ES 1 ÇÖÜMER IŞI VE GÖGE 1. 4. M Güneş Dünya Bu olay ışığın faklı sayam olaa faklı hızlaa yayılığını açıklayamaz. Ay küesel ışık kaynağı aynağa noktasınan bakılığına amı göülü. M noktasınan bakılığına hiç göünmez. noktasınan bakılığına kısmen göünü. I II III M olu. 2. 5. 1 G O R üeye G noktasınan bakan bi gözlemci, küeeki ayınlık bölgeyi şekileki gibi göü. P ESEN AINARI 2 Şekile göülüğü gibi;,, noktalaı ışık kaynaklaının yalnız biinen ışık alı. 3. 1 6. 2 2 Şekile göülüğü gibi; yalnız noktası he iki kaynaktan a ışık alı. noktasal ışık kaynağınan sayam olmayan cismin uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi le oluşu. OPİ 279
7. 1 2 1 kaynağı a oğu yaklaştıılıken üzeine oluşan nin alanı önce ata, sona eğişmez. 8. 2 x 1 x 2 noktasal ışık kaynağınan sayam olmayan cisimlein uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi le oluşu. Benze üçgenleen x 1 = x 2 oluğu göülü. ESEN AINARI 280 OPİ
1. 4., 2a elik a, ı 1 2 1 kaynağı 2 kaynağına yaklaştıılısa, nin alanı ata, yaı nin alanı azalı. alemen çıkan ışınla elikten geçtikten sona kaşı yüzeye tes bi göüntü oluştuula. Oluşan göüntünün boyu ise benzelikten,,,, = (, olu. 2a a = 2 2 kaynağı a yaklaştıılısa, nin alanı eğişmez, yaı nin alanı ata. 5. op 2 kaynağına yaklaştıılısa, nin ve yaı nin alanlaı ata. Buna göe, II ve III işlemlei tek başına yapılmalıı. küesel ışık kaynağı yaı Işık kaynağı a oğu yaklaştıılısa, üze- 2. noktasal ışık kaynağınan sayam olmayan cismin uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi le oluşu. 6. ine oluşan; am nin alanı azalı. I. yagı oğuu. aı nin alanı ata. II. yagı oğuu. am küçüleek kaybolu. Pee üzeine yalnız yaı oluşu. III. yagı oğuu. ES 2 ÇÖÜMER IŞI VE GÖGE ESEN AINARI 1 2 3. küesel ışık kaynağı aynağa G noktasınan bakan bi gözlemci, kaynağı şekileki gibi göü. G II 1 ve 2 ışık kaynaklaınan ve küeleinin kenalaına ışınla göneelim. Peelee şekileki gibi ve yaı oluşu. 2 kaynağı 1 kaynağına bi mikta yaklaştıılısa, I sineki nin alanı ata; II sineki nin alanı eğişmez. I OPİ 281
7. yaı 1 2 yaı 1 ve 2 noktasal ışık kaynaklaınan sayam olmayan cismin uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi le oluşu. 8. engel 1 kaanlık ayınlık 2 ayınlık ESEN AINARI aalığı ve aalığı yalnız bi kaynaktan ışık alabili. Peee he iki kaynaktan a ışık alabilen bi nokta yoktu. Bu uuma yaı ayınlık bölgeen bahseilemez. ve aalıklaı ayınlık bölge olu. aalığı he iki kaynaktana ışık alamaığınan kaanlık bölge olu. I. ve III. yagıla oğuu. II. yagı yanlıştı. 282 OPİ
ES 3 ÇÖÜMER IŞI VE GÖGE 1. Güneş Ay Dünya M 4. 1 2 noktasınan Güneşe bakan gözlemci, paçalı Güneş tutulmasını gözle. I. yagı oğuu. noktasınan Güneşe bakan gözlemci, Güneş tutulmasını gözle. II. yagı oğuu. 1 ve 2 noktasal ışık kaynaklaınan sayam olmayan un kenalaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi yaı le oluşu. M noktasınan Güneşe bakan gözlemci, halkalı Güneş tutulmasını gözle. III. yagı oğuu. 2. 1 2 yaı ESEN AINARI 1 ve 2 noktasal ışık kaynaklaınan sayam olmayan cismin uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi le oluşu. 5. 3. yaı kaynak C cisim küesel ışık kaynağı Pee üzeine yalnız yaı oluşması için; Işık kaynağı a oğu yaklaştıılmalıı. Pee tan uzaklaştıılmalıı. Işık kaynağının çapı büyütülmelii. Buna göe, I, II ve III işlemlei tek başına yapılmalıı. Işık kaynağınan sayam olmayan cisme şekile göülüğü gibi ışınla göneiliğine, e ve yaı oluşu. Sayam olmayan cisim ve ışık kaynağı özeş ise, e oluşan nin yaıçapı, kaynağın yaıçapına eşit olu. esinlik olmaığınan I. yagı için kesin bişey söylenemez. aı nin büyüklüğü kesinlikle kaynağın yaıçapına bağlı oluğunan, II. yagı yanlıştı. Pee cisme yaklaştıılığına yaı kesinlikle küçülü. III. yagı kesinlikle oğuu. OPİ 283
6. engel 8. 2V 3V G ' ' noktasal ışık kaynağınan engelin açık kısımlaınan ve un kenalaına ışınla göneiliğine eki oluşu. '' Gözlemcinin göüş alanı şekileki gibii. ve cisimleinin ı ve ı noktalaına gelme süelei, x 4 2 t = = = V 2V V x 3 1 t = = = V 3V V t > t oluğunan, gözlemci önce cismini gömeye başla. III. yagı oğuu. cismi ı noktasına geliğine geçen süe içeisine cisminin alığı yol, '' ESEN AINARI 2 x = t. V = $ 3 V V = 6 b oluğunan cismi ı noktasına geliğine cismi ıı noktasına geleceğinen, cismi göüş alanı içine giiğine, cismi göüş alanınan çıka. II. yagı oğuu. 7. ı üzlem ayna Gözlemcinin ve cisimleini göme süelei, t t x 2 1 = = = V 2V V x 3 1 = = = V 3V V bulunu. Buna göe, gözlemcinin ve cisimleini göme süelei eşitti. I. yagı oğuu. Işık kaynağı a yaklaştıılığına, nin alanı küçülü, yaı nin alanı büyü. I. yagı oğuu. Düzlem ayna a yaklaştıılığına, nin alanı büyü, yaı nin alanı küçülü. II. yagı yanlıştı. op ye yaklaştıılığına, nin ve yaı nin alanı küçülü. III. yagı yanlıştı. 284 OPİ
ES 4 ÇÖÜMER IŞI VE GÖGE 1. 4. 1 A B yaı yaı 1 2 yaı 2 ayınlık Pee üzeine oluşmaz. I., II. ve III. yagıla oğuu. 1 ve 2 noktasal ışık kaynaklaınan sayam olmayan cismin uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi le oluşu. 5. 2. üzlem ayna ı ve göüntüsü ı ışık kaynaklaınan sayam olmayan un uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi ve yaı le oluşu. ESEN AINARI 1 2 2 kaynağı a bi mikta yaklaştıılısa, A A Değişmez Ata 6. engel 3. 1 1 yaı 2 ayınlık 2 yaı 1 ve 2 noktasal ışık kaynaklaınan sayam olmayan cismin uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi le oluşu. I., II. ve III. yagıla oğuu. U OPİ 285
7. 1 2 1 ve 2 ışık kaynaklaınan sayam olmayan cisimlee ışınla göneiliğine, ve yaı şekileki gibi olu. 2 kaynağı kalıılığına, e nin alanı eğişmez. I. ifae yanlıştı. küesi kalıılığına, e oluşan ve yaı küçülü. II. ifae yanlıştı. 1 ışık kaynağı kalıılığına, e yalnız olu ve alan büyü. III. ifae oğuu. ESEN AINARI 8. ışık kaynağınan sayam olmayan cisimlein uçlaına ışıkla göneiliğine e şekileki gibi le oluşu. 286 OPİ
ES 5 ÇÖÜMER IŞI VE GÖGE 1. 4. 1 yaı A B 2 A ı P O Çocuk O noktasına geliğine, çocuğun si minimumu. I. yagı oğuu. Çocuk P noktasına iken sinin büyüklüğü A ı P, noktasına iken sinin büyüklüğü B ı bibiine eşitti. II. yagı oğuu. Çocuk P en O ya gieken si küçülü, O an ye gieken büyü. III. yagı oğuu. B ı yaı 1 ve 2 noktasal ışık kaynaklaınan sayam olmayan un kenalaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi yaı le oluşu. 2. yaı 1 2 yaı ESEN AINARI 1 ve 2 noktasal ışık kaynaklaınan sayam olmayan cismin uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi le oluşu. 5. 3. yaı x +x küesel ışık kaynağı op ışık kaynağına oğu yaklaştıılısa: am nin alanı küçülü. Ι. yagı oğu olabili. aı nin alanı büyü. ΙΙ. yagı oğu olabili. am küçüleek kaybolu, üzeine yalnız yaı oluşu. ΙΙΙ. yagı oğu olabili. kaynağı +x yönüne haeket ettiiliğine büyü, yaı küçülü. I. yagı yanlıştı. kaynağı x yönüne haeket ettiiliğine yaı küçülü, eğişmez. II. ifae oğuu. Bu tü soulaa cismi x yönüne haeket ettiiliğine, iğe kaynağı geçmemek şatıyla öncül eğeleniili. Cisim x yönüne kayıılığına ve yaı nin alanı büyü. III. ifae yanlıştı. OPİ 287
6. ı üzlem ayna yaı yaı 8. Şekil-I 3 1 2 2 2 2 Şekil-II ve göüntüsü ı ışık kaynaklaınan sayam olmayan un uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi ve yaı le oluşu. ESEN AINARI Şekil-III Noktasal ışık kaynaklaınan sayam olmayan cisme ışınla göneiğimize, eki lein yaıçaplaı benzelikten, 1 = & 1 = 4 3+ 2 2 = & 2 = 4 2 2+ 2 2 3 = & 3 = 4 + olu. aıçaplaı eşit oluğunan, lein alanlaı A 1 = A 2 = A 3 olu. 2 3 7. 1 Pee üzeineki nin oluşmaması için 2 noktasal ışık kaynağı noktasına konulmalıı. 288 OPİ
ES 6 ÇÖÜMER IŞI VE GÖGE 1. B 1 1 2 2 2 O 1 O 2 2 A t O y 2 Şekileki üçgenlein benzelikleinen ve yaı nin yaıçaplaı bulunabili. 1 O 1 ile 1 OA üçgenleinin benzeliğinen, Şekile göülüğü gibi; ve noktalaı he iki kaynaktan a ışık alı. 1 = 2 2+ + + 2 1 = ( 3 2 6 1 = 2 O 2 ile 2 OB üçgenleinin benzeliğinen, 2. 2 y = 2+ 2 y = ( 6 3 y = 1 2 yaı ESEN AINARI olu. Hiç ışık alamayan bölgeyi 1 ışık kaynağını ikkate alaak youmlayalım. 1 ışık kaynağı kalıılığına, e yaı en bahseemeyeceğimizen ata. I. ifae yanlıştı. 1 ve 2 noktasal ışık kaynaklaınan sayam olmayan cismin uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi le oluşu. 2 ışık kaynağı kalıılığına, e yaı oluşmaz. am nin alanı eğişmez. II. ifae oğuu. 1 kaynağınan cisminin ucuna göneilen ışın cismine teğet oluğunan, cismini kalıığımıza eğişmez. III. ifae oğuu. 3. B 4. 1 yaı 1 2 2 2 2 A O 2 yaı 1 ve 2 ışık kaynaklaınan sayam olmayan cisimlein kenalaına ışınla göneiliğine e oluşan ve yaı şekileki gibi olu. 1 ve 2 noktasal ışık kaynaklaınan sayam olmayan un uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki gibi yaı le oluşu. OPİ 289
5. 8. noktasınan ışık kaynağına bakan göz, kaynağı E seçeneğineki gibi göü. Güneş Dünya noktasınan Ay ın uçlaına ışınla çiziliğine gözlemci Güneş i şekileki gibi göü. Ay 6. küesel ışık kaynağı 9. Pee üzeineki ve noktalaı yaı içeisinei. ESEN AINARI küesel ışık kaynağı... Pee I konumuna tutulu una, üzeine ve ya bilikte oluflu. Ι ΙΙ ΙΙΙ 7. 1 2 2 10. 1 2 3 1 ve 2 ışık kaynaklaınan sayam olmayan cisimlein uçlaına ışınla göneiliğine e şekileki oluşu. Şekile göülüğü gibi; yalnız noktası ışık kaynaklaının yalnız biinen ışık alı. 290 OPİ