbolun Sendikalaşması... 109 dcb) Fransa da Sendikalaşma (UNFP)... 110 dcc) FIFPro... 112 dcd) Sonuç... 114 e) Profesyonel Futbolcunun Sosyal Güvenlik Hakkı... 115 ea) Sosyal Sigortalar Bağlamında Profesyonel Futbolcu... 116 eb) TFF Sosyal Yardım ve Dayanışma Vakfı nın Yeri... 118 f) PFTT de Düzenlenmiş Haklar... 121 2) Futbolcunun Borçları... 150 a) İşgörme Borcu... 151 b) Sadakat Borcu... 154 c) Talimatlara Uyma Borcu... 156 d) Rekabet Etmeme Borcu... 157 e) PFTT de Öngörülmüş Borçlar... 162 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ VE SONUÇLARI 1) Sözleşmenin Sona Erme Halleri... 183 a) Kendiliğinden Sona Erme... 184 aa) İfa Süresinin Bitmesi Sebebiyle Sona Erme... 185 ab) Ölüm Sebebiyle Sona Erme... 190 ac) Kulübün Tüzel Kişiliğini Kaybetmesi ve İflası Sebebiyle Sona Erme... 192 ad) İmkansızlık Sebebiyle Sona Erme... 193 ae) Bozucu Şartın Gerçekleşmesi Nedeniyle Sona Erme... 199 b) Hukuki İşlemle Sona Erme... 203 ba) Tarafların Anlaşmasıyla Sona Erme... 204 bb) Tek Taraflı Hukuki İşlemle Sona Erme... 204 bc) PFTT de Öngörülen Hukuki İşlemle Sona Erme Halleri... 208 bca) Karşılıklı Sona Erdirme... 208 bcb) Kulübün Fesih Hakkı... 210 bcc) Futbolcunun Fesih Hakkı... 218 bcca) Ücret Ödeme Borcunda Gecikme Nedeniyle Fesih... 218 bccb) Sportif Haklı Nedenle Fesih... 219 bccc) PFTT Çerçevesinde Uygulanabilecek Haklı Fesih Halleri... 220 bccd) Diğer Haklı Fesih Halleri... 222 bcd) Fesih Hakkının Kullanılmasında Usul... 223 2) Sona Ermenin Hukuki Sonuçları... 225 a) Futbolcunun Serbest Kalması... 226 b) Sır Saklama Borcu ve Rekabet Yasağı... 229 c) Tazminat Talep Hakkı... 229
xii ca) Haksız Fesih Tazminatı... 229 cb) Haklı Fesih Tazminatı... 236 d) Cezai Şart... 240 e) Sportif Cezalar... 247 ea) Profesyonel Futbolcular Aleyhine Verilen Sportif Cezalar... 248 eb) Kulüpler Aleyhine Verilen Sportif Cezalar... 249 ec) Futbolcu Temsilcileri Aleyhine Verilen Sportif Cezalar... 250 BEŞİNCİ BÖLÜM MALİ VE DİSİPLİN UYUŞMAZLIKLARININ ÇÖZÜMÜ 1) İç Hukuk Düzeninde Uyuşmazlıkların Çözümü...254 a) Tahkim Kurulu... 254 aa) Kuruluş ve Toplanma... 257 ab) Başvuru Usulü... 259 ac) İlk İnceleme ve Cevap... 260 ad) Görüşme ve Karar... 261 b) Devlet Yargı Organları... 263 2) Uluslararası Uyuşmazlıkların Çözümü... 267 a) FIFA Nezdinde Uyuşmazlıkların Çözümü... 270 b) Spor Tahkim Mahkemesi nde Uyuşmazlıkların Çözümü... 271 3) Genel Değerlendirme... 275 SONUÇ...281 MEVZUAT ve EKLER 1) Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun...287 2) Borçlar Kanunu (Hizmet Akdi)... 299 3) Borçlar Kanunu Tasarısı (Genel Hizmet Sözleşmesi)... 306 4) Profesyonel Futbol ve Transfer Talimatı... 318 5) Futbol Disiplin Talimatı... 337 6) Tahkim Kurulu Talimatı... 357 7) Amatör Futbolcu Lisans ve Transfer Talimatı... 363 8) Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi... 368 9) Geçici Transfer Sözleşmesi... 372 10) Ferdi Kaza Sigortası Poliçesi... 376 11) 2006-2007 Sezonu Yönetim Kurulu Kararı... 386 12) Mahkeme Kararları... 393 KAYNAKÇA... 449
xiii KISALTMALAR AİHS : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ATAD : Avrupa Topluluğu Adalet Divanı BK : Borçlar Kanunu Bk. (bk.) : Bakınız C. : Cilt CAS-TAS : Spor Tahkim Mahkemesi CDS : Les Cahiers de Droit du Sport DK : Dernekler Kanunu E. : Esas FDMT : Futbolda Dopingle Mücadele Talimatı FDT : Futbol Disiplin Talimatı FIFA : Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği FKTT : Futbol Kulüpleri Tescil Talimatı FMT : Futbol Müsabaka Talimatı FPT : Fair Play Talimatı FRT : Forma ve Reklam Talimatı FTT : Futbolcu Temsilcileri Talimatı GSGM : Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü GVK : Gelir Vergisi Kanunu HUMK : Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu İBK : İsviçre Borçlar Kanunu İİK : İcra ve İflas Kanunu İK : İş Kanunu JCP S : Juris-Classeur Périodique Social K. : Karar Legal İSGHD : Legal İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi MK : Medeni Kanun MT : Masör Talimatı PFDK : Profesyonel Futbol Disiplin Kurulu PFJTT : Profesyonel Futbolcuların Jübile Töreni Talimatı PFS : Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi
xiv PFT : Profesyonel Futbol Talimatı PFTT : Profesyonel Futbol ve Transfer Talimatı RJES : Revue Juridique et Economique du Sport S. : Sayı s. : Sayfa SK : Sendikalar Kanunu SSK : Sosyal Sigortalar Kanunu TCMB : Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası TFF : Türkiye Futbol Federasyonu, TİSGLK : Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu UEFA : Avrupa Futbol Federasyonları Birliği vd. : ve devamı